Vorig jaar begon ik mijn laatste hoofdredactioneel met de opmerking dat het een roerig jaar was geweest, verwijzend naar de verkiezingsuitslag waarbij de PVV als grote winnaar uit de bus kwam, de moeizame kabinetsvorming en de voortdurende genocide in Gaza, om maar iets te noemen.
Diezelfde zin zou vandaag opnieuw op zijn plaats zijn. Het kabinet is inmiddels alweer twee keer demissionair, er geldt een staakt-het-vuren in Gaza, maar het leed van de Palestijnse bevolking gaat onverminderd door.
Ook in het land bleef de onrust voelbaar. De weerstand en angst voor asielzoekers namen toe, protesten tegen azc’s liepen op sommige plekken uit de hand, met als dieptepunt de extreemrechtse rellen op het Malieveld. Raadsleden en burgemeesters werden bedreigd, en op verschillende plekken aan de grens doken zelfs burgerwachten op.
Ondertussen stapelen structurele problemen zoals de wooncrisis en het klimaat zich verder op. De Verenigde Staten stellen zich minder vanzelfsprekend als bondgenoot op en bemoeien zich steeds nadrukkelijker met Europese democratieën. Het voelt alsof alles tegelijk speelt.
Wij hebben geprobeerd dit nieuws zo goed mogelijk te verslaan voor onze lezers — voor jullie — vanuit de multiculturele blik die bij de Kanttekening hoort. We interviewden Tweede Kamerleden, waaronder Henri Bontenbal. Hij benadrukte nadrukkelijk dat islamitische Nederlanders onderdeel zijn van Nederland. Wij volgen hem en het CDA op de voet en houden in de gaten of deze woorden worden nageleefd. Verder zullen wij de komende maanden opnieuw verslag doen van de gemeenteraadsverkiezingen. We stonden stil bij vijftig jaar Surinaamse onafhankelijkheid. Columnist Roel van Duijn duidde maandelijks het politieke gedrag van Trump en Poetin. Onze redacteur Majorie van Leijen verbleef zes weken in Syrië en schreef daar indrukwekkende stukken over. Met onze columnisten van verschillende achtergronden hebben wij geprobeerd de stem van de diverse Nederlandse gemeenschap weer te geven.
Het voelt alsof alles tegelijk speelt
Intussen bouwen we intern aan een eigen AI-tool — Chat-dK — die onze redacteuren gaat ondersteunen, zodat zij juist meer tijd krijgen om op pad te gaan en met mensen te spreken.
Ook zijn we trots op de enquête die we samen met het Opiniehuis uitvoerden onder biculturele Nederlanders. Daaruit bleek dat deze groep minder vaak naar de stembus gaat dan andere Nederlanders, een uitkomst die vragen oproept en die we verder willen onderzoeken. Die samenwerking zetten we volgend jaar dus voort.
Uit veel gesprekken en reportages van het afgelopen jaar bleek hoe groot de invloed van politiek Den Haag is op hoe mensen zich voelen en bewegen in dit land. Eerst was daar de schok van de verkiezingsuitslag van 2023, die lang bleef hangen. Daarna de stevige uitspraken van kabinetsleden over asielzoekers, migranten en uiteindelijk weer over Nederlandse moslims, een woordcombinatie die anno 2025 op de rechterflank nog steeds als paradoxaal wordt gezien.
Ook in de media sijpelde die xenofobe toon door. Een losse opmerking op televisie over een Marokkaanse vlag bij een geslaagde scholier lijkt klein, maar kan veel mensen raken. Het draagt bij aan een gevoel dat hun plek en bestaansrecht als Nederlander met een migratieachtergrond in de samenleving ter discussie staat.
We zagen hoe deze dynamiek de polarisatie aanwakkerde. Islamitische Nederlanders die zich afvroegen of de witte vrouw in de bus misschien ook op een anti-islamitische partij stemde. Autochtone Nederlanders die op hun beurt de wantrouwende blikken van biculturele Nederlanders opmerkten. Kleine momenten, maar ze laten zien dat het vertrouwen tussen groepen onder druk staat.
Mijn hoop is dat het nieuwe kabinet het fatsoen terugbrengt in het politieke debat en stopt met het voeden van haat en wantrouwen. Want Nederland heeft juist nu een regering nodig die mensen bij elkaar brengt. Alleen zo krijgen we de ruimte om de problemen waar we voor staan echt aan te pakken.
