De gelijkschakeling van Amerikaanse media met de lijn van Trump zet onverminderd door. De nieuwe hoofdredacteur van CBS heeft een reportage over Trumps deportatiebeleid geschrapt, meldt NRC.
Sinds Trumps machtsovername liggen kritische media onder vuur. Er waait een gure nationalistische wind door de Verenigde Staten: wie zich niet voegt naar de wensen van de nieuwe, radicale machthebbers in het Witte Huis, krijgt daarmee te maken.
De nieuwe hoofdredacteur, Bari Weiss, een aanhanger van Trump, schrapte een kritisch item over de deportaties die door de Amerikaanse immigratiedienst ICE worden uitgevoerd. Redacteuren van het beroemde Amerikaanse nieuwsprogramma 60 Minutes protesteren en dreigen met vertrek.
Maar wat mag het Amerikaanse publiek niet zien van de nieuwe hoofdredacteur? Een gruwelijk verhaal over Venezolanen die werden gedeporteerd naar de beruchte gevangenis in El Salvador en daar bruut zijn gemarteld. Inmiddels zijn zij vrijgelaten.
De redacteur die hieraan heeft gewerkt, Sharyn Alfonsi, schrijft in een kritische mail aan collega’s dat het item wel ‘vijf keer’ is gecontroleerd op feiten en ook een juridische toets heeft doorstaan door de advocaten van CBS. ‘Het is feitelijk correct’, schrijft zij. ‘Naar mijn mening is het intrekken ervan, nadat alle strenge interne controles zijn uitgevoerd, geen redactionele beslissing, maar een politieke beslissing.’ Bari Weiss vindt dat ‘wederhoor’ bij de regering-Trump ontbrak.
CBS maakte de wijziging van het programma drie uur voor de uitzending bekend, wat zeer ongebruikelijk is.
Redacteuren van de Kanttekening geven tips voor de feestdagen. Deze boeken, film en series maakten het afgelopen jaar indruk.
Het beste ‘nieuwe’ boek van 2025 is De weg, opnieuw uitgegeven in de serie ‘Kritische Klassieken’ van uitgeverij Schokland. De Spaanse schrijver Arturo Barea beschreef de Rif-oorlog (1921-1926) vanuit eigen ervaring. Hij vocht niet, maar werkte aan een weg in Noord-Marokko die nooit voltooid werd: een metafoor voor Spanje’s mislukte koloniale avontuur. In zijn rauwe, realistische stijl toont hij corruptie, officieren in bordelen, wreedheden tegen de lokale bevolking en de zinloosheid van het conflict, terwijl hij zelf deel uitmaakte van het koloniale systeem. Ewout Klei
Wat de zwarte schrijver James Baldwin voor Amerika heeft gedaan met zijn vele klassiekers over ‘de zwarte ervaring’ in een witte wereld, heeft de Surinaams-Nederlandse antropologe Gloria Wekker voor Nederland gedaan met Witte Onschuld – Paradoxen van kolonialisme en ras, zij het in academische taal. Voor bi-culturele lezers van Witte Onschuld, dat gaat over de verongelijkte houding van witte Nederlanders waarmee Nederlanders van kleur worden geconfronteerd wanneer zij racisme en kolonialisme agenderen, is het boek een feest van herkenning dat bijna tien jaar na verschijning wellicht relevanter is dan ooit. Tayfun Balcik
In De zwevende wereld vertelt bestsellerauteur Annejet van der Zijl het levensverhaal van Philipp Franz von Siebold (1796–1866), een Duitse arts en botanicus die wordt uitgezonden naar de Nederlandse handelspost Deshima in Japan, een eilandje voor de kust van Nagasaki. Slechts eens in de vier jaar mag een delegatie afreizen naar Edo, het huidige Tokio, om eer te bewijzen aan de shogun, de militaire heerser.
De botanicus wordt verliefd op een geisha, een prostituee, met wie hij een dochter krijgt die later de eerste vrouwelijke arts van Japan wordt. Von Siebold raakt verwikkeld in een schandaal en mag daarna dertig jaar lang Japan niet meer bezoeken. Als lezer krijg je geen bijzonder sympathieke indruk van deze eigengereide negentiende-eeuwer, maar zijn verhaal is zeer de moeite waard. Mariska Jansen
Thuis, de autobiografie van Ahmed Aboutaleb is indrukwekkend. Toen Aboutaleb naar Nederland kwam, was hij niet meer dan de zoon van een schoonmaker. Niets deed toen vermoeden dat hij het jaren later tot burgervader zou schoppen. Sterker nog: hij ging naar de LTS en was geïnteresseerd in technische vakken.
Leefbaar Rotterdam regeert bovendien al vier jaar met Denk
Dat het toch zover kwam, is in eerste instantie te danken aan zijn talenten. Hij was een verbinder, een morele streber en zat in allerlei clubjes. Meerdere keren kwam er een headhunter op zijn pad om hem naar het volgende carrièrepad te begeleiden; steeds weer blonk hij uit.
Maar het is niet alleen zijn persoonlijke verhaal dat intrigeert. Het is ook de tijdsgeest van de jaren na 9/11, die in dit boek overal doorheen schemert. Aboutaleb werd nooit eerder gevraagd naar zijn religie, maar opeens moest hij zich verantwoorden als moslim. Het waren de jaren waarin het populisme opkwam. Migranten waren een bedreiging en de bezorgde burger voelde zich ongehoord. Even vergeet ik dat het over de jaren twintig gaat.
