De xenofobe politieke cultuur in Nederland steekt vooral hoogopgeleide en goed geïntegreerde moslims. Voor velen wordt emigreren, vooral naar Marokko, een steeds serieuzere optie, meldt de Volkskrant.
‘Als je je niet volledig aanpast, blijf je voor Nederlanders een vreemdeling’, vertelt Mohammed, een docent, aan de Volkskrant. Hij heeft jarenlang geprobeerd zich aan te passen, maar zonder resultaat. Zijn vrouw, Yasmine, deelt zijn frustratie: ‘Mensen kijken op me neer omdat ik een hoofddoek draag’, zegt ze. ‘We zijn het zat om in vernedering te leven.’
Hoewel er geen harde cijfers zijn over het aantal moslims dat daadwerkelijk vertrekt of dit overweegt, is de onvrede onder de tweede en derde generatie – mensen die in Nederland zijn geboren en getogen – duidelijk. Schrijver Abdelkader Benali merkte eerder dit jaar op dat moslims vervreemden door de combinatie van buitenlandse conflicten zoals Gaza en de binnenlandse retoriek van politici zoals Geert Wilders.
Borja Martinović, hoofddocent interdisciplinaire sociale wetenschappen aan de Universiteit Utrecht, noemt dit de integratieparadox. ‘Hoger opgeleide en economisch beter geïntegreerde mensen met een migratieachtergrond voelen zich vaker uitgesloten en vervreemd dan lager opgeleiden’, legt hij uit. Dit komt volgens hem doordat hogeropgeleiden zich meer bewust zijn van politieke ontwikkelingen en vaker te maken krijgen met discriminatie in voornamelijk witte omgevingen.
In de trein kom je weleens luidsprekende Amerikaanse toeristen tegen die denken dat ‘the locals’ hun taal niet verstaan. Alleen zijn zulke momenten bloedirritant, maar met Turks gezelschap kan je er heerlijk over roddelen. Terwijl de man de koelheid zelve was, maakte zijn partner zich erg druk. ‘I think it would be wise, since every minute counts, that we already stand up and go to the door, because all these people will move slowly.’ En dat de hele rit op repeat van Amsterdam Lelylaan naar Schiphol. De man gaf geen kik, maar ik kon zijn bloed zien koken bij elke ‘these people this’ en ’this people that’.
‘These people can hear you!’ wou ik nog uitschreeuwen, maar goed, je wilt ook geen schande zijn voor moederlief die voor het eerst in tijden weer uit Amsterdam Nieuw-West komt. Ik ging met haar naar Rotterdam voor de nieuwe fototentoonstelling Je moest eens weten over de eerste generatie vrouwen uit Turkije van de fotograaf en beeldend kunstenaar Çigdem Yüksel. Extra bijzonder om daarheen te gaan met een vrouw uit Turkije, dus veel foto’s gemaakt en gedeeld op sociale media.
Het was overigens wel een heel karwei om met de trein te gaan. Even meereiskorting fixen is niet meer wat het is geweest. Je moet eerst de NS-app downloaden en dan een samenreiskorting appen naar de meereiziger. Die moet het dan weer betalen met Ideal en dan komt er een ticket naar je mail. Een retourtje naar Rotterdam is dan nog steeds 25 euro en zo’n uitje met eten en drinken al meteen 80 euro, voor twee personen.
Helemaal eens dus met Kamerlid Habtamu de Hoop (GroenLinks-PvdA), die zegt dat reizen eigenlijk alleen maar is weggelegd voor rijkere Nederlanders. We zouden vrij zijn in Nederland, maar beweeg van a naar b en kijk hoe ver je komt. Als je dan niet tot de conclusie komt dat rijke Nederlanders vrijer zijn in hun bewegingsvrijheid, eet ik mijn hoed op.
‘Ik las het leven van de vrouwen aan haar voor’
Voor het megawaardevolle werk van Yüksel over de eerste generatie vrouwen uit Turkije en dus onze geschiedenis, had ik het wel over. Het is prachtig geworden. Je kan gewoon zien hoeveel tijd en zorg de makers in deze expositie hebben gestoken. Het laat zien hoe Nederlanders, met en zonder migratieachtergrond, kunnen excelleren en boven zichzelf kunnen uitstijgen.