Met het aflopen van dit jaar nemen we afscheid van columnist Chris Aalberts, die jarenlang scherpe politieke observaties en opinies schreef. We danken hem van harte voor zijn bijdragen. In het nieuwe jaar verwelkomen we twee nieuwe stemmen: schrijver en cabaretière Nilgün Yerli en schrijver Arnon Grunberg. We kijken uit naar de verrijking en versterking die zij ons zullen brengen. Alvast fijne dagen en een gelukkig Nieuwjaar.
Naast de bekende vormen van terrorisme besteedt het jaarlijkse rapport van de NCTV dit jaar voor het eerst aandacht aan het zogenoemde com-netwerk (de Community). Deze online groepen, van vooral jonge mensen die geweld verheerlijken, vormen ook in Nederland een serieuze dreiging.
Binnen deze netwerken draait het vaak om nihilistisch geweld: het plegen van geweld omwille van het geweld zelf, waarbij misantropie en de vernietiging van de samenleving een centrale rol spelen. Een ideologie of religieuze overtuiging ontbreekt. Leden van deze online groepen verwerven aanzien door de gruweldaden die zij zichzelf of anderen aandoen, zo schrijft de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) in het rapport.
Daarnaast merkt de NCTV op dat terrorisme steeds vaker een individuele daad is, waarbij vooral jongere personen verschillende ideeën combineren. ‘We zien daders met een nieuw, persoonlijk gecreëerd wereldbeeld. Dit is vaak een mix van religieuze en politieke overtuigingen, samenzweringstheorieën en haat, in combinatie met persoonlijke omstandigheden. Aanslagplegers kunnen ook handelen uit een pure fascinatie voor geweld.’
Omdat een ideologie of groepsverband vaak ontbreekt, wordt het voor veiligheidsdiensten steeds moeilijker om dreigingen tijdig te identificeren. Volgens de NCTV kon van alle terroristische aanslagen die vorig jaar in het Westen werden gepleegd 65 procent niet worden toegeschreven aan een specifieke organisatie of ideologie. ‘Hierdoor is het lastiger te voorspellen wie, wanneer en waarom iemand overgaat tot een geweldsdaad.’
Het aantal landen dat het Eurovisiesongfestival vanwege de deelname van Israël boycot, neemt toe. Nu heeft IJsland ook besloten zich terug te trekken, in navolging van Nederland, Spanje, Ierland en Slovenië, zo meldt het populaire Instagram-kanaal C’est Mocro.
De organisatie (EBU) heeft vorige week besloten Israël toe te laten, terwijl er veel bezwaren zijn tegen de deelname van een land dat in de afgelopen twee jaar tienduizenden Palestijnen heeft vermoord. Ondanks het staakt-het-vuren worden nog dagelijks Palestijnen gedood in de voortdurende genocide.
In Israël wordt deelname aan het muziekfestival zeer serieus genomen. Om uitsluiting te voorkomen, zette president Isaac Herzog zelfs hoge diplomaten in die actief lobbyen bij twijfelende landen. Israël wil tegen elke prijs voorkomen dat er een ‘sneeuwbaleffect’ ontstaat en heel veel landen niet meer mee willen doen. Maar nu lijkt dat toch te gebeuren met de exit van IJsland.
Ook in Portugal en België broeit het. Werknemers van de Portugese omroep zijn boos omdat zij ondanks de Israëlische deelname hebben toegezegd deel te nemen, meldt het Algemeen Dagblad. Portugal zou bij deelname bijdragen aan ‘de legitimering en normalisering van een staat die wordt beschuldigd van oorlogsmisdaden’.
Ten slotte is het onrustig in Italië. Medewerkers van de Italiaanse staatsomroep RAI vinden dat terugtrekking in deze context ‘een duidelijk teken van verzet’ zou zijn.
Leerlingen van een middelbare school in Schiedam kregen deze week een opdracht mee naar huis waarin verschillende stereotyperende uitspraken voorkwamen. Het ging om een fictieve sollicitatiebrief van een Marokkaanse man, die vol stond met fouten en clichématige formuleringen.
‘Ik heet dus Abdel, op mijn inmiddels drie jaar verlopen verblijfsvergunning staat Abedellah.’ ‘Niet alle Marokkanen zijn dieven, Surinamers ook’ en ‘Ik kan heel goed met mensen opschieten, ik vraag altijd meteen WAT IS JOU PROBLEEM?’ Dit zijn maar een paar voorbeelden van zinsneden uit de sollicitatiebrief, die de Schiedamse leerlingen moesten verbeteren.
De brief diende als voorbeeld van hoe een sollicitatie niet geschreven moet worden en was al langere tijd in gebruik bij de docent. Dit keer werd hij echter door een verontwaardigde ouder gedeeld op sociale media. Bij haar bericht schreef ze: ‘Ik vind dit heel erg racistisch, ben ik gek?’ aldus het Algemeen Dagblad.
