Een mesaanval een hogesnelheidstrein tijdens het Halloweenweekend in het Verenigd Koninkrijk leidt tot veel spanningen in het land. Met name over de vraag wie de dader is.
De politie zou door extreemrechtse pressiegroepen op sociale media onder druk zijn gezet om de identiteit van de dader bekend te maken. Hieraan gaf de Britse politie toe, door te zeggen dat het om Britten ging, zo meldt The Guardian.
Vorig jaar ging het in Engeland mis. Toen werd een asielzoeker, ten onrechte, door complotdenkers aangewezen als dader van een dodelijke mesaanval op kinderen. Dat leidde tot gewelddadige reacties, waaronder aanvallen op moslims en moskeeën. Om een herhaling van dat scenario te voorkomen maakte de politie dit keer direct bekend dat de daders geen ‘terroristen’ waren. Ook werd benadrukt dat het om Britse burgers ging.
Dat daarbij echter ook de zwarte huidskleur en (Caribische) afkomst van de daders werden toegevoegd leidde tot ongemak, ook bij het Achtuurjournaal van de NOS. De correspondent Fleur Launspach zei met zichtbaar ongemak: ‘Dus het was een zwarte man van Caribische afkomst. Voegt die vermelding iets toe? Moet de politie dat nu altijd gaan melden? En wat voor nut heeft dat verder voor de samenleving?’
In het Westen worden terroristische incidenten vaak gekoppeld aan het islamitische geloof en aan ‘buitenlanders’. Wanneer er sprake is van wit, autochtoon geweld wordt er bijna nooit over terrorisme gesproken. Ook extreemrechtse groepen verliezen dan vaak hun interesse in het nieuws daarover.
De Amerikaanse president Donald Trump heeft gedreigd met militair ingrijpen in Nigeria, om wat hij noemt het ‘doden van christenen’ een halt toe te roepen.
Dit zei Donald Trump afgelopen zaterdag op een bijeenkomst van het ministerie van Defensie. Hij droeg zijn strijdkrachten op zich voor te bereiden op militair ingrijpen, zonder te verduidelijken om wat voor operatie het zou gaan.
Volgens Trump worden duizenden christenen in Nigeria gedood door radicale islamisten. Zoals gebruikelijk ging deze aantijging niet gepaard met bewijs. De Nigeriaanse regering wijst er dan ook op dat terrorisme niet alleen de christelijke bevolking raakt, maar de gehele bevolking. Boko Haram en aan al-Qaeda gelieerde groeperingen hebben mensen van alle geloven tot doelwit, beweren ambtenaren en experts. Mensenrechtenorganisaties Amnesty International en Human Rights Watch spreken evenmin over een genocide.
De vraag is waarom Trump juist nu de aandacht vestigt op de veiligheidssituatie in Nigeria. Islamitische groepen als Boko Haram en Islamitische Staat West-Afrika terroriseren de bevolking al vijftien jaar lang. Dit speelt vooral in het noordoosten, waar al duizenden mensen zijn vermoord.
Daarnaast is er een aantal lokale conflicten in Nigeria. In het centrale deel van het land zijn regelmatig conflicten tussen islamitische bedoeïenen en christelijke boeren over de toegang tot land en water. Het noordwesten wordt vooral geteisterd door ontvoeringen door zwaarbewapende bendes.
Tofik Dibi gaat, ondanks het teleurstellende resultaat van niet eens 40.000 stemmen (ongeveer een halve zetel), toch door als partijleider van BIJ1. Op 18 maart zijn er gemeenteraadsverkiezingen en het ziet ernaar uit dat hij zich in Amsterdam verkiesbaar gaat stellen.
‘We wisten dat het niet makkelijk zou zijn. We weten dat het niet onmogelijk is’, zegt hij op sociale media en vervolgt, ‘Geen stress: ik sta voor, achter en naast jullie in goede én slechte tijden. Met een politiek van principes en met politici die niet groot worden door anderen te kleineren.’
Niet iedereen kan die stap waarderen. Zo levert de linkse Bas Thijs (die naar eigen zeggen niet op BIJ1 heeft gestemd) op Facebook kritiek op Dibi, onder meer omdat Dibi ‘weer’ over zichzelf zou praten.
