De Joodse gemeenschap viert een week lang Pesach, het lentefeest dat ook wel ‘Joods Pasen’ wordt genoemd. Bij Pesach, Hebreeuws voor ‘overslaan’, staat de bevrijding van 210 jaar aan slavernij onder de Egyptische farao centraal.
Joden geloven dat de uittocht (exodus) uit Egypte, na eeuwenlang gebruikt te zijn aan als slaven door de Egyptische farao, met de hulp van profeet Mozes en God is gelukt. Volgens de Torah moest dat zo snel mogelijk gebeuren, alvorens de farao van gedachte zou veranderen, en nam men daarom halfbakken, ‘ongerezen’ brood mee. Matzes. Volgens religieuze voorschriften mogen er deze week geen gistproducten gegeten worden.
Op Netflix is sinds kort de nieuwe driedelige documentaire Testament: The Story of Moses te zien, waarin het verhaal over de exodus wordt verteld.
De burgemeester van Arnhem, Ahmed Marcouch, heeft een draadje op sociale media gewijd aan Pesach.
‘Laten wij onze joden Chag Pesach Sameach wensen, vrolijk Pesach,’ schrijft hij. ‘Het frappeert mij altijd zo – als jochie aan de lippen van de meester al – dat aanvankelijk niemand de kar wilde trekken, ook Mozes niet. Een brandend braambos, een opdracht van God en maar liefst tien rampzalige plagen moesten er volgens de boeken aan te pas komen. Anno nu vieren vrije mensen met volle teugen het feest van de exodus.’
Studenten aan de Columbia University in New York krijgen online college. De reden? Er zijn veel spanningen op de universiteit, nadat de politie vorige week pro-Palestijnse demonstranten had gearresteerd.
In een verklaring zei rector Nemat Minouche Shafik dat de collegebankjes in Columbia University voorlopig niet gevuld worden. Studenten moeten online hun colleges bijwonen. Ook hekelde de rector antisemitisch taalgebruik en intimiderend gedrag, die volgens haar onlangs op de campus hadden plaatsgevonden. ‘Deze spanningen zijn uitgebuit en versterkt door individuen die niet verbonden zijn met Columbia en die naar de campus zijn gekomen om hun eigen agenda’s na te streven’, aldus de rector. Daarom heeft de universiteit nu een ‘reset’ nodig.
De politie arresteerde afgelopen donderdag honderden pro-Palestijnse demonstranten. De rector had de politie toestemming gegeven om studenten weg te jagen die zich op de campus in een kampement hadden verschanst. De activisten demonstreerden tegen de Israëlische bombardementen op Gaza, die nu aan meer dan 34.000 Palestijnen het leven hebben gekost.
Maandagnacht maakte de politie opnieuw een einde aan een protest op Columbia en arresteerde enkele studenten.
Volgens de laatste opiniepeiling van Ipsos-Le Soir-RTL-VTM-Het Laatste Nieuws komt Vlaams Belang in Vlaanderen als grootste uit de bus, zowel bij de Europese verkiezingen van juni als bij de federale en regionale verkiezingen in België. Vlaams Belang krijgt in Vlaanderen 27,4 procent van de stemmen.
Opvallend is dat extreemrechts in Wallonië, het Franstalige zuidelijke deel van België, veel slechter scoort. De grootste partij in de opiniepeilingen is de Belgische Parti Socialiste, die op 21,3 procent staat. Daarna komt de centrumrechtse Mouvement Réformateur (MR) met 20,5 procent van de stemmen.
Vlaams Belang presenteert zichzelf als een partij die opkomt voor de gewone Vlaming, maar is in feite een extreemrechtse partij. Partijleider Filip Dewinter is een aanhanger van de beruchte omvolkingstheorie, dat de witte Europese bevolking wordt ‘vervangen’ door moslims en zwarte mensen uit Afrika. Een optreden van hem bij omroep Ongehoord Nederland waarin hij deze theorie verdedigde, leidde in 2022 tot veel ophef.
Op dit moment ligt Britt Huybrechts, de 24-jarige lijsttrekker van Vlaams Belang voor Vlaams Brabant, onder vuur. In een interview met Vlaams Belang TV hekelde ze onder meer ‘de stoute Mohamedjes’ die naar België zijn gekomen om ‘boel (ruzie, red.) te zoeken’.