Tijdens zijn beëdiging als burgemeester van Rotterdam kreeg hij van Marco Pastors van Leefbaar Rotterdam een envelop, met een brief waarin hij afstand kon doen van zijn dubbele nationaliteit. Natuurlijk deed hij dit niet, en inmiddels is hij al lang niet meer de enige ambtenaar met een migratieachtergrond. Leefbaar Rotterdam regeert bovendien al vier jaar met Denk; we zijn toch iets vooruitgegaan. Majorie van Leijen
Alle journalistiek is activisme van journalist Frederike Geerdink was voor mij heerlijk om te lezen als nieuwe vader, in de parken van Den Haag. De activistische schouderklopjes, in heldere taal uitgelegd door Geerdink, maken duidelijk hoe onmogelijk het is om jezelf als journalist ‘onzichtbaar’ te maken onder de pretentie van ‘objectiviteit’. Niemand is objectief, en dat is volgens Geerdink ook totaal niet de positie die een journalist hoort aan te nemen. Het gaat om het controleren van machthebbers, in plaats van spreekbuis te zijn, en om het optekenen van de waarheid.
Met andere woorden: journalistiek hoort zich te richten op hoofdzaken, niet op details als wat Trump eet tijdens een NAVO-top. En wanneer een bevolking dag na dag wordt blootgesteld aan genocidaal geweld door Israël, dan schrijven we ‘genocide in Gaza’, en niet ‘conflict’ of ‘oorlog’, alsof er sprake is van twee gelijke partijen. Tayfun Balcik
Afgelopen jaar kreeg ik via columnist Thomas von der Dunk een heleboel boeken, in verband met het leeghalen van zijn ouderlijk huis. Een van de mooiste boeken waar ik beslag op wist te leggen was de bundel Cultuur en Geschiedenis (1990), waarin negen opstellen van vader H.W. von der Dunk staan, onder andere over vooroorlogs conservatisme in Nederland, de Weimarrepubliek en de wereldberoemde Duitse schrijver Thomas Mann. Deze bundel is ook tweedehands te verkrijgen.
Ewout Klei
Van de voortdurende stroom aan films en documentaires over de vermoorde, islamofobe politicus Pim Fortuyn is de achtdelige NPO-documentaire Fortuyn: On-Hollands debelangrijkste, omdat het allochtone tegengeluid niet is weggemoffeld. Het meesterwerk vormt een scherpe spiegel voor een land dat nog steeds geen houding weet te vinden tegenover de superdiverse, multiculturele samenleving die Nederland is. Ook de speciale focus op Rotterdam, de stad waar Fortuyn groot werd, is interessant, evenals de historische archiefbeelden over de lotgevallen van de eerste Turkse en Marokkaanse gastarbeiders in Nederland. Tayfun Balcik
Begin dit jaar ontdekte ik toevallig Lion of the Desert, een vergeten film over de Libische verzetsleider Omar Mukhtar. Eind jaren twintig vocht hij tegen de Italiaanse koloniale overheersing, maar stuitte op Mussolini’s fascistische regime dat concentratiekampen bouwde en burgers met geweld onderdrukte. Het drama toont rebellen te paard tegenover pantserwagens, moorden en executies en Mukhtars eigen tragische einde aan de galg. Toch schetst de film geen zwart-witbeeld: enkele Italiaanse officieren en Mukhtars advocaat tonen menselijkheid. Het juiste doen is in deze film belangrijker dan winnen.
Ewout Klei
Mohamedou Ould Slahi schreef een autobiografie over de tien jaar die hij doorbracht in de Amerikaanse gevangenis voor vermeende terroristen: Guantánamo Bay. De Mauritaniër is de verfilming ervan. De Mauritaniër komt zonder proces en zonder bewijs terecht achter de hoge muren van deze gevangenis in Cuba, waar alles gepermitteerd is in het kader van de bestrijding van terrorisme. Het herinnert aan de blinde woede die de Amerikanen voelden toen de natie werd aangevallen op 9/11, en aan de beslissingen die werden genomen als gevolg van die emotie.
De film is al wat ouder, maar ik keek hem rond de tijd dat de Amerikaan Dick Cheney dit jaar overleed. Zijn overlijden ging gepaard met krantenberichten over zijn dubieuze nalatenschap: de oorlog tegen het terrorisme, gevangenschap zonder proces, een ruim juridisch kader voor detentie en verhoor — en zo gingen de lijstjes nog wel even door. Waarom reageren machtige landen toch altijd zo onproportioneel als ze worden aangevallen, denk ik, terwijl ik parallellen zie met verklaringen over mishandelingen in Israëlische gevangenissen.
Guantánamo Bay bestaat nog steeds, en er zitten nog altijd mensen vast. Slahi is inmiddels vrij en probeert een bestaan op te bouwen in, jawel, Nederland. Genoeg redenen om deze film deze maand nog eens te kijken, gewoon op Netflix. Majorie van Leijen
In Pluribus, de nieuwe serie op Apple TV+, is de wereld besmet door een virus van een andere planeet waar eveneens mensen wonen. Die overname lijkt ogenschijnlijk positief: iedereen is lief voor elkaar, gunt elkaar het beste en is via het bewustzijn met elkaar verbonden, waardoor de mensheid oogt als één grote chatbot. Hoofdpersoon van de serie is Carol, een succesvolle schrijver die, samen met enkele anderen, tot de weinigen behoort die niet door het virus zijn aangetast en zich tegen deze nieuwe orde verzet. Ze probeert de wereld te redden. Mehmet Cerit, hoofdredacteur van deze krant, schreef ook over de serie in zijn hoofdredactioneel. Mariska Jansen
Een nieuwe serie is het zeker niet, maar toch verdient 3 op Reis wat mij betreft een speciale vermelding in dit lijstje. Na vijftien jaar verdwijnt het vertrouwde reisprogramma van de buis, als gevolg van de bezuinigingen op de publieke omroep. Wat 3 op Reis uniek maakt, is dat het je telkens laat zien wat je nog niet kent. Het leert je dat reizen niet draait om de highlights die je vooraf al in de reisgids hebt bekeken, maar om de onverwachte ontmoeting, het leven buiten de gebaande paden. Reizen is leren, zogezegd.
