De Kanttekening heeft er vanaf vandaag weer een nieuwe columnist bij. De Marokkaans-Nederlandse Ahlam Benali (1989) uit Den Haag zal elke maand een column schrijven.
Benali (1989) maakt zich dagelijks hard tegen elke vorm van onrecht, geweld en discriminatie. Dit doet ze in de vorm van opinies en journalistieke stukken, die ze bijvoorbeeld voor de Kanttekening schrijft.
Ze presenteert programma’s zoals De Jacht op Meral Ö. op vrijdag 4 oktober in theater Dakota in Den Haag, waar de film over de toeslagenaffaire wordt getoond en besproken met ervaringsdeskundigen.
Benali is lokaal actief als brug tussen politici en de Haagse bevolking. Ze is een belangrijke stem voor de Marokkaanse gemeenschap.
Twee Afrikaanse begraafplaatsen op het Caribische eiland St. Eustatius krijgen een Unesco-label, wat betekent dat ze worden erkend als een belangrijke erfenis van het slavernijverleden van het gebied.
Dit meldt Afro Magazine. Het gaat om de begraafplaatsen Golden Rock en Godet. Op woensdag 9 oktober worden ze officieel onderdeel van het Unesco-programma Routes of the Enslaved Peoples, routes van de totslaafgemaakte volkeren.
Op beide begraafplaatsen liggen de overblijfselen van mannen, vrouwen en kinderen die tijdens de slavernij vanuit Afrika naar het Caribisch gebied werden gebracht en hier uiteindelijk bevrijd werden.
De aanvraag voor het label is ingediend door de St. Eustatius African Burial Ground Alliance. Deze organisatie wil niet alleen de waardigheid van de voorouders herstellen, maar ook de verwaarlozing van het cultureel erfgoed van het eiland voorkomen.
Dit laatste is van belang omdat er de afgelopen jaren omstreden archeologische handelingen op de begraafplaatsen hebben plaatsgevonden. Zo werden er rond Golden Rock menselijke resten ontdekt tijdens het afgraven van zand voor de uitbreiding van een vliegveld. Ook in Godet zijn archeologische opgravingen uitgevoerd zonder toestemming van de gemeente.
De erkenning door UNESCO brengt vaak extra geld en middelen voor het behoud van het erfgoed.
Wilders heeft de mond vol over het behoud van de Nederlandse identiteit. Daarbij is natuurlijk bekend dat hij een hekel heeft aan de islam. Er moet een verbod op islamitisch onderwijs, Korans en moskeeën komen. Dit omdat dat ze de vrijheid en de waarden van Nederland bedreigen.
Maar tijdens de opening van de tentoonstelling We zijn hier keek ik naar foto’s en verhalen van de eerste groepen moslims in ons land. Het liet me zien dat de Nederlandse geschiedenis diep is verweven met de moslimgemeenschap. En dat deze geschiedenis niet is begonnen met de gastarbeiders die uit Turkije en Marokko naar Nederland kwamen.
Is Wilders zich wel bewust van het feit dat de Javaans-Surinaamse, Hindoestaans-Surinaamse en Molukse moslims al generaties deel uitmaken van de samenleving? En dat Nederland dankzij de handelsrelatie tussen de Nederlandse Republiek en het Ottomaanse Rijk in contact kwam met de islam? Hoe komt het dat deze geschiedenis veel te lang in de schaduw heeft gestaan?
Tijdens de opening van de tentoonstelling werd het verleden verduidelijkt en kreeg ik een compleet beeld van de Nederlandse identiteit. Ook ontdekte ik dat diversiteit diep in die Nederlandse identiteit geworteld is en dat moslims al sinds mensenheugenis een onderdeel zijn van de maatschappij.
‘Helaas worden moslims nog te vaak gezien als nieuwkomers’
Jammer genoeg hebben we blijkbaar nogal wat blinde vlekken in ons beeld van de geschiedenis. Het lijkt er ook op dat Nederland bewust bepaalde groepen en hun verhalen buiten beeld houdt, simpelweg omdat men daar niet naar wil kijken. Dit wijst op een gebrek aan historisch besef in onze samenleving.
Het is ironisch, omdat dit de echte diversiteit en rijkdom van het land verhult. Deze tentoonstelling biedt een volledig beeld in de ware aard van Nederland, waardoor je een veelzijdiger begrip van de Nederlandse identiteit kunt vormen.