Samenwerken loont, dacht ik constant. Maar twee dingen maakten me wel verdrietig. Ten eerste dat deze verhalen over migranten niet meer zijn te horen in het politieke debat. Daar overheerst nu vooral het geluid van blank, verongelijkt Nederland. Mensen die ‘buitenlanders’, ‘allochtonen’ en moslims haten als de pest en die nietsontziende haat tot beleid willen sch(o)offeren. Je moet ‘eigen volk eerst’ niet mooier maken dan het is en ook niet goedpraten met de woningnood of het zorginfarct, die door de VVD zelf zijn gecreëerd
Is de fototentoonstelling Je moest eens weten dus een bubbel van progressieve Nederlanders die steeds meer gemarginaliseerd raken in een rechts-conservatief land dat extreemrechts goedpraat? Daar lijkt het wel op. Want het Nederlands Fotomuseum verdwijnt. Dit is de laatste expo die daar te zien is.
Een tweede punt van verdriet is dat mijn moeder bijna alles niet uit eerste hand heeft kunnen volgen, omdat ze de taal niet spreekt. De patriarchale en gegettoïseerde ellende die daar mede voor heeft gezorgd, speelt haar elke dag parten en maakt duidelijk hoeveel afstand er tussen ons is ontstaan. Op de terugreis konden we in een lege trein nu wel naast elkaar zitten en pakten we het boek van Yüksel erbij. Ik las het leven van de vrouwen aan haar voor, een leven dat zij ook heeft geleefd, maar waarvan ze de Nederlandse woorden helaas nooit echt heeft verstaan. Wij, de nieuwe generaties, verstaan de Nederlandse woorden wel. Ook als die niet recht in ons gezicht worden gezegd.
Linkse oppositiepartijen reageren kritisch op het grondoffensief van Israël in Libanon, dat vanochtend begon. Rechtse partijen blijven daarentegen grotendeels stil nu het conflict een nieuwe fase ingaat. Dit blijkt uit een rondgang onder de partijleiders op sociale media.
‘De internationale gemeenschap riep op tot een staakt-het-vuren. Netanyahu kiest met het grondoffensief in Libanon voor escalatie, waarbij veel onschuldige slachtoffers zullen vallen, voor bloedvergieten en voor de onveiligheid van miljoenen mensen in de regio. Dit moet stoppen’, schrijft Kati Piri (GroenLinks-PvdA) vandaag op Twitter, de dag dat Israël het grondoffensief begon in Libanon.
Rob Jette (D66) stelt op hetzelfde platform dat het Midden-Oosten geen vrede zal krijgen door meer oorlog. ‘Na de dood van de Hezbollah-leiders vragen Europa en Amerika om een staakt-het-vuren, maar Netanyahu kiest voor escalatie.’
Een aantal politici roept de regering op tot actie. Zo schrijft Laurens Dassen (Volt) dat ‘wij als Europa niet langer aan de zijlijn staan, maar onze krachten moeten bundelen voor vrede in heel de regio.’ Jimmy Dijk (SP) heeft het zelfs over sancties om Israël onder druk te zetten voor een staakt-het-vuren.
Kati Piri vindt dat Nederland beter zijn best moet doen om eigen burgers weg te halen uit het conflictgebied. ‘Mensen kunnen niet weg, maar Buitenlandse Zaken blijft schermen met lijnvluchten – die zitten vol. Bondgenoten helpen hun eigen burgers inmiddels uit de brand. Gaat het kabinet weer wachten tot het te laat is? Tijd voor actie, nu!” schrijft zij vandaag op X.
Ondertussen is er onduidelijkheid ontstaan over de vraag of het Israëlische leger vanmorgen daadwerkelijk ‘gerichte grondaanvallen’ op dorpen in Zuid-Libanon heeft uitgevoerd. Het Libanese leger heeft laten weten geen grondtroepen te hebben waargenomen, aldus de Franse nieuwsdienst AFP.
Terwijl Duitsland met trots aankondigde dat er een deportatiedeal met Turkije is gesloten voor afgewezen asielzoekers, laat Ankara een andere visie horen. De Turkse regering ontkent het bestaan van een overeenkomst voor het terugsturen van Turkse staatsburgers, meldt nieuwsdienst AFP.
De Duitse minister van Binnenlandse Zaken Nancy Faeser presenteerde de deal op X als ‘nog een bouwsteen voor het beperken van irreguliere immigratie’ door ‘sneller en effectievere terugkeer naar Turkije’ mogelijk te maken. Maar de Duitsers lijken nu toch van een koude kermis thuis te komen.
Een woordvoerder van het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken ontkende vrijwel meteen de berichtgeving in Duitse media. ‘Er is geen enkele praktijk met betrekking tot de massale deportatie van onze burgers goedgekeurd’, aldus de woordvoerder. Er zouden tussen Turkije en Duitsland al maanden gesprekken plaatsvinden over het terugsturen van afgewezen asielzoekers uit Turkije. Naar schatting zou het gaan om meer dan 13.000 mensen, en bij een mogelijke deal konden er wekelijks 500 Turkse staatsburgers uit Duitsland teruggevlogen worden met zogenoemde ‘speciale vluchten.’
