Er zijn opnieuw vier massagraven gevonden in Syrië, dit keer ten noorden van de stad Homs. In de graven liggen tientallen lichamen van mensen die tot nu toe vermist waren.
Dit meldt Marokko Nieuws. Volgens de nieuwssite werd de ontdekking afgelopen dinsdag bekendgemaakt door de Syrische autoriteiten. Forensische teams zijn momenteel op de plek om de lichamen te onderzoeken.
Volgens de Syrian Observatory for Human Rights (SOHR) zijn er sinds de val van het regime minstens 45 massagraven ontdekt, met de lichamen van 2.835 slachtoffers. Het grootste aantal graven ligt in de provincie Homs; maar liefst dertien massagraven werden hier ontdekt.
De graven leggen bloot hoe het Assad-regime omging met zijn tegenstanders. Er worden nog altijd duizenden mensen vermist. Veel van hen verdwenen van de radar als ze in een van de beruchte gevangenissen terechtkwamen, waar martelingen en executies voorkwamen.
Steeds meer verhalen onthullen de bizarre werkwijze die hierbij werd gebruikt. In oktober bracht Reuters Operation Move Earth naar buiten. Meer dan twee jaar lang kregen militairen de opdracht om een inmiddels ontdekt massagraf in Qutayfah leeg te halen en naar de Dhumair-woestijn te verplaatsen.
De nieuwe paus, Leo XIV, is vandaag op bezoek in Turkije. Het is zijn eerste buitenlandse trip sinds hij deze zomer het stokje overnam van de overleden Franciscus. Na Turkije reist hij door naar Libanon, zo meldt Turkish Minute.
Leo zal de stad Iznik, het vroegere Nicaea, bezoeken. Daar kwam in de oudheid tijdens een grote vergadering, dit jaar precies 1700 jaar geleden, van bisschoppen voor het eerst eenheid in de christelijke leer tot stand. Voor de overleden paus Franciscus was de viering van het concilie van Nicaea een diep gekoesterde wens.
Leo zal na Iznik met een helikopter naar Istanbul vliegen, waar hij de leider van het oosterse christendom, patriarch Bartholomeus I , zal ontmoeten. Ook zal hij een publieke mis leiden in de Volkswagen Arena, een concertzaal in Istanbul.
Uiteraard staan ook een bezoek aan de Blauwe Moskee, de interreligieuze dialoog en een gesprek met de belangrijkste man van Turkije, president Erdogan, op de agenda. Met hem zal de paus het onder andere hebben over de precaire situatie en ongelijkheid van christelijke minderheden in Turkije.
De rechten van de gedecimeerde Armeniërs en Grieken werden in de periode na de val van het Ottomaanse Rijk en de geboorte van de republiek Turkije sterk beperkt. Voortaan was iedereen ‘Turk’ in de nieuwe natiestaat en mochten christenen bijvoorbeeld geen nieuwe kerken meer oprichten. Ook de restauratie van oude kerken werd aan banden gelegd door de Turkse nationalisten.
Daar bleef het niet bij, ook in het nieuwe Turkije werden zij als ‘ongelovigen’ gediscrimineerd en vervolgd zoals in de Netflix-serie The Club ook is te zien. Een van de beroemdste voorvechters van gelijkheid voor minderheden en anderen, was de in 2007 vermoorde Armeens-Turkse journalist Hrant Dink.
Morgen is paus Leo, als vandaag alles goed gaat, in Libanon. Daar zal zijn bezoek meer in het teken van vrede in de regio staan.
In een tijd waarin autoritaire leiders sterker worden, van Boedapest tot Ankara, en radicaal-rechtse populisten wereldwijd voorspellen dat de liberale democratie zal verdwijnen, is het gevangen zetten van twee oud-presidenten—Jair Bolsonaro in Brazilië en Nicolas Sarkozy in Frankrijk—van grote wereldwijde betekenis.
Dit zijn niet zomaar binnenlandse schandalen; het zijn momenten die testen hoe sterk de democratie nog is. Ze laten zien of instituties machtige mannen nog verantwoordelijk kunnen houden en of de rechtsstaat stand kan houden in een steeds onrustiger wereld.
De zaken verschillen sterk. Bolsonaro werd veroordeeld omdat hij probeerde de democratie omver te werpen: hij zou hebben samengewerkt om de machtsoverdracht na zijn nederlaag in 2022 te blokkeren, zelfs met een plan om Lula da Silva en diens running mate te laten vermoorden. Sarkozy’s veroordeling komt juist voort uit jarenlang onderzoek naar illegale campagnefinanciering uit Libië in 2007.
De ene zaak gaat dus over een poging om de democratie te ondermijnen; de andere over corruptie en ongeoorloofde invloed. Toch laten beide zaken één belangrijk ding zien: dat democratieën, hoe gebrekkig of onder druk ook, nog steeds in staat zijn om zelfs hun hoogste oud-leiders verantwoordelijk te houden.
Beide zaken sturen een paar duidelijke gemeenschappelijke boodschappen naar de rest van de wereld.
Ten eerste kan de rechterlijke macht nog steeds onafhankelijk werken, zelfs tegenover sterke politieke groepen. In Brazilië kon Bolsonaro’s invloed op het leger, evangelische groepen en een grote groep extreemrechtse aanhangers het Hooggerechtshof niet tegenhouden om hem 27 jaar cel te geven. Diezelfde rechters hielpen de democratie overeind houden tijdens de gespannen periode na de verkiezingen van 2022 en 2023.
In Frankrijk trad een rechtssysteem dat lange tijd mild was voor politieke elites harder op dan ooit, wat laat zien dat het land strenger is geworden tegen politieke misdrijven.