Een groot deel van het Europees Parlement is bang voor een overwinning van extreemrechts tijdens de Europese Verkiezingen in juni.
De eerste aflevering van het televisiedrama De Joodse Raad trok meer dan een miljoen kijkers. En ook tijdens de volgende drie afleveringen bleven honderdduizenden de makers van de serie trouw.
Voor de lezers die niet mee hebben gekeken en wie onbekend zijn met dit deel van de Holocaust-geschiedenis: de Joodse Raad was door de Duitse bezetters ingesteld en hielp de nazi’s om de Nederlandse Joden te deporteren. De nazi’s bepaalden de regels, de Joodse Raad bracht deze regels over aan de gemeenschap, veelal aangevuld met ernstige waarschuwingen om toch vooral gehoorzaam te zijn aan het gezag.
Bij die hoge kijkcijfers moest ik onmiddellijk denken aan een affaire die zich afspeelde direct na de oorlogsjaren. De streng-religieuze Jood Friedrich Weinreb werd gearresteerd. Het ene verhaal ging dat Weinreb Joodse medeburgers heeft gered van de deportaties en een gewisse dood. Het andere verhaal was dat hij heftig had gecollaboreerd met de bezetter. Met een grote gretigheid nam Nederland toen kennis van deze arrestatie. Vanwaar die gretigheid?
Na het einde van die vijf oorlogsjaren was al gauw duidelijk hoe groot en hoe welwillend de medewerking was geweest van onze overheidsorganen en talloze burgers aan de deportatie van de Joodse landgenoten. En ja, nu was er eindelijk een Jood gevonden die zelf ook met die Duitsers had samengewerkt! En die Jood zou zich daarmee ook nog zelf verrijkt hebben. Wij gewone Nederlanders waren niet de enigen die schuldig waren.
Het nationaal geweten kon met de ‘Weinreb-affaire’ gesust worden. Joden waren niet slechts slachtoffers. Er was nu ook een Joodse mededader gevonden. Eindelijk.
Welk verhaal over Weinreb waar was, doet er eigenlijk niet toe. Maar de vraag of die grote belangstelling voor de dramaserie nu echt alleen maar belangstelling was, of misschien toch ook weer deels die gretigheid van toen, blijft in mij rondzingen. Joden moeten maar niet teveel het slachtoffer uithangen. Uit het verhaal over Joodse Raad blijkt ‘overduidelijk’ dat Joden ook aan hun eigen vernietiging hebben bijgedragen.
Het nationaal geweten kon met de ‘Weinreb-affaire’ gesust worden
Vertolkt deze serie overigens wel het ware verhaal van de Joodse Raad? Het is gebaseerd op het boek De Joodse Raad (1984) van journalist en media-adviseur Hans Knoop.
En wat vertelt Hans Knoop over de Joodse Raad? Hij heeft een mening en ook een oordeel over het handelen van de twee voorzitters: Abraham Asscher en David Cohen. Het is een mening die veel gehoord wordt. Maar we mogen niet vergeten dat er talloze andere meningen bestaan, die dan weer lijnrecht tegen de visie van Knoop ingaan. En dat zijn dan meningen die vaak voortkomen uit diepgaande brede wetenschappelijke onderzoeken over het instituut ‘Joodse Raad’, dat dwars door bezet Europa in talloze steden door nazi-Duitsland werd opgericht. Er bestond eigenlijk geen Nederlandse of specifiek Amsterdamse Joodse Raad. Er was een Duitse Joodse Raad, waarvan er ook één in Amsterdam moest komen.
Aan dat gegeven kan deze dramaserie geen recht doen.
En is het eigenlijk wel het verhaal van dé Amsterdamse Joodse Raad? Is het wel het verhaal van én diamantair Abraham Asscher én professor David Cohen? De kleinzoon van David Cohen is oud-wethouder en huisarts Rob Oudkerk. Oudkerk heeft zijn volle medewerking gegeven aan het verhaal over zijn opa in deze serie. De achterkleinzoon van Abraham Asscher is oud-wethouder, oud-minister en voormalig vicepremier Lodewijk Asscher. Maar hij heeft zijn medewerking niet gegeven en weigert commentaar te geven op de serie.