In ruil voor ‘versnelde deportaties’ zou de Duitse regering Turkse visumaanvragen sneller moeten verwerken. Ankara wil op de lange termijn nog steeds visumvrij reizen. Vermoedelijk is dit niet genoeg voor de Turkse regering en is de deal daarom afgeketst.
Voorgangers van verschillende geloofsgemeenschappen ondertekenden een brief aan minister-president Schoof en de Kamerleden, waarin ze hun bezorgdheid uiten over het asielbeleid. Strenger dan het asielbeleid in de jaren dertig mag het niet worden, aldus de brief.
‘Een vluchteling zal voortaan als een ongewenst element voor de Nederlandse maatschappij en derhalve als een ongewenste vreemdeling te beschouwen zijn, die derhalve aan de grens geweerd en, binnenlands aangetroffen, over de grens gebracht zal moeten worden.’
Dit is geen zinsnede uit het huidige regeerakkoord, maar een stuk uit het asielbeleid van de jaren dertig, toen de grote toename van Joodse vluchtelingen uit Duitsland zorgde voor een algehele stop aan de grens.
De briefschrijvers halen de passage aan om te laten zien wat ‘het strengste asielbeleid ooit’ zou kunnen betekenen. ‘Uw ambitie voor een nog strenger asielregime dan de Nederlandse regering in de jaren ’30 dwingt ons om ons uit te spreken en om onze zorg te laten klinken’, staat er in de brief.
De oproep aan de regeringsleiders is een initiatief van Jan de Beer, in het dagelijks leven afdelingshoofd Herstel Kinderopvangtoeslag, die ‘de slaap niet kon vatten’ toen hij het regeerakkoord voor het eerst gepresenteerd kreeg. Hij begon te schrijven en stuurde deze brief rond onder verschillende religieuze gemeenschappen. De brief is inmiddels 389 keer ondertekend.
In de brief klinkt kritiek op het uitroepen van de asielcrisis. Er wordt gesteld dat Nederland relatief gezien helemaal niet zo veel vluchtelingen opneemt. Dit wordt ondersteund met cijfers van het CBS. ‘In 2023 kwamen er in totaal 48.500 asielzoekers en nareizigers naar Nederland, terwijl wereldwijd 117,3 miljoen mensen op de vlucht zijn: 0,04 procent van alle gevluchte mensen op deze wereld vraagt asiel aan in Nederland.’
De ondergetekenden vragen de regering om gerechtigheid en barmhartigheid voor de mensen die hun toevlucht zoeken in Nederland. De brief is vooral ondertekend door protestantse dominees en slechts één imam.
Wellicht is het einde voor de bed-bad-broodregeling vanwege een nieuwe rechterlijke uitspraak (Hof van Justitie van de EU) toch nog even uitgesteld. En van uitstel komt afstel, hopen vele zorgbehoevende, uitgeprocedeerde asielzoekers. Het migratie-kritische kabinet Schoof zei eerder met de regeling te stoppen.
Het Hof oordeelde vorige maand in de zaak Changu dat de menselijke waardigheid in het geding is als de overheid – eenvoudig gesteld – de illegaal verblijvende derdelander die nog niet wordt uitgezet, op straat zet, terwijl het deze derdelander ‘niet in staat stelt om te voorzien in zijn meest elementaire behoeften, zoals eten, zich wassen en beschikken over woonruimte’, schrijft onderzoeker Carolus Grütters (migratierecht) op LinkedIn.
‘Een lidstaat is niet verplicht om op grond van dwingende humanitaire overwegingen een verblijfsrecht toe te kennen aan een derdelander die thans illegaal op zijn grondgebied verblijft, ongeacht hoe lang deze derdelander reeds op dat grondgebied verblijft. Zolang zijn verwijdering niet heeft plaatsgevonden, kan die derdelander zich echter beroepen op de rechten die hem zowel door het Handvest van de grondrechten als door artikel 14, lid 1, van richtlijn 2008/115 worden gewaarborgd’, aldus het Hof in de zaak Changu.
Carolus Grütters leest hierin een duidelijke zorgtaak voor de Europese lidstaten en dus ook ons land: ‘Illegaal of niet: het voorkomen van het belanden in een situatie van verregaande materiële deprivatie, is een taak van de lidstaat’, zegt hij. ‘Noodopvang – of welke opvang dan ook – is dan geboden indien een (illegaal verblijvende) derdelander niet in staat is om zich te voorzien in de meest elementair behoeften.’