Deze uitspraken laten aan het publiek zien, vooral aan mensen die cynisch zijn geworden door corruptie of democratisch verval, dat macht niet onbeperkt is en dat instituties nog steeds kunnen functioneren zonder bang te zijn voor politieke wraak. Ook in de Verenigde Staten lijkt dit zichtbaar te worden.
Zelfs charismatische leiders kunnen door de rechter worden aangepakt
Ten tweede halen ze het idee weg dat populistische leiders onaantastbaar zijn: Bolsonaro’s imago als soldaat-redder, buitenstaander-president en stem van het ‘echte volk’, is sinds zijn verkiezingsnederlaag steeds verder ingestort.
Zoals de Braziliaanse politicoloog Camila Rocha zegt, is zijn steun op straat en online afgenomen. Zijn poging om te vluchten door zijn enkelband door te branden met een soldeerbout was bijna lachwekkend en verzwakte zijn sterke-man-imago nog verder.
Sarkozy was minder ontwrichtend en geen anti-systeem-populist, maar hij bouwde wel een beeld op van iemand die onaantastbaar was. Zijn val geeft een duidelijke boodschap aan de steeds feller wordende rechterzijde in Europa, van Marine Le Pen tot Geert Wilders: zelfs charismatische leiders kunnen door de rechter worden aangepakt.
Ten derde laten de uitspraken zien dat de rechtsorde niet onderhandelbaar is. Ze komen op een moment dat extreemrechtse groepen wereldwijd de grenzen opzoeken, in de VS, India, Argentinië en delen van Europa. De gevangenisstraffen, en het feit dat Bolsonaro’s aanhang nauwelijks massaal protesteerde, wijzen erop dat de mobilisatiekracht van deze bewegingen natuurlijke grenzen kan hebben.
Maar kunnen deze zaken de autoritaire trends vertragen?
Dat is de belangrijkste en moeilijkste vraag. Het korte antwoord: ze helpen en ze zijn belangrijk, maar ze zijn niet genoeg.
Waarom dit belangrijk is: • Verantwoordelijkheid versterkt de democratie. Als rechters laten zien dat presidenten niet boven de wet staan, krijgen burgers weer vertrouwen in het democratische systeem. • Ze verkleinen de kans op herhaling. Bolsonaro is politiek beschadigd en kan de verkiezingen van 2026 niet meer ontregelen. Sarkozy houdt misschien nog invloed, maar zijn morele gezag en handelingsvrijheid worden kleiner. • Ze bieden een democratisch tegenverhaal. Terwijl veel leiders wereldwijd regels afbreken en macht naar zich toetrekken, laten deze zaken zien dat instituties ook kunnen terugvechten, met wetten, niet met politiek.
Maar er zijn ook tegenkrachten: • De oorzaken van autoritarisme blijven bestaan. Economische angst, desinformatie, culturele wrok en polarisatie blijven populistische bewegingen voeden. • Martelaar- en underdogverhalen kunnen aanhangers juist versterken. Bolsonaro en Sarkozy presenteren zichzelf als slachtoffers van politieke wraak. Zulke verhalen, vergelijkbaar met die van Trump in de VS of Modi in India, kunnen de achterban mobiliseren. • Democratische instituties zijn wereldwijd ongelijk. In landen als Turkije, Rusland en Belarus zouden zulke rechtszaken nooit plaatsvinden, misschien zelfs niet in Hongarije. In veel landen is de rechterlijke macht zelf door de regering overgenomen.
Bolsonaro en Sarkozy presenteren zichzelf als slachtoffers van politieke wraak
De symboliek van het opsluiten van oud-presidenten draait niet om het plezier dat hun tegenstanders eraan beleven, maar om de democratische principes die het bevestigt. Als instituties machtige politici kunnen vervolgen, bevestigen ze drie basisregels: niemand staat boven de wet, verkiezingsuitslagen zijn niet onderhandelbaar, en machtsmisbruik heeft echte gevolgen.
Deze principes staan steeds meer onder druk in een wereld gevormd door illiberale samenwerkingen, digitale desinformatie en geopolitieke spanningen. Toch laten de zaken van Bolsonaro en Sarkozy zien dat democratisch verval niet onvermijdelijk is. Het kan worden afgeremd, niet volledig gestopt, maar wel vertraagd, door sterke instituties en waakzame burgers.
Als democratisch verval een lange, hobbelige glijbaan is, dan zijn dit soort momenten van verantwoordelijkheid de houvastpunten die voorkomen dat samenlevingen sneller naar beneden glijden. Ze redden de democratie niet, maar ze geven haar wel de kans zichzelf te redden.
Uit onderzoek van het Duitse Max Planck Instituut blijkt dat het dodental in Gaza veel hoger ligt dan tot voor kort werd aangenomen. Volgens de berekeningen van de onderzoekers zouden in de genocide niet 70.000, maar minimaal 100.000 Palestijnen zijn vermoord door Israël.
Dit aantal ligt dus ook hoger dan het aantal dat door het Gazaanse ministerie van Volksgezondheid naar buiten is gebracht, meldt omroep BNR. Dat ministerie komt op ongeveer 67.000 dode Palestijnen. Israël ontkent alle Palestijnse beschuldigingen en doet deze af als Hamas-propaganda.
Het Max Planck Instituut voor Demografisch Onderzoek kan daarvan echter niet worden beticht. De onderzoekers hebben op basis van bevolkingsgegevens van Gaza, overlijdensberichten op sociale media, ziekenhuisarchieven en online-enquêtes een extrapolatie gemaakt, waardoor een preciezere schatting van het aantal doden mogelijk is.
Ook zijn de cijfers door onafhankelijke onderzoekers aan een peer review, collegiale toetsing, onderworpen.