‘Je bent meteen alweer met de volgende verkiezingen bezig, en je schrijft zelfs dat dit heeft aangetoond dat de partij ‘nieuwe mensen heeft bereikt en vertrouwen heeft herwonnen’. Tja, dat is grosso modo gewoon niet waar: de partij heeft juist stemmen verloren, bijna 10 procent. Druk nou eindelijk eens op pauze. Al sinds Sylvana stopte is dat zo hard nodig, lijkt mij’, aldus Thijs.
Fatima Faid van de lokale Haagse Stadspartij sluit zich aan bij die kritiek. ‘Het is, denk ik, na twee verliezen en een campagne met best veel geld, tijd om te hergroeperen en te bezinnen voor wie we nu precies zijn… Het campagneteam dat het totaal mis heeft gehad, moet gewoon plaatsmaken voor nieuwe geluiden’, aldus Faid.
Vanuit de partijtop is het sinds het laatste bericht van Dibi vorige week stil gebleven.
Bij de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2026 maakt Dibi overigens zeker kans om verkozen te worden. BIJ1 haalde 2,4 procent van de stemmen in Amsterdam (afgelopen woensdag); dat is meer dan voldoende voor een zetel in de gemeenteraad. In Rotterdam haalde de nummer twee van BIJ1, Naomi Tuininga, meer stemmen dan Dibi (in totaal ongeveer 4.000 stemmen voor BIJ1). Het is mogelijk dat BIJ1 in Rotterdam op 18 maart zelfs twee zetels zal binnenslepen op basis van deze uitslag.
Zwarte wetenschappers van over de hele wereld kwamen vrijdag in Den Haag samen voor de Dutch Black Scholar & Expert Conference. ‘We moeten onze eigen wortels leren waarderen.’
De derde editie van de Dutch Black Scholar & Expert Conference bracht op 31 oktober een bont gezelschap van wetenschappers samen in het International Institute of Social Studies (ISS) in Den Haag.
De conferentie komt voort uit een netwerk van zwarte promovendi. Het begon als een informele groep van enkele zwarte promovendi die elkaar opzochten, maar is nu een officiële organisatie geworden met 87 leden, verspreid over heel Nederland. Het evenement zelf, dat door de organisatoren werd beschreven als een ‘dag van verbinding’, ademde sterke SOAS-vibes. Net als op de School of Oriental and African Studies in Londen draaide het hier om het vieren van diversiteit en inclusie, intellectuele kritiek op de status quo, bewustwording en empowerment. Wetenschap is natuurlijk nooit helemaal honderd procent neutraal, maar in Den Haag werd deze pretentie beschouwd als iets volkomen achterhaalds.
De meeste aanwezigen waren zwarte wetenschappers, vooral PhD-studenten en postdocs. De conferentie bood een podium om onderzoek te presenteren, maar evenzeer om black awareness en solidariteit te vieren. De wetenschappers kwamen uit verschillende disciplines, maar de sociale wetenschappen domineerden.
De sfeer was misschien wat informeler dan op een ‘normale’ conferentie. De dag begon met een muzikaal optreden van de Nederlandse zangeres Maame Joses, een groot bewonderaar van de Amerikaanse artieste Nina Simone. Ze vertelde hoe Simones repertoire haar inspireerde tot haar eigen theaterproductie over de zangeres, die volgend jaar op de planken komt. In haar aangrijpende nummer Ready for Change – geschreven vanuit het perspectief van George Floyds moeder – klonken verdriet en strijdlust tegelijk: ‘We’re all in chains until we change.’ Haar optreden zette de toon voor een dag vol reflectie op identiteit, vrijheid en veerkracht.
Black Diogenes
De keynote speech werd verzorgd door Amilcar Peter Sanatan, een Caribische hoogleraar en performer die zijn lezing doorspekte met zang, filosofie en persoonlijke anekdotes. Hij beschreef zichzelf als de flâneur noir: een moderne, zwarte versie van de negentiende-eeuwse Franse wandelaar die zich vrij door de wereld beweegt. Hij beweerde dat hij zich ook naakt door de straten begaf, net als de Griekse filosoof Diogenes, maar later gaf hij toe dat dit een grap was. Maar ook met kleren is hij een tolle Mensch.
