Het vertrek van Martin Bosma (PVV) als Kamervoorzitter maakt veel los bij biculturele Nederlanders. Sommigen zijn opgelucht, anderen vinden het nog geen reden tot feest.

Voor tegenstanders van de PVV was de verkiezing van Martin Bosma tot Kamervoorzitter in 2023 een dieptepunt in de naoorlogse geschiedenis. Dat iemand die herhaaldelijk Nederlanders van kleur, moslims en linkse kiezers scherp had beledigd juist op een van de hoogste functies binnen de democratie terechtkwam, was voor velen moeilijk te accepteren.

Niet iedereen wil daar uitgebreid op ingaan. Vakbondsman (FNV) Rob Marijnissen zegt alleen ‘blij’ te zijn dat Bosma weg is als voorzitter. Maar of de democratie hiermee vooruitgaat, betwijfelt hij. ‘Er is al veel afgebroken en het is de vraag of Jetten dat allemaal gaat herstellen’, zegt hij. Wel denkt hij dat er binnen de PVV spanningen kunnen ontstaan, omdat grote ego’s zoals Martin Bosma en Geert Wilders in één fractie gemakkelijk tot oneinigheid kunnen leiden.

Melissa Koutouzis van het Woonprotest is nog beknopter in haar reactie: ‘Good riddance!’, fijn dat hij weg is. Ze wil verder niet speculeren over Bosma’s carrière. ‘Hij heeft in het verleden al zo veel giftige ruimte ingenomen; genoeg is genoeg’, aldus Koutouzis.

Fractie van D66

De winnaar van de verkiezingen, Mpanzu Bamenga (D66), geeft meer duiding over de exit van Bosma. ‘De Kamervoorzitter moet alle Nederlanders geloofwaardig kunnen vertegenwoordigen, bijvoorbeeld bij nationale herdenkingen. Maar Bosma is verkozen namens een partij die zich diskwalificerend heeft uitgelaten over alle pijlers van onze democratische rechtsstaat’, zegt hij. ‘Het verkiezingsprogramma van de PVV bevat uitgesproken discriminerende voorstellen. Bosma zelf diende bovendien eerder een wetsvoorstel in om meer dan een miljoen Nederlanders met een dubbele nationaliteit hun kiesrecht af te pakken. Daarom heeft de fractie van D66 niet op Bosma gestemd.’

Bamenga wenst Thom van Campen (VVD) veel succes ‘met zijn belangrijke taak’ om er voor ‘alle Kamerleden’ te zijn.

Onderzoeker Yarin Eski (VU) vindt het afzwaaien van Bosma als Kamervoorzitter nog geen ‘zegen voor de Nederlandse democratie’. Hij legt uit: ‘Een zegen vind ik te sterk uitgedrukt, vooral omdat we die al hebben mogen meemaken met Rob Jettens overwinning. Het is wel weer een signaal dat we in Nederland minder om de PVV zijn gaan geven en hun populistische bruinhemderij. Ik hoop dat zijn opvolger in ieder geval geen Prinsen- of NSB-vlag opspelt en zo potsierlijk hele groepen Nederlanders eraan herinnert dat je als machthebber een gitzwart verleden mag ophemelen.’

‘Het is wel een signaal dat we in Nederland minder om de PVV zijn gaan geven’

In activistische kringen tempert men eveneens het enthousiasme over Bosma’s vertrek. ‘Dat hij überhaupt Kamervoorzitter heeft kunnen zijn, is een schande’, meldt Chris de Ploeg, kandidaat-lijsttrekker van De Vonk, die meedoet aan de Amsterdamse gemeenteraadsverkiezingen in maart 2026.

‘Martin Bosma is een man die apartheid in Zuid-Afrika en Israël verdedigt, een NSB-vlag droeg in het parlement, antisemitische complottheorieën verspreidt, net als de omvolkingstheorie die razend populair was onder nazi’s. Dat deze man op 4 mei een krans mocht leggen op de Dam, zegt veel over hoe racistisch gedachtegoed in Nederland is genormaliseerd’, aldus De Ploeg.

Ook hij vindt het geen zegen voor de democratie dat Bosma weg is als Kamervoorzitter. ‘Bosma wordt vooral vervangen omdat de PVV niet meer de grootste partij is, maar die zetels zijn naar andere extreemrechtse partijen, JA21 en FvD, gegaan.’

Dorien Ballout van Bij1, stadsdeelcommisielid in Amsterdam-West, denkt dat Bosma als Kamerlid nog steeds ‘schadelijk’ kan zijn voor de democratie en blikt terug: ‘Als Kamervoorzitter heeft Bosma zijn functie gebruikt om een façade van neutraliteit te creëren, terwijl hij structureel politieke tegenstanders kleiner maakte en racistische en anti-democratische ideeën normaliseerde door ze nooit echt te begrenzen. Of het normeren veilig is bij zijn opvolger van de VVD, is nog maar zeer de vraag, aangezien het de VVD was die extreemrechts salonfähig heeft gemaakt met diens verdeel- en heerspolitiek.’

Bosma liet overigens bij zijn vertrek, ietwat onthutst voor de camera’s, doorschemeren dat hij zich over een jaar of twee weer zal kandideren voor het voorzitterschap. Want volgens Bosma zijn er binnen een jaar of twee weer verkiezingen.

‘Goh, als ze over (radicaal)rechts gaan, dan deel ik die voorspelling’, reageert Eski. Hij hoopt dat Dilan Yesilgöz van de VVD naar huis wordt gestuurd. ‘Het daadwerkelijke liberale deel van de VVD snapt dat een centrumkabinet the way to go is. Gewoon saai paars maar onder bewonderenswaardig leiderschap van Jetten. En overigens geen leugenaar’, aldus Eski.

Dan nog de kwestie Bosma in de PVV-fractie. Is de ervaren Bosma ‘te groot’ geworden voor de PVV, en hoe zal hij zich gaan opstellen tegenover Wilders?

Ballout beschouwt de PVV niet als een normale partij en wil deze vraag niet beantwoorden. ‘We kunnen ons beter focussen op hoe wij bouwen aan een Nederland dat niet valt voor zondebokpolitiek en haat, maar samen de schouders zet onder een samenleving die werkt voor iedereen.’

Reptielencomplot

Eski wil wel een gedachtensprongetje maken over Bosma als ‘te groot’ voor de PVV. ‘Dan zou Bosma kunnen overstappen naar JA21’, zegt hij, maar twijfelt al meteen. ‘Daar wijzen ze de term ‘omvolking’ al af. Dan blijft FvD over, waar die term nog wel wordt gebruikt, waar ze ook pro-Poetin zijn en geloven in het reptielencomplot. Hij kan ook doorgaan als eenmansfractie, maar dan sterft zijn politieke carrière een stille dood, zoals die van Van Haga. Wacht, wie?’

De Ploeg heeft ook geen zin in gespeculeer over de PVV. ‘Linkse partijen zijn zwakker dan ooit en hebben doorgaans ook geen harde oppositie gevoerd. De aanstaande bezuinigingen van een centrumkabinet, dat wapens belangrijker vindt dan gezondheidszorg, zullen de voedingsbodem voor zondebokpolitiek alleen maar doen groeien.’