En zo komt het dat de kijker door de inbreng van Rob Oudkerk heel uitgebreid het verhaal van David Cohen mag beleven. Covoorzitter Asscher speelt in de serie een hele kleine, ondergeschikte rol. Zijn visie, zijn manier van handelen, hoe hij omging met de taken en verantwoordelijkheden, die worden nauwelijks zichtbaar. Want achterkleinzoon Lodewijk Asscher werkte niet mee.
Daarom is de serie ook niet hét verhaal van de Joodse Raad. Het is het verhaal door de ogen van Hans Knoop en professor David Cohen.
Voor een dramaserie is dat niet erg. Het eindproduct is indrukwekkend.
Maar laten we het vooral niet presenteren als het hele verhaal van het grote drama van de echte Joodsche Raad, gevestigd aan de Nieuwe Keizergracht 58 in Amsterdam. Want daarmee wordt de kijker toch echt op het verkeerde been gezet.
De EO heeft op basis van de serie een lespakket voor scholieren samengesteld. En ja, dan gaat het mis. Er bestaat voldoende materiaal dat wel het hele verhaal van de Joodse Raad vertelt en dat zich ook veel beter leent als hulpmiddel voor scholieren om het verhaal te begrijpen. Alleen de verhalen van Rob Oudkerk en Hans Knoop is een schromelijke onderwaardering en een te smalle basis van wat zich daar in Joods Amsterdam toen afspeelde. Deze serie bevredigt mogelijk de gretigheid van een deel van het kijkerspubliek. Maar als basis voor historisch lesmateriaal is het onvoldoende. De EO had dit moeten inzien.
Het Amsterdamse comité 4 en 5 mei gaat op 4 mei ook de Palestijnen herdenken die door Israël zijn gedood. Joodse organisaties zijn boos.
In sommige stadsdelen in Amsterdam, waaronder Amsterdam-West, wordt op 4 mei ook stilgestaan bij de Palestijnse slachtoffers tijdens de Gazaoorlog. Andrée van Es, voorzitter van het Amsterdamse comité, vindt dat je ook nieuwe groepen bij de Dodenherdenking moet betrekken.
Het Centraal Joods Overleg (CJO) is woedend, noemt de uitspraken van Van Es ‘ongepast en onacceptabel’ en roept het Nationaal 4 en 5 Comité op zich ervan te distantiëren.
Dit jaar wordt de Dodenherdenking extra gevoelig, vanwege de Israëlische oorlog tegen Gaza. De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema vreest voor luidruchtige demonstranten, die de herdenking zullen verstoren. De pro-Palestijnse organisaties XR Justice Now, Stichting Plant een Olijfboom en het Nederlands Palestina Komitee hebben echter aangegeven geen plannen te hebben voor protesten op 4 mei.
Palestijnse reddingwerkers hebben 180 lichamen gevonden van gedode landgenoten. Ze lagen in een massagraf bij het Nasser Ziekenhuis in de Gazaanse stad Khan Younis.
Tenminste 18 lijken zijn van kinderen. Ze zijn gedood tijdens Israëlische aanvallen op Gaza. Het Israëlische leger heeft zich inmiddels uit Khan Younis teruggetrokken.
Sinds 7 oktober vorig jaar zijn er meer dan 34.000 Palestijnen gedood, aldus de autoriteiten in Gaza. Meer dan 76.000 Palestijnen zijn gewond geraakt. Op 7 oktober viel Hamas Israël aan. Tijdens deze operatie vielen 1.139 doden.
Bijna de gehele top van Hamas bracht dit weekend een bezoek aan de Turkse president Recep Tayyip Erdogan in het presidentieel paleis in Ankara. De innige band die de Turkse president onderhoudt met Hamas-leider Ismail Haniyeh, zet de relaties met het Westen onder druk. Zo meldt de Arabische nieuwssite Middle East Eye.
De Hamas-leider en zijn team vergaderde ‘uren’ met de Turkse president, die op zijn beurt werd bijgestaan door onder meer minister van Buitenlandse Zaken Hakan Fidan (die een dag eerder nog de Nederlandse demissionaire premier Mark Rutte en Buitenlandse Zakencollega Hanke Bruins Slot sprak bij de Wittenburg-conferentie).