Caribische hoogleraar Amilcar Peter Sanatan. Beeld: Ewout Klei
Sanatan stelde dat het zwarte lichaam eeuwenlang is gedehumaniseerd en dat het heroveren van lichamelijke trots en zichtbaarheid een daad van bevrijding is. ‘Niemand is werkelijk vrij’, zei hij, ‘zolang koloniale grenzen ons tot vervreemding veroordelen.’ Zijn verhalen varieerden van Curaçao tot Finland. Hij sprak over koloniale restanten in toeristische marketing (‘de plezierige koloniale tuin’), over angst en vervreemding in postkoloniale samenlevingen, en over raciale microagressies in Europa. Toch klonken in zijn performance ook humor en levenslust door.
Sanatan pleitte voor counter poetics — een kunst van weerstand die koloniale beelden omdraait en een nieuwe verbeelding schept van het zwarte bestaan. Diogenes was een dolle dwaas, maar tegelijkertijd de enige in Griekenland die de hypocrisie in de samenleving feilloos doorzag. Misschien woont Sanatan ook in een regenton, of loopt hij binnenkort met een lantaarn door Amsterdam, op zoek naar een echte antiracist…
Na het plenaire gedeelte volgden enkele deelsessies. Ludmilla Duncan, afkomstig van het eiland Sint-Maarten, sprak daar over een ‘wedergeboorte van het panafrikanisme’ in muziek, mode en kunst. Sinds orkaan Irma (2017) en de covid-19-pandemie is de roep om herverbinding met Afrika sterker geworden, stelde ze. Tegelijk zijn er spanningen binnen de zwarte gemeenschap zelf. Oudere, vaak christelijke generaties zien het afrocentrische gedachtegoed soms als heidens. Toch beschouwt Duncan de heroriëntatie op Afrika als een noodzakelijke culturele renaissance. Ze pleitte voor meer structurele steun aan zwarte cultuur en onderwijs, want ‘fragmentatie en onderwaardering maken onze beweging kwetsbaar.’
Eerste Afrikaanse universiteit
Marvin Hokstam Baapoure, journalist en oprichter van AFRO Magazine en het Broos Institute, benadrukte tijdens zijn presentatie dat eurocentrisme nog altijd diep in het onderwijs en mediabeeld verankerd zit. ‘De wereld is nog steeds een safe space voor witte mensen,’ analyseerde hij. Hokstam Baapoure pleit daarom voor een afrocentrisch perspectief dat zwarte trots en academische excellentie centraal stelt. Hij wil geen plek aan de witte tafel, maar een eigen zwarte tafel. De sleutel om de wereld te veranderen is niet activisme, maar onderwijs. Een poging van hem om een afrocentrische school op te richten strandde enkele jaren terug. De gemeente Amsterdam adviseerde negatief, omdat de school segregatie zou bevorderen. Hokstam Baapoure vond dat vreemde kritiek. Hij is van 1968, het jaar dat Martin Luther King werd vermoord, de bekende dominee en burgerrechtenactivist die werd vermoord omdat hij zich tegen segregatie verzette. Het gaat hem om een breder perspectief, een nieuwe manier van kijken.
De Ghanese professor David Millar, die in de jaren negentig trouwens in Wageningen heeft gestudeerd, sloot vervolgens aan via een videolink. Hij vertelde over zijn initiatief voor de eerste Afrikaanse universiteit in Nederland, een dependance van zijn particuliere Ghanese universiteit. Zijn missie is het dekoloniseren van curricula en het ontwikkelen van een eigen kennisdiscours. ‘We moeten leren onze eigen wortels te waarderen’, zei hij, ‘zoals India en China dat eerder hebben gedaan.’
Pleidooi voor trage wetenschap
Postdoc Oda-Kange Midtvage Diallo bracht een meer spirituele toon. Zij bekritiseerde de universiteit als een ‘koloniale tempel’ en riep op tot een radicale herziening van methodologie en kennisbegrip. Haar benadering — intuïtief, ritueel, poëtisch — keert zich tegen de academische productiedwang. ‘We moeten samen lezen, langzaam denken, de aarde voelen,’ zei ze. Haar pleidooi voor trage wetenschap vormde een interessant contrast met Hokstams nadruk op discipline en uitmuntendheid.
