De Turkse schrijver en politicoloog Cengiz Aktar heeft harde kritiek op de Turkse oppositie. Het enige alternatief voor Erdogan is volgens hem de pro-Koerdische HDP. De Kanttekening spreekt met hem over de huidige politieke situatie in Turkije.

In een recent interview uit de Turkse schrijver en politicoloog Cengiz Aktar harde kritiek op de Turkse oppositie. Hij richt zijn pijlen in het bijzonder op de seculiere CHP-partij, die verdeeld is over welke presidentskandidaat het dit jaar moet opnemen tegen de zittende president Recep Tayyip Erdogan. ‘Over zes maanden zijn er verkiezingen en er is nog steeds geen kandidaat, dit slaat nergens op’, vindt hij.

Aktar is pessimistisch over de kansen van de oppositie. Hij ziet dat Rusland, Iran en de Golfstaten verder willen met president Erdogan en dat het Westen evenmin tegen Erdogan is. Hij noemt verder de ‘Koerdofobie’ van de oppositie en stelt dat de Koerden ‘de enige groep in Turkije zijn die zich echt verzet’ tegen het regime. ‘Witte Turken (seculiere Turken, red.) doen niets, ze zijn tevreden met hun leven, daar is geen verzet’, vindt Aktar.

Waarom verzetten de ‘witte Turken’ zich niet echt tegen het regime?

‘Zij horen bij de oppositie, maar komen niet in verzet omdat ze geen achterstelling en onderdrukking kennen, zoals de Koerden. De Koerdische kwestie gaat terug tot de oprichting van de Turkse natiestaat door de ‘witte Turken’ (in 1923, red.). In deze seculiere staat was, anders dan in het multiculturele Ottomaanse rijk, voor Koerden geen plek. Dit is nog steeds niet opgelost. In 1984 nam de PKK de wapens op (tegen de Turkse staat, red.), omdat Koerden het beu waren door de Turkse staat systematisch als tweederangs burgers te worden behandeld. Er ontstond een soort burgerlijke onrust, die chronisch werd.’

Is er volgens u vandaag nog steeds onrust onder de bevolking?  

‘Niet tussen Turken en Koerden, wel tussen de Turkse staat en Koerden. Ze zeggen wel dat elke Koerd wel een andere Koerd kent die actief is voor de PKK. Er heerst een permanente burgerlijke onrust in het zuidoosten van Turkije, waar voornamelijk Koerden wonen. In het Westen en in de rest van Turkije kennen ze een dergelijke onrust niet. Ze willen het ook niet weten. Ze zijn tevreden met hun leven.’

Diverse seculiere, Turkse-nationalistische en islamitische oppositiepartijen vormen op dit moment de ‘Tafel van Zes’ en sluiten de pro-Koerdische HDP uit. Wat vindt u daarvan?

‘Ik zie de Tafel van Zes als de nationalistische oppositie. Als het om de Koerden of buitenlandse kwesties gaat, staat deze oppositie aan de kant van het regime van Erdogan. Het enige wat de Tafel van Zes bindt is dat ze Erdogan kwijt willen en tegen de Koerden zijn. En daarom zullen ze verliezen.’

U klinkt teleurgesteld. Wat is de grootste fout van de oppositie geweest?

‘De Turkse kiezer is niet dom. Turken rekenen en kijken wat de oppositie te bieden heeft. Ze geloven er gewoon niet in. Er is een politieke vervreemding in Turkije gaande. Stel je twintigers voor, geboren in een tijd dat de AKP aan de macht was. Volgend jaar mogen zij voor het eerst stemmen in een dictatoriaal regime. Ze verwachten iets anders, iets dat hen perspectief geeft, een energie die Erdogan kan verslaan. De oppositie maakt dat totaal niet waar. Ze hebben amper een programma. Het economische programma bestaat uit niet meer dan het volgende: ‘Wat geeft Erdogan jullie nu? 100 lira? Wij geven jullie 150 lira.’ Maar hoe dan? Met welk geld? De oppositiepartijen hebben totaal geen geloofwaardigheid. En dat is hun grootste handicap.’

‘Jongeren vertrekken omdat ze niet meer in Turkije geloven.’

Waar ligt de toekomst van Turkije?

‘Niet bij de Tafel van Zes, dat is zeker. Er is geen verschil tussen hen en het regime. Jongeren verlaten het land. Zij zien ook dat wat er in Turkije gebeurt – corruptie, economische malaise en onvrijheid – niet vol te houden is. Turkije heeft geen olie – zoals het Iraanse regime – waar de Turken op kunnen rekenen. De enige natuurlijke hulpbron die Turkije heeft zijn de hersenen van de jonge generatie. En juist zij verlaten het land omdat ze niet meer in Turkije geloven.’

Maar is er dan geen politieke partij die verandering kan brengen?

‘De enige politieke formatie die echt een alternatief zou kunnen zijn voor Erdogan is de pro-Koerdische HDP. Maar het is niet realistisch dat zij meer dan tien tot twaalf procent van de stemmen krijgt. Bovendien zit haar politieke leider Selahattin Demirtas al meer dan zes jaar in de gevangenis. Daar zit hij juist omdat hij een geloofwaardig alternatief vormt voor het racistische Turkse systeem.’

Ik hoor wel eens dat je in Turkije alleen verkiezingen kunt winnen als je racistisch bent.

‘Ja, we mogen nooit vergeten dat de Turkse natie gebaseerd is op de vernietiging van niet-moslims en andere minderheden. Het is een racistische en uitsluitende samenleving, met een geschiedenis van genociden en pogroms. De Turkse natie is een fictie, die alleen werkt voor de machthebbers in het land. Iedereen daarbuiten zal vroeg of laat onder het regime lijden.’