Het verschil van ongeveer 30.000 doden komt volgens de onderzoekers doordat het Gazaanse ministerie alleen bevestigde sterfgevallen heeft gemeld, gevallen waarvoor een overlijdensakte van een ziekenhuis beschikbaar was. Door de zware Israëlische aanvallen hebben veel ziekenhuizen hun normale werkzaamheden moeten staken, waardoor veel doden niet zijn geregistreerd.
Daarnaast zou er sprake zijn van onderrapportage van de vele lichamen die nog onder het puin liggen. Het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift The Lancet kwam vorig jaar, op basis van een berekende onderrapportage van 41 procent, tot een nog hogere schatting. Daardoor kan het werkelijke aantal Palestijnse doden mogelijk zelfs boven de 200.000 uitkomen.
De Soedanese generaal Yasser al-Atta is zeer kritisch over wat hij de ‘politieke stilte in het Westen’ noemt rondom de genocide in Soedan. Volgens hem komt dat doordat de Verenigde Arabische Emiraten de RSF steunen in hun strijd tegen de zwarte bevolking van Soedan, meldt de Arabische nieuwssite Middle East Eye.
Volgens de generaal heeft het politieke stilzwijgen in het Westen over Soedan te maken met ‘omkoping’ en ‘handelsbelangen’ met de Verenigde Arabische Emiraten. Dat land wordt door Al-Atta ook beschuldigd van het voeren van een ‘rassenoorlog’ tegen het Soedanese volk.
Daarmee doelt hij op de steun die Abu Dhabi verleent aan de paramilitaire RSF, die zijn voortgekomen uit de Arabischsprekende Janjaweed. Deze militanten pleegden al in 2007 een genocide op de zwarte bevolking van Darfur. Volgens veel mensenrechtenactivisten zetten ze die genocide sinds april 2023 opnieuw voort.
Al-Atta is woedend dat de wereld het geweld in Soedan grotendeels negeert. Volgens hem komt die stilte doordat de Arabische Emiraten met hun geld en invloed dat zwijgen ‘hebben gekocht’.
De generaal is met name gepikeerd over de stilte van de voormalige kolonisator, het Verenigd Koninkrijk. ‘We hadden verwacht dat het Britse volk zich meer bewust zou zijn. Ze stonden dicht bij de Soedanese gemeenschap vanwege onze historische banden. Ze kennen ons erfgoed, onze cultuur en onze manier van leven’, aldus Al-Atta, die het Britse zwijgen vervolgens in verband brengt met de handelsbelangen met de Emiraten.
En die zijn niet gering, meldt Middle East Eye. De Verenigde Arabische Emiraten zijn de grootste handelspartner van het Verenigd Koninkrijk in het Midden-Oosten, met een handelsvolume van 24,3 miljard pond vorig jaar.
Intussen komt er meer informatie naar buiten uit de door de RSF ingenomen stad El-Fasher. Volgens de gouverneur van Darfur zijn daar in drie dagen tijd minstens 27.000 mensen vermoord, veel meer dan eerdere schattingen van ongeveer 2.500 doden. De chef van de VN-hulpdiensten, Tom Fletcher, noemt de situatie in El-Fasher tegenover Middle East Eye een ‘absolute horror’.
Coöperatie Laatste Wil vindt dat je zelf de ‘laatste keuze’ over je levenseinde moet kunnen maken en kwam in het nieuws met een handleiding voor een ‘zelfdodingskraag’. Maar is het wenselijk dat je baas bent over je eigen sterven? En is deze opvatting typisch Nederlands?
Mostafa Hilali, militair
‘Ik vind dit echt een heel moeilijk onderwerp. Allereerst: ik ben de laatste die het lijden van mensen aan het einde van hun leven of vanwege andere ellende zou willen verlengen. Als mensen het gevoel hebben dat de dood meer rust brengt dan het leven dat ze leven, tja, wie ben ik dan om te vertellen dat ze dat niet moeten doen? Aan de andere kant merk ik wel dat ik morele bezwaren heb bij systemen die het wel erg makkelijk maken voor mensen om er zelf een eind aan te maken. Het zou eerder een proces moeten zijn met ingebouwde bedenktijd en momenten van bezinning, in plaats van iets wat je even online kunt bestellen. Death on demand kan niet.
Persoonlijk heb ik veel moeite met zelfdoding, maar ik vind niet dat ik die gevoelens aan een ander kan opleggen. Ik weet niet of dit typisch Nederlands is; het zal vast ook in andere landen en culturen spelen.’
Ruben Arnhem, docent
‘Als christen, gevormd door een protestantse traditie waarin het leven als gave van God centraal staat, zal ik nooit iemand aanmoedigen om zelf zijn of haar laatste scène in gang te zetten. Het leven is ons toevertrouwd, niet door onszelf gemaakt. Juist daarom verdient het bescherming, zorg en hoop. Hoop doet leven!
‘Iedereen kent het gebod ‘Gij zult niet doden’. Toch valt het op dat de Bijbel nergens letterlijk zegt dat iemand zichzelf niet mag doden. De Bijbel kent verhalen over zelfdoding, maar zonder veroordeling of aanbeveling. Ze staan altijd in een context van wanhoop, schuld of totale uitzichtloosheid.
‘Het leven is niet altijd dragelijk. Er zijn situaties waarin lijden zo diep snijdt dat hoop praktisch verdwenen is. Euthanasie of zelfdoding begrijp ik beter wanneer iemand in een langdurige lijdensweg zit, zonder uitzicht op verbetering, zonder kwaliteit van leven en wanneer elke dag één lange overlevingstocht is geworden.
