D66 wil een einde maken aan politieke stilstand en de opmars van extremen. ‘Wij laten de haat niet winnen’, klinkt het strijdvaardig uit de mond van Mpanzu Bamenga (nummer 10 op de lijst). Kan D66 profiteren op 29 oktober door zich op ‘het redelijke midden’ te focussen?

Mpanzu Bamenga is sinds de verkiezingen van 2023 Tweede Kamerlid voor D66. Daarvoor was hij vanaf 2018 gemeenteraadslid voor dezelfde partij in Eindhoven. Hij kreeg bekendheid met zijn rechtszaak tegen etnisch profileren die hij won tegen de Koninklijke Marechaussee, door wie hij op Eindhoven Airport uit de rij werd gepikt wegens zijn huidskleur. In 1994 was hij met zijn moeder uit Congo gevlucht. Bamenga hoopt verbinding te maken met mensen die zich nu niet vertegenwoordigd voelen door de Nederlandse politiek en voor hen het verschil te maken.

Wat is het nieuwe verhaal van D66 na de verkiezingen van twee jaar geleden?

‘D66 is er voor alle positieve krachten in ons land. Het is tijd dat de politiek alle mensen die vooruit willen verbindt. Wij geloven in vijf grote doorbraken die écht verschil maken: tien nieuwe steden bouwen, onderwijs op maat voor iedereen, betaalbare en schone energie van eigen bodem, een slimme en groene economie, en de gezondste generatie ooit. Voor meer vrijheid, meer zekerheid en de ruimte om je leven in te richten zoals jij dat wilt. Wij zeggen: het kan wél.’

Je hebt het over positieve krachten, maar er bestaan ook negatieve krachten in de politiek en in de samenleving. Dat lijkt nu het meest vanuit extreemrechtse hoek te komen. Denk aan de rellen in Den Haag, waarbij jullie partijkantoor is aangevallen. Wat stellen jullie voor om deze ondermijning van de rechtsstaat de kop in te drukken?

‘Deze extremistische relschoppers zijn niet Nederland. Een meerderheid kiest voor verbinding en hoop. Wij laten de extremen niet winnen. In Nederland is geen plek voor haat en geweld. Onze democratie en vrijheid vragen om actieve verdediging.’

Uit de peilingen blijkt dat deze extreme mensen juist wel Nederland zijn. Een steeds grotere groep blijkt extreemrechts te stemmen. D66 staat op de vierde of vijfde plek. Wat moet D66 doen om deze mensen aan de partij te binden? Ook een beetje extreemrechts worden?

‘Zeker niet. Wij laten ons niet meeslepen in het frame van extremen. D66 kiest niet voor angst of tegen elkaar, wij kiezen voor wat ons bindt. Mensen die zich nu tot de uitersten wenden, doen dat vaak uit teleurstelling of omdat ze zich niet gehoord voelen. Onze taak is om te laten zien dat verandering wél mogelijk is zonder te schreeuwen, maar door te doen. En door het gesprek aan te gaan, ook met mensen die het niet altijd met ons eens zijn.’

Wij willen bouwen aan een nieuw migratiemodel dat goed is voor mensen op de vlucht én goed voor Nederland

Ik hoor van collega’s dat jullie wel naar rechts zijn verschoven in de jacht op VVD-kiezers, klopt dat?

‘We willen dat Nederland vooruitkomt, en dat vraagt om grote doorbraken die niet in een hokje links of rechts passen. Wij willen dat mensen weer kunnen wonen, het beste onderwijs volgen, dat werk loont en mensen geld overhouden in de portemonnee. Wat we doen is verantwoordelijkheid nemen. Niet roepen vanaf de zijlijn, maar oplossingen bieden die werken, ook als ze soms moeilijk zijn. Op thema’s zoals asiel en migratie zien we dat de discussie al te lang wordt gekaapt door de extremen. In plaats van dat links en rechts zich steeds verder ingraven zetten we als D66 een stap naar voren. Wij willen bouwen aan een nieuw migratiemodel dat goed is voor mensen op de vlucht én goed voor Nederland.’

Migratie is toch altijd goed voor Nederland geweest. Is het niet een beetje ondankbaar tegen Nederlanders met een migratieachtetrgrond om dit te verkondigen?