Het is het eerste officiële bezoek van de Hamas-leider Haniyeh sinds de nieuwste Gaza-oorlog in oktober begon. Erdogan wil ‘Palestijnse eenheid’ zien tegen het Israëlische geweld die al aan meer dan 34.000 Palestijnen het leven heeft gekost. ‘Het pad naar de overwinning ligt in eenheid en integriteit’, zou de president tegen de Hamas-leider hebben gezegd.
In het Westen, maar ook in Turkije (vanuit seculiere kringen) is er veel kritiek op de banden die Turkije onderhoudt met de islamistische beweging, die terreuraanslagen pleegt. Daar trekt de Turkse president zich weinig van aan. Hij wijst vaak op de banden die het Westen onderhoudt met Koerdische militanten in Noord-Syrië, die Turkije als vertakking van de PKK beschouwt, die ook op de terreurlijst van het Westen staat. De Verenigde Staten en Europese landen zien de Koerdische YPG en SDF echter los van de PKK en als partners in de strijd tegen ISIS sinds 2014.
De Turkse minister van Buitenlandse Zaken Hakan Fidan bracht afgelopen vrijdag een eendaags bezoek aan Nederland. Hij sprak met demissionair premier Mark Rutte en collega-minister Hanke Bruins Slot. Zo meldt de Turkse nieuwssite SonHaber.
‘Vandaag ontving ik mijn Turkse collega in Den Haag voor de 10e Wittenburg Conferentie – een jaarlijks bilateraal overleg tussen Nederland en Turkije’, meldt Hanke Bruins Slot op haar sociale media-account over de ontmoeting met Hakan Fidan. ‘Dit was een speciale editie, in 2024 vieren we 100 jaar vriendschap en 60 jaar arbeidsmigratie tussen onze landen’, aldus Bruins Slot.
De demissionaire minister vertelt verder dat Nederland en Turkije ‘nauw samenwerken’ op het gebied van ‘terrorismebestrijding’ en het aanpakken van ‘irreguliere migratie’. Ze spreekt de wens uit om de verhoudingen wat die onderwerpen betreft te ‘intensiveren’.
Vermoedelijk ging het daarbij niet om de bestrijding van Hamas, die de Turkse regering niet als terroristische organisatie beschouwt. Zo werd zaterdag bijna de gehele Hamas-top door de Turkse president Erdogan in het presidentieel paleis ontvangen.
Hanke Bruins Slot meldt wel dat er ‘uitgebreid is gesproken’ over de ontwikkelingen in het Midden-Oosten. ‘We benadrukten het grote belang van de-escalatie en veel meer humanitaire hulp aan Gaza’, aldus Bruins Slot.
De Turkse site SonHaber deelt ook een foto van een ontmoeting van Fidan met Rutte, maar over dat gesprek is niets te lezen. De demissionaire premier heeft er ook niks over getweet.
Fidan ging na het overleg met Rutte en Bruins Slot nog in gesprek met Turks-Nederlandse organisaties, waaronder de Turkse Federatie Nederland (die gelinkt is aan de extreemrechtse Grijze Wolven en een coalitie vormen met de islamistische regering van Erdogan). Op de gezamenlijke foto is de voorzitter van de Nederlandse tak van de Turkse Grijze Wolven, Murat Gedik, te zien.
Dursun Türkmen is bijna zijn hele leven kapper. Eerst in Turkije en vanaf eind jaren negentig in Nederland. In 2008 opende hij zijn eigen zaak in de Amsterdamse wijk Geuzenveld en hij werkt daar nog steeds. ‘De buurt is nog steeds hetzelfde getto als toen, maar de mensen zijn veranderd. Iedereen is egoïstischer geworden.’
Voor de Kanttekening bezoek ik de komende tijd kappers met verschillende culturele achtergronden. Ik vraag ze naar de gesprekken die ze hebben, de mensen die ze zien en de dingen die ze meemaken. Deze week gaat het over de Turks-Nederlandse kapper Dursun.
Dursun Türkmen in zijn kapperszaak. Foto: Tayfun Balcik
Kapper Dursun (48) is altijd een drukbezette man geweest, als kapper en als vader van vier kinderen. Ik zag hem als twintiger voor het eerst bij mijn inmiddels overleden neef, begin 2000. Hij en mijn neef waren feestbeesten, die altijd maar opschepten over de Sensation White en Sensation Black festivals waar ze met vrienden waren geweest. De wilde jaren in Nederland lijkt hij nu achter zich te hebben gelaten. Het is bij kapper Dursun, met drie kappersstoelen, ook niet meer zo druk als toen. De laatste jaren knipt hij in zijn eentje. ‘Zo heb ik meer rust in mijn hoofd’, zegt hij altijd.