Waar ze maar kan, vertelt Shantie Singh de verhalen van vrouwen uit de Hindostaanse migratiegeschiedenis, omdat die volgens haar ontbreken in de Nederlandse geschiedenisboeken. Afgelopen vrijdag stond ze met de voorstelling Her (s)tories in Theater Zuidplein in Rotterdam.
De ‘s’ staat tussen haakjes, want torie is Surinaams voor verhaal, en Suriname is belangrijk in de migratiegeschiedenis van de Nederlandse Hindostanen. Nadat de slavernij was afgeschaft, was er behoefte aan nieuwe arbeiders, die werden geworven in Brits-Indië. ‘De slavernij was dan misschien afgeschaft, maar ging in een andere vorm verder’, vertelt Shantie Singh.
De voorstelling is een ode aan de vrouwen uit deze migratiegeschiedenis, en wordt gebracht door middel van dans, zang, beeld en gesproken woord. In twee uur tijd neemt Singh je mee op de reis van India, via Suriname, naar het Nederland van nu, waar je de vrouwen ontmoet die deze werelden samenbrengen.
In 1873 vertrok de eerste boot met ‘kantraki’s’, zoals de contractarbeiders genoemd worden. Er zouden nog 63 boten volgen. Op een van die boten zat Adjie Obradjie, toen nog een kind. Zij was de overgrootmoeder van Tanja Jadnanansing, een van de vertellers in de voorstelling, die in het dagelijks leven voorzitter is van stadsdeel Amsterdam Zuid. ‘Ze zat op het schip, kwetsbaar voor de vele gevaren als een van de weinige meisjes, drie maanden lang. Maar ze was zo moedig’, vertelt Jadnanansing.
Voordat Singh in haar leven kwam, kende ze haar grootmoeder niet. ‘Ik vroeg haar iets te vertellen over haar voorgeschiedenis. Toen is ze dat gaan uitzoeken en op deze manier leerde ze ‘Adjie’ kennen’, vertelt Singh. Dit was voor Jadnanansing een belangrijke ontdekking. Dagelijks voelt ze zich gesteund door de moed van haar overgrootmoeder, bijvoorbeeld wanneer ze als enige vrouw in een vergaderzaal zit, vertelt ze op het podium.
‘Ik wil de geschiedenis corrigeren’
Het is Singh’s missie om de migratiegeschiedenis van de Hindoestanen onderdeel te maken van het collectieve historisch besef. Of zoals ze het zelf verwoordt: ‘Ik wil de geschiedenis corrigeren.’ ‘Met de afschaffing van de slavernij werd geen punt gezet, maar een komma. Er is nu veel aandacht voor het slavernijverleden, er zijn excuses aangeboden, maar ik hoop dat we als samenleving ook toekomen aan wat er daarna is gebeurd, het verhaal na de komma’, vertelt ze aan de telefoon.
Angel Aruna en Rubaina Bhikhie tijdens de voorstelling Her (s)tories. Beeld: Majorie van Leijen
Volgens Singh is dat verhaal lang niet bij iedereen bekend. Ze krijgt vaak de vraag: ‘Waar kom je vandaan?’ gevolgd door: ‘Maar waar kom je dan echt vandaan?’ ‘Als ik dan antwoord dat ik uit Almelo kom, mijn ouders uit Suriname, en mijn overgrootouders uit Indië, roept dat regelmatig vraagtekens op. Kijk, we zijn echt niet vorig jaar gemigreerd. Maar deze verhalen ontbreken in de geschiedenisboeken, en daardoor weten mensen het niet. Daar hebben we als samenleving nog werk te doen.’
Vrij opgevoed
Singh’s focus op de vrouwen in deze geschiedenis is een bewuste keuze, legt ze uit. ‘Deze geschiedenis is sowieso niet goed zichtbaar, en vrouwen waren hierin in de minderheid. Hun verhalen zijn nog minder gehoord.’ Haar interesse in vrouwenemancipatie bestond echter al langer. ‘Dit had ik al als kind. Ik kon er gewoon niet over uit dat de wereld zo scheef kon zijn als je toevallig geboren bent als vrouw. Gelukkig ben ik zelf heel vrij opgevoed, maar mijn leeftijdsgenoten kregen iets anders mee. Dat raakte enorm aan mijn gevoel voor rechtvaardigheid’, vertelt ze.