Beeld: Ewout Klei
Een gemiste kans is dat ze zich laat inspireren door het marxisme als prisma om de wereld te begrijpen. Marxisme, hoewel kritisch over imperialisme en kapitalisme, is immers ook een westerse filosofie. Is het niet veel spannender om een eigen Afrikaanse filosofie verder te ontwikkelen? De vraag werd niet gesteld door het publiek. Een andere interessante vraag, gesteld door een Leidse postdoc, werd niet beantwoord: ‘Hoe lang kunnen we slavernij en kolonialisme nog de schuld geven van de problemen van vandaag?’
Gastarbeiders uit de Cariben
Benjamin Koponen, politicoloog en journalist, presenteerde tijdens de tweede deelsessie zijn onderzoek naar een goede theorie over het zwarte levensgevoel. In het verleden was het panafrikanisme populair, maar dat is nu achterhaald omdat het onvoldoende rekening houdt met de diversiteit binnen de verschillende zwarte gemeenschappen. Het liberale afropolitanisme doet dat wel, maar Koponen ziet in deze filosofie te weinig aandacht voor klasse en sociale ongelijkheid. Zijn alternatief, een ‘marxistisch panafrikanisme’, erkent zowel onderlinge diversiteit als de noodzaak tot sociale strijd.
Twee Britse promovendi vertelden over hun onderzoek naar de Caribische gemeenschappen in het Verenigd Koninkrijk. Ze spraken over de Windrush Generation, genoemd naar het migratieschip The Windrush dat duizenden gastarbeiders uit de Cariben in 1948 naar het VK bracht om het verwoeste land weer op te bouwen. In de krant werden de migranten begroet met ‘Welcome home’, maar de realiteit was helaas vaak anders. Een pubeigenaar schreef op een bord: ‘No Irish, no blacks, no dogs’ — zij waren niet welkom in de kroeg. Maar de Caribische migranten waren weerbaar en vierden hun anders-zijn. Het Notting Hill Carnival, ooit door de communistische activiste Claudia Jones in het leven geroepen, werd zowel een symbool van verzet als van culturele trots.
Yowali Kabamba van de Universiteit Utrecht vertelde over haar promotieonderzoek naar vluchtelingenvrouwen in Nederland en België. Ze bekritiseerde het Nederlandse integratiebeleid dat ‘succes’ uitsluitend in arbeidsparticipatie meet. Ze pleitte voor een bredere definitie van integratie, waarin ook zorg en opvoeding van kinderen en investeren in hun toekomst aandacht krijgen. Kabamba was eveneens kritisch op de Nederlandse inburgeringscursus, die nauwelijks aandacht heeft voor vrouwen, behalve wanneer het gaat om het opleggen van ‘Nederlandse waarden’ aan nieuwkomers. De notie dat vrouwen gelijk zijn aan mannen is bedoeld als statement tegen conservatieve interpretaties van de islam die slecht zouden zijn voor de integratie, maar over vrouwenemancipatie zelf gaat het verder helemaal niet in de cursus.
De Dutch Black Scholar & Expert Conference was meer dan een academische bijeenkomst. Het was een dag vol verhalen over veerkracht, zelfbewustzijn en intellectuele bevrijding. Een bewijs dat zwarte kennisproductie in Nederland groeit en bloeit, ondanks institutionele barrières.
Of, zoals keynote-spreker Amilcar Peter Sanatan het formuleerde: no postcolonial wo/man is truly free as long as colonial borders and barriers confine us to estrangement, geen enkele postkoloniale man of vrouw is werkelijk vrij zolang koloniale grenzen en barrières ons tot vervreemding veroordelen.
Wij dokters vinden zelfzorg belangrijk. Voordat de patiënt vanwege een kleine kwaal de spreekkamer binnenstapt, is het fijn te horen dat de patiënt al zelf wat heeft geprobeerd.
In onze praktijk leiden we ook artsen op. Coassistenten, artsen in de eindfase van hun opleiding geneeskunde, zien onder begeleiding van ervaren artsen patiënten.