Tegelijkertijd is bij het programma ook het bewustzijn gegroeid dat reizen bijdraagt aan vervuiling. Dat wordt ondervangen door de nadruk te leggen op duurzaam reizen. Vaak komt de impact van toerisme ter sprake, en die is niet altijd positief. Juist daarom is het van belang niet massaal achter de meute aan te lopen, lijkt de boodschap te zijn. Majorie van Leijen
Europa schat de aard van het Chinese regime structureel verkeerd in, schrijft Asiye Uyghur. Wat Europese bedrijven als samenwerking beschouwen, ziet Beijing als overname.
De recente onthullingen dat China werkt aan een eigen geavanceerde chipmachine, mede ontwikkeld door voormalige ASML-ingenieurs, zouden in Nederland alle alarmbellen moeten doen afgaan. Volgens onderzoeksjournalistiek gaat het niet om een autonome technologische doorbraak, maar om een reconstructie die voortbouwt op kennis en ervaring die zijn opgedaan binnen een van Europa’s meest strategische technologiebedrijven.
Dit is geen geïsoleerd incident en ook geen normaal voorbeeld van technologische concurrentie. Wanneer deze zaak wordt bekeken in samenhang met internationaalrechtelijk onderzoek naar de verdwijning van de Oeigoerse staatsrechtelijke status, wordt een consistent en verontrustend patroon zichtbaar. De Chinese Communistische Partij (CCP) hanteert in uiteenlopende domeinen, technologie, geschiedenis, hulpbronnen en volkeren, één en dezelfde methode: toe-eigening, uitwissing en herdefiniëring als eigen bezit.
In officiële Chinese verklaringen wordt gesproken over ‘onafhankelijke innovatie’ en ‘legitieme ontwikkeling’. De feiten laten echter zien dat cruciale technische inzichten, systeemarchitecturen en ontwikkeltrajecten niet los van westerse kennis zijn ontstaan. Wat intern bij ASML is geleerd, wordt extern gereproduceerd en vervolgens gepresenteerd als nationaal succes.
Dit is geen kwestie van semantiek, maar van politieke strategie. De CCP past systematisch begripsverwisseling toe: lenen wordt innovatie, kopiëren wordt vooruitgang, en andermans intellectueel eigendom wordt herschreven als historisch onvermijdelijk Chinees bezit.
Politieke uitwissing
Dezelfde logica is al decennialang zichtbaar in de omgang van de CCP met de Oeigoerse bevolking. Tot het midden van de twintigste eeuw waren de Oeigoeren niet slechts een etnische groep, maar een volk met politieke subjectiviteit en historische staatsvorming. Hun verdwijning als politieke entiteit vond echter niet primair plaats door militaire nederlaag, maar door internationale juridische en diplomatieke processen.
Besluiten binnen het Jalta-systeem en de erkenning van de Volksrepubliek China als enige vertegenwoordiger van ‘China’ onder VN-Resolutie 2758 hadden tot gevolg dat Oeigoerse soevereiniteit, politieke agency en historische legitimiteit uit het internationale recht verdwenen. Dit is geen academisch debat, maar een voorbeeld van politieke uitwissing: een volk dat juridisch onzichtbaar wordt gemaakt.
Het bestuursmodel van de CCP is fundamenteel gebaseerd op onteigening. Eerst wordt legitimiteit ontkend, vervolgens worden eigendom en rechten afgenomen, daarna wordt de roof hernoemd tot staatsbezit of ‘bevrijding’, en ten slotte worden herinnering en verzet onderdrukt.
Het bestuursmodel van de CCP is fundamenteel gebaseerd op onteigening
Dit patroon was zichtbaar tijdens de maoïstische landhervormingen en herhaalt zich vandaag in de Oeigoerse regio. Land, arbeid en natuurlijke hulpbronnen worden systematisch gecontroleerd; taal, religie en cultuur worden onderworpen aan gedwongen heropvoeding. Massale detentie, dwangarbeid en demografische controle zijn uitvoerig gedocumenteerd door internationale mensenrechtenorganisaties. Een groeiend aantal juristen en onderzoekers concludeert dat hier sprake is van genocide in de zin van het internationaal recht.
Europa maakt een structurele fout
Europa — en Nederland in het bijzonder — maakt een structurele fout door de CCP te behandelen als een regels volgend systeem dat slechts anders is georganiseerd. In werkelijkheid functioneert het regime volgens een extractieve logica. Wat Europese bedrijven zien als samenwerking, ziet Beijing als absorptie. Wat beleidsmakers beschouwen als uitwisseling, wordt door de CCP ingezet als verwerving.
De ASML-zaak is daarom geen incident, maar een waarschuwing. Wie deze logica blijft onderschatten, loopt het risico dat Europese technologische voorsprong, intellectuele eigendom en normatieve kracht geleidelijk worden uitgehold.
Net zoals de Oeigoerse staatsrechtelijke status vrijwel geruisloos uit het internationale systeem is verdwenen, kunnen ook Europese belangen verdwijnen onder het mom van globalisering en economische samenwerking. Technologie wordt gerepliceerd, regels selectief benut, geschiedenis herschreven en verantwoordelijkheid ontweken.