In haar voorstelling komen vrouwenemancipatie en koloniale geschiedschrijving samen. Het leven van de kantraki’s was zwaar, laat staan voor de schaarse vrouwen die hier opeens een nieuw leven moesten opbouwen. Uitbuiting was aan de orde van de dag, vertelt Singh het publiek. De omstandigheden waren allesbehalve ideaal. Een vrouw die zich hiertegen verzette, was Tetary. Zij werd echter vermoord, en haar naam verdween uit de geschiedenis, maar het gezelschap wil dat veranderen. ‘Nu we weten wat haar is overkomen, zullen we haar verhaal vertellen. We zullen haar vieren’, zegt zangeres Angel Aruna, die het publiek trakteert op Hindostaanse liederen.
‘Het verhaal van Tetary spreekt me erg aan’, zegt Singh. ‘Het toont aan dat de slavernij in die tijd nog helemaal niet verdwenen was. Er waren protesten tegen de koloniale heersers, en Tetary was de enige vrouw die in onze zoektocht naar voren kwam als deelnemer. Maar er waren natuurlijk ook stille heldinnen en stoere moeders die het fundament legden voor ons, zodat wij hier in volle glorie op het podium kunnen staan.’
Veranderingen in Suriname
Hoewel de vrouwen hard moesten werken in Suriname, waren er ook positieve ontwikkelingen. Waar in India een traditionele rolverdeling gold, waarbij gescheiden vrouwen en weduwen weinig rechten hadden, was dat in Suriname niet het geval. ‘De vrouwen werden feministischer, kregen meer ruimte om hun stem te laten horen. Ze gingen hun vrouwzijn op waarde schatten en beseften dat ze een machtspositie hadden, aangezien er schaarste was en ze iets hadden dat mannen wilden. Sommigen hadden meerdere relaties’, vertelt Singh.
Shantie Singh vertelt over de levens van gemigreerde Hindostaanse vrouwen. Beeld: Majorie van Leijen
Maar dit veranderde weer. Naarmate de groep groter werd, kwam ook het collectieve denken terug, wat leidde tot nieuwe hokjes waar je misschien niet in paste. De eer van de vrouw werd weer belangrijk, een ander thema dat Singh na aan het hart ligt. Hoewel we nu ruim een eeuw verder zijn, blijft de eer van de vrouw een punt van discussie binnen de Hindostaanse gemeenschap, en Singh heeft hier veel over te zeggen. ‘Zou het niet fijn zijn om die hokjes gewoon te vergeten? Om niet te denken “wat zullen de mensen denken,” maar “wat zullen de mensen genieten van mijn eigenheid?”’ is haar voorstel.
‘Om vooruit te komen, moet je achterom durven kijken’
Maatschappelijke kwesties zoals deze worden afgewisseld door muzikale optredens, waarbij vooral Rubaina ‘Rubi Love’ Bhikhie opvalt. De dichteres, met een achtergrond in hiphop, stelt met scherpe teksten de migratiegeschiedenis aan de kaak. Ook professionele danseres Indu Panday weet het publiek te boeien met haar Indiase dans. ‘Is het niet leuk dat we nog steeds op hetzelfde ritme dansen als in India?’ merkt Singh op.
Uiteindelijk neemt ze het publiek mee naar het laatste stuk migratie. Toen Suriname in 1975 onafhankelijk werd, vertrokken veel Hindoestanen naar Nederland. Veel van de moeders waarover de artiesten op het podium vertellen, wonen nu hier, hoewel ze in Suriname geboren zijn. Deze verhalen zijn makkelijker te vinden, maar daarom niet minder belangrijk om te vertellen, aldus Singh. ‘In Suriname keken vrouwen niet achterom. Maar om vooruit te komen, moet je achterom durven kijken’, zegt ze tegen het publiek.
Indiase namen
Daarnaast roept ze de Hindostaanse gemeenschap op om hun eigen geschiedenis te leren kennen, Indiase namen in ere te houden en vooral trots te zijn op hun afkomst. ‘Laatst kwam een jonge vrouw na de voorstelling naar me toe. Ze wist nu waar ze vandaan kwam en was daar trots op. Dat ontroerde me enorm.’
Op 16 november presenteert het gezelschap de voorstelling opnieuw in Theater aan het Spui, in Den Haag. Waarom ze na twee shows en drie boeken nog steeds niet uitverteld is? ‘Misschien gaat het niet om het vertellen, maar om wie er luistert. Veel van deze verhalen mochten niet gehoord worden, maar ze werden meegedragen over zeven generaties heen, tot er zich een luisterend oor voordeed.’
Libanezen leven in angst sinds de bombardementen van Israël. ‘Mensen slapen op het strand, in hun auto of langs de weg.’