‘Nederland is een migratieland. We hebben altijd daarmee te maken gehad. Door migratie is ons land mede opgebouwd tot wat het nu is. We hebben onze welvaart mede te danken aan migratie. Het gaat erom dat we bouwen aan een Nederland dat kansen biedt, waar regels eerlijk zijn en waarin mensen samenleven met respect voor elkaar. Ik heb zelf gezien wat je kan bereiken als je hier in Nederland bent, kansen grijpt en goede mensen om je heen hebt die barrières weg nemen. Na dertien jaar ongedocumenteerd in Nederland te hebben gewoond laat ik volgens mij ook zien: het kan wél.

‘Als D66 zien we dat ons huidige migratiesysteem stuk is. Het leidt tot onmenselijke en onrechtvaardige situaties. Bijvoorbeeld in de opvang of aan de Europese buitengrenzen. Dan kan je blijven wachten tot dat het draagvlak volledig afneemt in de samenleving, of je neemt verantwoordelijkheid, en je richt het systeem beter in. Die keuze maken wij.’

Hoe staan jullie tegenover een boycot van Israël van sportevenementen zoals het WK voetbal? Rusland werd na vier dagen invasie in Oekraïne al verbannen. De genocide van Israël is al twee jaar aan de gang, maar van een echte boycot is geen sprake.

‘Wij hebben recent de motie gesteund die de regering oproept zich in te zetten voor een sportboycot van Israël. De motie heeft het helaas niet gehaald.’

Moet er echt twintig jaar miljard naar Defensie, hoe wil D66 dat betalen?

‘Vrede, vrijheid en democratie zijn onze grootste verworvenheden. Maar de wereld is instabieler dan in decennia: Oekraïne vecht tegen Rusland, Israël pleegt genocide, Soedan verkeert in een verwoestend conflict tussen rivaliserende militaire machten, het oosten van Congo heeft te maken met aanhoudend geweld van gewapende groepen, China bedreigt Taiwan en in Amerika staat onze democratie onder druk. Dat raakt ook ons. Daarom nam D66 het voortouw om de NAVO-norm van 2 procent wettelijk vast te leggen. Nu werken we zo snel mogelijk toe naar de 5 procent voor onze veiligheid. Dat betalen we uit de grote vermogens en vervuilers, die wat ons betreft een eerlijke bijdragen moeten leveren.’

Jullie gaan miljarden bezuinigen op sociale zekerheid en zorg. Waarom moet de zorgbehoevende Nederlander opdraaien voor buitenlandse oorlogen?

‘Dat klopt niet. Defensie en internationale veiligheid betalen we door grote vermogens en vervuilers hun eerlijke bijdrage te laten leveren. D66 is de partij die wél rechtvaardige keuzes maakt om de zorg en sociale zekerheid betaalbaar te houden. Wij investeren in het voorkomen van zorg door gezond leven te stimuleren, schulden aan te pakken en een gezonde omgeving te creëren. Zo zorgen we dat de zorg ook in de toekomst toegankelijk en betaalbaar blijft, terwijl Nederland veilig en sterk blijft. Het gaat erom dat we nú verstandige keuzes maken, zodat de volgende generaties niet de rekening gepresenteerd krijgen. Dat is verantwoordelijk en vooruitstrevend leiderschap.’

Met IJstad creëren we ruimte voor 60.000 nieuwe woningen, goed voor zo’n 126.000 mensen

En dan over de wooncrisis: jullie willen 10 nieuwe steden, maar de Markerwaard lijkt nu als enige optie over. Waarom niet Almere en andere steden uitbreiden?

‘Het woningtekort in Nederland is gigantisch. We moeten realistisch zijn, heel veel mensen willen in onze hoofdstad wonen. Daarom kiezen wij voor een locatie als deze. Met IJstad creëren we ruimte voor 60.000 nieuwe woningen, goed voor zo’n 126.000 mensen. Samen met de 30.000 woningen in Almere Pampus ontstaat ruimte voor bijna 90.000 nieuwe woningen in de regio. Daarmee bieden we perspectief aan starters en gezinnen die nu klemzitten op de woningmarkt.’

Het woningtekort is 400.000. D66 lijkt niet echt te beseffen wat voor nationale ramp in slowmotion dit is… Wat hebben jullie al deze woningloze mensen te vertellen?

‘D66 komt juist als enige partij met ambitieuze woonplannen, omdat we de wooncrisis heel serieus nemen. Wij bouwen tien nieuwe steden met goede verbindingen, duurzame huizen en volop voorzieningen zoals scholen, zorg en parken. We halen de bezem door de regels zodat je bijvoorbeeld makkelijker je woning kunt delen en we kondigden eerder al de noodwoonwet aan, waarmee we dit jaar al concrete stappen kunnen zetten om een fijn thuis voor iedereen te realiseren.’