De kernvraag voor Nederland en Europa is niet langer of samenwerking met China wenselijk is, maar of men werkelijk begrijpt met welk type regime men te maken heeft.
Wie die vraag blijft ontwijken, zal ontdekken dat wat vandaag als partnerschap wordt gepresenteerd, morgen onomkeerbare onteigening blijkt te zijn.
Morgen is deel één van het tweeluik Gewoon lastig of neurodivers van Karim Amghar op televisie te zien. ‘De vraag is niet: wat mankeert dit kind? Maar: wat vraagt dit van onze samenleving?’ schrijft de mbo-docent en mediamaker op sociale media.
In de serie volgt Amghar drie gezinnen die van elkaar verschillen in problematiek en sociaaleconomische achtergrond. In elk gezin is sprake van een vorm van neurodiversiteit, zoals ADHD, hoogbegaafdheid of autisme. De serie laat zien hoe dit het dagelijks leven kan ontwrichten, maar ook hoe passende ondersteuning het verschil kan maken.
Amghar spreekt deels uit eigen ervaring. ‘Als kind werd mij gezegd dat ik ’te druk’ was en zelfs, op een bijna spottende manier, dat ik maar naar het speciaal onderwijs moest. Niet als hulp, maar als afwijzing. Ook werd gesuggereerd dat ik misschien ADHD had, al is dat nooit vastgesteld. Het laat me nog altijd nadenken: helpt een label ons werkelijk verder, of verliezen we daardoor juist de mens achter het gedrag uit het oog?’ zegt hij.
De tweedelige documentaire is te zien op dinsdag 23 en dinsdag 30 december bij de NTR op NPO 2, om 22.10 uur.
Het demissionaire kabinet wil toch doorgaan met wetgeving die het demonstratierecht beperkt. Critici spreken van symboolpolitiek.
Nu het einde nadert, toont het rompkabinet zich opvallend daadkrachtig, schrijft Trouw. Gezichtsbedekking zou bij demonstraties verboden moeten worden en de politie moet harder kunnen optreden tegen relschoppers, vinden VVD en BBB.
Toen het kabinet nog voltallig was, bestond er een meerderheid voor deze plannen, mits ze eerst zouden worden getoetst door het Wetenschappelijk Onderzoek en Documentatiecentrum (WODC). Dat instituut kwam twee weken geleden met duidelijke conclusies: 97 procent van de demonstraties verloopt vreedzaam en de huidige wetgeving biedt voldoende mogelijkheden om in te grijpen als het misgaat.
Daarnaast leeft de vrees dat nieuwe regels selectief zullen worden toegepast en bepaalde groepen harder zullen raken dan andere. De voorstellen volgden immers op pro-Palestijnse acties op universiteiten, waarbij werd gepleit voor een ander Israël-beleid van Nederland.
Toch maakten demissionaire bewindslieden Frank Rijkaart (BBB, Binnenlandse Zaken) en Foort van Oosten (VVD, Justitie en Veiligheid) vrijdag bekend dat zij een wetswijziging willen voorleggen aan onder meer de Nationale Politie, het Openbaar Ministerie, de Raad voor de rechtspraak, de Nederlandse Orde van Advocaten, het Nederlands Genootschap van Burgemeesters en het College voor de Rechten van de Mens, zo meldt de Volkskrant.
Volgens Trouw lijkt het kabinet daarmee vooral te willen uitstralen dat relschoppers in Nederland hard worden aangepakt.
De cranberry legde een lange weg af voordat zij uitgroeide tot een vaste kerstlekkernij, vertelt Pinar Coskun.
Iedereen die Terschelling ooit heeft bezocht, kent het verhaal van de cranberry. Voordat deze vrucht onze standaard kerstlekkernij werd, legde zij een lange weg af. Volgens de legende spoelden de cranberries ooit aan op het strand van Terschelling, afkomstig van een schip. Iemand vond ze in een wijnvat en hoopte op wijn, of iets sterkers. Teleurgesteld dat het slechts om rode vruchten ging, werd het vat omgegooid en de inhoud weggeschopt. Zo veroverden de cranberries het eiland en werden ze uiteindelijk een statussymbool. Een geslaagd migratieverhaal, nietwaar?
Zelf serveer ik tijdens kerstdiners bijna altijd cranberrysaus. Het past bij een menu dat geen grenzen kent: juist de diversiteit aan smaken maakt een diner bijzonder. Dit jaar koos ik voor schorseneren-noodles met kokos-saffraansaus, rode bieten-köfte met walnoten-gehakt, knolselderijsoep met zeewier-caviaar, pastinaakboom met Poolse linzenpâté, cranberrysaus met gember-appelchutney, wasabi-mayonaise en als dessert kweepeer-notencrumble. Alle exoten en vergeten inheemse groenten mengen zich overvloedig. Iedere kok weet: meerdere smaken maken een gerecht uitzonderlijk.
Wat zeg je tegen jongeren die opgehitst worden door TikTok-video’s van radicaal-rechtse partijen?
Migratie, het thema van 2025, was opnieuw hét gespreksonderwerp in Nederland. Tot mijn verbazing ook onder Rotterdamse jongeren. Tijdens een jongerendebat rondom de Tweede Kamerverkiezingen wilden ze praten over migratie. Niet over hun ouders met een migratieachtergrond, niet over vrienden, niet over cranberries, maar over asielzoekers die ‘zomaar naar Nederland komen’. Konden ze niet beter naar Spanje gaan?
Wat zeg je tegen jongeren die opgehitst worden door TikTok-video’s van radicaal-rechtse partijen? Begin je bij het feit dat migratie van alle tijden is, dat oorlog en onrecht wereldwijd mensen dwingen te vluchten? Het voelt harteloos wanneer zelfs jongeren met migratieachtergrond zo weinig empathie tonen. Sinds Dilan Yesilgöz als rolmodel misschien?