Het schoolbestuur erkende dat de brief negatieve stereotypen bevatte, liet een woordvoerder aan de krant weten. De docent is hierop aangesproken en er zijn excuses aangeboden voor het voorval. De brief zal voortaan niet meer worden gebruikt.
Publicist en docent maatschappijleer Jonas van Hest richt zich in een open brief tot de nieuwe informateur Rianne Letschert. Komt in uw gesprekken ook aan bod hoe politieke taal mensen wegzet?
Geachte mevrouw Letschert,
U bent gevraagd om D66, VVD en CDA verder te brengen in de onderhandelingen. In de berichtgeving gaat het vooral over rust en samenwerking, over hoe partijen elkaar weer kunnen vertrouwen. Terwijl ik dat allemaal voorbij zag komen, viel mij één ding op dat nauwelijks werd genoemd: discriminatie.
Het is een onderwerp dat in campagnes vaak terugkomt, maar zodra er echt onderhandeld moet worden, snel naar de achtergrond verdwijnt. Alsof het iets is dat geen prioriteit heeft, terwijl het voor veel mensen bepaalt hoe zij dit land dagelijks ervaren. Daarom schrijf ik u deze brief.
Vertrouwen
In het politieke gesprek gaat vertrouwen meestal over bestuurlijke stabiliteit: over afspraken nakomen, over voorspelbaarheid. Dat is belangrijk, maar het is maar één kant van het verhaal. Voor veel mensen betekent vertrouwen iets anders: of je gelijk wordt behandeld; of je serieus wordt genomen als je iets meemaakt; of je niet steeds opnieuw onderwerp bent van een debat waar je zelf geen stem in hebt. Die betekenis ontbrak de afgelopen weken bijna volledig in de gesprekken over de formatie. In de berichtgeving las ik er in ieder geval niks over.
Het wringt dat de VVD in het vorige kabinet zonder aarzeling samenwerkte met een partij die andere Nederlanders buitensluit
Tijdens de verkiezingen kwamen dezelfde woorden steeds terug: over grenzen, over beschermen, over risico’s. Vaak zonder dat precies werd gezegd over wie het ging — toch wist iedereen dat wel, het ging over asielzoekers, migranten, moslims. Niet als mensen, maar als categorie.
En het wringt dat de VVD, die spreekt over vertrouwen, in het vorige kabinet zonder aarzeling samenwerkte met een partij die deze mensen, andere Nederlanders, buitensluit. Daarna werd het weer stil.
Mensen worden vooral gezien als groep
Wat nu aan uw tafel wordt besproken, bepaalt straks de sfeer van het nieuwe kabinet. Want als discriminatie ook dit keer geen plaats krijgt, blijft ongelijkheid iets waar we omheen blijven lopen. Mensen worden dan opnieuw vooral gezien als groep, niet als individu. Zeker van D66, met een Kamerlid als Mpanzu Bamenga die hard werkte tegen etnisch profileren, mag worden verwacht dat dit onderwerp nu niet naar de achtergrond verdwijnt.
We horen vaak dat het vertrouwen in de overheid moet worden hersteld. Dat kan alleen als we eerlijk durven kijken naar wat dat afnemende vertrouwen bij veel mensen heeft gedaan. Komt discriminatie in uw gesprekken eigenlijk voorbij? Niet als bijzinnetje, maar als iets dat echt mee moet in de keuzes die nu worden gemaakt?
Want deze vraag komt niet alleen van mij. Ze komt ook van moslims die steeds opnieuw onderwerp zijn van debat. Van queer-mensen voor wie veiligheid niet vanzelfsprekend is. Van nieuwkomers die hier een bestaan proberen op te bouwen. Van iedereen die meedoet, maar niet altijd zo wordt gezien.
Wordt er gesproken over hoe politieke taal mensen wegzet tijdens campagnes? En wat dat doet met het vertrouwen dat jullie zeggen te willen herstellen? Of gaat het vooral over het vertrouwen tussen de partijen zelf? Als dat zo is, blijft het grootste deel van het probleem liggen waar het lag.
U staat aan het begin van een proces dat veel zal bepalen. Mijn verzoek is eenvoudig: laat ongelijkheid en het buitensluiten van mensen niet opnieuw iets worden dat we later nog bespreken. Zet het op tafel, juist nu. Herstel begint niet met rust, maar met het erkennen van wat te lang is weggeschoven.
En als we elkaar iets willen laten zien, dan is het dit: het kan wél.
