Een vrolijke, jonge en strijdlustige vrouw kijkt opgewonden de camera in. Het is nu bijna een jaar geleden dat ik via social media op deze foto stuit. Een weergave waarin ik de vrouwelijke Turkse migrant zie zoals ik haar nooit eerder gezien heb. Het beeld druist in tegen de huidige stereotypering van de eerste generatie Turks-Nederlandse vrouwen. Maar deze foto doet meer: ze herinnert ons aan een vergeten geschiedenis. Deze eerste generatie vrouwen heeft hard gewerkt voor de kost en de arbeidsomstandigheden waren niet mild.

De foto stamt uit 1978 en is gemaakt door Bertien van Manen. In mijn podcastserie NederTürk vertelde fotograaf Cigdem Yuksel mij dat deze fotoserie het enige collectief bewaarde fotoarchief is van deze vrouwen. Yuksel: ‘Ik heb archieven in het hele land gemaild, van Deventer tot Eindhoven, en ik moet helaas tot de conclusie komen dat er heel weinig bekend is in de reguliere archieven.’

Deze constatering is het bewijs dat we niet enkel zouden moeten vertrouwen op landelijke instituties als het gaat om geschiedvertelling. Maar ook leunen op de orale geschiedenis wordt steeds risicovoller. De vrouwen op de foto, die het verhaal uit eerste hand kunnen vertellen, sterven uit. Dan rest de vraag: wat kunnen we wél doen?

Op Instagram vind ik de pagina Diasporaturk, een Duits platform waar geschreven wordt over de Turkse migratiegeschiedenis in Noord-Europese landen. Volgers van de pagina kunnen familiefoto’s sturen, die vervolgens gedeeld worden met een breder publiek. De foto’s zijn voor vele tweede en derde generatie personen een bron van herkenbaarheid.

Een andere Instagrampagina waar over de Turkse geschiedenis bericht wordt is Balkanism, waar vooral culturele tradities, oude films en muziek over de verschillende Balkanlanden voorbij komen. Deze pagina’s zijn enorm populair onder ‘diasporakinderen’, waar ook ik onderdeel van ben. De posts brengen gesprekken over de digitale tafel. Met elkaar berichten we over posts die op de pagina verschijnen, we posten en reposten en even voel ik die collectieve verbondenheid. Een verbondenheid die deels bestaat door het gebrek aan informatie in regulier toegankelijke bronnen.

Ik moet terugdenken aan mijn schooltijd. Op de middelbare school en later op het HBO heb ik zelden les gehad over de migratiegeschiedenis in ons land. En dat is raar. De industriële arbeidsmigratie heeft invloed gehad op alle facetten van onze maatschappij: politiek, economie en zorg worden erdoor gekleurd. Verschillende industriële steden zouden niet zijn wat ze zijn zonder de komst van arbeidsmigranten. Zoals Yuksel beaamt: ‘Ons land is gekenmerkt door (arbeids)migratie, dit is hoe het land is opgebouwd.’

Een Instagrampagina is leuk, maar niet voldoende. En een Nederlandse variant op DiasporaTurk of Balkanism bestaat niet eens. Wat kunnen we doen voor de generatie onder ons, om te voorkomen dat ook zij zelf heel actief op zoek moeten gaan naar een deel van hun identiteit? Ik wil niet dat er over mijn geschiedenis onderwezen wordt als een hoofdstuk achteraf in een van de keuzevakken.

Ook sprak ik met de Schiedamse geschiedenisdocente Figen Yurdem, die zegt dat inspecties nu beginnen na te denken over onderbelichte thematieken zoals de Nederlandse koloniale geschiedenis. Maar op het gebied van de Turkse migratiegeschiedenis is Nederland nog lang niet zover.

De dominante groep heeft een gebrek aan interesse voor het perspectief van de minderheid

Yurdem: ‘Onderwijsland is erg traag als het gaat om nieuwe ontwikkelingen, helemaal in het geschiedenisonderwijs. Ik voel mij als docent geschiedenis verantwoordelijk om het narratief van de geschiedenis van alle leerlingen te behandelen. Helaas zijn de eindtermen bepaald vanuit een Westers perspectief en is er in de praktijk weinig ruimte voor persoonlijke invulling.’

En zo creëren we willens en wetens weer een generatie waarin herkenning en representatie gebrekkig aanwezig zijn. De dominante groep heeft een gebrek aan interesse voor het perspectief van de minderheid. Maar dit zijn feiten waar we ons niet zomaar bij neer moeten leggen.

Laten we beginnen met het vastleggen van de verhalen. Zo is Yuksel nu zelf bezig met het fotograferen van de eerste generatie Turks-Nederlandse vrouwen. Ook jij kunt je bijdrage daaraan leveren. Lees hier hoe.