Ondanks het bericht dat de intocht niet doorging, kwam Sint toch aan in het Zeeuwse Yerseke, samen met Zwarte Pieten van wie sommigen rookten, bier dronken en – zo wordt later verteld – zelfs cocaïne snoven.
Zaterdagmiddag wachten kinderen en (groot)ouders in Zeeuwse dorp Kruiningen op de Sint, die even later in een oranje Fiat 500 aankomt rijden. PvdA-raadslid Marjolein Sinke-Oele ontvangt in haar rol als ‘burgemeester’ de goedheiligman bij het gemeentehuis in het dorpscentrum. Er zijn vrolijke, voornamelijk jonge roetveegpieten. Onder begeleiding van een dweilorkest trekt het hele gezelschap vervolgens door het dorp. Een gezellig kinderfeest. De invoering van roetveegpieten verliep volgens de organisatie een paar jaar geleden al zonder grote weerstand.
De gemeente Reimerswaal dacht zaterdagochtend nog dat er in de vanuit Kruiningen vijf kilometer verderop gelegen dorpskern Yerseke geen intocht zou zijn. De organisatie daar weigert over te gaan op roetveegpieten. Nadat de actiegroep Kick Out Zwarte Piet (KOZP) had aangekondigd, net als vorig jaar in Yerseke te gaan demonstreren, besloot de organisatie woensdagavond om de intocht niet door te laten gaan. Vorig jaar riep de aanwezigheid van KOZP bij de bevolking agressie op tegenover een kleine groep activisten.
Alternatieve intocht in Yerseke
Rond het middaguur wordt in Yerseke duidelijk dat bewoners een alternatieve intocht hebben georganiseerd. Twee vissersboten varen op de Oosterschelde rondjes voor de haven en even later komen er tientallen Zwarte Pieten aan wal. Er zijn ook Zwarte Pieten bij Brasserie De Sportvisser gesignaleerd, die nu eveneens naar de haven komen. Onder al die Pieten zijn aardig wat rokende, bierdrinkende en – zo wordt later verteld – cocaïne snuivende Pieten. De enige filmploeg die aanwezig is bij de aankomst van de boten is die van Ongehoord Nederland. Als de boten bij de wal komen, zijn twee spandoeken zichtbaar:
‘Links maakt de visserij naar de kloten. Daarom hebben wij onze pieten gewoon zwart gespoten’ en ‘Pieten zijn zwart, smurfen zijn blauw, bevalt het je niet, dan is Nederland niet van jou.’ Ze maken duidelijk dat inclusiviteit totaal niet aan de orde is bij deze sinterklaasintocht.
De stoet trekt daarna, met voorop de Pieten en het tegen ‘links’ gerichte spandoek, naar het dorpscentrum. Vooral joelende mannenstemmen zetten voortdurend tijdens de intocht het in 1982 gemaakte lied Sinterklaas, wie kent hem niet in, met het refrein ‘Sinterklaas, en natuurlijk Zwarte Piet.’
De dagen voorafgaand aan deze zaterdag liep online de discussie over de mogelijke komst van KOZP naar Yerseke hoog op. De Provinciale Zeeuwse Courant zette bij verschillende Facebook-posts de reacties uit: te veel ‘haatdragende en zelfs bedreigende reacties.’ Bij berichtgeving waar wel massaal gereageerd kan worden, is nauwelijks begrip voor het standpunt van KOZP. Ze worden ‘terreurorganisatie’ genoemd en in veel reacties op Facebook zit een onverholen bedreigende toon, zoals: ‘gelijk zwart knuppelen die stel gekken.’
PvdA-raadslid Sinke had zorgen dat de intocht weer voor de kinderen verpest zou worden door rellen. De online haat gaf Sinke ook andere zorgen. Het niet willen accepteren van een andere Piet. ‘Dat is de bodem van het probleem. Als het uit de hand loopt is dat erg voor de kinderen, maar dat komt dus niet door KOZP. Het komt door die inwoners die niet een heel klein beetje meedraaien met een veranderde samenleving. Hoe moeilijk moet het zijn!’
