Een klein meisje met een bos warrige krullen loopt wezenloos door wat ooit een straat in Gaza moet zijn geweest. Haar haar, grijs van betonstof, vertelt haar geschiedenis. Zij en haar familie moeten slachtoffer zijn van Israëlische bombardementen. Een video van dit meisje circuleerde enkele maanden geleden op het internet.
17.000 Palestijnse kinderen zonder familie zwerven inmiddels door Gaza, op zoek naar voedsel, water en veiligheid. En voor het grotere plaatje: 17.000 is het inwonertal van de gemeente Zandvoort. De apocalyptische toestand in Gaza kon niet nóg erger worden, dacht iedereen. Inmiddels stelt de secretaris-generaal van UNRWA, Philippe Lazzarini, dat er nu sprake is van een ‘post-apocalyptische situatie’. En ja, ik denk ook aan Joodse kinderen die lijden. Zij mogen nooit getallen worden.
De 17.000 kinderen zijn – ook in Nederland – ontdaan van hun menselijkheid en veranderd in een getal. Ze werden speelbal van het lek op het Ministerie van Buitenlandse Zaken en minister Veldkamp die – toen het aantal kinderen naar buiten kwam – aangifte deed vanwege schending van ambtsgeheim.
Aandacht voor deze kinderen veranderde in kritiek op de boodschappers van het kinderleed. Niet op de daders ervan: het Internationaal Strafhof stelde in november dat Israël verregaande obstructie pleegt in de hulpverlening en daarmee bewust misère creëert. Desondanks bouwt de Nederlandse regering de steun aan de UNRWA af.
Net als onze regering verschuilen universiteiten zich achter oneigenlijke argumenten en het cliché van de eeuwigdurende dialoog met Israël en de instituten daar, om zogenaamd neutraal te blijven. En net als de regering concentreerde het debat in de academie zich op de boodschappers en niet op de daders: of sprekers wel of niet toegelaten mogen worden, of iets wel of niet als antisemitisme kan worden bestempeld, of er wel of niet geflyerd mag worden, en of er wel of geen bewaking en camera’s moeten worden ingezet. Stofwolken van woorden om maar niet de status quo die in het voordeel van universiteiten én Israël werkt op te heffen. En om vooral geen beroep te hoeven doen op de medemenselijkheid en verantwoordelijkheid.
Het rapport toont de verwevenheid van de Israëlische wetenschap met defensie en de oorlog in Gaza, en de morele plicht van universiteiten om de banden op te schorten
Maar wie blijft eindeloos thee drinken met een buurman en zijn auto lenen als hij ervan verdacht wordt een seriemoordenaar te zijn, ook al heeft hij een traumatisch verleden? Nee, je stapt naar de politie. Two wrongs don’t make a right.
De ethische adviescommissie van Tilburg University, onder leiding van mensenrechtenexpert Nicola Jägers, had vijf maanden nodig voor een onderzoek naar banden tussen Israëlische en Nederlandse universiteiten. Vijf maanden waarin de feiten over nog meer gedode en ontheemde kinderen bekend werden en genoeg hadden moeten zijn voor een besluit.
Het doorwrochte rapport van de commissie maakt nu echter een einde aan de schijn van academische onpartijdigheid. En ik moet bekennen: het ontroerde me. Eindelijk gerechtigheid. Het toont allereerst de verwevenheid van de Israëlische wetenschap met defensie en de oorlog in Gaza, die de universiteiten ondersteunen. Zij nemen verder geen afstand van mensenrechtenschendingen waarvan Israël wordt beschuldigd, nu ook door Amnesty International. De commissie vindt dat universiteiten bovendien een morele plicht hebben om de banden op te schorten, want anders lopen zij het risico ook medeplichtig te zijn aan oorlogsmisdaden.
Dit wetenschappelijke rapport herinnert iedereen eraan wat het hart van kennis is en wat ons tot mens maakt: dat we het vermogen bezitten boven onszelf uit te stijgen, boven ons eigenbelang. Wij kunnen redeneren, abstraheren voorbij het overlevingsinstinct. Juist daarom zijn we in staat kunst te maken, na te denken, en empathie te hebben met mensen die anders zijn dan wij.
In haar essay Recognizing the Stranger beschrijft de gelauwerde schrijfster Isabella Hammad hoe actievoerders al meer dan een jaar proberen de westerse steun aan Israël in de oorlog te stoppen. En oog te hebben voor de partij waarmee het Westen minder affiniteit heeft – de ander – door het verspreiden van nieuws over oorlogsmisdaden, de vele acties, schrijfsels, kunstuitingen. Door te wijzen op gelijkwaardigheid van mensen, zoals vastligt in het internationaal recht, gebaseerd op wetenschap en rechtvaardigheid. Door te proberen compassie op te roepen. In de hoop dat dit zou leiden tot een moment van inzicht en openbaring, epifani, tot zelfreflectie. Helaas is tot nu toe het westerse partnerschap met de regering van Israël sterker gebleken, het eigenbelang, en de angst om voor antisemiet te worden uitgemaakt.
De universiteiten kunnen niet meer blijven talmen met het besluit om banden op te schorten en het meisje van getal, weer mens mag worden. Zij hebben net als de regering en de burgers de plicht het recht te volgen.
De Zweedse schrijver Sven Lindqvist formuleerde het zo in zijn boek Exterminate the Brutes: ‘Jij weet allang genoeg. En ik ook. Het is niet de kennis die we ontberen. Wat ontbreekt is de moed om te begrijpen wat we weten en om conclusies te trekken.’