De co, zo noemen wij de coassistent, komt verslag doen van het gesprek met de patiënt. Hij vertelt dat hij geadviseerd heeft paracetamol te nemen. Ik waarschuw hem dat niet meer te doen.
Het volk weet dat wij dokters vaak paracetamol adviseren. Ze zijn naar de praktijk gekomen voor vervolgstappen. Onze zorg adviseert zo vaak paracetamol dat het gaat lijken alsof het een onschuldig snoepje is. Dat is het zeker niet. Bij verkeerd gebruik is het schadelijk.
Het volk weet dat wij steeds paracetamol adviseren
De patiënt ging in de spreekkamer tegenover mij zitten. Hij vertelde dat hij al geruime tijd een plek op zijn huid had. Hij was niet gekomen omdat hij zelfzorgmiddelen had geprobeerd, maar vroeg of hij ze aan mij mocht laten zien. ‘Zeker’, zei ik.
Hij leegde een plastic tas met middeltjes op mijn bureau. Verbaasd keek ik ernaar. Ik vroeg of hij al die middelen voor die ene plek had gebruikt.
‘Ja’, antwoordde hij. ‘Hoe heeft u deze middelen allemaal gevonden?’ ‘Op TikTok.’
Voor elk middeltje op mijn bureau was op zich wel iets te zeggen. Toch vinden wij dokters naast zelfzorg het ook belangrijk dat informatie klopt en liefst goedgekeurd is. Voor betrouwbare informatie adviseren wij thuisarts.nl. Dat is door onze wetenschappelijke vereniging geschreven.
Op TikTok kun je veel gezondheidsadviezen vinden, maar net als bij paracetamol geldt: overdrijf het niet.
De overwegend Koerdische strijders van de SDF zullen opgenomen worden in het nationale militaire apparaat van Syrië, zonder al te veel wijzigingen in de machtsstructuur. Dat is de afspraak die nu op tafel ligt.
De Syrische interim-regering onderhandelt al sinds de machtsovername met de Syrian Democratic Forces (SDF) over wat nu precies hun mandaat is in het nieuwe Syrië. Het is de meest belovende afspraak tot nu toe voor de militaire groepering, die zich gesteund ziet door de VS.
De SDF, de de-facto machthebbende partij in het noordoosten van Syrië, zou worden verdeeld in drie divisies: één in de provincie Raqqa, één in Deir Ezzor en één in Hasakah, weet de krant The National, op basis van gesprekken met betrokkenen.
Alleen in Hasakah is de meerderheid Koerdisch, in de andere twee andere provincies woont een overwegende Arabische bevolking. Daarom zal de macht in deze twee gebieden gedeeld worden met Syrische legerofficieren. In Hasakah spelen ze een beperkte rol en is de autoriteit van de SFD doorslaggevend.
De SDF, dat inmiddels ongeveer 4,000 strijders telt en door de VS gesteund wordt in hun strijd tegen IS, dat nog steeds op de loer ligt, heeft vanaf de machtsovername gepleit voor een centrale rol in de machtsstructuur van voornamelijk noordelijke provincies. In maart kwam er een overeenkomst, maar deze werd al snel betekenisloos, toen gevechten tussen de verschillende legers toch weer uitbraken. Eerder deze maand kwam er, op aandringen van de VS, een staakt-het-vuren. De Amerikanen zijn ook nauw betrokken bij de huidige onderhandelingen.
Toch heeft SDF niet direct getekend voor het voorstel, want het wil internationale garanties dat deze overeenkomst stand houdt, zo meldt de krant. Bovendien is de onderlinge strijd allesbehalve gekalmeerd. Deze week kwamen twee regeringssoldaten om. Volgens het Syrische leger werden ze doodgeschoten door de SDF. De SDF zegt dat het door een mijnontploffing kwam.
Turkije mengt zich ook in de strijd. Hoewel de onderhandelingen met de Koerden in het buurland vorderen, is de regering van Erdogan uiterst kritisch over elke normalisering van de SDF, die het beschouwt als KK-gelieerd.
Bijna een derde van de Tweede Kamerzetels gaat naar uiterst rechtse partijen. Dat niet alleen, we zijn het ook nog normaal gaan vinden, waarschuwt Rosan Smits, adjunct-hoofdredacteur bij de Correspondent.