Bij de inwoners van Libanon heerst grote bezorgdheid over de huidige escalatie van het geweld, die onvermijdelijk zal leiden tot meer burgerslachtoffers en verdergaande verwoestingen in het land. Volgens de laatste cijfers van het Libanese ministerie van Gezondheid is het dodental door de Israëlische aanvallen inmiddels opgelopen tot 1640 en zijn er ruim 8000 gewonden gevallen.
De Nederlandse Eveline (32), die al drie jaar in Beiroet woont om haar master te voltooien, vertrok enkele dagen geleden halsoverkop: ‘Ik was al van plan om deze week naar Nederland te reizen voor de geboorte van mijn nichtje, maar toen de situatie zo snel begon te veranderen en vluchten werden geannuleerd, heb ik besloten om eerder te gaan.’
Klein land
De doelen van de aanvallen van het Israëlische leger bevinden zich voornamelijk in de overwegend sjiitische buitenwijken in het zuiden van Beiroet, evenals in het zuiden en oosten van Libanon. Toch is de oorlog voelbaar voor alle burgers in het kleine land dat slechts 10.452 km² groot is. Een bombardement is nooit ver weg. De ziekenhuizen zijn overweldigd door de plotselinge patiëntentoename, alle scholen zijn gesloten en het merendeel van de commerciële vluchten is geannuleerd. Veel landen hebben hun burgers verzocht om zo snel mogelijk Libanon te verlaten nu er nog – weliswaar schaarse – commerciële vluchten zijn. Zondag nog viel er een bom op enkele honderden meters van het vliegveld.
‘Libanon blijft, ondanks alles, ons thuis’
Eveline woont naast een ziekenhuis in de wijk Hamra in Beiroet. Toen het nieuws over de exploderende piepers binnenkwam, zag ze de loeiende ambulances aan de lopende band langs haar woning rijden. Op de stoep zaten talloze gezinnen te wachten op nieuws van hun dierbaren. ‘Er worden plekken gebombardeerd die niet eerder in andere conflicten een Israëlisch doelwit waren. Met die wetenschap en na het aanschouwen van de gebeurtenissen in Gaza voelen veel Libanezen zich nergens meer veilig. Met mijn huis naast een belangrijk ziekenhuis heb ik me ook afgevraagd of dat niet een doelwit zou kunnen zijn. Ik ben daar ook door vrienden voor gewaarschuwd.’
Israëlische F-35 straaljagers
Ze vertelt hoe snel de sfeer omsloeg na de ontploffing van de piepers van de leden van Hezbollah op 17 september, waarbij ook burgerslachtoffers vielen. ‘De afgelopen anderhalve week kwam de situatie in een stroomversnelling, zegt ze. ‘De Israëlische dreiging was al bijna een jaar voelbaar, met onder meer Israëlische F-35 straaljagers die opzettelijk boven Beiroet de geluidsbarrière doorbreken, en natuurlijk ook door de aanhoudende aanvallen in het zuiden van het land. De oom en neven van een vriendin zijn daarbij gedood. Het conflict voelde dus al langer dichtbij.’
Op 25 september zinspeelde de Israëlische legerleider Herzi Halevi op een grondoffensief in Libanon (inmiddels is dit begonnen, red.). Ondanks de angst kiezen veel Libanezen ervoor om in Libanon te blijven. Mensen slaan wel de basisvoorraden in bij de supermarkt, maar er heerst geen paniek. Er is door de overheid gecommuniceerd dat er genoeg eten en medicijnen zal zijn voor ongeveer drie maanden. Er wordt getankt, maar ook daar lijkt de paniek vooralsnog niet toe te slaan. Libanezen zijn wel wat gewend.
Slachtoffers van een Israëlische aanval worden begraven in de zuidelijke stad Sidon op 30 september 2024. Beeld: Mahmoud Zayyat, AFP
Ook de Libanese Ossama (74) blijft voorlopig in Libanon. Hij woont in de christelijke wijk Achrafieh en ziet de rookpluimen in het zuiden van Beiroet vanuit zijn raam. Hij heeft al vele oorlogen meegemaakt en reageert relatief rustig: ‘Het is menselijk om bang te zijn. Het is onderdeel van ons overlevingsinstinct. En ik, net als veel andere mensen in Libanon, ben immuun geworden voor het woord ’toekomst’. We hebben het omarmd als een dierbare drijfveer in ons dagelijks leven. Wanneer een vijandelijke grondinvasie een onvermijdelijke zekerheid wordt, zullen we ons door angst laten leiden om de veiligste weg te bewandelen. Wat betreft het verlaten van het land geloof ik dat het zo’n persoonlijke, gewichtige en individuele beslissing is dat het moeilijk is te voorspellen of en wanneer deze zal worden genomen. In onze geschiedenis, in goede en slechte tijden, hebben mensen in Libanon altijd de drang gevoeld om groenere weiden over de hele wereld te zoeken. De Libanese diaspora over de hele wereld is daar een goed bewijs van. Maar Libanon blijft, ondanks alles, ons thuis.’