Dat is juist van belang in een tijd waarin polarisatie en wantrouwen tussen moslims en niet-moslims lijken toe te nemen. In een tijd waarin haat en afkeer tegen moslims groeit en korans worden verscheurd en verbrand. Ik vraag me af of ook Pegida-voorman Edwin Wagensveld over de kennis beschikt, dat in de zeventiende eeuw de eerste vertaling van de Koran in het Nederlands verscheen? Deze informatie kan hem wellicht laten inzien dat we meer gemeen hebben dan hij denkt.
De opening van de tentoonstelling van het Moslim Archief had ook voor menig politicus in Den Haag wel een wake-up call kunnen zijn. Terwijl de opening druk bezocht werd door mensen van verschillende achtergronden miste ik de aanwezigheid van een Haagse wethouder, raadslid of burgemeester. Ze hadden een statement kunnen maken naar de samenleving door te verbinden met de moslims.
Helaas worden moslims nog te vaak gezien als nieuwkomers, als ‘anderen’ die zich moeten aanpassen aan de Nederlandse normen en waarden. Dit is zorgwekkend omdat het een vertekend en wantrouwend beeld versterkt.
Politici die zich dit niet realiseren, lopen het risico om op drijfzand te bouwen. Ze baseren hun beleid op aannames die niet kloppen met de werkelijkheid, wat leidt tot conflicten, weerstand en meer verdeeldheid.
De tentoonstelling van het Moslim Archief dwingt Nederland om breder naar haar geschiedenis te kijken en de geschiedenisboeken aan te passen, ook in het onderwijs. Het zou geweldig zijn als de kinderen van PVV-stemmers in de toekomst wel alle moslims als onderdeel van de Nederlandse samenleving erkennen. Dit kan leiden tot nieuw politiek beleid en het besef dat een democratie die de stemmen van moslims negeert, geen echte democratie is.
De enige regeling uit de asielnoodwet die onmiddellijk effect kan hebben, is het beperken van nareizen door meerderjarige kinderen. Volgens Trouw zal dit resulteren in een afname van 0,3 procent in het aantal migranten.
Het dagblad heeft de asielmaatregelen van minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie, PVV) onder de loep genomen en stelt dat alleen het tegengaan van meerderjarige nareizigers direct zal leiden tot minder migratie naar Nederland. Vervolgens heeft het de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) om harde cijfers gevraagd. ‘In de afgelopen vijf jaar zijn 5.010 aanvragen voor meerderjarige nareizigers ingediend. Hiervan zijn er 2.410 ingewilligd en 970 afgewezen’, schrijft de krant.
Minister Faber wil een noodwet afkondigen omdat er momenteel een asielcrisis zou zijn. De noodwet stelt haar in staat om onderdelen van de vreemdelingenwet buiten werking te stellen en daarmee nieuwe maatregelen in te voeren die op dit moment niet zomaar genomen kunnen worden. Zo zullen er voorlopig geen verblijfsvergunningen voor onbepaalde tijd meer worden afgegeven en zal de asielprocedure worden aangescherpt. De minister wil dus ook een stop op de aanvragen van nareizigers die boven de 18 jaar zijn.
Dat de minister zelf niet op de hoogte is van het beoogde resultaat van deze maatregelen, bleek in Warschau, waar ze was om van Poolse collega’s te leren hoe zij migratie indammen. De krant vroeg haar daar hoeveel minder mensen naar Nederland komen vanwege haar pakket noodmaatregelen. ‘Dat kun je nooit in getallen vangen, maar ik wil in ieder geval de instroom gaan beperken’, antwoordde ze toen.
Het is nog maar de vraag of de noodmaatregel er komt. Er moet een gedragen motivatie zijn om deze aan te kondigen. Op dit moment zit vooral coalitiepartner NSC in de weg. Als de Raad van State oordeelt dat er onvoldoende gronden zijn voor een noodwet, zal deze partij niet meegaan in de plannen van minister Faber, heeft NSC-voorvrouw Nicolien van Vroonhoven laten weten.