Mijn kerstdiner met mijn Brabantse man en vrienden met diverse achtergronden staat juist voor het tegenovergestelde. Ik proef en deel de rijkdom van diversiteit, letterlijk en figuurlijk en ben dankbaar dat ik die smaken kan bereiden en laten proeven. Dat was 38 jaar geleden anders, toen ik als gelukszoekende student in Nederland kwam. Toen sprak men nauwelijks over migratie, discriminatie of racisme. In tegenstelling tot het Verenigd Koninkrijk of Frankrijk waren er weinig schrijvers, academici of politici die de oorzaken en gevolgen van migratie durfden te bespreken.
Vandaag is de arena open. We praten. We hebben een migratiemuseum in Rotterdam, waar kunst en verhalen elkaar inspireren. Maar zelfs daar krijgen sommige verhalen geen podium, zoals die van cranberries of Amerikaanse rivierkreeften, die met mensen in boten naar Europa aanspoelden All-inclusief zijn is niet makkelijk, zelfs migratieverhalen in migratiemuseum hebben grenzen…
Cranberries zijn geweldig: bron van vitamine C, goed voor je blaas in de winter, perfecte smaakpartner van pâté, aards en gezond volgens de nieuwste voedingsrichtlijnen. Ze hebben een lange reis gemaakt, aanvankelijk ongewenst, maar werden uiteindelijk een symbool van hun eiland. Zoals de cranberry, die wortel schoot en rijkdom bracht, zo kunnen ook nieuwkomers bijdragen aan onze samenleving. Migratie is geen bedreiging; het is een kans op verrijking, voor cultuur, economie, sociale samenhang en smaak.
Laten we, in de geest van de cranberry, ruimte maken voor het onverwachte
Net zoals wij ons menu bewust samenstellen met exoten en vergeten groenten, zo moeten we ook onze samenleving bewust vormen: inclusief, rechtvaardig en duurzaam. In een wereld vol oorlog, klimaatverandering en ongelijkheid is het onze morele plicht om een plek te bieden waar mensen kunnen bloeien, zonder dat anderen lijden, mens of dier. Migratie, diversiteit en duurzaamheid zijn onlosmakelijk verbonden: wie het ene negeert, tast het andere aan. Laten we, in de geest van de cranberry, ruimte maken voor het onverwachte, het onbekende en het waardevolle dat het meebrengt. Alleen zo wordt Nederland een plek van aankomst én van samenleven: eerlijk, groen en vol smaak.
Het recept: Poolse paté met cranberrysaus
200 g droge linzen (gekookt)
100 g gierst (gekookt)
2 uien
10 gedroogde pruimen
2–3 eetlepels sojasaus
2 laurierblaadjes
1 tl piment
2 teentjes knoflook
een snufje nootmuskaat
2 g agar-agar
zout en zwarte peper
enkele eetlepels bakolie
Cranberrysaus: 400 g cranberries
rijstsiroop (naar smaak)
1 sinaasappel
1 kaneelstokje of ½ tl kaneelpoeder
Verwarm de oven voor op 180 graden.
Snijd de ui fijn, verhit de olie in een koekenpan en voeg de ui met de kruiden toe. Bak op laag vuur tot de uien glazig zijn, verwijder daarna de laurierblaadjes. Voeg 2 g agar-agar en 50 ml heet water toe. Breng aan de kook en laat 1 minuut koken tot de agar-agar is opgelost.
Doe in een grote kom de uien, samen met de gekookte gierst en linzen, olie, sojasaus, een snufje zout en de rest van de kruiden. Mix met een staafmixer tot een gladde massa. Proef en breng eventueel verder op smaak met zout.
Vet een bakvorm in met olie of bekleed met bakpapier en giet ⅔ van de paté erin. Duw de pruimen voorzichtig in het mengsel, zorg ervoor dat er geen gaten ontstaan. Giet vervolgens de rest van het mengsel erop.
Bak de paté 30 minuten in de oven. Maak ondertussen de cranberrysaus.
Rasp de sinaasappelschil en pers het sap uit. Doe de rijstsiroop, het sinaasappelsap en 2 kopjes water in een grote pan en verwarm op middelhoog vuur. Roer goed door. Voeg de cranberries, een snufje zout, het kaneelstokje en de sinaasappelschil toe.
Breng zachtjes aan de kook en laat, onder regelmatig roeren, ongeveer 10 minuten koken tot alle of de meeste cranberries zijn opengebarsten.
Haal de paté voorzichtig uit de bakvorm en laat afkoelen voordat je hem aansnijdt. Serveer met cranberrysaus en geroosterde groenten.
Amnesty International roept op tot ‘urgente actie’ om een mogelijke deportatie van de Turkse vluchteling Mustafa Güngör naar Turkije te voorkomen. Hij is in het weekend samen met zijn familie opgepakt in Kenia, op verdenking van banden met de Gülenbeweging.
‘Kenia moet zich houden aan het internationale recht en mensen die in hun land van herkomst vervolging riskeren niet terugsturen’, meldt Amnesty International op X. Dit is het zogenoemde non-refoulementprincipe.
Vermeende Gülen-sympathisanten in Kenia zijn al langer niet veilig voor de lange arm van Turkije. Vorig jaar werden nog vier Turken ontvoerd en met hulp van Kenia op een vliegtuig naar Turkije gezet.
