Ik kan zonder risico Mark Rutte voor een hoerenzoon uitmaken, maar wanneer ik de koning voor een hoerenzoon uitmaak, heb ik een probleem. Dan maak ik me schuldig aan majesteitsschennis. Als ik pech heb, kan me dat een gevangenisstraf van 5 jaar opleveren.

Zo kan ik ook het uitmoorden van 2 miljoen mensen in de Goelag door Stalin ontkennen, mag ik de moord op één miljoen Indianen in Amerika een sprookje noemen, net als het afslachten van 1,5 miljoen Algerijnen door de Fransen. Niemand zal me dan voor het gerecht slepen. Dat is anders wanneer ik de Holocaust, het uitmoorden van 6 miljoen joden, ontken. Dan ben ik strafbaar. In Nederland kan ik vrijuit over de Armeense genocide praten, terwijl ik in Turkije risico loop wanneer ik die moordpartij een genocide noem en in Frankrijk juist weer niet mag ontkennen dat er een genocide heeft plaatsgevonden.

Ik kan zonder enig gevaar de complottheorie omhelzen dat de Amerikanen zelf de aanslagen van 11 september hebben georganiseerd, maar het kan me m’n baan kosten wanneer ik als ambtenaar van justitie suggereer dat IS het gevolg van een zionistisch complot is.

Ik mag demonstreren, maar bij een demonstratie tegen de monarchie of tegen Zwarte Piet, kan ik er op rekenen dat het demonstreren mij moeilijk zal worden gemaakt. En mocht ik thuis een verzameling vlaggen hebben, dan loop ik met een vlag van Hamas (of een vlag die daar oplijkt) eerder het gevaar te worden opgepakt dan met een willekeurige andere vlag.

Ik kan Jezus Christus bespotten, maar ik zal voorzichtig zijn met het bespotten van de profeet Mohammed. In dat geval hoef ik misschien niet te vrezen voor een actie van justitie, maar heb ik wel redenen om voor mijn leven te vrezen, omdat er een groepje moslims rondloopt dat met geweld een vrijheid voor zichzelf opeist die aan anderen niet gegund wordt. Gelovigen die anderen het zwijgen willen opleggen, kunnen op hun beurt te maken krijgen met andersdenkenden die hun heilige geschriften willen verbieden, omdat sommige teksten als kwetsend kunnen worden ervaren.

Rituele dans

Bij de toepassing van de vrijheid van meningsuiting wordt vaak met verschillende maten gemeten. Dat blijkt ook weer in de discussies na de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo. Het debat is een rituele dans met vele hypocriete trekjes. Er zijn veel ‘Charlie’s die zich vooral druk maken over de vrije meningsuiting van mensen met vergelijkbare opvattingen. De vrijheid die de ene groep voor zichzelf opeist, wordt vaak aan een andere groep niet of nauwelijks gegund.

Echte vrijheid van meningsuiting ontstaat pas in de geest van Voltaire, wanneer mensen strijden voor het recht op de vrijheid van meningsuiting van hun tegenstanders, hoe verwerpelijk zij die mening ook vinden.

Dat vraagt soms een flink incasseringsvermogen, maar is inherent aan een pluriforme samenleving waarin normen, waarden en leefstijlen flink met elkaar kunnen botsen.

Verbieden

Sommigen zoeken hun toevlucht in verbieden of in een gang naar de rechter. Ik geloof daar niet in. Ik geloof niet in een verbod op godslastering, ook niet in het verbieden van majesteitsschennis of het verbod op het ontkennen van de holocaust. Ik zie geen enkele oplossing in het verbieden van religies, boeken, films, religieuze kleding, vlaggen, politici of predikers.

Tenminste, zolang er geen sprake is van een oproep tot geweld, het bedreigen van personen of  het zaaien van haat. Dan wordt de grens van de vrijheid van meningsuiting wat mij betreft namelijk wel bereikt.

Kwetsen

Dat betekent niet dat alles wat gezegd mag worden, ook gezegd moet worden. Een pluriforme samenleving vraagt het empatisch vermogen om met elkaar rekening te houden. Ik vind het van beschaving getuigen om mensen niet onnodig te kwetsen of te beledigen. Verbaal geweld, is net als fysiek geweld meestal een teken van zwakte. Argumenten zijn overtuigender dan scheldpartijen.

Toch kan provoceren soms nodig zijn om een debat te starten. Het doorbreken van taboes is niet alleen een voedingsbron voor humor, maar kan ook een motor van maatschappelijke en wetenschappelijke vooruitgang zijn. Een sterke, democratische samenleving buigt niet voor dreigementen, maar staat pal voor de vrijheid van meningsuiting, ook als dat pijn doet. En dat is ook maar een mening.

Ewoud Butter is hoofdredacteur van de nieuws- en opiniewebsite Republiek Allochtonië en mede-oprichter en redacteur van de website Polderislam, die achtergrondinformatie biedt over moslims, islamitische stromingen en de institutionalisering van de islam in Nederland. Hij deed onderzoek naar radicalisering en begeleidde diverse projecten in Noord-Holland. Volg hem op Twitter: @ewoudbutter