Mooie woorden uit het regeerakkoord: ‘Een democratische samenleving kan alleen functioneren als we een grens trekken als vrijheden van de ander worden bedreigd, als iedereen meedoet en discriminatie wordt bestreden. Voor homohaat, antisemitisme, moslimhaat, eerwraak, genitale verminking, kinderhuwelijken, gedwongen huwelijken, haat zaaien en geweld tegen andersdenkenden en tegen minderheden is geen plaats in onze samenleving’.

En dan dit: ‘De overheid zal als werkgever het goede voorbeeld geven door een actief diversiteits- en antidiscriminatiebeleid te voeren.’

Let wel: het gaat hier om het regeerakkoord uit 2017. Toen de toeslagenaffaire, waarbij biculturele Nederlanders structureel etnisch zijn geprofileerd door de overheid, volop bezig was.

Ook in het akkoord van 2021 staan mooie woorden over een rechtvaardige overheid die discriminatie wil aanpakken. Maar de vraag voor biculturele Nederlanders is: hoe oprecht zijn VVD, CDA, D66 en ChristenUnie, dezelfde vier partijen als in 2017, deze keer?

Iedereen is nu wel klaar met die mooie woorden

Gedupeerden van de toeslagenaffaire werden tot aan de Raad van State, de hoogste bestuursrechter in ons land, vermangeld en in de steek gelaten. Door de overheid. En nu moeten ze ineens vertrouwen gaan krijgen in diezelfde overheid?

Neem ook het spionageschandaal in moskeeën, waar gemeenten illegaal undercoveronderzoek lieten uitvoeren. Of de ‘Parlementaire ondervragingscommissie ongewenste beïnvloeding uit onvrije landen’, die alleen moskeeën en islamitische organisaties kritisch tegen het licht hield. Of de schandalen binnen de politie. Rutte III zette institutionele discriminatie op de kaart door er zelf een patroon van te maken.

De rechtsstaat staat onder druk. De overheid overtrad stelselmatig de Grondwet. Veel biculturele Nederlanders zijn ongelijk behandeld. Zij geven de overheid structureel wantrouwen terug en denken: waarom zouden wij ons nog wél aan de regels houden?

Iedereen is nu wel klaar met die mooie worden. Mensen willen dat de overheid haar beloftes nakomt. Niet voor niets is het vertrouwen in de politiek op een dieptepunt. De overheid moet goed blijven reflecteren op zichzelf en werken aan een functionerende rechtstaat. Dit is de enige manier om het vertrouwen terug te winnen. De Kanttekening geeft zes aanbevelingen:

1. De overheid hoort – zie ook artikel 1 van de Grondwet – onpartijdig te zijn. Zij moet nu voor zichzelf formuleren: hoe kijken we naar de verschillende groepen biculturele Nederlanders? Voor de wet zijn zij gelijk, maar dat zien we niet terug in de praktijk. Dit moet worden rechtgetrokken.

2. De overheid moet geen beleid van wantrouwen richting minderheden voeren. Een voorbeeld van hoe het niet moet: de mate en exclusiviteit waarin de afgelopen jaren onderzoek werd gedaan naar de verschillende moslimgemeenschappen. Dit versterkte het wantrouwen over en weer alleen maar.

3. Samenwerking van de overheid met de verschillende gemeenschappen loont – beide kanten op. In het regeerakkoord staat nu dat er een plan wordt gemaakt met de nationale coördinatoren tegen antisemitisme en discriminatie. Maar als je discriminatie echt goed wil aanpakken, zet dan ook in dat plan dat je hierbij de verschillende gemeenschappen betrekt.

4. Het helpt ook om delicten tegen minderheden, zoals bij antisemitisme al terecht gebeurt, apart te registreren. Nu hebben bijvoorbeeld moslims – ook terecht – het gevoel dat discriminatie tegen hen niet even hard wordt aangepakt. Meten is weten. Hoe kun je iets goed aanpakken, als je niet eens weet wat de omvang en aard ervan is?

5. Er moeten gevolgen komen voor ambtenaren die discrimineren. Nu hebben biculturele Nederlanders het idee dat ze vogelvrij zijn en de daders straffeloos. Een boete voor de Belastingdienst, zoals laatst gebeurde vanwege de toeslagenaffaire, is een lachertje. Een ambtenaar die discrimineert rijdt niet door rood. Hij schendt artikel 1 van de Grondwet.

Ik kreeg laatst, als een van velen, een excuusbrief van de Belastingdienst: ’Sorry, ook u zat in het systeem.’ Maar ik wil geen sorry. Ik wil weten wie mij heeft geprofileerd. Maak dit transparant. En het moet helder zijn: een ambtenaar die discrimineert moet een nieuwe baan zoeken, de leidinggevende die hiertoe opdracht gaf moet voor de rechter verschijnen.

6. Een stuurgroep, bestaande uit deskundigen en burgers, moet de overheid scherp houden op het gelijk behandelen van alle burgers. Ja, we hadden al de Ombudsman en het College voor de Rechten van de Mens, maar zie eens waar we nu zijn aanbeland.

Misschien dat de nationale coördinatoren een rol kunnen vervullen in zo’n stuurgroep. Als die er maar komt. Want een mooi verleden geeft al geen garantie voor een mooie toekomst, maar mooie woorden na een slecht verleden? Die zijn al helemaal weinig waard. En nu aan de bak.