De Libanese Amanda (43), die zelf op dit moment in het buitenland verblijft, beaamt dit: ‘Mijn vader en familieleden zijn op dit moment in Libanon, gelukkig gaat het goed met hen, maar de situatie is zorgwekkend. Mijn familieleden en vrienden zijn niet van plan om te vertrekken. Libanezen zijn het zat om als expats te moeten leven. Persoonlijk ben ik niet bang voor een grondinvasie, Israël wel. Daarom vallen ze vanuit de lucht aan. Ze willen Libanon en Hezbollah zoveel mogelijk verzwakken voordat (en als) ze het land binnenvallen.’
Religieuze groepen
Libanon kent verschillende religieuze groeperingen. Iets meer dan de helft is moslim en ongeveer 35 procent christen. De belangrijkste groepen zijn maronitische katholieken, soennitische moslims en sjiitische moslims. De meningen over de huidige situatie verschillen sterk onderling, afhankelijk van religie, achtergrond en sociale klasse. Hezbollah werd in 1982 opgericht als reactie op de Israëlische bezetting van het zuiden van Libanon en is met name populair onder het sjiitische deel van de bevolking. Sommige Libanezen zien deze oorlog als een oorlog tussen Libanon en Israël, anderen als een oorlog tussen Hezbollah en Israël. ‘Het is zo klaar als een klontje. Deze oorlog speelt zich af tussen twee partijen: de staat Israël en Hezbollah’, zegt Ossama stellig.
‘Op social media zie ik veel wanhopige berichten’
Amanda bekijkt het anders: ‘Ik zie dit als een oorlog tussen Israël en Libanon. De mensen die nu sterven zijn Libanezen. Ze sterven in Libanon; Israël bombardeert overal in Libanon. Mijn land wordt geraakt, en daarmee iedereen en alles waar ik van houd: mijn volk, mijn erfgoed en mijn cultuur.’ Er zijn al meer dan 500.000 inwoners op de vlucht geslagen en dit cijfer groeit met de dag. De VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR gaf aan dat er in slechts enkele dagen al ruim 100.000 mensen de grens tussen Libanon en Syrië zijn overgevlucht om te ontkomen aan de Israëlische bombardementen. Dat is opvallend, gezien de anderhalf miljoen Syrische vluchtelingen die zich juist in Libanon bevinden. Veel keuze hebben mensen niet: Libanon zit ingeklemd tussen Israël, Syrië en de zee. De files op de snelwegen zijn enorm. Mensen slapen op het strand, in hun auto of langs de weg. Eveline zag de straten van Beiroet volstromen met vluchtelingen: ‘Mijn wijk stroomde vol met mensen die uit het zuiden gevlucht waren. Mensen probeerden in hotels in te checken en tot ‘s avonds laat reden er volle auto’s met hele gezinnen rond. Veel mensen brengen nachten door in de auto. Scholen worden ingericht als opvangplaatsen en op social media zie ik veel wanhopige berichten van mensen die op zoek zijn naar veilig onderdak voor familie en kennissen.
Libanon als gijzelaar
In de media wordt de huidige situatie vergeleken met de oorlog van 2006. Deze oorlog zou erger zijn. Ossama kan zich niet vinden in dergelijke vergelijkingen: ‘Voor veel Libanezen zoals ik, die de afgelopen zes decennia een reeks van zulke vreselijke conflicten hebben meegemaakt in ons land, zou het ondenkbaar zijn om ze te labelen als slechter, minder erg of beter. Elke oorlog, in haar eigen context en tijdperk, is lelijk. Het gaat niet om kwalitatieve of kwantitatieve evaluatie, of om het vergelijken van statistische tabellen van menselijke slachtoffers en van infrastructurele schade. Het leidt tot hetzelfde trieste verlies van levens, hetzelfde verdriet om geliefden, dezelfde wederopbouw van een verwoestende nasleep, dezelfde hernieuwing van hoop.’
Het is dus afwachten hoe deze oorlog zich ontwikkelt, volgens Ossama: ‘De oorlog van 2006 ging grotendeels tussen twee landen: een binnenvallende en een andere die zich er volledig tegen verzette. De huidige oorlog is heel anders. Het gaat tussen een gewonde natie en een buitenlandse proxy-natie die een vredig Libanon als gijzelaar heeft genomen. De regels van betrokkenheid zijn dus totaal anders. Tot nu toe wordt deze oorlog vandaag de dag gevoerd op basis van chirurgische precisie.’
