De EU zal voorlopig geen van de voorgelegde maatregelen treffen tegen Israël. De EU heeft vorige week een akkoord gesloten over het hervatten van hulp en wil dit eerst aanzien. 

Dit concludeerden de EU-ministers van Buitenlandse Zaken gisteren, nadat ze bijeen waren gekomen om mogelijke pressiemiddelen tegen Israël te bespreken. ‘We willen Israël niet straffen, we willen dat de situatie in Gaza verbetert’, zei EU-buitenlandchef Kaja Kallas tijdens de persconferentie.  

Het was een schril contrast met de maatregelen die de EU bereid is te nemen tegen Rusland. Op Slowakije na was er diezelfde dag overeenstemming bereikt over het achttiende sanctiepakket, want de enige manier om Rusland te stoppen, is om het te dwingen, aldus Kallas. Dezelfde tactiek lijkt niet op te gaan voor Israël. Hoewel Kallas de opdracht had gekregen om op een rij te zetten welke pressiemiddelen er mogelijk waren, blijft dit lijstje vooralsnog onbenut. 

Pressiemiddelen

Het opschorten van (delen van) het handelsakkoord dat de EU met het land heeft, het bestraffen van Israëlische ministers, het instellen van een wapenembargo of het stopzetten van visumvrij reizen; dit waren mogelijke opties voor de EU om de druk op Israël op te voeren. Vooral het handelsakkoord is een goede stok om mee te slaan, legt Michiel Servaes, algemeen directeur van Oxfam Novib uit. ‘Als je kijkt waarmee je een gedragswijziging bij Netanyahu kan bewerkstelligen, dan is dit het maximale drukmiddel. Op militair gebied is de EU niet zo belangrijk voor Israël als de VS. Maar op economisch vlak wel. De EU is de grootste handelspartner van Israël, veel groter dan de VS.’

Om het gehele associatieakkoord met Israël op te schorten, is een unanieme stem van de EU-landen nodig. Hierdoor was er al voor de bijeenkomst scepsis over dit plan. Landen als Hongarije en Duitsland zouden nooit voor dit plan stemmen. Maar volgens Servaes is dit geen reden om dit pressiemiddel weg te wuiven. ‘Je kunt ook delen van het akkoord opschorten, daar is geen unanimiteit voor nodig maar een meerderheid. Je kan zelfs alle afzonderlijke delen op deze manier opschorten, zodat alleen de schil overblijft. Maar het nemen van harde acties wordt keer op keer uitgesteld. Het is echt ongelooflijk.’ 

Wat er wel werd bereikt

Het akkoord met Israël is hoe dan ook winst voor de Gazanen. Eind vorige week kwam de EU met het land overeen dat Israël meer hulptransporten moet toelaten. Het zal drie grensovergangen voor hulp openen, waterleidingen herstellen en zorgen voor minimaal 25 bakkerijen en 20 keukens. Om ervoor te zorgen dat dit ook echt gebeurt, gaat de EU tweewekelijks monitoren. ‘Dit doen we met behulp van ambassadeurs en lokale partners. De Jordaanse regering heeft bijvoorbeeld laten weten dat er inderdaad meer hulp binnenkomt’, zei Kallas gisteren. 

Meer hulp is inderdaad winst, maar het is niet waarover het zou gaan tijdens deze bijeenkomst, merkt Servaes op. ‘De vraag was: schendt Israël zijn mensenrechtenverplichtingen uit het associatieakkoord? Dit is onderzocht en het antwoord was ‘ja’. Toen zat de EU klem. Nu gaat het opeens over nieuwe afspraken die met Israël zijn gemaakt en of het deze afspraken nakomt. De vraag is dus eigenlijk gewoon veranderd.’

‘De vraag is eigenlijk gewoon veranderd’

Volgens minister Veldkamp zijn maandag 180 vrachtwagens met hulp doorgelaten, zondag 160. Dit zijn er veel minder dan wat er eerst naar binnen mocht, maar meer dan wat er op dit moment aan hulp het land binnenkomt. ‘We zien positieve signalen.’ Israël heeft ook elektriciteitslijnen gerepareerd. Maar het moet wel echt meer stappen gaan nemen. Dit is duidelijk niet genoeg. De situatie in Gaza is onhoudbaar. Onze inzet blijft een staakt-het-vuren en vrijlating van alle gegijzelden’, zei Kallas tijdens de persconferentie. 

‘Politieke schijnvertoning’

De maatregelen die ze heeft laten onderzoeken en die dag presenteerde, zijn voor de afzonderlijke lidstaten om te nemen, zei de buitenlandchef bovendien. Er zijn inderdaad maatregelen die Nederland kan nemen, zegt Servaes. Dit zou ook moeten gebeuren, maar als EU heb je meer impact.’

Bovendien heeft hij er weinig vertrouwen in dat het Nederlandse kabinet in de huidige samenstelling wel daadkrachtig op zal treden. In een reactie op de persconferentie schrijft Oxfam Novib: ‘Minister Veldkamp blijft zich verschuilen achter de Europese verdeeldheid over concrete acties tegen Israël, en daarmee is deze politieke schijnvertoning in Brussel niets meer dan een excuus voor dit kabinet om niet aan haar eigen internationale verplichtingen te voldoen. 

‘De schijnvertoning waarbij met halfzachte afspraken en enkele broodkruimels aan hulp de indruk wordt gewekt dat er iets substantieels zal verbeteren in de verschrikkelijke situatie voor de Palestijnse burgerbevolking is beschamend en tekent het morele faillissement van de Nederlandse en Europese buitenlandpolitiek.’ 

Lees ook:

EU-ministers bespreken mogelijke maatregelen tegen Israël