Joe Biden heeft als eerste president van de Verenigde Staten de Armeense Genocide erkend. Hij deed dit op zaterdag 24 april, de internationale herdenkingsdag. Precies 106 jaar geleden begon op deze dag de arrestatie van ongeveer 235 Armeense intellectuelen en gemeenschapsleiders, die uiteindelijk vermoord zouden worden.

De Armeense Genocide leidde niet alleen tot de vernietiging van de Ottomaanse Armeniërs, maar ook de Assyriërs en Grieken werden weggevaagd, en later ook de Koerden, Jezidi’s en Joden. Dit allemaal om een nieuw Turkije te smeden uit de as van het Ottomaanse rijk, waar vanuit de Jong-Turkse nationalistische ideologie alleen maar plek was voor Turken.

Na Bidens beslissing barstte het diplomatieke spel van voorspelbare, maar niet ongevaarlijke zetten los. Ankara riep de Amerikaanse ambassadeur op het matje. Staatsgetrouwe media veroordeelden Bidens besluit. De islamistische krant Yeni Safak kopte: ‘De president van het land waar elke dag zwarte mensen worden vermoord, het land dat de dood bracht naar Afghanistan en Irak, heeft de gebeurtenissen van 1915 genocide genoemd.’

Opvallend was ook een tweet van Ekrem Imamoglu, de seculiere CHP-burgemeester van Istanbul: ‘Dit is een grote fout. Beslissingen zoals deze en andere die de Republiek Turkije in een negatief daglicht plaatsen, worden door ons nietig verklaard.’ De als ‘progressief’ binnengehaalde burgemeester van Istanbul toonde nogmaals zijn seculier-nationalistische kleuren – net als het Turks-islamistische nationalisme van Erdogan een driving force voor de genocide, de 106-jarige ontkenning en de hedendaagse vernietiging van de multiculturele werkelijkheid van Turkije.

De enige politieke partij in Turkije die de genocide waardig herdacht was de pro-Koerdische HDP: ‘Turkije heeft 106 jaar geen rekenschap gegeven over de Armeense Genocide, die hier op deze gronden plaatsvond. Gerechtigheid moet daarom ook hier plaatsvinden.’ Het zijn woorden die mij deden denken aan de Turks-Armeense journalist Hrant Dink, die in 2007 door een Turkse nationalist werd vermoord.

Altijd maar weer Hrant. In een wereldberoemd interview zei hij: ‘Armeniërs beleven een trauma tegenover de Turken, en Turken hebben een enorme paranoia ten aanzien van de Armeniërs. Wie gaat ons hiervoor behandelen? Wat gaat ons helpen? Een beslissing in het Franse parlement? Een besluit van de Amerikaanse senaat? Nee, de Armeniërs zijn de dokter van de Turken, en Turken van de Armeniërs. Buiten dit is er geen dokter, medicijn of specialist. Helemaal niks. Ik doe een oproep aan de Armeense diaspora. Blijf niet vastzitten in 1915. Keten mensen niet vast aan het feit dat ze de genocide erkennen of niet. En tegen de wereld zeg ik: dat jij de genocide erkent of niet, maakt voor mij helemaal niks uit.’

Inderdaad: dat de Amerikaanse president pas na 106 jaar de genocide heeft erkend, beklemtoont eigenlijk alleen maar de Amerikaanse hypocrisie. De historicus Donald Bloxham zei in het boek The great game of genocide uit 2005 al dat een erkenning vanuit de VS in de toekomst niet als een plotsklapse morele herbronning moest worden begrepen, maar eerder als resultaat van de geopolitieke verwijdering tussen Turkije en het Westen moet worden gezien. En die verwijdering tussen Turkije en het Westen is onmiskenbaar het geval, met name het afgelopen decennium.

Dat de Amerikaanse president pas na 106 jaar de genocide heeft erkend, beklemtoont de Amerikaanse hypocrisie

Dat witte mannen als Ruud Koopmans, Kees van der Staaij of Gert Jan Segers deze beslissing ostentatief bejubelen heeft weinig waarde. Het zou indruk maken als zij zich inspannen voor excuses voor het Nederlandse slavernijverleden en pleiten voor herstelbetalingen voor het koloniale leed in Indonesië en elders, leed dat hun voorouders hebben veroorzaakt.

Voor Armeniërs, Koerden en inderdaad ook Turken lijkt het mij belangrijker als er wordt gewerkt aan intrinsieke Turkse erkenning. Als er enige positiviteit uit de verklaring van Biden gehaald kan worden, dan is dat het volgende: ‘We do this not to cast blame, but to ensure that what happened is never repeated.’

Mooi, maar dan heb je meer nodig dan een verklaring. Het zou goed zijn om initiatieven van Nor Zartonk of FAON te ondersteunen. Deze Armeense organisaties hebben ieder jaar weer prachtige programma’s op 19 en 24 april, die eigenlijk het hele jaar door moeten plaatsvinden en uitgebreid moeten worden in lespakketten.

Met name op de digitale herdenking van 24 april van FAON werd ik geraakt, door de inmiddels overleden grootvader van Haygan Mardikian. Terwijl ik het vasten verbrak, zag ik hem in een oude video-opname zijn verdriet wegzingen. Ogen die de grootste verschrikkingen hebben gezien kleurden rood van opkomende tranen. En dan aan het eind dat handgebaar. Alsof mijn eigen opa tot mij sprak.

Rust in vrede, grootvader. Je zal nooit vergeten worden.