Wereldwijd bestaan gelovigen die vinden dat hun geloofsregels voor iedereen gelden. Ze zien het als een soort heilige plicht om de minder praktiserende medemens op zijn afwijkende levenswijze te attenderen. Maar dit gebeurt niet altijd op de meest fijnzinnige manier.

Zoals wanneer tijdens een christelijk uitvaartdienst van een jonge vader de weduwe, vergezeld van haar kleine kinderen en overige familieleden en ten overstaan van de gehele goegemeente, erop gewezen wordt dat de overledene uiteindelijk heeft geleefd als een ‘zondig beest’.

De extreme ‘zedenbewakers’ in de oude joodse wijk van Jeruzalem spreken geloofsgenoten niet alleen op hun minder religieuze gedragingen aan. Op zijn tijd schuwen zij, buiten het zicht van het officieel gezag, ook het gebruik van het uitspreken van vloeken niet. En soms is ook fysiek geweld aan de orde.

Als dit soort religieus fanatisme helemaal uit de hand loopt, wordt het weerzinwekkend. Denk aan de dramatische taferelen zoals die zich op dit moment niet alleen in Teheran, maar ook in Afghanistan afspelen.

De christelijke en joodse terechtwijzers beroepen zich vaak op Bijbelverzen, of op citaten uit de Thora, zoals: ‘U moet uw naaste terechtwijzen zodat u zelf geen zonde begaat.’ Als je anderen niet vermaant, ben je tot medeverantwoordelijk voor de zonde van die ander – zo interpreteren zij hun morele en religieuze superioriteit.

Wijlen Sir Immanuel Jacobovits, een van de vroegere opperrabbijnen van het Britse Gemenebest, wijst er uiterst fijnzinnig op dat deze manier van handelen heel fout is. Het brengt precies het tegenovergestelde teweeg van wat de gelovige gemeenschap eigenlijk wil bereiken.

Wat vertellen de Heilige Boeken ons eigenlijk over al die religieuze voorschriften? Wat wil de Eeuwige tot stand brengen bij Zijn volgelingen, door ons ‘op te zadelen’ met dingen die we niet mogen doen of juist wel moeten doen?

Jacobovits benadrukt dat G’d maar één ding wil van de mensheid. En dat is dat de bewoner op deze wereld leert Hem te respecteren, Zijn gezag te erkennen en Hem, boven alles, lief te hebben.

Terechtwijzen kan dan ook maar op één manier gebeuren. En dat is vanuit een ultieme naastenliefde. Iets anders is er niet. De ander vertellen dat het gedrag misschien toch iets anders zou moeten, kan en mag dan ook nooit en te nimmer gebeuren door dwang. Het kan en mag alleen door een liefdevol overtuigen.

Door dwang wijst de mens geloof en G’ddelijk gezag alleen maar meer af. Liefhebbend inclusief gedrag vanuit de religie daarentegen, dat brengt die ander juist dichterbij.

Alleen respect voor de ander, gelovig of niet gelovig, bant afschuwelijke gebeurtenissen uit

Dichtbij huis, hier in Nederland, komt de terechtwijzing vaak uit de niet-religieuze hoek. ‘Wat mij betreft kun je morgen bij mij op kantoor beginnen. Maar dan wel onder één voorwaarde.’ De man die tegenover de moslima zit, pakt brutaal de punt van haar hoofddoek beet. ‘Die voorwaarde is dat je dit vod thuislaat. Dat komt er bij mij niet in.’

Handelt de man vanuit een antireligieus sentiment? Of vanuit een andere geloofsbelijdenis dan de islamitische? Die vraag is nauwelijks relevant. Wat er wel toe doet, is dat dit handelen op geen enkele wijze helpt om die dame tegenover hem een stapje dichterbij zijn eigen overtuiging te brengen. Integendeel, beweert de opperrabbijn terecht.

Alleen met diep intermenselijk respect voor de ander, gelovig of niet gelovig, bannen we afschuwelijke gebeurtenissen uit, zoals de dood van de 22-jarige Mahsa Amini in Teheran en alles wat daar op volgde. Alleen met datzelfde respect brengen we een eind aan de confrontaties in ons eigen land, zoals van die baas die meent op zo een onheuse manier zijn islamitische sollicitante te mogen benaderen.

‘Respect’ is het toverwoord dat een einde kan maken aan de polarisatie, waar elke weldenkende burger zich op dit moment zorgen over maakt. Het gaat om intermenselijk respect. Andere smaken zijn er niet.