Uiterst rechtse partijen behaalden 46 zetels, voor zover de stemmen zijn geteld. De PVV is nog steeds een van de grootste partijen met 26 zetels. Als je daar de 9 zetels van Ja21 en Forum van Democratie (FvD) bij optelt, en ook die van de inmiddels flinks naar de rechterflank opgeschoven BBB, dan vertegenwoordigt het extreemrechtse geluid bijna een derde van het politieke spectrum.
Dit is zorgelijk, vindt Smit, want vier jaar geleden behaalden de PVV, Ja21 en FVD samen 28 zetels, en dat vonden we toen een aardverschuiving. ‘We blijken het inmiddels normaal te vinden dat bijna een derde van onze volksvertegenwoordigers politiek bedrijft door angst en vijandschap aan te jagen’, aldus de adjunct-hoofdredacteur.
Journalist Fadime Demir merkt bovendien op dat uiterst rechts meer structurele macht krijgt met de groei van Ja21. ‘Eerdmans komt uit de school van Fortuyn: hij combineert populistische retoriek met politieke strategie en coalitiemacht. Dat maakt hem potentieel veel invloedrijker en zorgwekkender dan Wilders, die vooral een eenmans-act was’, schrijft ze op haar LinkedIn.
Ondertussen raakt het linkse geluid juist gemarginaliseerd. De klassiek linkse partijen PvdA-GroenLinks en SP behalen deze verkiezingen gezamenlijk nog maar net 23 zetels. Nog nooit is links in Nederland zo zwak geweest, schreven we gisteren in een bericht.
Tegelijkertijd moeten we niet al te pessimistisch zijn, stelt Ina Brouwer, medeoprichter van Groenlinks. Dat de PVV geïsoleerd kwam te staan, dat is de grote winst van deze verkiezingen, stelt ze.
Hoewel uit de formatie zal moeten blijken hoe groot de invloed van extreemrechts uiteindelijk is, waarschuwt Smits dat de PVV in de oppositie wel degelijk een belemmerend effect kan hebben op de politiek. ‘Deze oppositieleider (Wilders, red.) is niet uit op een constructieve bijdrage aan een stabiel landsbestuur, maar op het langzaam en doelgericht afbreken van vertrouwen in elkaar, in instituties, journalistiek, rechtspraak en elke vorm van controle op de macht.’
In het Amsterdam Museum gaat de laatste act van de Kick Out Zwarte Piet-beweging van start: een eindtentoonstelling over de impact van vijftien jaar zwart activisme.
De tentoonstelling loopt van 2 november aanstaande tot en met 1 februari 2026 en vormt het luid aangekondigde einde van de beweging Nederland Wordt Beter, met Jerry Afriyie als voorman.
‘Er zijn spandoeken, T-shirts en andere objecten te zien die gebruikt zijn tijdens acties en demonstraties, evenals foto’s en archiefmateriaal. Daarnaast zijn er videoportretten van oprichters en andere betrokkenen te zien, en werk van hedendaagse makers zoals Brian Elstak, Pris Roos en Eugénie Boon,’ staat op de website.
De generatie die nu zogezegd het stokje overdraagt aan de nieuwe lichting, voerde vijftien jaar lang strijd tegen racisme en discriminatie in Nederland. Belangrijke leuzen van die onvermoeibare strijd zijn ‘Zwarte Piet is racisme’ en ‘Kick Out Zwarte Piet’. Ook hebben zij 3 mei, de Dag van Empathie, in het leven geroepen en een Zwart Manifest geschreven. Verder raakte de term ‘institutioneel racisme’ door deze groep een tijdlang in zwang in de politiek. Op een gegeven moment had premier Rutte het zelfs over ‘systemisch racisme’ en was hij degene die officieel excuses aanbood voor het slavernijverleden.
Belangrijke iconen van de strijd zijn, naast Afriyie, Quinsy Gario, Mitchell Esajas, Sylvana Simons (oprichter van BIJ1) en Akwasi van Omroep Zwart.
De tentoonstelling is uitdrukkelijk ook een waarschuwing voor komende generaties: de strijd moet doorgaan. In het jaar na de excuses voor het slavernijverleden werd de PVV de grootste partij met 37 zetels, en zijn extreemrechtse partijen die niets hebben met zwart activisme, ruim vertegenwoordigd.
