Voor de kersverse BIJ1-leider Edson Olf was de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen een schok. Niet alleen verdween BIJ1 uit het parlement, maar bovendien werd de PVV met 37 zetels de grootste. Toch wil hij niet bij de pakken neerzitten: ‘We zijn ook een buitenparlementaire partij. Politiek is voor ons niet een doel op zich.’  

BIJ1 werd in 2021 met één zetel in de Tweede Kamer gekozen. Sylvana Simons, die de partij leidde, wist met haar charismatische optreden respect af te dwingen bij vriend en vijand. Maar in de zomer van 2023 besloot ze opeens het bijltje erbij neer te gooien. Haar opvolger Edson Olf was te onbekend en slaagde er niet in om de BIJ1-zetel te behouden. 

‘We hebben als BIJ1 een goede verkiezingscampagne gedraaid’, vertelt Olf aan de telefoon als we hem vragen naar het verlies van de partij. ‘Dat we verloren kwam niet door een gebrek aan inzet. We hebben laten zien waar we echt voor staan: een antiracistisch, dekoloniaal en radicaal geluid. We zijn een activistische partij. Dat hebben we weer laten zien.’ 

Toch was de verkiezingsuitslag voor Olf en zijn kameraden een grote schok. ‘Dat we niet werden herkozen in de Tweede Kamer kwam hard aan. Net als de verkiezingsoverwinning van de PVV. De afgelopen weken heb ik met veel mensen gesproken die erg bezorgd zijn over de toekomst van Nederland. Vooral over de mensen die in de ogen van de PVV geen ‘echte’ Nederlanders zijn. Het is een misverstand dat alleen mensen van kleur bang zijn voor de PVV. Ook veel witte mensen zijn zeer bezorgd. Ze zijn geschrokken dat een groot deel van Nederland het extreemrechtse gedachtegoed van de PVV aanhangt.’ 

Sommige politiek commentatoren – onder andere financieel geograaf Ewald Engelen in zijn boek Boze burgers en boeren en journalist Arjen van Veelen in NRC – beweren dat de elite de boze PVV-kiezer heeft genegeerd. Dat zou de verkiezingsoverwinning van de PVV verklaren. Olf is het niet met die analyse eens, zegt hij. ‘Ik wil kiezers niet over een kam scheren natuurlijk, maar het klopt niet dat PVV-kiezers worden genegeerd door de politiek en media. Er is iets anders aan de hand. De media hebben nagelaten de PVV inhoudelijk te bekritiseren. Ze focusten zich eerst op de ‘mildere’ Wilders en kijken nu vooral naar de vraag wie met wie hij wil regeren. Naar de inhoud kijken ze niet, terwijl het hierover zou moeten gaan, want de PVV wil veel burgers hun grondrechten ontnemen.’

Zondebokpolitiek

Olf maakt zich vooral zorgen over de ‘zondebokpolitiek’ van de PVV en andere rechtse partijen, vervolgt hij. ‘Het grote probleem is niet migratie, dat door de VVD als het thema van de verkiezingen van 2023 werd gebombardeerd, maar het kapitalisme, winstbejag en hebzucht boven mens en natuur. Dat heeft er namelijk voor gezorgd dat mensen geen dak boven het hoofd hebben, dat de boodschappen te duur zijn, dat het ov onbetaalbaar is en dat de rente op studieschuld is gestegen.’ 

Is de PVV als de grootste partij nu aan zet en heeft de kiezer zich uitgesproken voor een rechtse coalitie? De BIJ1-leider kan hier geen goed antwoord op geven, zegt hij. ‘Wij zitten immers niet meer in de Tweede Kamer. Bovendien is de Partij voor de Dieren, waarmee wij verwantschap voelen, heel klein. Radicaal-links kan in Den Haag nu nauwelijks nog een vuist maken. De fractie van GroenLinks-PvdA is na die van de PVV de grootste fractie in het parlement, maar daar heb ik toch minder vertrouwen in. Ze zijn te gematigd. Het is problematisch dat het extreemrechtse geluid genormaliseerd is. Een kabinet met de PVV wordt nu een ‘centrumrechts’ kabinet genoemd, terwijl de PVV een extreemrechtse partij is die de grondrechten ter discussie wil stellen. We moeten de grondrechten niet aantasten maar juist versterken.’ 

Om die reden breekt Olf een lans voor buitenparlementaire politiek: politiek buiten de Tweede Kamer, zoals protestacties op straat. ‘BIJ1 is ook een buitenparlementaire partij. Via grassrootsbewegingen tegen racisme, voor LHBTQIA+ en voor Palestina laten we ons geluid horen. Politiek is voor ons niet een doel op zich. We geloven als BIJ1 in de democratie, ook nu, maar we geloven niet in het recht van de sterkste, waar ook het kapitalisme op is gebaseerd. We vinden juist dat er naar ongehoorde stemmen geluisterd moet worden.’

Daarom gaat Olf, ondanks alles, positief het nieuwe jaar in. ‘Gewoon voorwaarts. Ik blijf optimistisch, omdat we ervan overtuigd zijn dat echte veranderingen niet vanuit het parlement komen, maar vanuit de samenleving zelf. Ondanks deze verkiezingsuitslag strijden we door.’

‘Het feit dat BIJ1 op 22 november niet werd herkozen in het parlement betekent niet het einde van BIJ1’, benadrukt Olf. ‘In 2017 kwamen we ook niet in de Tweede Kamer, maar we deden in 2021 opnieuw mee en haalden het toen wel. Daarnaast zitten we in Utrecht, Rotterdam en Almere nog steeds in de gemeenteraad. Bovendien zitten we ook in wijkraden.’ Olf kan echter niet zeggen of BIJ1 wel of niet zal meedoen aan de volgende Tweede Kamerverkiezingen. ‘Dat is niet aan mij, maar aan de leden.’ 

BIJ1 gaat gewoon voorwaarts. Maar hoe zit het met Olf zelf? Wat zijn zijn persoonlijke plannen voor 2024? ‘Ik ga eerst eens lekker op vakantie, haha. Het was een intensieve verkiezingscampagne. Maar ook komend jaar wil ik mij blijven inzetten voor een mooi land. Een geluid laten horen, wat nodig is. En mij blijven inzetten voor bewegingen waar we ons altijd voor hebben ingezet.’