‘Kan ik vanavond langskomen?’, bel ik. ‘Nee, kom in de middag maar’, antwoordt hij. Zo gezegd, zo gedaan. Hij belt op de luidspreker met een Turkse vriend en knipt tegelijkertijd een Iraakse Nederlander. Het telefoongesprek gaat over een aanbesteding van een stuk grond. Turkse Amsterdammers azen inmiddels ook op een stukje Amsterdam, denk ik. Busy as always, die Dursun.
‘Ik zag je bericht over de halay, wat een feest was dat ’
‘Ik zag je bericht over de halay’, zegt hij luidkeels naar me nadat hij heeft opgehangen. ‘Wat een feest was dat lan (gozer), ik heb echt genoten die dag’, zegt hij. Voordat Dursun in 2008 voor zichzelf begon, werkte hij in een klein hok zonder ramen in een Turks koffiehuis in Osdorp. Via mijn neef kwam ik bij hem terecht en meteen was ik gecharmeerd van zijn vlotte, Turkse babbel. Typisch, met die verkooppraatjes van de ondernemende Turken uit Kayseri, waar hij vandaan komt. Zo, vertel eens Dursun, wat is er in deze zaak in die zestien jaar allemaal gebeurd? ‘Pff, daar is geen beginnen aan’, zegt hij lachend. En dan serieus: ‘Als je bepaalde dingen niet ervaart, dan weet je niks. Dat is wat ik heb geleerd in zestien jaar. Zo ben ik achter het leven gekomen’, zegt hij spijtig. De kapper heeft een zware periode achter de rug, met een scheiding en de coronapandemie. De oude schaterlach en liefkozende, typisch Turkse scheldpartijen maakten met de jaren steeds meer plaats voor een ernstiger wordende blik. Maar hij geeft zich niet gewonnen en staat toch elke dag weer in zijn toko. ‘Wil je koffie Tayfun? Heb je honger? Kom, ik ga vis bestellen voor je.’ Ik bedank voor de vis, maar wil wel koffie. ‘Je weet hoe alles werkt, dus maak maar je eigen koffie’, commandeert hij en knipt verder. In de binnenruimte heeft hij een bank, een wasmachine voor de handdoeken en een koelkast die bijna altijd gevuld is met drankjes. Het ziet er armoedig, maar toch gezellig uit. Perfect om te hangen na werk.
‘Ik was nog nooit twee maanden op vakantie geweest’
Dursun verloor veel klanten tijdens de pandemie, maar vond die periode gek genoeg ook aangenaam. ‘Ik ging twee maanden op vakantie. Naar mijn ouders in Kayseri. Dat was heerlijk. Ik was in mijn leven nog nooit twee maanden op vakantie geweest. Daarna heb ik het met een beetje spaargeld opgeknapt in de zaak. Een likje verf en nieuwe meubels.’ In Turkije was hij ook kapper. Hij begon er als ‘hulpje’ en deed daarna de kappersopleiding om zijn eigen zaakje te beginnen. In de jaren negentig, na twee jaar in militaire dienst te hebben gezeten, kwam hij als onvervalste 23-jarige ‘importbruidegom’ naar Nederland. Een mogelijkheid die na de Fortuyn-revolte met strenge inkomenseisen flink werd beperkt. Is er verschil tussen kapper-zijn hier en daar? ‘Nee, niet echt. Het werk is hetzelfde, maar de mensen zijn wellicht anders. In Turkije behandel je mensen misschien met meer zorg, hier niet meer dan een half uur. Ook omdat je er meer hulpjes hebt. Hier doe je alles alleen. Knippen, wassen en schoonmaken.’ Kappers hebben naast knippen ook een sociale functie, toch? ‘Jazeker, we zijn de psychologen van de maatschappij, omdat we zogenaamd alles weten. Haha, wij zijn de burgemeesters van de buurt.’ Die zijn hard nodig in een grimmige buurt als deze. ‘Ik denk dat in Nieuw-West alleen Osdorp er nog slechter aan toe is dan Geuzenveld. Wij zijn het getto van Amsterdam.’ Is er in zestien jaar dan echt niks veranderd hier? ‘Jawel, de mensen zijn veranderd. Vroeger was het nog gezellig. We hadden vrienden, we gingen uit en dronken wat. We waren echt een gemeenschap. Mensen zijn veranderd.’ Het leven is ook duurder geworden. Als je dan ook nog een gezin hebt, is het dan niet onvermijdelijk dat dit gemeenschapsgevoel minder wordt? ‘Nee hoor, mensen hebben geld en denken alleen maar aan zichzelf. Vroeger gaven mensen nog om elkaar. We leenden elkaar geld als mensen daar behoefte aan hadden. Er is jaloezie in het spel.’ Wat bedoel je? ‘Ik heb veel meegemaakt, Tayfun. Ik leende mensen geld, kon het niet meer terugkrijgen. Vroeger was het niet zo. Je wilde op vakantie gaan, en kon zo een paar duizend euro lenen. Als je nu geld aan mensen vraagt, komen ze niet opdagen. Iedereen is egoïstischer geworden.’ Weet je hoeveel huur mensen tegenwoordig betalen. ‘Ja, tuurlijk. Vroeger kon je met 2000 euro een gezin van vier mensen met hangen en wurgen onderhouden. Nu is 5000 euro niet eens genoeg voor één kind. Ik gaf kleine kinderen af en toe wat zakgeld, nu moet ik helaas op mijn centjes passen. Kijk naar je eigen vader. Hij heeft zijn leven lang keihard gewerkt. Voor zijn familie in Turkije. Uiteindelijk kreeg hij stank voor dank van zijn eigen familie. Ja, dat hoor ik al mijn hele leven. Maar goed, wat geeft je energie dezer dagen? ‘Ik ben verkouden, jij ezelszoon. Wat energie?’ Oh sorry hoor, beterschap. Maar is er wel iemand die jou energie geeft? Hij lijkt op jou. ‘Ah, Erbey, bedoel je.’ (zijn voetballende tienerzoon) Dursuns ogen beginnen te glinsteren. ‘Al mijn kinderen geven mij energie. Natuurlijk heb je oogappels. Mijn zondagen zijn volledig aan hen gewijd. Ik wil later geen spijt krijgen. En geen afwezige vader zijn. Voor geen een van mijn kinderen.
‘Er is negativiteit op de wereld, maar je moet het niet laten domineren’
‘Wat betreft positieve energie, dat is ook iets wat je jezelf toelaat. Dat heb ik geleerd. Ja, er is negativiteit op de wereld, maar je moet het niet laten domineren. Uiteindelijk is dat een ellendig bestaan, een oneindig, nooit op te vullen leegte. Ik zoek het ook niet meer op, zoals ik bijvoorbeeld deed in Turkse koffiehuizen. Soms moet je hard op je bek vallen, om daar achter te komen.’ Dan stapt een oudere man binnen en vraagt of Dursun een hulpje nodig heeft in de zaak. Ze onderhandelen wat over de prijs voor een stoel en komen er niet uit. De man blijkt de schoonvader te zijn van een oude, gemeenschappelijke vriend, Hayrettin. Hoe is het met hem dan? ‘Hayrettin is weer als taxichauffeur begonnen. Altijd lachen met hem.’ Ja, we hebben in Parijs de hotelkamers ondergekotst met onze eerste fles whisky. ‘Man, wat zeg jij?! Ik had lange tijd niet gedronken, tot jouw vrijgezellenfeest vorig jaar. Zeven, acht tequila’s achter elkaar. Wat was dat? Als we niet gelijk hadden gegeten dan zou het ook slecht zijn aflopen met ons. Overigens heb ik sinds jouw trouwfeest een goede reden om het wat rustiger aan te doen. Ik heb mijn grootste liefde de bons gegeven (hij bedoelt sigaretten) en rook al drie maanden niet meer. Althans niet meer zo veel.’ Je hebt je kleur weer terug. Dat is alleen maar goed. ‘Af en toe steek ik nog eens een sigaretje op en dat voelt alsof ik een oude vriend spreek. Als ik echt wil, dan doe ik dat ook niet meer. Maar kennelijk wil ik die oude vrienden af en toe weer terug in mijn leven.’ Dat kan, maar dan heb je een goede vervanging nodig. Een goed gesprek misschien, al is dat met jou sowieso geen probleem. ‘Ja, maar ik praat niet met iedereen. Met sommige mensen kan je praten en anderen niet. Politiek, sport, vrouwen, maakt niet uit wat. Je moet een beetje open-minded zijn. Ik heb bijvoorbeeld zo vaak politieke discussies gehad. Ik heb de AKP (de partij van de Turkse president Erdogan, red.) gesteund, maar ook bekritiseerd, binnen mijn eigen familie zelfs! Moet je die AKP’ers nu horen. Ze zijn muisstil. Het gaat niet goed met Turkije. Het kan toch niet zo zijn dat de een steak eet vanavond en de ander niet eens geld heeft om brood te kopen. Turkije is niet meer het land waar ik ben geboren. Vroeger waren mensen ook arm, maar ze deelden hun armoede met elkaar. Nu denkt iedereen aan zichzelf. De situatie is echt onrechtvaardig daar.’