‘Als dit zo doorgaat, dan is ook minister Faber (PVV) een bedreiging voor alle Amsterdammers’, verklaarde de ernstig kijkende wethouder Rutger Groot Wassink in de Stopera. Daarmee verwijst hij naar de mogelijke stopzetting van de opvang voor asielzoekers met ernstige psychische problemen.
Deze mensen worden momenteel opgevangen in een speciale kliniek in Veldzicht voor ‘transculturele psychiatrie’, omdat ze bij reguliere opvanglocaties voor overlast zorgen, aldus de Amsterdamse stadszender AT5.
Vorige week werd bekend dat de Dienst Justitiële Inrichtingen van plan is om de opvang te stoppen, zodat de vrijgekomen ruimte kan worden gebruikt als tbs-kliniek. ‘Stuitend en buitengewoon zorgwekkend’, vindt Groot Wassink. ‘Ik heb geen enkele garantie dat we niet binnen enkele dagen iemand hier krijgen die levensgevaarlijk is.’
Groot Wassink denkt dat het kabinet een ‘eigen-tbs’ers-eerst’-beleid hanteert. ‘Ze worden gewoon op straat gezet en de gemeente zoekt het maar uit. Dat is afgrijselijk voor die mensen, maar ook een gevaar voor ons allemaal. Minister Faber is een bedreiging voor alle Amsterdammers’, aldus Groot-Wassink, die al eerder een aanvaring had met het kabinet. Zo stelde hij dat hij de telefoon niet zou opnemen bij een belletje van de PVV-minister, maar kwam daar na een paar dagen toch op terug.
Meer dan tweeduizend vluchtelingen en mensenrechtenactivisten uit Turkije hebben gisteren in Straatsburg gedemonstreerd tegen de aanhoudende schendingen die zij ondergaan als leden van de Hizmet-beweging.
Deze groep, ook bekend als de Gülenbeweging, naar de islamitische prediker Fetullah Gülen, wordt na de mislukte couppoging in 2016 vervolgd door de Turkse staat, zo meldt de nieuwssite Turkish Minute.
‘Gerechtigheid uitgesteld is gerechtigheid ontkend’, staat op de gele banner in Straatsburg die door Turkse vluchtelingen wordt gedragen. Ze eisen gerechtigheid voor zichzelf, maar ook voor de duizenden mensen die in Turkije nog steeds gevangen zitten, hun baan hebben verloren en tot maatschappelijke paria’s zijn gemaakt.’
De Turkse staat vervolgt hen als leden van een ‘terroristische groepering’ die de huidige regering zou hebben willen omverwerpen, vaak zonder enig bewijs of een eerlijke rechtsgang.
Het protest is georganiseerd door het Vreedzame Actieplatform, een samenwerking van ngo’s die verbonden zijn aan de Gülenbeweging. Dit is de derde keer dat ze demonstreren bij het Europees Hof van Justitie in Straatsburg; ook in 2022 en vorig jaar vonden er al demonstraties plaats.
De demonstranten vinden dat Europa te passief reageert op de situatie in Ankara. Ze menen dat de Turkse regering veel sterker onder druk gezet zou moeten worden om de uitspraken van de Raad, die in het voordeel zijn van de vervolgden, na te leven. Bovendien beschuldigen ze het Hof van het nemen van onrechtmatige beslissingen die ten goede komen aan de Turkse staat.
Turkije is in de ban van de arrestatie van vijftien meisjes. ‘Ze zijn opgepakt om hun ouders achter de tralies te krijgen’, denkt de Turkse politicus Ömer Faruk Gergerlioglu.
Vijftien Turkse pubermeisjes werden vorige week uit hun bed gelicht. Ze werden gearresteerd en moesten getuigen tegen hun ouders, die worden geassocieerd met de Gülenbeweging. In de rechtszaal nam het pro-Koerdische parlementslid Ömer Faruk Gergerlioglu (DEM), als een van de weinige bekende hoogwaardigheidsbekleders, het voor hen op. De Turkse rechter was niet geamuseerd – vanwege zijn activiteiten op sociale media – en liet hem verwijderen.
Wat is er aan de hand in Turkije? Terwijl op straat commentatoren worden neergeschoten door de voetbalmaffia, lijkt de Turkse staat het gemunt te hebben op pubermeisjes die worden verdacht van ‘Gülenistische bijeenkomsten’. De pro-Koerdische Dem-parlementariër, die het voor de meisjes opneemt op sociale media en in de rechtszaal, geeft uitleg.