Nu is Mustafa Güngör samen met zijn vrouw, twee dochters en schoonzonen opgepakt. Zij riskeren allemaal deportatie naar Turkije. De arrestatie zou op verzoek van de Turkse regering hebben plaatsgevonden, meldt Turkish Minute.
Güngör werkte sinds 2011 als IT-manager bij de Light Academy Schools in Kenia, die vermoedelijk behoren tot een netwerk van scholen dat is opgezet door Gülen-sympathisanten.
De arrestatie komt op een moment dat er in Turkije steeds meer stemmen opgaan voor clementie jegens de vervolgde Gülenbeweging. Tien jaar na de mislukte couppoging in 2016 roepen sommige Turkse politici op tot mildheid richting de beweging. Vooralsnog lijkt dat aan dovemansoren gericht.
Journalist Ewout Klei ontving zaterdag in Antwerpen een oeuvreprijs voor zijn artikelen over de Rif. Voor de Kanttekening schreef hij onder meer over de antikoloniale strijd van Abdelkrim el-Khattabi, ‘de leeuw van de Rif’, die hij typeerde als een soort ‘vader des vaderlands’ voor Riffijnen.
Klei reageert met gepaste trots op de onderscheiding voor zijn artikelen in de Kanttekening en Historisch Nieuwsblad. ‘En dan krijg je opeens een prijs in Antwerpen’, schrijft hij op Facebook, bij foto’s van de plechtigheid in een zaaltje met enkele bezoekers.
De prijs is een initiatief van de pas opgerichte Riffian Council for Human Rights (RCHR), een Belgische ngo die zich inzet voor de Rif en de mensenrechtensituatie aldaar. De onderscheiding is toegekend voor zijn outstanding journalistic work en zijn valuable writings on the history of the Rif. De prijs werd uitgereikt door Ayaddouj Karim, voorzitter van de RCHR.
‘Een kritische en nieuwsgierige journalist die feiten en meningen duidelijk van elkaar scheidt. Een complex onderwerp als de Rifoorlog zo helder en toegankelijk maken, zonder sensatie of vooringenomenheid — dat kan alleen Ewout Klei zijn!’, reageert Esmé Arif.
‘Een profeet wordt niet geëerd in eigen land!’, meldt een ander in de reacties.
Maar wat schreef Klei over de ‘vergeten leeuw van de Rif’, Mohammed Abdelkrim el-Khattabi (1882–1963)?
Onder meer dat Khattabi begin twintigste eeuw aanvankelijk samenwerkte met de Spanjaarden, omdat hij en zijn vader dachten dat dit goed zou zijn voor de modernisering en ontwikkeling van het Rifgebied.
Pas toen zij inzagen dat de koloniserende Spanjaarden daar helemaal niet in geïnteresseerd waren, en vooral uit waren op onderwerping, overheersing en roofzuchtige activiteiten, kwamen zij in opstand. Hoe dat afliep, is te lezen in het artikel van de Kanttekening.
Journalist Aart Aarsbergen schreef een boek over het denken van George Orwell. Wat leert deze beroemde Britse auteur ons vandaag nog over waarheid, democratie en intellectuele onafhankelijkheid?
George Orwell (1903–1950) geldt als een van de scherpste denkers en schrijvers van de twintigste eeuw. Zijn anti-totalitaire romans Animal Farm en Nineteen Eighty-Four zijn klassiekers, maar ook zijn essays en reportages blijven inspireren.
Journalist en schrijver Aart Aarsbergen is een deskundige op het gebied van communisme. Een jaar voor de val van de Berlijnse Muur publiceerde hij het boek Verre Paradijzen, over westerse fellow travelers die vielen voor de verleidingen van het communisme. George Orwell deed dat niet. In zijn onlangs gepubliceerde boek Het verdwijnen van de waarheid. De actualiteit van George Orwell onderzoekt Aarsbergen hoe Orwells inzichten ons helpen om de hedendaagse post-truthmaatschappij te begrijpen. We spraken met hem over waarheid, intellectuele onafhankelijkheid en hoe links Orwell eigenlijk was.
Waarom is George Orwell nú actueel?
‘Orwell is eigenlijk altijd actueel geweest. Hij schreef in de jaren veertig en vijftig, maar zijn thema’s keren steeds terug. Nu, in onze post-truthperiode, is zijn werk misschien wel relevanter dan ooit. We zien een voortdurende aanslag op de waarheid, zonder dat dit grote consequenties lijkt te hebben. Politici en machthebbers kunnen feiten verdraaien of negeren, en toch blijven ze overeind. Dat is precies het soort werkelijkheid dat Orwell beschreef.
‘Hij ontwikkelde een begrippenapparaat dat ons helpt om zulke ontwikkelingen te duiden: de gedachtenpolitie, newspeak (vereenvoudiging van de taal om kritisch denken tegen te gaan, red.) en dubbeldenken. Dat laatste is het ontkennen van wat je doet, een militaire actie die geen oorlog mag heten, bijvoorbeeld. Zulke tendensen waren er altijd, maar nu zijn ze sterker. Democratie staat onder druk. Orwell laat zien hoe taal en macht samen kunnen werken om de waarheid uit te hollen.’
‘Nu lijkt het soms alsof waarheid er helemaal niet meer toe doet. Dat is gevaarlijk’
Bestaat er wel zoiets als dé waarheid? Filosofen als Nietzsche, Foucault en Derrida hebben grote vraagtekens gezet bij dat idee.
‘Filosofisch kun je inderdaad zeggen dat de waarheid niet bestaat. Nietzsche en Foucault hebben overtuigend laten zien dat waarheid vaak een constructie is van politieke of morele macht. Tegelijkertijd moeten we feiten niet betwisten. Het jaartal waarin je geboren bent is gewoon een feit. Het postmodernisme heeft mede aan de basis gestaan voor post-truth, maar nu lijkt het soms alsof waarheid er helemaal niet meer toe doet. Dat is gevaarlijk.