‘Ze zijn muisstil. Het gaat niet goed met Turkije’
Dan belt zijn zoon. Hij komt eraan en wil ook geknipt worden. Een paar minuten later stapt hij de zaak binnen. Hij is net naar de tandarts geweest. Een wortelkanaalbehandeling, minimaal 1200 euro. Dursun raakt geschrokken zijn eigen wang aan, hij moet binnenkort ook. ‘Misschien in Istanbul naar de tandarts’, overleggen ze onder elkaar. ‘Porseleinen tanden laten maken’, zegt Dursun. ‘Dan ben je voorgoed van het gezeik van de tandarts af.’ ‘Ken je me niet meer, jongen?’, vraag ik zijn zoon. ‘Je bracht je vader en mij pizza op het Sloterstrand.’ ‘O ja! Nu weet ik het weer’, zegt hij. ‘Wat een dag was dat’, zegt vader Dursun. ‘38 graden, met rosé. Heerlijk, echt een schot in de roos om op die plek een strand te maken. Het eerste jaar was goed, daarna werd het drukker en drukker. Ze moeten de veiligheid garanderen, voor de mensen daar, zodat het gezellig blijft.’
‘We komen in de krant, zoon. Ja, jullie zijn een leuk opstapje voor Erbey straks. Een exclusief interview met de Kanttekening.’ ‘Hahaha. Heb je weer een event, Tayfun, dat je naar de kapper bent gekomen?’, vraagt Erbey me. Ja, ik moet mezelf fatsoeneren voor mijn collega’s in Rotterdam.Hoe ging de ramadan? ‘Fijn, een iftar hier en daar. En dan het suikergebed, zo vier ik ramadan.’ Heeft de imam bij jou ook onzin verkondigd?
‘Nee, mijn imam was rustig.’ Bij ons ging het om smartphones als uitvinding van de duivel, en dat vrouwen zich zedig moesten kleden. ‘Je hebt goede en foute imams. Imams die vertellen over onrecht enzovoort. Die doen wat ze moeten doen. Kijk, ik ben kapper. Ik kan niet het werk van een imam doen. Ik zag laatst dat Sergen Yalcin, oud-topvoetballer van Besiktas, ook naar de moskee ging. En toen begon de imam over gokken. Hij werd er ongemakkelijk van en vroeg aan de mannen naast hem of de imam hem bedoelde.’ Besiktas bakt er ook niks van hè, dit jaar. ‘Als ik Besiktas was, zou ik Sergen Yalcin gelijk aannemen.’ De volgende klant, die de hele tijd stil was, begint opeens mee te praten. ‘Besiktas moet het eerst goedmaken met hem, ze hebben hem vorige keer zomaar de laan uitgestuurd’, zegt hij van achteren. ‘Ze hebben hem te grazen genomen’, vult Dursun aan. ‘Ze laten die trainers niet met rust in Turkije. Ismail Kartal bij Fenerbahce: van hetzelfde laken en pak. Wat voor opstelling was dat overigens tegen Olympiakos in de Europese Conference League vorige week? Ik stuurde je broer een bericht. Hij schold me meteen uit. Laten we de return (tegen Olympiakos in Istanbul, die Fenerbahce verloor en werd uitgeschakeld) morgen samen kijken. Ik neem wat te drinken mee.’