Ömer Faruk Gergerlioglu verlaat de rechtszaal. Beeld: X
In Turkije is het geen geheim dat de gülenisten worden vervolgd. Waarom is deze zaak zo bijzonder?
‘We hebben het over meisjes tussen de 13 en 17 jaar. Ze worden ’s ochtends op gewelddadige en beledigende wijze gearresteerd. Sommige zusjes werden in aparte auto’s gezet en naar het politiebureau gebracht. Eerst werd gezegd dat het slechts om informatie ging, maar al snel werd duidelijk dat ze regelrecht werden gearresteerd. Bovendien kregen ze 16 uur lang geen water of eten. Ze mochten niet met hun familie praten, en bij de getuigenverklaringen was er geen kinderpsycholoog aanwezig. Deze hardhandige aanpak tegenover kinderen maakt deze zaak zo bijzonder.’
Waarom is het oppakken van deze meisjes ‘onrechtvaardig’, zoals u zegt?
‘In de rechtszaal werd al snel duidelijk dat het niet ging om wat deze meisjes hebben gedaan, maar dat ze zijn opgepakt om hun ouders achter de tralies te krijgen. De getuigenverklaringen betroffen allemaal beschuldigingen tegen hun ouders. Er zijn ook geen rechtszaken tegen de meisjes geopend. Het gaat om hun ouders, en de meisjes worden erbij gesleept.’
Hoe dan?
‘De meest basale activiteiten worden tegen de meisjes gebruikt. Bijvoorbeeld: met vrienden bij elkaar komen, naar het winkelcentrum gaan, huiswerk maken, gezamenlijk huiswerk doen, praten met een onderwijscoach, privélessen volgen. Eigenlijk worden gewone dingen die elke scholier dagelijks doet bij deze meisjes afgeschilderd als terroristische activiteiten, terwijl het duidelijk is dat dit niet zo is.’
En de ouders?
‘Die worden door de aanklager beschuldigd van het organiseren van privélessen (door leraren en coaches die met de Gülenbeweging worden geassocieerd, red.) voor hun kinderen. In werkelijkheid draait het om een disciplineringsoperatie door de staat. Er wordt een boodschap afgegeven en angst gezaaid. Tegen deze groepen wordt gezegd: als jullie dingen doen die wij niet fijn vinden, zorgen we ervoor dat jullie leven moeilijk wordt.
De rechter werd ook ongemakkelijk door uw activiteiten in de zaal en heeft u laten verwijderen. Op welke gronden heeft hij dat gedaan?
‘Ja, hij stoorde zich enorm aan onze invloedrijke kritiek. Daardoor schoot hij zichzelf in de voet, want nu is er enige bekendheid over deze zaak. Als volksvertegenwoordiger was ik er alleen maar bij. En toen ik begon te delen wat ik allemaal hoorde in de rechtszaal, kon hij het niet meer verdragen. Hij zei letterlijk: toen ik naar huis ging, zag ik je posts op sociale media, en daarom verwijder ik je nu uit de zaal. Dit heeft totaal geen rechtsgrond. Ik bleef gewoon zitten, ook toen de politie kwam. Pas toen hij pauzeerde, ben ik zelf vertrokken.’
U zou de orde in de rechtszaal hebben verstoord.
‘Nee, dat is niet het geval. Zijn onrechtmatige orde werd verstoord door onze rechtmatige activiteiten. Gelukkig hebben we die orde kunnen verstoren, want wat ze doen heeft niets met recht te maken, en wij hebben dat ontmaskerd. Dat was wat hem dwars zat. Hij was, voordat hij tot rechter werd benoemd, ook een militante AKP-advocaat uit Basaksehir. Uit het niets werd hij tot rechter benoemd en speelde een cruciale rol bij kritieke zaken in de afgelopen jaren. Dezelfde militante houding neemt hij nu ook tegen ons aan, maar hij is er nu zelf onder bezweken. We hebben een klacht ingediend, en zelfs binnen de gerechtelijke wereld was er verbazing over deze onrechtmatige zaak.’
Dus terwijl veel corrupte lieden worden vrijgesproken, worden jonge meisjes voor terrorist uitgemaakt?.