‘Orwell waarschuwde dat als feiten niet meer tellen, de samenleving stuurloos wordt. Hij zag hoe totalitaire regimes de werkelijkheid herschreven. Dat is een les die we niet mogen vergeten.’
Wat is het belangrijkste inzicht van Orwell?
‘Zijn onafhankelijkheid. Orwell keek kritisch naar zijn eigen bubbel, ook naar links. Hij was socialistisch, maar niet dogmatisch. Hij durfde zijn eigen kamp te bevragen en schreef essays waarin hij de hypocrisie van progressieve intellectuelen blootlegde. Dat maakt hem bijzonder en dat spreekt mij enorm aan. Hij was niet bang om tegen de stroom in te gaan.’
Zijn Animal Farm en 1984 zijn beste boeken?
‘Absoluut. Die twee zijn zijn meesterwerken. Daarnaast schreef hij briljante essays en reportages. Zijn andere romans zijn minder relevant en hebben de toets der tijd niet doorstaan, met uitzondering misschien van Burmese Days, over het kolonialisme in Birma.’
Homage to Catolonia over de Spaanse Burgeroorog (1936-1939) vond ik echt een briljant boek.
‘Dat is het ook. Maar Homage to Catalonia is geen roman maar een journalistiek meesterwerk, net als The Road to Wigan Pier. Maar sommige romans wilde hij zelf niet herdrukken, ze waren geschreven omdat hij geld nodig had. Orwell wilde trouwens ook geen biografie over zichzelf. Hij vond dat zijn werk voor zich moest spreken.’
Orwell was links, maar werd een held van conservatieven. Hoe kan dat?
‘Tijdens de Koude Oorlog vonden conservatieven het prettig dat Orwell zo kritisch was op het communisme. In 1984 gaat het over ‘Ingsoc’, een fictieve totalitaire ideologie. Dat was geen kritiek op Labour, maar een waarschuwing dat totalitarisme ook hier kon gebeuren. Orwell was tegen totalitarisme, maar niet voor individueel anarchisme. Hij was voor het algemeen belang.
‘Conservatieve auteurs hebben hem later voor hun eigen karretje gespannen. Neem Coen de Jong, die enkele jaren terug het boekje Dwingeland,Orwell in de Polder schreef. Hij noemde de coronalockdowns orwelliaans. Maar dat doet niet helemaal recht aan Orwell.’
Hoe moeten we zijn socialisme duiden? Was dit niet gewoon misplaatste romantiek van de arbeider als ‘nobele wilde’?
‘Er zat zeker romantisering in. Orwell kwam uit de ‘lower upper middle class’, zoals hij zelf zei, en hij verheerlijkt soms het arbeidersleven: eenvoud, eerlijkheid. Maar hij wilde geen planeconomie. Hij wilde een samenleving zonder onderdrukking en uitbuiting, waarin iedereen een gelukkige arbeider kon zijn.’
‘Hij overleefde de oorlog zelfs twee keer op het nippertje’
Ook in Homage to Catalonia proef ik die romantiek. Toen hij in 1936 in Barcelona aankwam is hij vol lof over de anarchisten, maar hij zag hun terreur niet.
‘Dat klopt. Maar tegelijkertijd was hij scherp op de stalinistische terreur. Dat dubbele maakt hem interessant: hij kon romantiseren, maar bleef kritisch.’
Poster van de POUM. ‘Arbeiders: naar de overwinning!’ Beeld: Wikipedia
‘Hij overleefde de oorlog zelfs twee keer op het nippertje. Eerst werd hij in de loopgraaf door zijn keel geschoten en overleefde dat ternauwernood. Later, toen de communisten de macht grepen, zat hij bij de POUM-militie en werd in verband gebracht met trotskisten (volgelingen van de Russische marxistische leider Leon Trotski, red.). POUM-leider Andrés Nin werd doodgemarteld. Orwell kreeg een waarschuwing ingefluisterd door zijn vrouw toen hij zijn hotel betrad: ‘Je moet wegwezen, onmiddellijk.’ Ze leefden een paar dagen op straat en konden daarna via het consulaat ontsnappen. Bij de grens werd Orwell niet aangehouden. Gelukkig, want anders was hij waarschijnlijk als trotskist geëxecuteerd.’
Hoe democratisch was Orwell? Hij had toch een trotskistische fase?
‘Na de Spaanse Burgeroorlog werd hij lid van de trotskistische Independent Labour Party. Hij had een radicale fase, maar toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak veranderde hij van mening en besefte hij dat het land verdedigd moest worden. Trotskisten hadden een meer dogmatische, antimilitaristische visie op oorlog. Uiteindelijk evolueerde Orwell naar een democratisch-socialistische positie.’
Maar zat hij niet bij de verkeerde bubbel en had hij niet beter liberaal kunnen worden?
‘Orwell liep inderdaad niet over naar de andere partij. Hij bleef trouw aan zijn idealen. Hij weigerde een uitnodiging om voor een Tory-gezelschap te spreken over het oprukkend communisme in Oost-Europa. ‘Ik behoor tot links en moet daarbinnen werken.’
‘Orwell laat zien dat je trouw kunt blijven aan idealen zonder dogmatisch te worden’
Wat spreekt u persoonlijk het meest aan in Orwell?
