Advocaat Willem Jebbink pleit in de Volkskrant voor het vervolgen van mensen die zich nog steeds verkleden als Zwarte Piet. Volgens hem is het zwart schminken van witte gezichten, na vijftien jaar activisme van Kick Out Zwarte Piet, een ‘bewust racistisch statement’.

Willem Jebbink, ook wel bekend als de ‘activistenadvocaat’, vindt dat het tijd is voor strafrechtelijke stappen om Zwarte Piet definitief te beëindigen. Volgens hem bestaat er, na vijftien jaar maatschappelijk debat, geen twijfel meer dat Zwarte Piet een duidelijke raciale stereotypering is. ‘Anno 2025 is het een bewust statement,’ zegt hij. ‘Iedereen begrijpt – of zou moeten begrijpen – dat dit racistisch is. Dat biedt voldoende grond voor strafrechtelijke vervolging.’

Hij wijst ook op het internationale recht, zoals het Verdrag tegen rassendiscriminatie. Dat verplicht Nederland om gelijke burgerrechten te beschermen. Verder heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens volgens hem duidelijk gemaakt dat negatieve stereotypering van een groep het gevoel van eigenwaarde kan schaden en daarmee het recht op privacy kan aantasten.

Voor de Kanttekening wil hij graag enkele scherpe vragen beantwoorden.

Gaan we met een juridisch verbod op Zwarte Piet richting een politiestaat?

‘Nee hoor, dit opiniestuk is onderdeel van het debat. Bovendien staat het verbod op rassendiscriminatie al sinds begin jaren zeventig in ons Wetboek van Strafrecht. De associatie met een politiestaat veronderstelt dat je niet meer mag zeggen wat je vindt en denkt. Maar het is een mythe dat vrijheid van meningsuiting betekent dat je alles kunt zeggen in Nederland. Het strafrecht stelt ook paal en perk aan allerlei uitingen, zoals belediging. Als je een agent uitscheldt, dan kom je gewoon voor de rechter. En hetzelfde geldt dus voor haatzaaien en groepsbelediging.’

Maar escaleert u hiermee niet? Door het werk van Kick Out Zwarte Piet komt de figuur van Zwarte Piet immers steeds minder voor in Nederland. Loopt u met juridische stappen niet het risico uw doel voorbij te schieten?

‘Het klopt dat de activisten van KOZP al enorm veel hebben bereikt, maar het is nu van belang om de uitingen van mensen die hardnekkig vasthouden aan de racistische stereotypering uit te roeien. Doorgaan met discrimineren is kwetsend voor mensen van kleur.’

Uitroeien? Dat is een stevige term, vindt u niet? Zo hard ingrijpen kan ook averechts werken. De laatste groepen die zich nog verzetten – zoals zij zichzelf zien – zouden zich daardoor misschien juist nog nadrukkelijker zwart schminken.

‘In dat geval moet de officier van justitie dat serieus gaan onderzoeken, om een voorbeeld te stellen. Dat kan een drastisch veranderend effect hebben op mensen die uit zijn op provocatie.’

Stel dat het zover komt, hoe kan de politie dit in de praktijk handhaven?

‘Van een paar veroordelingen zal een disciplinerende werking uitgaan voor iedereen die het nog in zijn hoofd haalt om zwarte mensen te beledigen tijdens het Sinterklaasfeest.’

U bent advocaat, maar nu speel ik even de advocaat van de duivel.

‘Dat doet u al het hele interview, geloof ik.’

Ja, maar laat ik het nog een stap verder trekken. Wat als tegenstanders van de hoofddoek uw redenering overnemen en pleiten voor een verbod, omdat zij vinden dat de hoofddoek de eigenwaarde van vrouwen schaadt? Bent u niet bang dat uw oproep zulke krachten juist in de hand werkt?

‘Nee, de hoofddoek valt onder de vrijheid van godsdienst en onder de vrijheid van de persoonlijke levenssfeer. Met andere woorden: je mag je kleden zoals je wilt. Het valt onder je grondrecht om beschermd te worden in je privacy, in je levenssfeer. Zwarte Piet wordt niet beschermd. Het is geen grondrecht om je zwart te schminken, want iedereen weet inmiddels door Kick Out Zwarte Piet dat dit beledigend is, dat dit racistisch is.’

Stel, je schminkt je op 5 december helemaal zwart in je eigen huis, niemand die je ziet. Zou dat volgens u ook strafbaar moeten zijn?

‘Nee, dit verbod geldt alleen in de publieke sfeer. Ook wanneer je in je slaapkamer een hakenkruis schildert, dan is dat niet strafbaar, omdat je je dan niet schuldig maakt aan verstoring van de openbare orde. Aan de keukentafel kan en moet ook alles gezegd kunnen worden, zodat je vervolgens met elkaar kunt beslissen wat wel en niet goed is voor het algemeen belang. Als je ook binnen de vier muren van je huis dit soort regels zou stellen, dan zou je pas met recht kunnen spreken van een politiestaat.’