De bekende schrijfster en feministe Anja Meulenbelt (1945) heeft de prestigieuze P.C. Hooftprijs gewonnen. De prijs zal in mei aan haar worden overhandigd in Den Haag. Vanuit rechtse hoek is er echter kritiek op de keuze voor Meulenbelt, vanwege haar inzet voor de Palestijnse zaak.
De P.C. Hooftprijs wordt jaarlijks uitgereikt sinds 1947. Afwisselend gaat de prijs naar de beste auteur van poëzie, verhalend proza en beschouwend proza. Het is de eerste keer dat een vrouw de prijs krijgt voor de laatste categorie. De prijs voor beschouwend proza ging eerder naar Willem Jan Otten (2014), Bas Heijne (2017), Maxim Februari (2020) en Thijs Goldschmidt (2023).
Meulenbelt brak in 1976 door met haar feministische roman De schaamte voorbij, waarvan maar liefst 22 drukken zijn verschenen. Volgens de jury heeft dit boek nog steeds niet aan actualiteit ingeboet. Ze schreef daarnaast tientallen andere boeken en vele, vele artikelen. Behalve voor vrouwenrechten komt Meulenbelt ook al jaren op voor de Palestijnse zaak. Eerder dit jaar verscheen haar boek Niet van gisteren, waarin de nu 80-jarige feministe vrouwenrechten, Palestina en andere thema’s bespreekt.
Vanwege haar inzet voor de Palestijnse zaak, in boeken en essays maar ook in de politiek – eerst voor de Socialistische Partij en daarna voor de radicale partij BIJ1 – is Meulenbelt niet bepaald geliefd in rechtse kringen. Telegraaf-columnisten Nausicaa Marbe en Ronald Plasterk reageerden als een wesp gestoken op haar uitverkiezing, omdat Meulenbelt heel kritisch over Israël is. ‘De bezetene die de Dodenherdenking wil inruilen voor een intifadafestijn krijgt de PCHooft. Alles is mogelijk in ons duistere Absurdistan’, schreef Marbe woedend op X. Plasterk wees op een opiniestuk van Meulenbelt op de linkse website Joop, op 8 oktober 2023, waarin ze de aanval van Hamas zou goedpraten. ‘PC Hooftprijs nu afschaffen, zal nooit meer een eer zijn.’ Ook de advocaat Oscar Hammerstein, een vurig pleitbezorger van Israël, is woedend dat uitgerekend Meulenbelt de prijs krijgt en spreekt over een ‘bastion van zelfbevestiging’, waar linkse schrijvers elkaar feliciteren.
Hugo Brandt Corstius (1988). Beeld: Rob Croes/Anefo/Wikipedia
Het is niet de eerste keer dat er felle kritiek is op een P.C. Hooftwinnaar, vanwege diens controversiële standpunten. In december 1984 weigerde het CDA-VVD-kabinet bij monde van CDA-minister Elco Brinkman de P.C. Hooftprijs aan Hugo Brandt Corstius, omdat de polemist van kwetsen zijn beroep zou hebben gemaakt. Zo had hij een joodse schrijfster een neo-antisemiet genoemd. In 1985 en 1986 werd de P.C. Hooftprijs daarom niet uitgereikt. In 1987 kreeg Brandt Corstius de prijs alsnog.
Peter Malcontent laat in Splijtzwam in de polder zien hoe 7 oktober het Nederlandse Israëlbeleid veranderde, nieuwe breuklijnen blootlegde en een dieper maatschappelijk en politiek conflict ontketende.
In zijn pas verschenen boek Splijtzwam in de polder – een volledig geactualiseerde editie van Een open zenuw (2018) – onderzoekt historicus Peter Malcontent het Nederlandse Israëlbeleid en het debat daarover. Hoezeer is de Nederlandse politiek na 7 oktober 2023 veranderd? En waarom zorgt dit conflict voor zoveel polarisatie?
Is de Nederlandse Israëlpolitiek na 7 oktober veranderd?
‘Ja, een beetje – maar minder snel dan vaak wordt gedacht. We hebben lang twee zeer pro-Israëlische regeringen gehad. Zowel het demissionaire kabinet-Rutte als het kabinet-Schoof hielden aanvankelijk vast aan dezelfde lijn. Maar wat je ziet, is dat pas onder druk van de samenleving het beleid wat begon te schuiven. Eerdere, linksere kabinetten deden dat niet. Maar dit kwam natuurlijk ook vanwege het verschrikkelijke Israëlische geweld, dat er niet eerder was. Nederland moest een ander standpunt innemen.