‘Ja, het is echt schandalig. Criminelen lopen vrij rond of worden heel snel vrijgelaten. Ze schieten elkaar op klaarlichte dag dood op straat. En dan keert de staat zich tegen het volk, dat probeert een bestaan op te bouwen. Ze worden van terrorisme beschuldigd. In de rechtszaal zaten ook oude en zieke tantes, arme dochters en studenten. Wat voor terroristen zouden dit zijn? Ze hebben geen wapens of iets dergelijks. Hoe kunnen ze de staat omverwerpen? De rechter bleef deze beschuldigende vragen herhalen, en zij antwoordden steeds: nee, dat was nooit onze bedoeling, we hebben er zelfs nooit aan gedacht. Toch worden ze steeds als terroristen neergezet. Dit is onacceptabel.’
Opgepakte meisjes in de rechtszaal. Hun gezichten zijn onherkenbaar gemaakt. Beeld: TR724
Wat zegt dit over de rechtsstaat in Turkije?
‘Die is in zeer slechte staat. Elke dag groeit het wantrouwen in het rechtssysteem. Niemand gelooft nog dat er recht wordt gesproken in de rechtszaal. Dat rechters voor grote sommen geld zijn omgekocht, is het gesprek van de dag. Daarom ontstaat er een rechteloze situatie in Turkije, waar mensen zelfs hun heil zoeken bij de maffia. De rechters doen wat de staatsideologie en de politieke machthebbers van hen verlangen, alsof ze pionnen zijn. Het lijkt alsof de politieke discussie wordt voortgezet in de rechtszaal, maar dan met serieuze, vrijheidsberovende consequenties voor de slachtoffers. Alle grondrechten worden aan de laars gelapt in Turkije.’
Verwachten jullie nog iets van Europa in deze zaak? Zijn er überhaupt nog waarnemers, journalisten of ngo’s uit Europa die dit soort zaken volgen?
‘Ik was twee dagen aanwezig en zag maar één vertegenwoordiger van een Europese instelling. De politiek en media zijn niet geïnteresseerd. Steun komt vooral van mensen die hun baan zijn kwijtgeraakt en buiten de maatschappij zijn gezet. De rechters zien dat als ondermijnende solidariteit. De ouders zitten al vijf maanden vast en hebben veel meegemaakt. Sommigen zijn vrijgelaten, maar anderen, waaronder zieke tantes, zitten nog steeds vast. Dat ze nu ook de kinderen aanpakken, is een grote klap voor deze groep mensen. De rechteloosheid is enorm.’
Met de liquidatie van Hezbollah-leider Nasrallah door Israël gaat het Midden-Oosten een uiterst onzekere tijd tegemoet. Nasrallah was de kroonprins van het proxy-netwerk van Iran, het leger van terreurgroeperingen zoals Hezbollah, Hamas, de Houthi’s in Jemen en verschillende Iraakse sjiitische milities: de zogeheten ‘As van Verzet’ waarmee Iran al decennialang een schaduwoorlog in het Midden-Oosten tegen Israël en de VS voert.
Op 7 oktober vorig jaar bereikte deze alliantie haar hoogtepunt. Met de aanval van Hamas die tot diep in Israël reikte, leek het machtige Israël te wankelen. Het gevolg was dat het Midden-Oosten in oorlog en chaos verzandde. Weg was de kortstondige periode van vrede die gekenmerkt werd door de Abraham-akkoorden, de vredesverdragen tussen Israël en diverse Arabische landen, en de toenadering die het pro-westerse Saoedi-Arabië zocht met zowel Israël als Iran. In plaats daarvan kwam de bloedige wraak van de gewonde tijger Israël, die niet alleen leidde tot de vernietiging van Gaza en tienduizenden doden, maar ook tot massale onrust in het Midden-Oosten en op de straten en universiteitscampussen in het Westen, waar de pro-Palestina-beweging, die veelal ook pro-Iran, Hezbollah, Hamas en de Houthi-beweging is, zich roerde.
Vanaf 8 oktober begonnen de proxies van Iran Israël verder aan te vallen. Hezbollah opende een nieuw front in het noorden door vrijwel dagelijks raketten op Israël af te schieten, in de hoop de Israëlische aandacht te kunnen verdelen en daarmee Israël te verzwakken. Israël wachtte echter geduldig. Na de verpulvering van Gaza, waarmee ook de militaire tak van Hamas grotendeels gedecimeerd leek te zijn, richtte Israël haar aandacht op het noorden.