‘Er zijn situaties waarin lijden zo diep snijdt’
‘Wie zijn wij als mens of overheid om iemand nog langer te laten lijden als er werkelijk geen perspectief meer is? Voor nabestaanden kan de gekozen dood van hun dierbaren pijnlijk, verwarrend en soms traumatisch zijn. Maar voor degene die lijdt kan het, hoe verdrietig ook, een nieuw begin zijn, hopelijk een begin zonder pijn, zonder strijd, zonder duisternis.’
Anushka Soekhradj, marketing- en communicatieadviseur
Anushka Soekhradj
‘Dat het leven steeds maakbaarder wordt, past bij de Nederlandse mentaliteit: je neemt je lot in eigen hand. Het hoort ook bij deze moderne tijd, want die maakbaarheid zie ik ook terug in spirituele bewegingen, al staan die haaks op Hollandse nuchterheid. Mensen proberen hun ideale leven te creëren via mindset en visualisatie.
‘Zelf geloof ik in een actieve levenshouding, en die maakbaarheid hoort daarbij. We stappen in de rol van God. Tegelijk denk ik dat we als zielen dit lichaam en deze plek op aarde hebben gekregen om ervaringen op te doen. Wat positief of negatief is, is relatief en ondergeschikt. De dood kan rauw en pijnlijk zijn, maar soms ook een verlichting.’
‘Psychisch lijden kennen we allemaal, zo nu en dan tenminste. We weten uit de ontwikkelingspsychologie dat de hersenen pas na het 26e levensjaar zijn uitgegroeid en dat het zenuwstelsel daarbij een grote rol speelt. Een langdurige depressie kan de hersenen en hormonen blijvend ontregelen, waardoor iemand in een vicieuze cirkel terechtkomt. Je moet wel héél graag willen om daar, zelfs met de allerbeste hulp, uit te komen.
‘Bij ouderen met een voltooid leven zie ik dat anders’
‘Toch blijken jongeren vaker terug te komen op hun euthanasiewens. Voor hen moet het proces dus zeker niet eenvoudiger worden. Er moeten oplossingen komen voor de lange wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg. Daarnaast moet er holistisch gekeken worden naar psychisch lijden en moet men openstaan voor ‘alternatieve zorg’.
‘Ik vind de zelfdodingskraag op basis van verstikking een luguber idee, maar dat geldt ook voor elke andere vorm van zelfdoding. Bij ouderen met een voltooid leven zie ik dat anders. Denk aan ouderen die hun familie niet willen belasten met zorg, of die simpelweg niet meer rond kunnen komen, of aan het recht op een waardig einde voor dementerende ouderen. Met zoveel levenservaring heb je het recht op eigen keuze en vertrouw ik erop dat je weet wat je doet.’
Dimple Sokartara, communicatieadviseur
‘Ik vind dat elke vorm van hulp bij zelfdoding strafbaar moet zijn. Tegelijk begrijp ik dat sommige ouderen die niets meer kunnen, hun leven zo pijnloos mogelijk willen beëindigen. Medicatie die daarbij helpt is in feite ook een ‘uitvinding’, alleen kun je daar zelf niet zomaar aan komen.
Producten op de markt brengen die zelfdoding makkelijker maken, moet volgens mij verboden worden. Dat komt voort uit mijn overtuiging dat je je eigen leven niet zou moeten beëindigen.
Ahmed Abdillahi, postbezorger
‘Vroeger was ik sterk tegen het beëindigen van een leven op eigen verzoek. Maar nadat ik er meer over heb gelezen en naar ervaringen van anderen heb geluisterd, kan ik me beter voorstellen dat het voor sommige oudere mensen die langdurig en uitzichtloos lijden een uitweg kan zijn.
Voor mij blijft het wel een laatste optie, pas als alle vormen van zorg en ondersteuning zijn geprobeerd. En één ding staat voor mij vast: dit mag nooit gelden voor jongeren of mensen die nog volop in ontwikkeling zijn.
‘Het risico bestaat dat zulke middelen te makkelijk verkrijgbaar worden’
De nieuwe methoden die nu worden besproken, moeten we als samenleving heel kritisch bekijken. Het risico bestaat dat zulke middelen te makkelijk verkrijgbaar worden, en dat is gevaarlijk.
We kunnen bovendien nooit helemaal voorkomen dat iemand zelf een einde aan zijn leven maakt. Ik heb in mijn eigen omgeving meegemaakt dat een goede vriend, die psychisch vastzat en geen uitweg meer zag, via internet spullen kocht om zichzelf iets aan te doen. Dat heeft veel indruk gemaakt.
Volgens mij is de beste manier om dit te voorkomen het creëren van een zorgzame omgeving waarin mensen zich gezien, gesteund en verbonden voelen, en waar psychische problemen niet verborgen hoeven te blijven.’
Het Israëlische leger heeft woensdag een nieuwe ‘antiterreuractie’ aangekondigd in het noorden van de bezette Westelijke Jordaanoever.
In een gezamenlijke verklaring melden het leger en de veiligheidsdienst dat ze een grote operatie zijn gestart in Noord-Samaria, een Bijbelse naam voor een deel van de Westelijke Jordaanoever.
Volgens het leger gaat het om een nieuwe operatie, los van de antiterreuractie die in januari 2025 startte en die vooral gericht was op Palestijnse vluchtelingenkampen, meldt nieuwsdienst AFP.
Het geweld op de Westelijke Jordaanoever, die Israël sinds 1967 bezet, is sterk toegenomen sinds de Hamas-aanval in oktober 2023 de Gaza-oorlog begon. Dat geweld gaat door, ondanks de wapenstilstand die sinds 10 oktober in Gaza van kracht is.
Volgens cijfers van AFP, gebaseerd op het Palestijnse ministerie van Volksgezondheid, zijn sinds het begin van de oorlog meer dan duizend Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever gedood door Israëlische troepen of kolonisten. Het gaat om zowel strijders als tientallen burgers.
