Ruim honderd jaar geleden schreef de zwarte historicus en activist W.E.B. du Bois zijn verhaal ‘The Comet’. Dat gaat over een liefde tussen een zwarte man en een witte vrouw in een wereld zonder racisme. Geïnspireerd hierdoor verscheen eind mei de verhalenbundel De Komeet. Vamba Sherif, een van de samenstellers, vertelt over zijn fascinatie voor afrofuturisme.
Wat als een komeet zou neerstoten op New York en iedereen zou doden, behalve de zwarte man en de witte vrouw? Dan was er geen racistische samenleving meer die hen tegenhield. Du Bois schreef het verhaal in 1920, toen je in de Verenigde Staten nog werd gelyncht als je als zwarte man een relatie kreeg met een witte vrouw. Du Bois maakt zo’n onmogelijke relatie in zijn verbeelding mogelijk.
Het is een van de eerste voorbeelden van het tegenwoordig zeker in de VS populaire genre van het afrofuturisme. In dat genre stellen zwarte schrijvers en andere kunstenaars zich een andere werkelijkheid voor, waarin ze de bestaande relaties tussen zwart en wit, tussen de niet-westerse en westerse wereld, tussen Afrika en Europa, op zijn kop zetten. In de Verenigde Staten is afrofuturisme mainstream geworden, helemaal na het verschijnen van de Marvelfilms Black Panther (2018) en het vervolg Wakanda Forever (2022).
In Nederland bevindt deze culturele stroming zich nog in de pioniersfase. In januari dit jaar verscheen de eerste Nederlandse afrofuturistische roman: His Story of the World, L’Histoire du Monde van Gerald Vreden, waarvan de Nederlandse vertaling in oktober uitkomt. Vreden schept een geheel nieuwe wereld, compleet met een nieuwe mythologie, die zijn roots in Afrika heeft. De bedoeling is dat er een hele reeks boeken komt.
‘Mijn doel is mensen van kleur te inspireren te gaan schrijven’
Ondertussen verscheen eind mei bij uitgeverij De Geus het boek De Komeet, onder redactie van Vamba Sherif en Martijn Lindeboom. Het is een verhalenbundel die geïnspireerd is op het verhaal Du Bois. ‘Het begon vijf jaar geleden met het festival Other Futures, een science fiction-festival in Amsterdam’, vertelt Sherif. ‘Ik zat in het bestuur van dit festival en ontmoette daar Martijn, die erg geïnteresseerd is in science fiction en fantasy. We bleven contact houden en kwamen drie jaar later op het idee om samen een verhalenbundel samen te stellen. In Nederland is er nog steeds gebrek aan diversiteit in deze genres en hier wilden we verandering in brengen. Helemaal omdat science fiction nu steeds meer onderdeel wordt van de gewone literatuur.’
Sherif en Lindeboom benaderden mensen – onder anderen journaliste Clarice Gargard en filosofe Khadija al Mourabit – met de vraag of ze een verhaal wilden schrijven. ‘We zijn twee jaar bezig geweest met dit boek. De auteurs schreven hun verhalen, die ik en Martijn vervolgens redigeerden. We hebben de schrijvers ook geholpen met workshops, waarin we de verschillende subgenres van science fiction uitlegden. We zijn erg tevreden over het resultaat. Het is een rijke bundel, met auteurs van verschillende culturele achtergronden, die totaal andere verhalen schrijven. Er staan verhalen in die in Afrika gesitueerd zijn, maar ook in Indonesië en Groningen. Sommige verhalen spelen zich af in de Klassieke Oudheid, anderen in het heden en weer anderen in de toekomst.’
Het is de eerste keer dat Sherif bezig is geweest met science fiction, vertelt hij. Maar hij had wel veel feeling met het genre. ‘Ik lees graag fantasy-boeken. En ik ben, vanwege mijn Afrikaanse achtergrond, ook bekend met sprookjes waarin magie een belangrijke rol speelt. Alles is mogelijk. In mijn eerdere romans gebeuren ook wonderen. Dat is een Afrikaans element.’ In het verhaal ‘Gloed van de wederhelften’, dat Sherif samen met Lindeboom schreef voor de bundel De Komeet, komen ook science fiction-elementen voor, zoals de futuristische brillen van het fictieve bedrijf Afrotech.
Sherif wil het misverstand de wereld uithelpen dat hij zich vooral met dit genre bezighoudt vanwege de Black Panther-films. ‘Mijn inspiratiebronnen zijn andere schrijvers’, licht hij toe. Hij noemt enkele voorbeelden: de Jamaicaanse schrijver Marlon James, auteur van de bestsellers Black Leopard, Red Wolf (2019) en Moon Witch, Spider King(2022), de Amerikaans-Zambiaanse schrijfster Namwali Serpell, bekend van de science fiction-roman The Old Dirft(2019) en de Nigeriaanse schrijfster Nnedi Okorafor, die vooral bekend is van haar veelgeprezen roman Who Fears Death (2010), waarover streamingsdienst HBO nu een tv-serie aan het maken is.
‘Ik schrijf nu samen met mijn zoon een science fiction-roman’, vertelt Sherif. ‘Maar ik weet niet of dat boek wordt afgerond. Het zou mij niet verbazen als het er ooit komt. Het doel van de bundel De Komeet is om mensen van kleur te inspireren te gaan schrijven. Ik hoop dat dit genre ook in Nederland diverser wordt.’
Vamba Sherif
Schrijver Vamba Sherif (1973) is geboren in Liberia. Hij woonde een tijdlang in Koeweit, waar zijn vader hoogleraar was. In 1991 vluchtte de familie naar Nederland, vanwege de Golfoorlog die toen uitbrak.
Hij leerde Nederlands, studeerde rechten en bracht in 1999 zijn debuutroman uit: Het land van de vaders. Dit boek, dat deels gebaseerd is op de verhalen van zijn grootmoeder, gaat over de botsing tussen uit de Verenigde Staten teruggekeerde slaven en andere Liberianen. Daarna volgden de romans Het koninkrijk van Sebah (2003), Zwijgplicht (2007), De Getuige (2011) en De zwarte Napoleon (2015). Dit laatste boek is een historische roman over de West-Afrikaanse heerser Samori Touré, die een vrijheidsstrijd vocht tegen de Franse en Britse koloniale overheersers. De romans van Sherif zijn in het Engels, Frans, Spaans, Duits en de Indiase Malayalam vertaald. In 2018 stelde hij met Ebissé Rouw – de bundel Zwart: Afro-Europese literatuur uit de Lage Landen samen. In 2021 ten slotte verscheen zijn memorie Ongekende liefde, een brief aan zijn – toen tienjarige – dochter Bendu.
De Liberiaans-Nederlandse schrijver publiceerde in veel Nederlandse media en internationale media, waaronder de New York Times en het Duitse tijdschrift KulturAustausch. Sherif leeft voor literatuur, zo vertelde hij in een interview: ‘Literatuur laat me sprakeloos achter, met een gebroken hart. Soms treft een scène, en niet de hele roman, een zin, en niet een hoofdstuk, mij als een bliksemschicht; of zij voert mij op zinnelijke vleugels naar onvoorstelbare genoegens en pijnen.’