‘Zijn onafhankelijkheid en intellectuele eerlijkheid. Hij was kritisch op zijn eigen kamp, maar bleef trouw aan het idee van een rechtvaardige samenleving. Dat maakt hem voor mij een blijvend voorbeeld. Orwell laat zien dat je kritisch kunt zijn zonder cynisch te worden en dat je trouw kunt blijven aan idealen zonder dogmatisch te worden.’
‘Orwell laat zien dat je niet rechts hoeft te worden als je kritisch bent op links. Je kunt trouw blijven aan een sociaaldemocratisch ideaal, voor volksverheffing en voor een sociaal vangnet zijn. Dat is een boodschap die we vandaag hard nodig hebben.’
Aart Aarsbergen, Het verdwijnen van de waarheid. De actualiteit van George Orwell, Uitgeverij Kleine Uil, 160 blz., € 19,50.
Het was weer een zeldzaam rake aflevering van de satirische site De Speld een paar dagen geleden, onder de kop ‘Beleid van Femke Wiersma blijkt dé formule voor korte formatie’. En dat is een uitdaging – een uitdaging om een rake satire te schrijven over het beleid van een minister die zelf al een groteske satire op een minister vormt.
Maar het is gelukt: ‘De kabinetsformatie leek er een van lange adem te worden. Maar hoe meer plannen demissionair minister Wiersma van Landbouw maakt, hoe meer de formerende partijen zijn gebrand op een snelle formatie. “Onze verschillen zijn groot, maar de ambitie om haar te stoppen is groter”, aldus D66, CDA en VVD.’ Met haar plannen ‘is Femke Wiersma hard op weg de formatie vlot te trekken. De drie formerende partijen zijn het erover eens dat het in het landsbelang is dat Femke Wiersma zo snel mogelijk uit haar ambt wordt gezet’.
En inderdaad: nu we van Marjolein Faber en Reinette Klever zijn verlost, vormt het gecontinueerde ministerschap van Wiersma de grootste schandvlek van het Nederlandse kabinet. In haar onuitstaanbare combinatie van leugenachtigheid, kwaadaardigheid en domheid werd zij dan ook hooguit door Faber en Klever overtroffen.
De NRC zette het op 6 december in een vernietigend artikel haar beleid van permanente obstructie op een rijtje. Want laat u zich niet door dat gezellige volks doen van Caroline van der Plas, en haar gebabbel over knus ‘noaberschap’ van boeren en burgers, misleiden: zij is de directe spreekbuis van de agrarische miljardenindustrie.
Dat staat bij haar splinterpartij voorop. Daarvoor is zij na de dubbele implosie van de Schoof-coalitie in het nu dubbeldemissionaire kabinet blijven zitten: om elke vooruitgang op het gebied van milieubeleid te saboteren. Die dubbele demissionariteit vormt daarvoor geen moreel beletsel. Voordat ze voor altijd van het politieke toneel verdwijnt, wil Wiersma nog zoveel mogelijk voor de boerenlobby binnenslepen.
Met steeds weer nieuwe ontkenningen van de feiten en de roep om ‘nieuw onderzoek’ poogt ze alles te traineren. En ja, dat is, om aan de kop boven deze column te refereren, feitelijk op het criminele af, als je ziet wie of wat daarvoor de prijs betaalt.
Bij de oude Grieken gold het bewust verontreinigen van andermans waterbronnen als een van de ergste misdaden
Kijk naar wat ze de laatste maanden nog allemaal wanpresteert.
Zij poogt hardnekkig het verbod op het gebruik van prikstokken bij veevervoer uit te stellen, omdat het verdienmodel van sommige veeboeren kennelijk op het martelen van dieren berust.
Zij poogt, nadat we al het q-koortsschandaal hadden gehad, nu hardnekkig de samenhang tussen geitenhouderij en longontsteking te ontkennen, omdat het verdienmodel van een handvol geitenhouders kennelijk mede op het ziek maken van mensen berust.
Zij poogt, tegen alle voorschriften van Brussel in, dat inmiddels dan ook met keiharde sancties dreigt, de mestregels te verruimen, omdat het verdienmodel van een aantal boeren kennelijk op de vergiftiging van ons grondwater berust. Bij de oude Grieken gold het bewust verontreinigen van andermans waterbronnen als een van de ergste misdaden, waarop zonder mankeren de doodstraf stond.
Op het Binnenhof zou daar de politieke doodstraf op behoren te staan. Maar alle vier volkomen terechte moties van wantrouwen zijn op een muur van onwil van de rechtse parlementaire meerderheid gestuit.
Kan het dan verbazen dat veel Nederlanders nu de overheid wantrouwen, dat liefst een derde haar als een winstbelust bedrijf ziet, zoals recent onderzoek van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies uitwees? Dat is de oogst van drie decennia neoliberalisme.
Het Groningse gasschandaal, het milieubeleid: steeds winnen de financiële belangen van het grote bedrijfsleven, nauw versmolten met die van de staat. Voeg daarbij de achterbakse pogingen van Rutte indertijd om na een telefoontje van Shell de dividendbelasting af te schaffen, en van Mariëtte Paul nu om, na een korte check bij de uitzendlobby die mede haar partij subsidieert, de uitbuiting van arbeidsmigranten te blijven tolereren, en u weet: voor de VVD geldt eigenlijk hetzelfde.
Nu is bekend hoe Sander Dekker als minister voor Rechtsbescherming (kan het cynischer!) in een een-tweetje met partijgenoot en kansspelbrancheverenigingsbaas Frits Huffnagel door het vrijgeven van de digitale gokmarkt de gokverslaving onder de jeugd een ongekende boost heeft gegeven. En dan is er nog Yesilgöz, die als minister van Justitie aan torenhoge boetes vasthield om de begroting rond te krijgen.
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.