Aan Israëlische kant zijn minstens 44 mensen omgekomen, soldaten en burgers, bij Palestijnse aanvallen of tijdens Israëlische militaire acties, volgens officiële Israëlische cijfers.
Een ‘democratieschild’ moet ons continent beschermen tegen de pijlen van buitenlandse inmenging, zoals van Rusland, maar ook tegen eigen populistische schutters. Wat echter ontbreekt in het plan van de Europese Commissie is een stevig fundament: de nauwelijks nog hoorbare stem van verstandige media en opiniemakers in een publiek debat dat wordt gedomineerd door rechts.
Een NRC-onderzoek naar wie er in de talkshows tijdens de verkiezingscampagne het meest aan het woord waren, liet zien hoe zowel bij publieke als commerciële zenders Caroline van der Plas de meest uitgenodigde politicus was, met de meeste spreektijd. En het was een omhooggevallen voetballer en verkrachter van een bewusteloze vrouw, Johan Derksen, die zelfs álle politici ver achter zich liet in zijn rol als duider, zonder enige verifieerbare basis. Andere populaire extreemrechtse provocateurs als Lale Gül en Wierd Duk kregen de rode loper uitgerold bij de publieke omroepen met hun anti-migranten- en anti-moslimagenda’s. Die omroepen hebben, na beschuldigingen dat ze te links zouden zijn, de rechterdeur van de studio wijd opengezet.
Toen ik na elf jaar buitenland terugkeerde naar Nederland en bij de VARA ging werken, vroeg ik in mijn onschuld of de programmering nog een speciale focus had, gezien de oorsprong als arbeidersomroep. Ik werd meewarig aangekeken: nee joh, dat was iets van vroeger. De nieuwe eindredacteur besloot dat we alleen nog buitenlands nieuws zouden behandelen als het een raakvlak met Nederland had. Eigen volk eerst, bij links. Een buitenlands mens deed er alleen toe wanneer hij in de schaduw van Neerlands belang stond. Net als bij de PvdA, die zijn rode veren inruilde voor economische neoliberale belangen, werd de haan in het logo vervangen door een schreeuwend uitroepteken.
En daar komen we op het punt dat volgens mij het grootste probleem is: de idealenarmoede. Visies hebben plaatsgemaakt voor belangen. Ideeën zijn gesneuveld in het gevecht om de macht. De van oorsprong serieuze omroepen gebruiken geen redactionele balans meer om te bepalen welk onderwerp besproken wordt en wie een podium krijgt. Er is angst voor kijkers die weglopen naar de amusementstafel van Voetbal Inside, waar de stamgasten dagelijks PVV-stemadviezen geven. Liefde voor waarheidsvinding is verdwenen. En dus zien we pianospel met voormalig PVV-staatssecretaris Ingrid Coenradie bij Pauw & De Wit, en knuffelsessies met ‘aaibare Geert en zijn katten’ in het NPO Jeugdjournaal.
Er is angst voor kijkers die weglopen naar de amusementstafel van Voetbal Inside
Europese bestuurders, of het nu gaat om politiek, journalistiek, cultuur of wetenschap, zouden een visie moeten beschermen en uitdragen, geworteld in het Europese ideaal van een goed en eerlijk leven voor ieder mens, ook als dat bepaalde individuele offers vraagt. Rechts probeert die fundamenten doelbewust te ondermijnen. Maar doordat links ideologisch is leeggelopen, kopieert het rechts en holt het zichzelf uit. Zo wordt de weg vrijgemaakt voor uitdijend populisme waar geen enkel democratieschild van de EU tegen bestand zal zijn. Rechts mag nooit het kompas worden waarop links navigeert. Want zodra die beweging voorbij is, zie het trumpisme, staat links met lege handen. Wat heeft het dan opgebouwd?
Hoe we Europa kunnen versterken in een tijdperk van desinformatie, manipulatie en oorlogsdreiging, wisten twee grote schrijvers al in het interbellum: Nobelprijswinnaar Romain Rolland en Stefan Zweig. De Fransman en de Joodse Oostenrijker geloofden in het ideaal van een verenigde mensheid. Rolland dacht al aan een moreel Internationaal Gerechtshof en samen droomden zij van een verenigd Europa.
Zweig bewonderde Rolland omdat diens werk boven de oorlog bleef, boven het rumoer van opinies, ‘als een teken voor alle vrije geesten, een teken van troost te midden van de luidruchtige opwinding van deze eeuw.’
Als opiniemaker zag Rolland zijn taak als: ‘niet mijn vijandige broeders in Europa hun slechtste eigenschappen in herinnering te brengen, maar hun beste; te laten zien dat er redenen zijn om te hopen dat er ooit een wijzere en meer liefdevolle mensheid zal zijn.’
Klinkt dat pathetisch? Dat zegt meer over het cynisme van onze tijd.
Nodig geen Duks en Eerdmans meer uit, maar rolmodellen. Bied minder aandacht aan hypes, evenementen en sentimenten. Kijk naar inspirerende voorbeelden zoals de jonge burgemeesters van New York, Zohran Mamdani, en Seattle, Katie Wilson. Zij durven voorop te lopen met concrete plannen voor eerlijkere welvaartsdeling, gezondheidszorg voor iedereen en betaalbare woningen.
Stop met het aanbidden van het gouden kalf van rechts: het zaaien van haat tegen buitenlanders en migranten. Toon minder amusement en meer broederschap. En wees vooral niet bang om een overtuiging uit te dragen, juist in de media, de culturele sector en de wetenschap.
Vandaag is het precies 50 jaar geleden dat Suriname onafhankelijk werd. Shawintala Banwarie schreef samen met Sahin Yildirim en Louise Dijkmans het boek 50 Jaar Onafhankelijkheid van Suriname over de verbondenheid tussen Suriname en Nederland.