En de hypotheekaftrek? Die moeten we zo snel mogelijk afschaffen, nietwaar?

‘Wij bouwen we de hypotheekrenteaftrek geleidelijk af met een simpele regel, namelijk afbouwen tot de helft van je looptijd. Zo ontzien we juist starters op de woningmarkt. De opbrengsten geven we één-op-één terug in een lagere inkomstenbelasting. Ook verlagen we de btw op de bouw van sociale huurwoningen naar het lage tarief, zodat de bouw daar een stevige impuls krijgt.’

Wat is een ‘stevige impuls’? 100.000 of 200.000 sociale huurwoningen erbij?

‘Een stevige impuls betekent dat we ieder jaar 100.000 woningen erbij willen bouwen, waarvan 30 procent sociale huur. Dus 30.000 sociale huurwoningen per jaar, 120.000 in 4 jaar.’

‘Het kan niet langer zo, het systeem moet anders’

En dan het onderwerp asielaanvragen buiten Europa, wat je al eerder aanstipte. Is het D66-plan niet in strijd met het vluchtelingenverdrag?

‘De afgelopen tien jaar zijn meer dan 35.000 mensen, onder wie veel kinderen, verdronken in de Middellandse Zee toen ze de overtocht waagden op een gamel bootje. Mensen die vluchten voor oorlog en onderdrukking en uit wanhoop hun leven riskeren. Dat is het gevolg van een falend migratiesysteem.

‘Sinds de jaren negentig is legaal en veilig naar Europa komen vrijwel onmogelijk. Daardoor zijn levensgevaarlijke smokkelroutes ontstaan, uitgegroeid tot georganiseerde criminaliteit. Het kan niet langer zo, het systeem moet anders.

‘Daarom stellen wij voor om de mogelijkheid te creëren om asielaanvragen ook buiten Europa te behandelen. Daarmee beschermen we nog beter de mensenrechten en handelen we conform en in de geest van het vluchtelingenverdrag. We zetten ons in voor meer hervestigingsmogelijkheden. De VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR krijgt daarin een hoofdrol en we maken daarover goede afspraken met andere landen.’

Je schreef het boek Dromen van mijn zus en hoopt op een eerlijkere wereld. Hoe bereiken we dat met wereldwijde aanvallen op links en op democratieën?

‘Ik beschrijf hoe ik als zeventienjarige ongedocumenteerde migrant in Frankrijk, België en Nederland heb geleefd en mij ontwikkelde tot mensenrechtenjurist en politicus. Mijn boek gaat over migratie, vrijheid, pijn en verlies, maar ook over maatschappelijke verbinding, de kansen die ik kreeg en hoe ik die heb proberen te creëren voor anderen. Ik ga in op mijn missie tegen onrecht, racisme en etnisch profileren.’

Toch lijkt het erop dat je met D66 in een Nederlandse boot zit die niet bereid is andere zeventienjarigen in de wereld dezelfde kansen te geven als jij en zovelen hier hebben gehad — kansen die Nederland juist sterker hebben gemaakt. Gaat D66 de ladder  voor nieuwe Bamenga’s omhoogtrekken?

‘Ik zie dat echt anders. Geen mens is illegaal. Dit kabinet wil ongedocumenteerd-zijn strafbaar stellen. Daar gaan we tegen in, want een wet dat mensen criminaliseert omdat ze geen papieren hebben is onrechtvaardig en verdient verzet. We zien in Nederland de chaos in de opvang. Je vlucht voor oorlog en geweld maar dan moet je hier heel lang op een verblijfsvergunning wachten. Dat heb ik ook meegemaakt en ik kan je vertellen, dat zorgt voor veel stress en onzekerheid. Omdat het vorige kabinet flink heeft bezuinigd op de instanties moeten mensen nu vaak nog langer wachten op duidelijkheid.

‘Daarom vindt D66 dat we het systeem veel beter moeten inrichten, zowel voor Nederlanders als voor nieuwkomers. Zo kunnen we mensen die hier mogen blijven alle kansen bieden om zich te ontwikkelen en om echt mee te kunnen doen in de Nederlandse samenleving. Met taalles en de mogelijkheid om gelijk aan het werk te gaan. Daar heeft iedereen baat bij.’