De afgelopen weken zagen wij hoe, dankzij de interventie van de Volkskrant, de politieke carrières van twee merkwaardige politici genadeloos sneuvelden. Zowel Halbe Zijlstra (VVD) als Yernaz Ramautarsing (FvD) moesten de politiek verlaten nadat drie journalisten van de Volkskrant (Natalie Righton, Hassan Bahara, Annieke Kranenberg) door hun grootdoenerij en dommige uitspraken prikten. De val van beide rechtse politici laat zien dat wij in dit land een vrije pers hebben die het waard is om voor te vechten.

Eerst terug bij af; de ontsporing van Zijlstra en Ramautarsing. Zijlstra loog over een ontmoeting met Vladimir Poetin die nooit plaats had gevonden. Daarnaast legde hij de Russische president woorden in de mond. Ramautarsing, die namens het FvD kandidaat-gemeenteraadslid in Amsterdam was, verdedigde bij herhaling, schaamteloos, het verband tussen IQ en ras. Deze en andere uitspraken deed de jonge Amsterdammer in een besloten WhatsApp-groep, genaamd ‘polariserende politici’, voor jongeren die politiek actief zijn. Ramautarsing beweerde in de appgroep ook dat homorechten de samenleving dommer maken. Naar eigen zeggen speelde hij ‘advocaat van de duivel’.

Zijlstra zat op het hoogtepunt van zijn politieke ambt. Na een rijke carrière in het bedrijfsleven diende hij respectievelijk als gemeenteraadslid, staatssecretaris en parlementslid (fractievoorzitter). Het ministerie van Buitenlandse Zaken was een beloning voor zijn jarenlang dienst aan de VVD en politieke vriendschap aan premier Mark Rutte. Tegenover deze rijke ervaring van Zijlstra is Ramautarsing juist een groentje. De dertigjarige Surinaamse Nederlander heeft een CV om van te huilen. Op politiek en professioneel niveau is hij waar Zijlstra twintig jaar geleden was.

Ondanks dit verschil in ervaring wisten de journalisten van de Volkskrant met hun gedegen onderzoek en scherpe pennen zowel Ramautarsing als Zijlstra in hun leugens en domme uitspraken te ontmaskeren. Ik kon in beide gevallen niet anders dan dankbaar zijn voor het feit dat wij in een land wonen waar journalisten zonder angst hun werk mogen doen om het morele gezag van onze leiders te controleren.

Want hoe anders is het in landen waar de vrije pers een ongeoorloofd privilege is. Turkije, Congo, Mexico, Ethiopië, de lijst is te lang. Op basis van verschillende data over persvrijheid scoren deze landen heel laag op de persvrijheidranglijsten, zoals die van Reporters Zonder Grenzen, terwijl Nederland op al deze lijsten in de top vijf staat. In dit land kunnen journalisten de politieke carrières van ontspoorde politici doen laten sneuvelen. In de genoemde onvrije landen sneuvelen juist journalistieke carrières. In het ergste geval is het de journalist zelf die sneuvelt.

Dat laatste overkwam bijvoorbeeld Jan Kuciak. De zeventwintigjarige Slowaakse journalist die voor de nieuws- en opiniewebsite aktuality.sk werkte. Hij werd vorige maand samen met zijn vriendin in zijn eigen appartement vermoord. Volgens een Canadese collega onderzocht Kuciak de banden tussen de Italiaanse maffia en de Slowaakse politiek. Kuciak is niet de enige. Elk jaar worden journalisten door machtige mannen, zowel binnen als buiten de politiek, van het leven beroofd.

Persvrijheid en de vrijheid van meningsuiting zijn onontbeerlijk voor een open en democratische rechtsstaat. Toch staan wij vaak niet stil bij hoe bijzonder deze vrijheden zijn. Daarom moeten wij vaker over de grens kijken. Dat laat ons inzien dat de vrijheden die wij hebben niet vanzelfsprekend zijn. Wie niet bewust van zijn of haar verworvenheid is, weet niet wat hij of zij moet koesteren en waarvoor hij of zij moet vechten. Wie niet bewust is van de eigen verworvenheid, weet niet wat gekoesterd moet worden en waarvoor gevochten moet worden. Persvrijheid is geen abstractie, het is een goed dat we moeten koesteren. En als het afwezig is, dan moet er voor gevochten worden.