Met een fronsend gezicht, tussen de voorbijlopende toeristen, kijk ik naar de imposante achttiende-eeuwse kaart van Suriname. Ik ben een dagje uit en bezoek het Rijksmuseum in Amsterdam. Ik heb altijd iets met musea gehad: achter ieder kunstwerk zit een bijzonder verhaal, dan is er een boodschap, en vervolgens – als je goed kijkt – een metafoor die ons terugbrengt naar de wereld waarin we ons nu bevinden. Als ik de landkaart bekijk, die door de cartograaf Alexander de Lavaux werd vervaardigd, voelt het alsof ik een levende tijdlijn aanschouw. Aan de zijkant staan letters die zo minuscuul geschreven zijn dat ze door de meeste bezoekers haast over het hoofd worden gezien.
Koloniale namen
Ben ik de enige in het museum die zich realiseert dat dit de namen zijn van de Nederlandse plantage-eigenaren? Plantages waarop de Surinamers onder erbarmelijke omstandigheden moesten werken en werden uitgebuit? De wereld ging na de slavernij en contractarbeid gewoon verder, maar de betekenis van deze koloniale geschiedenis en de gevolgen voor het latere, in 1975 onafhankelijk geworden Suriname zijn immens. Zo onopvallend als deze koloniale namen erbij staan, zo wazig blijkt het besef onder Nederlanders van de massale uittocht die zich tijdens de jaren vlak vóór de onafhankelijkheid voltrok, toen meer dan 100.000 Surinamers de stap waagden om naar Nederland te migreren. Uit angst voor de economische malaise die zich enkele jaren daarna zou voordoen. Met hun koffers in hun handen en de ogen gefixeerd op de horizon vertrokken mijn ouders, tantes en ooms. Niet beseffend waar ze uiteindelijk zouden belanden. De reis zelf vormde al hun bestemming.
Ben ik de enige die zich realiseert dat dit de namen zijn van de plantage-eigenaren?
Het voelt daarom een beetje vreemd dat ik heb mogen meeschrijven aan het boek 50 Jaar Onafhankelijkheid van Suriname, waarin wij de lezers meenemen in die bijzondere reis vanuit Suriname naar Nederland. Een reis vol twijfels en angsten die voor mij, als tweedegeneratie-Surinamer in Nederland, nog grotendeels onbekend is.
Geen vreemde meer
De eerste generatie Surinamers in Nederland waren geen passieve personen. Ze namen een onzichtbare bagage vol verhalen, geuren en klanken met zich mee. Ze lieten zien hoe belangrijk het is om als Nederlander met een migratieachtergrond niet de eigen identiteit te verliezen, maar om die bagage juist te gebruiken om barrières te overwinnen.
Hoe meer ik me verdiepte als auteur in de unieke verhalen van de personen in ons boek, hoe meer ik mij realiseerde dat de Surinaamse diaspora naar Nederland een tweevoudige ‘migratie’ kent: de fysieke migratie waarbij Surinaamse families rondom de onafhankelijkheid afscheid namen van hun dierbaren en vervolgens in grote getalen naar Nederland kwamen, maar ook de culturele migratie, het meenemen van Surinaamse gebruiken, eten en muziek, waarmee onze ouders de contouren schetsten van een nieuw bestaan.
Om mijzelf beter te leren kennen, wil ik ook de geschiedenis van mijn familie kennen
Suriname is geen vreemde meer in de Nederlandse samenleving. In alle hoeken van ons land zie je de invloeden terug van die eerste generatie Surinamers: in de politiek, in de literatuur en kunstwereld, in de media. Echt overal hebben zij hun voetsporen achtergelaten. Maar wat is hun verhaal? Wat waren hun eerste indrukken van Nederland?
De auteurs van het boek, v.l.n.r.: Louise Dijkmans, Sahin Yildirim en Shawintala Banwarie. Beeld: Asha Gaalman
Het doorgeven van deze herinneringen, onze familiegeschiedenis, is wat mij als tweede generatie veerkracht geeft. Ik draag de Nederlandse identiteit in mij, en tussen de herinneringen van mijn ouders leer ik leven in een ruimte die alleen ik ken. Want ook ik, die geboren en getogen is in Nederland, ben een migrant. Ik heb hier mijn wortels maar om mijzelf beter te leren kennen, wil ik ook de geschiedenis van mijn familie kennen.
Bijzonder geheel
De dierbare herinneringen van mijn familie aan Suriname vormen geen eindpunt, maar zijn ook onderdeel van mijn eigen toekomst in Nederland. Ze hebben mij dusdanig geïnspireerd om mee te schrijven aan dit boek en om zo mijn ogen te openen voor de unieke verhalen van de Inheemse, Javaanse, Creoolse, Marron-, Boeroe- en Chinese Surinamers. Want Suriname is het land waar we elkaar omarmen en elkaars verschillen vieren. Een diversiteit die zo bloeiend is dat ook veel autochtone Nederlanders een band hebben ontwikkeld met het land.
Je thuis kunnen voelen in Suriname én in Nederland is geen teken van een gebroken identiteit
De band tussen Suriname en Nederland is daarom niet compleet zonder de inzet van die talloze Nederlanders die, soms in hun werkrelatie en soms in stilte, door de verschillen heen durfden te kijken. En die Suriname en Nederland niet als twee verschillende culturen zien, maar als één bijzonder geheel.
De band tussen Suriname en Nederland is als een brug. Je thuis kunnen voelen in Suriname én in Nederland is geen teken van een gebroken identiteit. Het is een verrijking en werkt diep door in het alledaagse leven. Misschien is dat wel het meest waardevolle wat we van het boek 50 jaar onafhankelijkheid van Suriname kunnen leren.