‘De eerste grote kentering kwam pas in het voorjaar van 2024, toen Israël op het punt stond Rafah binnen te vallen. Tot die tijd was het mantra dat Israël uit zelfverdediging handelt. Premier Mark Rutte is vaak naar Israël gevlogen om met Benjamin Netanyahu en anderen te praten, maar dat had nul effect. Vanaf dat moment werd Nederland kritischer. ‘De deelname van de PVV en BBB aan het kabinet heeft dat niet tegengehouden. Ondanks die partijen zette Nederland een voorzichtig kritischere koers in.’
Wat waren de echte ‘rode lijnen’ voor Nederland?
‘De eerste rode lijn was dus Rafah. De tweede kwam toen Israël eenzijdig een wapenstilstand opzegde en Gaza volledig afsloot. Daarbovenop kwam de genocidale taal van verschillende Israëlische regeringsvertegenwoordigers – uitspraken als “we willen af van alle Gazanen”. Toen zag je dat toenmalig NSC-minister Casper Veldkamp daadwerkelijk tot actie overging, bijvoorbeeld met het bevriezen van onderdelen uit het associatieakkoord.
‘De meeste EU-landen zitten nog altijd op een klassieke pro-Israëlische lijn’
‘Interessant is dat ministeries in Den Haag verschillen. Het meeste verzet tegen een pro-Israëlische lijn komt steevast van Buitenlandse Zaken. Daar zit men dichter op de informatie; daar komen rapporten en ongefilterde signalen binnen. Ambtenaren en diplomaten waren vaak als eerste kritisch.’
Is Nederland als land nog steeds pro-Israël, of is er werkelijk een verschuiving?
‘Het hangt ervan af hoe je het meet. Nederland ís minder pro-Israëlisch dan vroeger. In de samenleving zie je meer kritiek. Zo doet AVROTROS nu niet mee aan het Eurovisie Songfestival vanwege de Israëlische deelname.
‘Ook de regering is opgeschoven, zoals ik al zei. Tegelijkertijd is er in de Tweede Kamer nog steeds een rechtse meerderheid die door de bank genomen pro-Israëlisch is. Maar vergeleken met andere Europese landen is Nederland juist kritischer geworden. De meeste EU-landen zitten nog altijd op een klassieke pro-Israëlische lijn.’
Hoe pro-Israël is de Nederlandse publieke opinie nog?
‘Er zijn twee constateringen. Ten eerste is de publieke opinie kritischer geworden over Israël door de oorlog en de genocide. Hamas heeft met de aanval van 7 oktober, cynisch genoeg, laten zien dat geweld werkt. Veel Nederlanders waren vóór 7 oktober niet eens bekend met begrippen als Nakba (de etnische zuivering van zo’n 750.000 Palestijnen die van huis en haard werden verdreven in 1948, red.). Nu wel, door media coverage en sociale media.
‘De tweede constatering is dat Nederlanders niet massaal pro-Palestina zijn geworden. Palestijnen staan verder van ‘de Nederlander’ af dan Joden. Ook bestaan er oriëntalistische vooroordelen over Arabieren en moslims, vooral bij rechtse partijen. De reflex is vaak: ‘Als de Palestijnen/moslims stoppen met geweld, dan is er vrede in het Midden-Oosten.’
Hoe zit het met de polarisatie?
‘Er is inderdaad veel polarisatie over dit onderwerp; de mate van polarisatie praten we onszelf echter ook deels aan. Uit peilingen blijkt namelijk dat veel Nederlanders helemaal geen uitgesproken pro-Israëlische of pro-Palestijnse voorkeur hebben. Ze vinden het ingewikkeld en zeggen vaak liever niets, uit angst voor kritiek.
‘Maar er is wél een verschuiving. De ‘rode lijn’ is breder geworden dan Turks- of Marokkaans-Nederlandse gemeenschappen of linkse activisten. Het maatschappelijk protest heeft effect gehad. CDA en VVD zijn kritischer geworden over Israël, de ChristenUnie een heel klein beetje. Alleen PVV, SGP en inmiddels ook de BBB zitten nog heel hard op de pro-Israëlische lijn.’
Inmiddels ook de BBB… Hoe zit dat met de BBB?
‘Het interessante van de partij van Caroline van der Plas en Mona Keijzer is dat ze op dit dossier naar rechts zijn verschoven, richting de PVV. Ze bewogen zich dus in precies de tegenovergestelde richting als CDA, ChristenUnie en VVD.’
Links zou pro-Palestina zijn, rechts pro-Israël. Toch bestaan er grote verschillen binnen beide blokken. Hoe ziet u die nuances?
‘Klopt. Tussen D66, GroenLinks-PvdA en de ChristenUnie wordt stevige taal gesproken, maar men gaat niet over de grens. CDA is netjes. VVD schuurt soms tegen de grens aan. SGP en PVV zijn keihard pro-Israël.