Na lange onderhandelingen tussen Berlijn en Ankara is er een deal bereikt over afgewezen asielzoekers. Meer dan 13.000 Turkse staatsburgers moeten terug naar Turkije, zo meldt de Duitse nieuwssite NTV.
In ruil voor ‘versnelde deportaties’ zou de Duitse regering Turkse visumaanvragen sneller moeten verwerken. Ankara wil op de lange termijn nog steeds visumvrij reizen.
Volgens NTV hebben de onderhandelingen maanden geduurd en moesten ze ‘de reputatie van Turkije’ niet al te veel schaden. Turkije had eerder bezwaren bij chartervluchten voor gedeporteerde landgenoten, waardoor alleen deportaties met lijnvluchten (met beperkte capaciteit) mogelijk waren. Nu zouden vluchten die speciaal voor deportaties worden uitgevoerd officieel ‘speciale vluchten’ heten, wat Ankara ‘wel kan bekoren’, aldus NTV.
De komende tijd moeten er wekelijks vijfhonderd afgewezen asielzoekers naar Turkije terugkeren. Vorig jaar werden al 871 mensen gedeporteerd, en in totaal gaat het om 13.500 Turkse staatsburgers.
De instroom vanuit Turkije is toegenomen, meldt NTV. De slechte economische situatie in het land en de herverkiezing van de autoritaire president Erdogan vorig jaar zijn hiervoor de achterliggende redenen. Na Syriërs vormen Turken de tweede grootste groep asielzoekers in Duitsland.
NTV noemt echter een ‘slagingskans’ van 13 procent voor Turken om als asielzoeker in Duitsland te mogen verblijven. De meerderheid van deze kansarme asielmigranten uit Turkije werd lange tijd gedoogd.
Met de dood van Hassan Nasrallah en de belangrijkste kopstukken van Hezbollah heeft Israël de organisatie een flinke klap uitgedeeld. Hoe staat Hezbollah er nu voor?
Het nieuws dat door Israël op vrijdagavond, en door Hezbollah op zaterdag werd bevestigd bracht verschillende emoties teweeg in het Midden-Oosten. Waar veel sjiieten en de Palestijnen treuren om de dood van de Hezbollah-leider, gingen in Syrië mensen dansend de straat op.
Hassan Nasrallah was een belangrijk figuur voor Hezbollah, een organisatie die in het Westen en door Israël gezien wordt als een terroristische organisatie, maar zichzelf neerzet als verzetsbeweging tegen de Israëlische bezetting. Onder zijn leiding werd de organisatie groot. De vraag welk effect zijn dood heeft op de organisatie, wordt dan ook wijd gedeeld.
Er lijkt geen eenduidig antwoord te zijn. Nieuwswebsite Middle East Eye citeert een anonieme bron die vertelt dat Hezbollah tijd nodig heeft, maar zich wel zal herstructureren. Hezbollah heeft een decentrale structuur, waardoor er meerdere mogelijke opvolgers zijn. De oudere leiders hebben jongere leiders getraind, en die zullen nu aan de beurt komen, legt de bron uit.
De plaatsvervangend leider van Hezbollah, Naim Qassem, zei vandaag dat de groep op basis van interne procedures een nieuwe leider zal selecteren, meldt Al Jazeera. Hij zei dat Hezbollah nog steeds de militaire capaciteiten heeft om te vechten en vertelde Israël dat het nog niet klaar is om zich over te geven.
Wat doet Iran?
De andere belangrijke vraag die veel gesteld werd dit weekend gaat over Iran. Wat zal Iran doen, als belangrijkste bondgenoot en geldschieter van Hezbollah? Iran zit in een lastig parket, zei Iran-kenner Peyman Jafari zaterdag tegen Nieuwsuur. ‘Als (president) Pezeshkian de relaties met het Westen wil verbeteren, kunnen ze zich geen nieuwe oorlog permitteren’, legt hij uit. ‘Anderzijds, als Iran de grote afwezige is op het moment dat Hezbollah klappen vangt, zal dat tot enorme demoralisatie leiden bij Hezbollah, maar ook bij de andere bondgenoten.’
Israël gaat ondertussen door met de bombardementen in Libanon. Vandaag voerde het de eerste aanval uit op de hoofdstad buiten de zuidelijke buitenwijken waar Hezbollah de dienst uitmaakte. Daarbij zijn drie leden van de Popular Front for the Liberation of Palestine group om het leven gekomen.
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