Bijzondere fototentoonstelling en boek markeren 50 jaar onafhankelijkheid Suriname
Op 25 november 1975 werd Suriname, na 308 jaar, onafhankelijk van Nederland. Vijftig jaar later, op 25 november 2025, wordt dit moment herdacht met verschillende activiteiten. Stichting Atlas Cultureel Centrum presenteert een fototentoonstelling en een gelijknamig boek over 50 jaar onafhankelijkheid van Suriname, geschreven door initiatiefnemer Sahin Yildirim, Shawintala Banwarie en Louise Dijkmans. Het boek bevat vijftig persoonlijke verhalen die de geschiedenis, cultuur en het leven in Nederland zichtbaar maken. Hun verhalen geven een gezicht aan het gedeelde verleden en aan een hoopvolle toekomst. Het boek is te bestellen via deze webpagina.
Een bedelverbod en gedwongen zorg voor daklozen en drugsverslaafden, zo wil Rotterdam de overlast op straat aanpakken. Maar hoe krijg je mensen naar de dokter als je ze tegelijk wegjaagt met boetes, vraagt Pauluskerk-dominee Martijn van Leerdam zich af.
Het is de week dat wethouder Ronald Buijt van Leefbaar Rotterdam zijn plannen voor de havenstad uit de doeken doet. Hij wil overlast in de stad aanpakken. Straatteams zullen bedelaars beboeten en verslaafden naar de dokter sturen, want veel van hen zijn zorgmijdend, zegt hij in een gelikt socialmediafilmpje.
‘Het enige positieve punt: er komt een nieuwe opvang voor verslaafde zorgmijders, waar zij met drang en dwang moeten worden opgenomen’, reageert Van Leerdam op sociale media. Het positieve zit hem in het eerste; de bestaande zorg voor dak- en thuislozen kraakt in zijn voegen en kan elke nieuwe opvang gebruiken.
Diezelfde week viert de Pauluskerk een eigen feestje. Want het heeft de afgelopen maanden hard gewerkt om de medische zorg, die het sinds jaar en dag aan daklozen biedt, te moderniseren. Want als je zorg verleent, moet het wel goed zijn, vindt huisarts Femke Buur. ‘We zitten hier als professionele huisartsen en dan willen we ons wel houden aan de protocollen.’
‘Het eerste dat mensen verwaarlozen als ze op straat belanden, is hun gebit’
Medische zorg aan dak- en thuislozen is hard nodig. Veel van hen kunnen niet terecht in de reguliere zorg. Zonder adres is het in Nederland niet mogelijk een zorgverzekering af te sluiten, en zonder zorgverzekering kun je alleen voor spoedgevallen terecht in het ziekenhuis. Chronische ziekten, ontstoken wonden of een slecht gebit horen hier niet bij. Juist met dit soort klachten kunnen ze terecht bij de artsen in de Pauluskerk.
De gemengde huis- en tandartsenpraktijk is mooi geworden: een sensorische kraan die je nooit hoeft aan te raken, een machine die het apparatuur steriel wast en heel veel ruimte in de behandelkamers. ‘Kijk, deze machine lijkt net een vaatwasser, maar dat is het niet hoor!’ zegt tandarts Ton Molenaar, terwijl hij trots de nieuwe apparatuur laat zien.
Tandarts Ton Molenaar in de praktijk in de Pauluskerk. Beeld: Majorie van Leijen
Het zijn net kinderen in een snoepwinkel als ze vrijdag hun eerste dienst draaien in hun nieuwe werkomgeving. Maar als het over de zorg gaat, wordt het gesprek al snel serieus. ‘Het eerste dat mensen verwaarlozen als ze op straat belanden, is hun gebit’, vertelt Molenaar. ‘Vaak hebben ze echt veel pijn. Je moet je voorstellen dat het leven op straat geen pretje is. Als je dan ook nog eens pijn hebt, heb je toch nergens meer zin in?’
Gebeten door een papegaai
De tandartsenpraktijk is elke vrijdag geopend en werkt op afspraak. De huisartsen hebben van maandag tot en met donderdag een inloopspreekuur, maar ook deze vrijdag krijgt Buur regelmatig een klop op de deur. ‘Kom maar even binnen’, zegt ze tegen een man die zijn wond wil laten verzorgen. Hij is gebeten door een papegaai in een dierenwinkel, vertelt hij zelf. ‘Het gaat al stukken beter’, zegt Buur terwijl ze de wond schoonmaakt.
‘Wonden komen veel voor, maar we zien ook veel patiënten met chronische ziekten, zoals diabetes, hypertensie of luchtwegklachten. Wat deze patiënten anders maakt, is dat je ze niet naar ‘huis’ stuurt met zelfzorgadviezen. Je zegt niet: neem maar een paracetamol tegen de pijn. Want dat kunnen ze waarschijnlijk niet betalen, of ze zullen het niet doen. Die zelfzorg die we patiënten vaak adviseren in acht te nemen, is voor deze groep vaak al een drempel op zich.’
Daarom vereist zorg bieden aan deze doelgroep een zekere sociale souplesse, vertelt Buur. Je moet creatief zijn in het vinden van oplossingen en soms de rek opzoeken in het bestaande systeem. ‘Dat betekent dat we patiënten toch gewoon die paracetamol geven, ook al is dat niet wat een huisarts hoort te doen.’
‘De patiënten die ik hier ontvang zijn vaak angstig of gereserveerd’, zegt Molenaar. ‘Daar moet je mee om kunnen gaan. Ik kan bovendien niet alles oplossen, daar heb ik gewoon niet genoeg tijd voor. Ik ben de enige tandarts hier en kan maar zes patiënten per vrijdag zien. Als een kies pijn doet, dan gaat hij er gewoon uit.’