De kater moest weggespoeld worden, dus ging ik WhatsAppjes rondslingeren, hengelend naar troost. Opgetogen door de overwinning van Jetten, maar met irritatie over het gezwaai met de Nederlandse vlag, aangeslagen door het ondermaatse presteren van GroenLinks-PvdA, respect voor Timmermans, Yesilgöz kan niet dansen… En nu? Onder de streep is de conclusie te trekken dat extreemrechts is gegroeid én dat het rechtse gedachtegoed is opgeschoven naar het midden. Wat moest ik hier van maken?
Een vriend in een hoge bestuurlijke functie appte dat de westerse beschaving zich op een hellend vlak bevindt. Hij zette me aan het denken. Heeft hij een punt? Is het zo dat een beschaving ten onder gaat wanneer dominante ideologieën elkaar niet meer in balans houden? De afgelopen 25 jaar is steeds weer gesproken over die westerse neergang. Door 9/11 werd de islam de grote uitdager. Maar het Westen herstelde zich door diep in islamitische landen te penetreren met oorlog en geweld: Irak en Afghanistan hadden gigantische vluchtelingenstromen tot gevolg, die hun weg vonden naar het Westen. Daar werden de duimschroeven voor moslims juist aangedraaid.
Uiterlijkheden werden gecodeerd als staatsvijandig; wie zich terugtrok voor gebed, werd ervan beschuldigd tot de vijfde colonne te behoren. Moslims en het Westen zouden elkaar uitsluiten. Minderhedenpolitiek was gericht op het indammen van vrijheden voor minderheden. Gelukkig was er Black Lives Matter; het was nog steeds mogelijk om binnen de westerse wereld onrechtvaardigheid te agenderen. En toen kwam Trump. Die schoof eigenhandig de rechtsorde aan de kant om een populistische agenda door te voeren waarin minderheden worden gedeporteerd, dit alles ruimhartig ondersteund door de anti-woke techmiljardairs. Sociale media, ooit gevierd als voertuig van progressie, bleken het platform te zijn voor haatkanalen, antimigratiehysterie en islamofobie. Het kan snel gaan. Er gaan miljarden om in het zwartmaken, bedreigen en intimideren van politici met een niet-westerse achtergrond.
In Mamdani bereikt de cultuurstrijd een nieuw dieptepunt
De burgemeestersverkiezing in New York is een nieuw, grimmig hoofdstuk in dit spel. Mamdani, wiens naam bewust verkeerd wordt uitgesproken door zijn tegenstanders, wordt vanwege zijn islamitische achtergrond gedemoniseerd. In Mamdani bereikt de cultuurstrijd een nieuw dieptepunt. Hij is een wolf in schaapskleren die met zijn charmante lach het islam-fascisme-socialisme naar Amerika zou brengen. Hij zou een handpop zijn van Iran.
Een hallucinant carnaval van aantijgingen die mij niet meer verbazen, maar waar ik toch steeds door verrast word. Is een vitale democratie juist niet dat zij mensen van allerlei achtergronden de kans geeft om zich te ontplooien? De wereldwijde alliantie van extreemrechtse bewegingen ziet dit toch anders. Ze willen remigratie, niet democratie. Ze willen tribunalen, niet gelijkheid.
Wat ons niet zo lang geleden onderscheidde van de tirannieke naties was dat de westerse rechtsorde de burger beschermde. Maar ik waag te betwijfelen of dat verschil er nog wel is. Niet zozeer omdat de instituties in gevaar komen, maar omdat er een hardnekkige overtuiging in de publieke opinie is gekropen die generaties zal kosten om eruit te krijgen: het idee dat onze steden, onze wijken, onze straten op het punt staan te worden overgenomen door een vijandige entiteit die eropuit is de samenleving van binnenuit op te eten.