Peter Malcontent bij De Nieuwe Wereld. Beeld: YouTube/De Nieuwe Wereld
‘En dan heb je nog het fenomeen dat het conflict wordt gegrepen om partijbelang te vergroten. Het wordt een identity marker. Na 7 oktober zag je dat heel duidelijk bij VVD, PVV én Denk. Voor Denk is dit logisch, want hun achterban bestaat grotendeels uit moslims. Maar bij VVD en PVV raakt het verstrengeld met de onderwerpen integratie en islam. Antisemitisme wordt dan weer gebruikt als stok om Nederlandse moslims en links mee te slaan.’
‘Het gaat dan niet meer over het conflict, maar over binnenlandse politiek. Dat vind ik niet chic. Er vallen tienduizenden doden – en partijen gebruiken dat om zich te profileren. De regering fungeert niet als brandweer die het vuurtje moet blussen, maar als pyromaan. In de Tweede Kamer geldt hetzelfde.’
Heeft Palestina de intersectionaliteit vervangen als hét onderwerp van cultureel links?
‘Ja en nee. Je zou het kunnen zeggen, want links heeft dit dossier sterk geprofileerd. Soms met kleine leugentjes om bestwil. GroenLinks-PvdA-Kamerlid Kati Piri beweerde bijvoorbeeld dat ze altijd al voor bevriezing van het EU-associatieverdrag met Israël was, terwijl dat niet klopt. Ze heeft zich er wel stevig op geprofileerd, denk aan haar motie voor een totale stop van wapenleveranties aan Israël, ook voor de Iron Dome.
‘Aan de andere kant waren linkse Kamerleden al jarenlang kritisch op Israël. De studentenprotesten aan de verschillende universiteiten speelden ook mee. Voor sommige studenten is dit een vorm van performative activism. Nogal wat studenten weten niet zo veel van het conflict, maar hebben wel een mening. Mijn masterstudenten weten inmiddels het een en ander, maar bij bachelorstudenten ontbreekt echt nog veel kennis.’
Voor rechts is Israël ook een sjibbolet geworden. Je toont daarmee dat je ‘aan de goede kant’ staat…
‘Die mechanismen heb je inderdaad ook bij rechts. Verder is het interessant om te zien hoe het moreel ijkpunt verschuift. Vroeger fungeerde de Bijbel als moreel referentiepunt; nu is dat de Holocaust. ‘De Bijbel is gestorven in Auschwitz en herboren als de Holocaust’, zou je kunnen zeggen. Maar dat morele ijkpunt staat nu onder druk door antikoloniale interpretaties van de geschiedenis. Voor sommigen is de Holocaust niet langer de morele maatstaf, maar slavernij en kolonialisme. Israëliërs zijn in deze lezing van de geschiedenis niet langer slachtoffers, maar daders.
‘Je kunt nooit honderd procent objectief zijn. Maar ik probeer het wel’
‘Er zijn natuurlijk nog steeds mensen die aan het oude morele ijkpunt vasthouden en Israël door dik en dun verdedigen. En er is ook een middengroep die voorzichtig is met het geven van een mening, of vanwege de polarisatie helemaal zwijgt.’
Is het niet lastig om objectief te blijven als historicus, juist omdat dit zeer recente geschiedenis betreft?
‘Ja, dat is heel lastig. Dat vond ik bij mijn eerste boek Een open zenuw al. Je kunt nooit honderd procent objectief zijn. Maar ik probeer het wel.
‘De beste methode voor mij is goed de tijd nemen. Ik ga pas schrijven als ik afstand genomen heb. En telkens opnieuw stel ik mij de vraag: kan ik dit ook anders interpreteren?’
En hoe zit het met het brongebruik?
‘Als historicus moet je natuurlijk, zeker bij dit soort gevoelige onderwerpen, een breed bronnencorpus hebben. Ik lees niet alleen de linkse Israëlische krant Haaretz, maar ook de rechtse The Times of Israel, dat een feitelijke Israëlische invalshoek geeft. The Times of Israel geeft meer informatie over de Israëlische regering; Haaretz heeft omdat de krant links is niet overal toegang meer toe. Natuurlijk lees ik voor mijn onderzoek ook pro-Palestijnse bronnen. Balans is voor mij essentieel.’
Je beschrijving van de Maccabi-rellen in Amsterdam eind 2024 vond ik heel interessant. Je noemt dat de Maccabi-supporters de rellen zijn begonnen met vandalisme en anti-Arabische spreekkoren, maar je schrijft ook over de daaropvolgende ‘Jodenjacht’, zonder daarbij Amsterdammers met een migratieachtergrond in een hoek te zetten.