SGP in alle stembureaus de grootste
Sinke nam contact op met Jerry Afriyie, het KOZP-boegbeeld. Ze adviseerde hem om van het protest af te zien om zo de tegenstanders niet hun zin te geven. ‘Het is rellen om te rellen.’ Ze is zelf geboren in Yerseke. ‘Het is in principe geen racistisch dorp.’ Conservatief is het onbetwist; de SGP is er in alle stembureaus de grootste. Het is met zevenduizend inwoners een kleine gemeenschap. ‘Je moet altijd oppassen wat je zegt.’
‘Steketee wil vooral vasthouden aan de figuur van Zwarte Piet en anders stopt hij de financiering
Sinke sprak woensdag ook met Lennert Steketee, een ondernemer en stuwende kracht achter het sinterklaascomité in Yerseke. Volgens het raadslid wil Steketee vooral vasthouden aan de figuur van Zwarte Piet en anders stopt hij de financiering. Sinke probeerde Steketee nog te overtuigen en sprak hem aan op zijn verantwoordelijkheid. ‘Beweeg eens wat mee. Al doe je maar de helft roetveegpieten. Dan zijn beide partijen tevreden.’ Sinke hoorde ‘achter de schermen’ dat de ondernemers niet wilden buigen. ‘Dat is een soort van chantage.’
Steketee weigert in gesprek te gaan met de Kanttekening. ‘We willen rust in de tent en geven er geen aandacht meer aan,’ zegt hij vrijdag, een dag voor de alternatieve intocht waar honderden van zijn dorpsgenoten aan deelnamen. Hij houdt het bij een interview met Omroep Zeeland van donderdag. In dat interview legt hij de schuld voor het niet doorgaan van de intocht vooral bij KOZP.
Pijn vanuit het verleden
Sinke vertelt hoe ze zelf met Sinterklaas en Zwarte Piet opgroeide. Daar kijkt ze nu, inmiddels oma, vanwege het racistische element van Zwarte Piet anders tegenaan. ‘De pijn die er zit vanuit het verleden, begrijp ik volkomen.’ Ze vindt het een eer dat ze als ‘burgemeester’ in haar woonplaats Sint met zijn roetveegpieten ontvangt. Had ze die rol ook op zich genomen als ze in Kruiningen hadden vastgehouden aan Zwarte Piet? ‘Dan had ik eerst een paar mooie quotes gemaakt: ‘Het Sinterklaasfeest is voor kinderen en niet voor volwassenen die weigeren te veranderen. Zwarte Piet is geen erfgoed, het is een herinnering aan wat we beter hadden kunnen doen.”
Zaterdag neemt predikant Tim Schakel van de Vrije Evangelische Gemeente Yerseke in de pastorie tegen de avond de tijd om te praten over de gebeurtenissen. Met zijn gezin ging hij zelf naar de intocht in Sliedrecht. Bij thuiskomst zag hij de sporen van bierbekertjes. ‘De manier waarop er gezongen wordt, dat is niet de kindersfeer die we gewend zijn.’ Ook het smurfenspandoek zag hij op Facebook langskomen. ‘Ik distantieer me ervan en ik weet zeker dat hier genoeg mensen zijn die dat niet graag in die boot zagen hangen.’
Eerder had Schakel al in een lokale krant een column geschreven waarin hij duidelijk maakte dat je ‘van alles kunt vinden van KOZP’, maar dat alleen relschoppers het feest kunnen bederven. Vorig jaar confronteerde hij in een preek de gemeenschap met de rellen. Schakel weet dat ook in zijn kerk mensen zitten die bij de rellen betrokken waren.
