In de afgelopen dagen heb ik veel berichten voorbij zien komen over belastingtarieven, bestaanszekerheid, het tekort aan woningen, de onzekerheid van huiseigenaren over het kunnen voldoen van de vaste lasten, over parttime werken, ouderschapsverlof voor vaders en moeders en het wel of niet financieel zelfstandig zijn van de Nederlandse vrouw.

En bij al deze op het oog losstaande onderwerpen kom ik op een gedachte: wat heeft Nederland toch een patriarchale, betuttelende overheid.

Patriarchaal Leontine? Ja.

Ik kom uit een cultuur waar tegen vrouwen wordt gezegd ‘je diploma is je eerste man’. Als vrouw word je geacht om zelf al je rekeningen te kunnen betalen – ook wanneer je in een relatie zit, ook wanneer je kinderen hebt met iemand. Je moet in staat zijn om zonder die ander voor jezelf te kunnen zorgen.

Dit idee staat haaks op het concept van ‘gezinsinkomen’. Maar lieve overheid, als ik het bed met iemand deel, wil dat nog niet zeggen dat ik onder een dak met die persoon leef. En als ik wél in een huis woon met iemand, wil dat nog steeds niet zeggen dat ik een huishoudboekje met diegene wil delen.

Het idee dat je financieel voor elkaar zorgt als je met iemand samen bent – een relatie hebt – is een patriarchaal construct, ontstaan op de fundamenten van een tijd waarin vrouwen nog niet mochten stemmen en niet meer mochten werken zodra ze gingen trouwen. Later kregen ze automatisch ontslag wanneer ze zwanger raakten.

Het eenkostwinnermodel veranderde vervolgens in het anderhalfsverdienersmodel waarbij de vrouw parttime gaat werken om zo voor de kinderen en het huishouden te zorgen. Want ja, waarom zou je als vrouw meer dan de helft van je netto inkomen inleveren bij de kinderopvang? Jouw inkomen is een ‘extraatje’, dat in het belastingstelsel dat uitgaat van gezinsinkomens bovendien extra wordt belast. Werken levert dan niet veel meer op. Vaak is het zo dat de man meer verdient dan de vrouw, daarom blijft hij fulltime werken. Misschien neemt hij nog een ‘papadag’ op om ‘op de kinderen te passen’ in plaats van te zorgen.

Dit patriarchale systeem zorgt ervoor dat vooral vrouwen niet financieel onafhankelijk zijn en gedwongen in een kwetsbare positie blijven zitten

Maar ook wanneer je voor je inkomen afhankelijk bent van de staat, met toeslagen en dergelijke, blijft de vraag waarom je voor het recht op en de hoogte van een toeslag afhankelijk bent van het inkomen van je partner. Waarom wordt iemand met wie je samenwoont voor de overheid automatisch je ‘fiscale partner’?

Ik ben een individu. Ik wil graag zelf bepalen op welke manier ik in mijn liefdesrelatie invulling geef aan de financiën. Ik bepaal graag zelf of ik een duurzame relatie heb en met iemand wil samenwonen. Op dit moment is het risicovol als je te vaak bij je partner slaapt. Als je een sociale huurwoning hebt, kan de woningbouwvereniging concluderen dat je samenwoont. Ook de uitkeringsinstantie waarvan je geld ontvangt, kan die conclusie trekken. En dan heb je minder recht op een zelfstandige sociale huurwoning of je uitkering wordt verlaagd.

Maar toch: ik ben een individu. Als vrouw is mijn instelling: mijn geld is mijn geld en jouw geld is jouw geld. Wat we samen betalen, betalen we samen, maar ik ga onze financiën niet delen en op een grote hoop gooien. Toch dwingen ons belastingstelsel en ons toeslagensysteem mij daartoe.

Dit patriarchale systeem zorgt ervoor dat vooral vrouwen niet financieel onafhankelijk zijn en gedwongen in een kwetsbare positie blijven zitten. Zij blijven voor hun inkomen afhankelijk van een ander. Als je in de jaren vijftig bent blijven hangen, zie je dat niet.

Anno 2024 zijn er zo veel verschillende vormen van samenzijn en samenwonen. Ons belastingstelsel is een hindernis bij het oplossen van de woningnood, want mensen kunnen niet gaan samenwonen zonder fiscaal partner van elkaar te worden. Bovendien krijg je als je gaat samenwonen minder inkomsten uit toeslagen, omdat de overheid kijkt naar het zogenaamde gezinsinkomen.

Ik werk, ik betaal belasting. De ander werkt en betaald ook belasting. Mag ik alsjeblieft zelf uitmaken hoe ik mijn huishoudboekje inricht en met wie? In plaats van te soebatten over een laag of een hoog btw-tarief, kunnen we het beter hebben over het emanciperen van verschillende groepen. En om te beginnen moeten we mensen weer gaan zien als individuen.

Of beter nog: word matriarchaal!