‘Het Westen dient Israël, ondanks haar beperkingen, in dit conflict te steunen’
Het was de calculatie van zowel Iran als Hezbollah dat Israël niet all-in zou gaan in haar strijd tegen de Libanese sjiitische beweging. Een oorlog op twee fronten zou het land verzwakken, en uit eerdere oorlogen tegen Hezbollah was Israël lang niet altijd als winnaar naar voren gekomen. Waar de As van het Verzet niet op had gerekend, was hoe diep zij door de Israëlische geheime dienst was geïnfiltreerd.
Niet alleen de ontploffende communicatieapparatuur van Hezbollah kwam van een Israëlische leverancier, maar dankzij een spion die waarschijnlijk tot in de hogere regionen van zowel Hezbollah als Iran reikt, wist Israël zo ongeveer de hele hogere commandostructuur van Hezbollah te decimeren, alsook een groot deel van haar lanceerinstallaties en de wapens en raketten van de beweging te vernietigen.
Het gevolg: Hezbollah is nu ernstig verzwakt, en het is de vraag of de beweging de grondoorlog met Israël die zich nu ontvouwt, überhaupt nog kan inzetten. Het overgebleven leiderschap is waarschijnlijk op dit moment volstrekt paranoïde: wie is de mol? Als Israël Nasrallah kon raken, dan kunnen ze iedereen raken. De kaarten op het schaakbord van het Midden-Oosten worden daarmee opnieuw geschud. Israël heeft haar afschrikkingskracht hersteld. Ondanks dat nu de Iraanse raketten in grote getale op Israël landen, lijkt het eerder Iran zelf dan Israël te zijn dat ernstig verzwakt is. Het spelletje dat Iran het afgelopen jaar heeft gespeeld, heeft allesbehalve positief uitgepakt voor de ayatollahs. Iran heeft daarnaast de levens van tienduizenden Palestijnen, het voortbestaan van Gaza, de stabiliteit in Libanon en Jemen, en de kans op verdere toekomstige vrede in het Midden-Oosten vergokt.
Demonstranten op de straten en universiteitscampussen in het Westen wijzen uiteraard met de vinger naar Israël en de VS als grote boosdoeners, maar ze zouden er goed aan doen om ook eens kritisch naar Iran te kijken. Deze bondgenoot van Rusland is uiteindelijk de kwade genius achter veel van de gebeurtenissen die het afgelopen jaar het Midden-Oosten in een spiraal van chaos en oorlog hebben gestort. Via haar proxies gokt Iran met de levens van Palestijnen, Libanezen, Jemenieten en Irakezen. Het destabiliseert het Midden-Oosten moedwillig, omdat verdeeldheid in haar belang is. En zolang Iran hier ongestraft mee weg kan komen, is stabiliteit in het Midden-Oosten voorlopig heel ver weg.
Het grotere geopolitieke plaatje is dat Rusland en Iran, en hun proxies, weten hoe ze Israël kunnen uitdagen tot het begaan van de wreedheden die zowel het Midden-Oosten als de straten van het Westen in vuur en vlam zetten. Het wereldwijde conflict dat in 2022 met de inval van Rusland in Oekraïne aanving, wordt nu met de Iraanse aanval op Israël voortgezet. Rusland en Iran zijn bondgenoten. En het Westen dient dan ook niet alleen Oekraïne, maar ook Israël, ondanks haar beperkingen, in dit conflict te steunen. Want zolang het huidige regime van de ayatollahs in Iran aan de macht blijft, zal het Midden-Oosten de zo gewenste vrede niet kennen.
Jongeren hebben steeds minder interesse in het nieuws. Een zorgwekkende ontwikkeling volgens het Commissariaat voor de Media, dat het rapport Jongeren, nieuws en sociale media uitbracht.
Voor jongeren zijn hun vrienden het belangrijkst. Als ze wakker worden, kijken ze eerst op WhatsApp, Snapchat, Instagram en TikTok. ‘Nieuwssites bezoeken zit totaal niet in de ochtendroutine van jongeren’, meldt Villamedia op basis van het nieuwe rapport. Jongeren met een migratieachtergrond zouden nog minder gebruikmaken van professionele nieuwsbronnen.