Schakel hecht eraan context te bieden bij het spandoek gericht tegen links. ‘De vissers voelen zich vergeten en ondergewaardeerd.’ De identiteit van een vissersdorp leeft sterk, legt de predikant uit. ‘Een hele sterke cultuur die het gevoel heeft dat mensen ver weg van ons vertellen hoe wij moeten leven en ons regels opleggen.’ Schakel is voorzichtig om het woord racisme in verband te brengen met het vasthouden aan Zwarte Piet. ‘Het is één van de uitingsvormen van een onderliggend fenomeen.’
‘De vissers voelen zich vergeten en ondergewaardeerd’
In Kruiningen volgt Démaral Abori de intocht van de Sint, waar zijn jongste zoon van geniet. Abori heeft Surinaamse roots. Hij is tevreden met de roetveegpieten. ‘Na bewustwording voelde de sinterklaasintocht ongemakkelijker, vooral vanwege de hevige discussie.’ Abori is raadsondersteuner bij de ChristenUnie in Reimerswaal. Zijn schoonmoeder is het PvdA-raadslid dat verderop de Sint verwelkomt. Abori heeft niet veel met de ‘radicale’ manier van actievoeren van KOZP. ‘Veel mensen zijn zich niet bewust van de roots van Zwarte Piet. Ik zag dat zelfs bij mijn schoonmoeder en mensen om mij heen.’
Toen hij wat ouder werd, verdiepte hij zich in Zwarte Piet. ‘Dat vond zijn inspiratie in de slavernijtijd, waarin letterlijk mijn voorouders nog als slaven dienden in Suriname. Daar wil je niet jaarlijks aan herinnerd worden in de vorm van een mooie traditie en een mooi feest.’
Abori vindt dat er veel meer aan bewustwording, educatie gedaan mag worden. Meer kennis van het Nederlandse slavernijverleden zorgt voor meer begrip voor het willen aanpassen van Zwarte Piet. Meer bewustwording is ook heilzaam om alledaags racisme tegen te gaan. ‘Ik ben nog een bruine man van de oude stempel met een gladde rug en met wat zelfspot.’ Maar ‘dat moet je niet onderschatten’, ook zijn kinderen maken het mee dat ze nog ‘neger, die Afrikaantjes, Zwarte Piet of wat dan ook’ genoemd worden.
‘Er waren hier gisteren mensen waarvan de binnenkant van hun neus het enige was dat wit was’
Schakel sliep er een nachtje over en besloot zondag in de preek (start: 23.55) toch in te gaan op de gebeurtenissen van zaterdag. Hij stalde op de preekstoel wat bierresten die hij na de inhuldiging van Sinterklaas vond voor de pastorie. En tussen de Heineken-verpakkingen hield hij zijn gemeenschap met gepaste ironie een spiegel voor. De predikant vertelde hoe zaterdag in plaats van limonade en chocomel, bier en cocaïne onderdeel werden van een oudsher traditioneel kinderfeest. ‘Er waren hier gisteren mensen waarvan de binnenkant van hun neus het enige was dat wit was.’ Schakel wees er verder op dat ondanks ‘het vast willen houden aan tradities’ in Yerseke ‘politieke spandoeken en racistische leuzen’ onderdeel van een oud feest werden. Een preek die vast nog een tijd zal nagalmen in Yerseke.
Jerry Afriyie, voorman van KOZP, ging zondag via sociale media in op de alternatieve sinterklaasintocht in Yerseke. Hij noemt ‘extremisten’ die als Zwarte Pieten de straat opgingen niet de doelgroep. ‘Onze doelgroep is de meerderheid, die ondanks dat ze moeite hebben met verandering, een kinderfeest niet in de weg willen staan.’ Ondertussen telt Nederland Wordt Beter, dat zich vanaf 2010 bezighoudt met meer erkenning van het Nederlandse koloniale en slavernijverleden, af tot 5 december: de dag dat Nederland ‘het stokje’ over kan nemen. De vele pro-Zwarte-Piet-reacties die online volgden op de intocht in Yerseke geven wel aan hoe belangrijk het is dát het stokje wordt overgenomen door de samenleving.