‘Op het moment van de rellen wist niemand of de daders een migratieachtergrond hadden. Dat was volstrekt onduidelijk, ook al wezen Geert Wilders en anderen meteen naar ‘Marokkanen’. Dus moet je daar in je boek ook genuanceerd over schrijven en mensen niet afrekenen op kennis die jij hebt en zij toen nog niet hadden.’
Heb je naast wetenschappelijke objectiviteit nog andere maatstaven voor dit boek?
‘Ja, mijn belangrijkste morele maatstaf is het recht op zelfbeschikking. Dat hoort te leiden tot autonomie of een eigen staat. Palestijnen hebben dat niet. Dit en het internationaal recht – dat Israël schendt – vormen dus een tweede maatstaf. In mijn werk probeer ik voorzichtig te oordelen, maar mijn werk moet natuurlijk wel up-to-date blijven. Dat Human Rights Watch en Amnesty International Israël beschuldigen van genocide is heel relevant.’
Spijtzwam in de Polder, Peter Malcontent, Boom, 384 blz., € 29,90
President Donald Trump noemt Europa in een interview dat gisteren verscheen ‘in verval’ en ‘zwak’ op het gebied van immigratie en Oekraïne.
In het vraaggesprek met Politico riep Trump ook de door oorlog geteisterde Oekraïense president Volodymyr Zelensky op om verkiezingen te houden ondanks de Russische invasie, en zei hij dat Moskou de ‘overhand’ had, bericht nieuwsdienst AFP.
Trumps opmerkingen sluiten aan bij de nieuwe nationale veiligheidsstrategie van zijn regering, die vorige week verscheen en waarin opnieuw extreemrechtse ideeën over beschaving en ‘uitwissing’ in Europa opduiken.
‘De meeste Europese landen zijn in verval’, zei Trump tegen Politico in het interview dat maandag werd afgenomen.
De 79-jarige miljardair noemde het Europese migratiebeleid een ‘ramp’. ‘Ze willen politiek correct zijn, en dat maakt hen zwak. Dat is wat hen zwak maakt’, zei Trump, eraan toevoegend dat er ‘enkele echt domme’ leiders tussen zaten.
Trump richtte zich ook tegen Europese landen over Oekraïne. ‘De NAVO noemt me papa’, zei Trump, verwijzend naar opmerkingen van NAVO-chef Mark Rutte tijdens een top in juni, waar leiders Trumps oproep steunden om defensie-uitgaven te verhogen. ‘Ze praten, maar ze produceren niet. En de oorlog gaat maar door en door.’
Sinds Trumps terugkeer in januari proberen Europese leiders hem te overtuigen, vooral om de Amerikaanse steun aan Oekraïne overeind te houden.
Het interview met Trump komt na de Amerikaanse veiligheidsstrategie van vorige week. Volgens deskundigen bevat die strategie elementen van de ‘grote vervangingstheorie’, een extreemrechtse complottheorie die beweert dat blanke bevolkingen bewust worden vervangen, een theorie die ook door Trumps voormalige bondgenoot Elon Musk wordt omarmd, meldt AFP.
Opvallend genoeg kwamen Rusland en China relatief mild weg in de Amerikaanse strategie. Het Kremlin zei zelfs dat het document overeenkwam met hun eigen wereldbeeld.
De Franse minister Alice Rufo noemde de Amerikaanse veiligheidsstrategie dinsdag ‘een uiterst brute verduidelijking van de ideologische positie van de Verenigde Staten.’
In het interview met Politico zei Trump dat landen zoals Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland, Polen en Zweden worden ‘vernietigd’ door migratie.
Hij haalde ook opnieuw uit naar Sadiq Khan, de burgemeester van Londen. Khan zei tegen Politico dat Trump ‘geobsedeerd’ door hem was en dat Amerikanen massaal naar Londen trekken.
Trump had eveneens harde woorden voor Oekraïne en Zelensky. Eerder noemde hij Zelensky een ‘dictator zonder verkiezingen’. ‘Ik denk dat het een belangrijk moment is om verkiezingen te houden. Ze gebruiken oorlog om geen verkiezing te houden’, zei Trump. ‘Het komt op een punt dat het geen democratie meer is.’
Trump herhaalde ook dat Zelensky het Amerikaanse plan niet had gelezen. ‘Het zou fijn zijn als hij het zou lezen. Weet je, er gaan veel mensen dood’, zei Trump.