Het onderzoek is uitgevoerd onder 2000 jongeren tussen de 16 en 24 jaar. Sociale media zijn allesoverheersend. Het nieuws dat binnenkomt, komt vooral uit de algoritmes die op de desbetreffende platforms ‘automatisch’ bovendrijven.
Een zorgwekkende ontwikkeling volgens de onderzoekers. ‘Sociale media en zoekmachines vormen inmiddels voor veel jongeren (en ook veel ouderen) de primaire poort naar cruciale informatie die nodig is voor een gezond publiek debat en vrije meningsvorming. Er is echter geen grip op de Big Tech-spelers die met hun algoritmes bepalen wie welk nieuws op sociale media te zien krijgt en welke informatie als eerste wordt aangeboden via de zoekmachines’, schrijven zij in het rapport.
Het commissariaat concludeert dat jongeren via die platforms bereikt moeten worden, maar jongeren kunnen ook ‘directer’ worden aangesproken over waarom een bepaald onderwerp relevant voor hen is.
Je bent altijd ten volle verantwoordelijk voor wat je doet, was de boodschap van de filosoof Jean-Paul Sartre. Ger Groot vertaalde een beroemde lezing.
Het was het moment waarop de Franse filosoof Jean-Paul Sartre echt doorbrak. Op 29 oktober 1945 hield hij een lezing in een overvolle zaal in Parijs met de titel L’existentialisme est un humanisme – existentialisme is een vorm van humanisme. Volgens Ger Groot aarzelde de organisator van tevoren of deze titel wel aansprekend genoeg was. Zou het publiek wel komen? Achteraf bleken dit onnodige twijfels, zegt Groot, die bijna tachtig jaar later de invloedrijke lezing vertaalde en er een inleiding bij schreef.
Sartre (1905-1980) was toen al wel beroemd om zijn ideeën over vrijheid, zegt Groot. ‘Hij had een dik boek geschreven, Het Zijn en het Niet, dat in 1943 werd gepubliceerd. Hoewel bijna niemand dat had gelezen, was zijn naam gevestigd als existentialist. Daarnaast had hij de succesvolle roman Walging (1938) gepubliceerd.’
Na de oorlog ging het snel met Sartre. ‘Hij schreef romans, toneelstukken, filmscenario’s en zelfs liedteksten, waarin hij zijn ideeën verwerkte. Je hoefde bij hem niet ingespannen te lezen om erachter te komen wat hij bedoelde. Het existentialisme werd een hype onder jongeren en verspreidde zich vanuit Frankrijk over heel Europa en Noord-Amerika. Existentialisten hadden een herkenbare stijl – zwarte coltruien, leren jassen – en luisterden naar jazzmuziek. In Parijs ontmoetten ze elkaar in kelderruimtes, terwijl ze in Nederland samenkwamen om Franse kaas te eten en visnetten aan de muur te hangen.’ Het was een nogal oppervlakkige levensstijl volgens Groot. ‘Sartre probeerde met deze lezing meer filosofische diepgang te bieden.’
Wat sprak zo aan in het denken van Sartre?
‘Sartre paste precies in de toenmalige tijdgeest. Frankrijk had het Frans-Duitse conflict en twee wereldoorlogen achter de rug. De maatschappelijke, maar ook morele orde van de negentiende eeuw was vernietigd. Miljoenen mensen waren omgekomen. Na de Tweede Wereldoorlog moest er een wereld worden opgebouwd, waarin de dingen opnieuw betekenis konden krijgen. Het was belangrijk dat mensen op een andere manier invulling konden geven aan hun bestaan en de vragen ten aanzien van goed en kwaad. Sartre stelde zich de vraag die hij zijn hele leven bleef stellen: hoe moet ik leven?’
‘Jouw keuze raakt immers ook het bestaan van andere mensen’
Wat is zijn antwoord?