Dit jaar is het precies twintig jaar geleden dat Frankrijk het controversiële niqaabverbod invoerde. Dit verbod op gezichtsbedekkende kleding, dat in 2004 van kracht werd, was het eerste in zijn soort in Europa. Het zette een zorgwekkend precedent dat andere landen, waaronder Nederland, sindsdien hebben gevolgd.
Toen Frankrijk het verbod invoerde, presenteerde de regering de wet als een verdediging van de strikte seculiere principes van het land, bekend als laïcité. Voorstanders van de wet betoogden dat deze nodig was om de republikeinse waarden van Frankrijk te behouden en integratie van moslims in de samenleving te bevorderen. Maar in de praktijk gaf de wet een duidelijk signaal af aan moslims: openbare geloofsuitingen zijn ongewenst.
In plaats van sociale harmonie versterkte het verbod een gevoel van vervreemding en discriminatie onder veel Franse moslims. Het verbod had bovendien als gevolg dat moslima’s met een gezichtssluier werden uitgesloten van belangrijke sectoren van het openbare leven. Dit omdat ze niet langer hun dagelijkse bezigheden konden doen zonder het risico te lopen op boetes en intimidatie vanwege hun kledingkeuze. Deze marginalisatie heeft serieuze gevolgen gehad: diverse onderzoeken concludeerden dat moslimvrouwen in Frankrijk relatief veel discriminatie ervaren, bijvoorbeeld op het gebied van werkgelegenheid en huisvesting.
Voorstanders van de wet betoogden dat deze nodig was om de republikeinse waarden van Frankrijk te behouden
Het is daarom opvallend dat maar weinig Franse overheidsfunctionarissen bereid zijn geweest om dit onzalige verbod te heroverwegen. Het is juist erger geworden. Politiek gezien hebben wetten die zich richten op islamitische kleding alleen maar aan momentum gewonnen. Frankrijk verschuift naar rechts, als het gaat om identiteitskwesties en de islam. In 2023 legde een nieuwe wet zware boetes op voor het dragen van de niqaab op alle openbare plaatsen, terwijl daaropvolgende maatregelen verboden dat werknemers in de publieke sector en schoolmeisjes een hoofddoek droegen.
Bij het uitvoeren van deze beleidsmaatregelen beroept Frankrijk zich op betuttelende argumenten over het bevrijden van moslimvrouwen van religieus patriarchaat. Het zijn onzinargumenten, want met moslimvrouwen zelf is nooit gesproken. Veel vrouwen hebben zich zelfs uitgesproken tegen deze restrictieve wetten, die hun autonomie hebben beperkt en een inbreuk hebben gemaakt op hun recht om het islamitische geloof te praktiseren zoals zij dat wensen. Het discours wordt bepaald door politici die menen voor deze vrouwen te spreken, in plaats van door deze vrouwen zelf.
Het niqaabverbod kreeg navolging in andere Europese landen, waaronder België, Bulgarije, Oostenrijk, Nederland en Denemarken. En niet alleen extreemrechts heeft zich schuldig gemaakt aan het wegzetten van moslims, ook centrumrechts en in sommige gevallen zelfs linkse partijen.
De twintigste verjaardag van het niqaabverbod valt samen met een onheilspellend keerpunt voor Europese moslims. Discriminatie en anti-moslimgeweld nemen toe. Amper een maand geleden zorgde de Franse minister Gérald Darmanin van Binnenlandse Zaken voor onrust door de regels over integratie en assimilatie te willen aanscherpen. In Zweden leidde het verbranden van een Koran door een extreemrechtse fanaticus tot veel commotie. Analisten vrezen dat de spanningen in Europese samenlevingen zullen escaleren.
In deze gespannen context is het des te belangrijker dat politieke leiders terugkomen op hun verkeerde keuzes. Het islamofobe niqaabverbod heeft maatschappelijke tegenstellingen alleen maar versterkt. Europese landen moeten beseffen dat godsdienstvrijheid niet op gespannen voet staat met de democratische rechtsstaat, maar er een belangrijk onderdeel van is. We moeten streven naar een inclusieve democratische samenleving voor iedereen, ook voor moslims.
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