Voor de verkiezingen werd tot in den treure herhaald dat de Nederlander zijn stad niet meer herkent. En die bewering wordt inmiddels voor normaal gehouden. Mamdani, een dönerzaak, een moslima die op de bus wacht, een Turkse groenteboer, een moskee, een Marokkaans-Nederlandse schrijver: het is allemaal de Ander. Wie is de Nederlander, wat is de stad? Mag ik zelf bepalen of de stad is veranderd? En waarom heeft niemand mij iets gevraagd? Ik ben toch ook een Nederlander? Legt mijn overtuiging nog gewicht in de schaal? Nee. Progressief gedachtegoed is op zijn retour; er komt iets anders voor in de plaats: eigen volk eerst.
De dagen vóór de verkiezingen stond mijn telefoon roodgloeiend. Tientallen kennissen en vrienden belden en appten: ‘Wat gebeurt er? Wordt de PVV weer de grootste? Wat betekent dat voor ons land?’ Het onderwerp leefde. Mensen maakten zich zorgen, maar waren ook nieuwsgierig en betrokken. Mijn antwoord bleef steeds hetzelfde: lees de partijprogramma’s, stem niet uit angst maar uit overtuiging. En als je met je stem invloed wilt uitoefenen en verlangt naar stabiliteit, rechtvaardigheid en redelijkheid, kies dan voor een van de drie grote redelijke partijen: GroenLinks-PvdA, D66 of het CDA. Voor de rechtsstaat. Voor democratie en gelijkheid. Voor harmonie. Voor fatsoen, zoals Bontenbal het noemde.
Vandaag, nu de stemmen bijna geteld zijn en we nog steeds niet weten wie de grootste is geworden, kunnen we zeggen: er is reden tot hoop. Nederland heeft niet gekozen voor woede, maar voor positiviteit en redelijkheid. D66 van Rob Jetten wist zelfs PVV-stemmers aan zich te binden met een optimistisch verhaal: ‘Het kan wel.’ Al twintig jaar was dit linkse, progressieve en middenpartijen niet gelukt. Zo ontwikkelt zich een effectief contra-narratief tegen radicaalrechts.
De afgelopen weken zagen we een opmerkelijke wending in de politiek. Zelfs Dilan Yesilgöz liet de harde toon varen, omdat de VVD op tijd zag dat dit averechts werkte. De debatten gingen niet meer voornamelijk over angst, haat, asiel en islamofobie, wat twee jaar terug hoofdthema’s waren. Wilders kreeg de ruimte niet van redelijke partijen. Chapeau!
Er waait een nieuwe wind door het land: de hunkering naar stabiliteit en positiviteit. En die hunkering heeft zich vertaald in de uitslag. Redelijke partijen staan, naast de PVV, bovenaan. En hoewel de strijd tussen D66 en de PVV nog niet beslist is, is één ding helder: radicaalrechts stagneert.
De kiezer heeft laten zien dat het midden ertoe doet
De PVV heeft veel zetels verloren en zit niet meer in het centrum van de macht. Dat is de grootste winst, voor nu. Ook omdat de vier grote partijen Wilders hebben uitgesloten. Dat is een terugkeer naar de cordon sanitaire-politiek, zoals destijds met de Centrumdemocraten, en dus winst voor ons mooie Nederland.
Ik denk dat dit een keerpunt is. Nederland kiest massaal voor verbinding en stuurt de uitsluitende partijen naar de radicaalrechtse hoek van de Kamer. De kiezer heeft laten zien dat het midden ertoe doet. Ondanks het feit dat GroenLinks-PvdA veel heeft verloren, bracht die partij het sociaal geweten terug in de politiek, terwijl het CDA ons eraan herinnerde dat fatsoen een politieke waarde is en blijft.
Ina Brouwer, mede-oprichter van GroenLinks, zei terecht in een reactie op de verkiezingsuitslag: ‘We moeten niet denken in links of rechts, maar in bewegingen. Er zijn veel overeenkomsten tussen D66, CDA en GroenLinks-PvdA. Het gaat om oplossingen die bij deze tijd passen.’ Dit is de essentie, denk ik: de zoektocht naar positiviteit en redelijkheid als antwoord op extremen.
Maar we moeten waakzaam blijven. De structurele groei van radicaalrechts is niet voorbij. De vraag is niet alleen wie wint, maar wie het vertrouwen waard blijft. Zoals een gezegde luidt: ‘Woorden die verbinden, zijn zaadjes van vrede.’ Laten we zorgvuldig woorden van liefde planten.
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