‘Dat je in je leven, omdat je een mens bent, ook mens moet willen zijn. Dat klinkt heel logisch, maar hij onderscheidt twee manieren van bestaan. Er zijn dingen die bestaan en zijn wat ze zijn: zoals een boom is een boom. Voor mensen geldt iets anders. Zij zijn niet zomaar wat ze zijn. Zij zijn altijd, in zekere zin, op afstand van zichzelf. Dat wil zeggen, een mens heeft mogelijkheden om zich te ontwikkelen. Het leven biedt keuzevrijheid als het gaat om opleiding, werk en partnerkeuze, bijvoorbeeld.’
Kunt u dat uitleggen?
‘In tegenstelling tot objecten of eenvoudig leven, is een mens vrij. Dat is een specifieke bestaanswijze. Als dat zo is, zegt Sartre, dan moet je ook op die manier mens zijn. Dat wil zeggen, dan moet je ook de vrijheid ervaren. Dat is hét fundamentele kenmerk van het menselijk bestaan. Hij bedoelt eigenlijk dat je je verantwoordelijkheid moet nemen, je vrijheid moet grijpen en je eigen keuzes moet maken. Bovendien vindt hij dat je je ook bewust moet zijn van het feit dat wat je doet en bent, jouw keuze is. Hij verzet zich tegen de oude bourgeoismentaliteit van voor de oorlog, waarin je, bij wijze van spreken, hetzelfde beroep moet uitoefenen als je vader omdat je nu eenmaal voortgaat in de voetsporen van het verleden.’
Jean-Paul Sartre in 1967. Beeld: Moshe Milner/ Wikimedia Commons
‘Vrijblijvend is de vrijheid van Sartre niet. Als je keuze hebt, heb je tevens de verantwoordelijkheid om te kiezen. Die mag je dus niet afschuiven op iets of iemand anders. Wat je doet, daar ben je altijd ten volle verantwoordelijk voor. Je kunt nooit zeggen: ‘Ik moest dat doen van een ander, en daarom kun je het mij niet aanrekenen.’ Dat betekent ook dat je soms moet ingaan tegen de wens van je omgeving of je familie.’
Dat kun je ook als egoïstisch beschouwen.
‘Dat is ook een van de problemen waar Sartre mee worstelt. In dat grote geschrift dat hij tijdens de Tweede Wereldoorlog schreef, gaat hij uit van de individuele mens die keuzes voor zichzelf maakt. Na de Tweede Wereldoorlog realiseert hij zich dat er ook een samenleving en een toekomst moeten worden opgebouwd.’
‘In die lezing L’existentialisme est un humanisme uit 1945 probeert hij een brug te slaan tussen het individualisme en het humanisme, waarbij de gemeenschapsmens centraal staat. Hij probeert aan te tonen dat het existentialisme juist een filosofie van hoop is, een filosofie die de mens de mogelijkheid biedt om zichzelf en de wereld te vormen. Hij komt met het argument dat wanneer je voor jezelf een keuze maakt, je tegelijkertijd een keuze maakt voor de mensheid. Jouw keuze raakt immers ook het bestaan van anderen. Hij vindt dat je verantwoordelijk bent voor de wereld waarin je leeft.’
Vindt Sartre dat je je moet inzetten tegen al het onrecht in de wereld, of alleen in je eigen omgeving?
‘Sartre zelf zette zich in ieder geval in voor alle problemen in de wereld. Hij heeft waarschijnlijk het wereldrecord petitie-ondertekenen en demonstreren op zijn naam staan. Ook opinies en essays zijn voor hem een gevolg van keuzes.’
‘Een onderwerp dat hem sterk bezighoudt, is de onafhankelijkheidsstrijd van Algerije. Net zoals de huidige verdeeldheid rondom de Gaza-oorlog, was Frankrijk in de jaren vijftig gespleten over de vraag of Algerije onafhankelijk moest worden. Sartre vond dat Algerije onafhankelijkheid verdiende en sprak zich daar op alle mogelijke manieren voor uit in de pers. Dit maakte hem impopulair bij tegenstanders, wat leidde tot meerdere bomaanslagen op zijn huis. Hoewel hij zelf nooit gewond raakte, was een van die aanslagen zo ernstig dat een deel van een manuscript verloren ging. In de tijd dat hij zijn voordracht houdt, speelt dat nog niet; dan staat Sartre aan het begin van zijn carrière en moet zijn roem nog beginnen.’
Jean-Paul Sartre, Existentialisme is humanisme, vert. Ger Groot, Noordboek, 112 blz., € 17,90.
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