‘We zouden veel meer tandartsen kunnen gebruiken aan de Pauluskerk’
‘Helaas is de mondzorg een moneymaking business’, gaat hij verder. ‘Tandartsen doen het niet graag gratis. We zouden veel meer tandartsen kunnen gebruiken aan de Pauluskerk, want de vraag is groot. Maar we hebben tot nu toe geen vrijwilligers kunnen vinden.’
De huisartsenpost staat er niet helemaal alleen voor. Er zijn gemeentelijke initiatieven zoals Straatzorg Rotterdam, waar meerdere huisartsen en ook ziekenhuizen op aangesloten zijn. Vorig jaar werd een nieuwe huisartsenpraktijk op de Mathenesseweg geopend, vertelt Buur. ‘Dit heeft geholpen om de druk wat te verlichten, dat is heel fijn.’
Gedwongen zorg
De Pauluskerk is daarom voorzichtig positief over de nieuwe opvang die met gedwongen zorg gepaard zou moeten gaan. Op korte termijn komen er 15 tot 20 opvangplekken bij in Rotterdam. ‘Wij hopen en verwachten dat de nieuwe voorziening een aanvulling is op het bestaande hulpaanbod voor mensen met een ernstige verslaving’, zegt dominee Van Leerdam.
‘Of het echt zoden aan de dijk zet, dat zal moeten blijken. Het gaat om een kleinschalige opvang voor een beperkt aantal mensen. Het heeft qua preventie geen enkele zin; er komen steeds nieuwe mensen op straat terecht. Maar als men er goed behandeld wordt en er beter uitkomt, is het voor een select aantal personen een behulpzame maatregel.’
Huisarts Femke Buur in de vernieuwde praktijkruimte. Beeld: Majorie van Leijen
Volgens de wethouder is de nieuwe aanpak vooral gericht op zorgmijdende, ernstig verslaafde dakloze Rotterdammers. Dit zijn mensen die zichzelf ten gronde richten. Soms heb je een beetje repressie nodig om iemand in de zorg te krijgen, is zijn conclusie.
‘Dat sommige dakloze mensen zorg mijden, klopt’, zegt Van Leerdam. ‘Dakloze mensen zijn hierin niet uniek. Sommige mensen die wel een dak boven het hoofd hebben, mijden ook de zorg. Een belangrijke reden daarvoor is dat veel mensen slechte ervaringen hebben met de hulpverlening en de gemeentelijke voorzieningen. Niet zelden zijn dakloze mensen door de gemeente zelf afgewezen toen ze om hulp vroegen.’
‘Gedwongen zorg is lastig, maar soms kan het wel nodig zijn’, gaat hij verder. ‘We zien regelmatig stadsbewoners die een gevaar zijn voor zichzelf of voor hun omgeving. Soms lukt het onze partners in de hulpverlening om via een rechterlijke machtiging een gedwongen opname te regelen. Daar werken we vanuit de Pauluskerk in de regel aan mee. Maar dat gaat steevast met de grootste moeite gepaard.’
Gemeenschapsgevoel
Dat zorg verlenen ook een kwestie is van vertrouwen, weten ze in de Pauluskerk. Het bezoek aan de huisarts is vaak het gevolg van een vriendelijk advies van een van de hulpverleners, die al een goede relatie heeft opgebouwd met de persoon. Veel dakloze mensen komen dagelijks in de kerk. ‘Er is een gemeenschapsgevoel, mensen hebben het gevoel dat ze ergens bij horen. Ze krijgen een warme maaltijd, gaan langs de kapper en dan ook nog even langs de huisarts’, vertelt Buur.
‘Ze krijgen een warme maaltijd’
De dominee heeft dan ook gemengde gevoelens bij het te vormen beleid in Rotterdam. Meer zorg en aandacht voor deze doelgroep is goed, maar het heeft ook een keerzijde. ‘Het echte probleem met dit beleid is dat boetes en gebiedsverboden uitdelen aan dakloze buitenslapers en drugsverslaafden niet helpt. Het zorgt er juist voor dat ze uit beeld raken en dat het wantrouwen jegens de hulpverlening wordt vergroot.’
De gemeente zou wat hem betreft moeten investeren in de permanente opening van de winterkoudeopvang. Deze gaat nu alleen open als de temperatuur onder nul zakt, terwijl het met 1 of 2 graden net zo koud is. ‘Als deze opvang de hele winter geopend zou zijn, dan krijg je álle dakloze buitenslapers in beeld en help je niet alleen de meest problematische gevallen, maar ook dakloze mensen die pas net op straat terechtgekomen zijn’, zegt hij. ‘Als je de bestaande mogelijkheden beter benut, is er niet eens zo hard een nieuwe opvang nodig.’
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
‘Ik vind dit echt een heel moeilijk onderwerp. Allereerst: ik ben de laatste die het lijden van mensen aan het einde van hun leven of vanwege andere ellende zou willen verlengen. Als mensen het gevoel hebben dat de dood meer rust brengt dan het leven dat ze leven, tja, wie ben ik dan om te vertellen dat ze dat niet moeten doen? Aan de andere kant merk ik wel dat ik morele bezwaren heb bij systemen die het wel erg makkelijk maken voor mensen om er zelf een eind aan te maken. Het zou eerder een proces moeten zijn met ingebouwde bedenktijd en momenten van bezinning, in plaats van iets wat je even online kunt bestellen. Death on demand kan niet.
We kunnen bovendien nooit helemaal voorkomen dat iemand zelf een einde aan zijn leven maakt. Ik heb in mijn eigen omgeving meegemaakt dat een goede vriend, die psychisch vastzat en geen uitweg meer zag, via internet spullen kocht om zichzelf iets aan te doen. Dat heeft veel indruk gemaakt.