Uitgerekend de wedstrijd tussen Iran en Egypte is volgend jaar het zogenoemde ‘Prideduel’ op het WK voetbal. Een hart onder de riem voor de lhbtiq+-gemeenschap in beide landen, maar Egypte en Iran, waar homoseksualiteit officieel verboden is, hebben al protest aangetekend, zo meldt Het Parool.
Het stond al lange tijd vast dat het Prideduel op 26 juni in Seattle zou worden gehouden, nog voordat alle deelnemende landen bekend waren. Nu bijna alle landen gekwalificeerd zijn en de groepen zijn ingedeeld, komen Egypte en Iran uit de bus voor het Prideduel.
Maar die speling van het lot krijgt zeker nog een staartje. ‘Dit gaat om een onredelijke daad waarbij een specifieke groep wordt gesteund’, reageerde de Iraanse bondsvoorzitter Mehdi Taj al tegen persbureau ISNA. Hij wil dat er gesprekken worden gevoerd.
De organisatie wil daar echter niets van weten. Zij beschouwen de lhbtiq+-gemeenschap als een essentieel onderdeel van Seattle.
Vergeleken met Egypte is homoseksualiteit in Iran een zwaarder ‘vergrijp’, dat zelfs kan leiden tot de doodstraf. In Egypte is homoseksualiteit niet expliciet strafbaar, maar gelden er zedenwetten om homoseksualiteit tegen te gaan.
Een woordvoerder van lhbtiq+-nieuwsmedium Outsports spreekt van een historische kans om de rechten van de queergemeenschap onder de aandacht te brengen. ‘Voetbal heeft een unieke kracht om mensen over grenzen, culturen en geloofsovertuigingen heen te verenigen. We zijn vereerd om een Pride Match te organiseren en Pride te vieren als onderdeel van een wereldwijde voetbalgemeenschap’, aldus Outsports.
Kritische geluiden over WK in de VS
Intussen komen in de Nederlandse media al langzaam kritische geluiden over het WK in Amerika op gang. Gisteren schreef Abdelkader Benali in Trouw dat hij ‘met verbijstering kijkt hoe de VS hun macht inzetten om het voetbal als propagandamateriaal te gebruiken’ en dat er in aanloop naar het vorige WK in Qatar veel meer oog was voor mensenrechtenschendingen in het organiserende land.
Vandaag meldt Jarl van der Ploeg inde Volkskrant dat een boycot vanuit de KNVB er niet in zit, maar dat de kijker wel enige macht heeft. ‘Als sport politiek is, vormen kijkers het electoraat. Mijn stemadvies luidt: denk er alvast eens over na’, aldus Van der Ploeg.
De burgemeester van Istanbul zit al sinds maart vast op verdenking van het leiden van een criminele organisatie en fraude. Als het Turkse OM zijn zin krijgt, blijft hij daar de rest van zijn leven. In de rechtszaal blijft hij standvastig strijden voor zijn vrijheid en beschuldigt de rechter van een ‘politiek proces’. Voor zijn familie en partijgenoten wordt het te veel, noteert Trouw.
Het Turkse OM heeft meer dan tweeduizend jaar cel geëist voor de enige serieuze tegenkandidaat van president Recep Tayyip Erdogan (AKP) bij de verkiezingen van 2028. Critici menen dat het een ‘politiek proces’ is om de grootste tegenstrever van de machtigste man in Turkije effectief te neutraliseren.
In de rechtszaak richt Imamoglu zich tot zijn achterban. ‘Dit is een zaak om het presidentskandidaatschap van Ekrem Imamoglu te belemmeren,’ zegt hij. ‘Wees ervan verzekerd dat ik vandaag sterker ben dan gisteren. En morgen zal ik nog sterker zijn.’
Wanneer de rechter de zitting uitstelt tot 16 februari, maakt zijn boze achterban stampij in de zaal. De moeder van de burgemeester barst in huilen uit. ‘Haar gegil is als een mes in het hart van sommige aanwezigen’, schrijft Trouw.
In Turkije lijkt Imamoglu, buiten de kringen van partijgenoten en familieleden, alweer vergeten. De regering probeert vrede te sluiten met de Koerden en houdt zich meer bezig met de ontwikkelingen in en rondom Syrië.
Iedereen die een bedreiging vormt voor het regime van Erdoğan wordt uit de politieke arena gehouden. Vanuit Europese collega’s, zoals de burgemeesters van Amsterdam en Utrecht, zijn er oproepen tot solidariteit geweest met de burgemeester van Istanbul, maar ook die maken geen verschil. Turkije is een belangrijke partner om migratie tegen te houden, is NAVO-bondgenoot en deinst er niet voor terug om zijn geopolitieke machtspositie in onderhandelingen met het Westen uit te buiten.
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
