De Jordaanse regering trad deze week opnieuw hard op tegen groepen die vermeende banden hebben met de Moslimbroederschap. De islamistische beweging is sinds 23 april dit jaar officieel verboden in het Arabische land, en de regering doet er alles aan om de invloed zo klein mogelijk te houden.
Dit keer ging het om het Forum voor de Training en Empowerment van Vrouwen en Kinderen, een organisatie voor gezinsondersteuning, de Green Crescent Charity, een kinderorganisatie genaamd Al Urwah Al Wuthqa Association, en het Sawaed Al Ata Initiative. Ze zouden niet duidelijk kunnen maken waar hun geld vandaan komt, meldt Middle East Eye.
De gevoeligheid rond de Moslimbroederschap is niet nieuw. Net als in andere landen in het Midden-Oosten ziet koning Abdullah II de beweging als een bedreiging voor zijn eigen machtspositie. De populariteit van de Moslimbroederschap is de laatste maanden inderdaad flink gegroeid. Volgens de regering was dit echter niet de reden voor het verbod. De beweging zou aanslagen in het land plannen. Het verbod maakte de politieke tak – het Islamic Action Front (IAF) – vleugellam.
Regionale positie
De organisatie is verboden in Egypte, Saoedi-Arabië, Bahrein en de Verenigde Arabische Emiraten. Tijdens de bombardementen tussen Iran en Israël liet ze expliciet weten achter Iran te staan en riep ze op tot eenheid binnen de moslimgemeenschap. ‘Israël maakt geen onderscheid tussen onze verschillende sektes’, zei waarnemend leider van de beweging, Salah Abdel Haq.
De stijging in populariteit van de groep, die al in 1928 in Caïro werd opgericht, kan worden gezien als een reactie op het geweld in Gaza en de passieve houding van Arabische leiders ten opzichte van Israël.
Sinds 1 juli is er een nieuw inburgeringsexamen. Vragen als ‘Je buurman is jarig, wat is een gepaste reactie?’ zitten er niet meer in, vertelt Han Entzinger, voorzitter van de commissie die hierover advies gaf.
Al in 2018 werd in de Tweede Kamer de motie-Paternotte/Becker aangenomen. De lesstof en het examen, dat voor het laatst in 2013 onder de loep was genomen, waren stereotyperend, en daar was Entzinger het mee eens. ‘Er was vooral veel kritiek op het onderdeel Kennis van de Nederlandse Maatschappij (KNM). Dit was heel normerend, alsof alle Nederlanders zich hetzelfde gedragen. Dat is natuurlijk niet zo.’
Entzinger, emeritus hoogleraar migratie- en integratiestudies aan de Erasmus Universiteit, werd aangesteld om een adviescommissie te leiden en te komen tot nieuwe eindtermen. ‘Wij hebben niet de vragen van het examen bedacht; dat doet Cito. Wij hebben advies gegeven over waar dit examen volgens ons over zou moeten gaan en wat een inburgeraar zou moeten weten.’ Dit advies is – naast een aantal aanvullingen van de minister – voor het overgrote gedeelte overgenomen.
Wat is er in de kern veranderd?
‘De voornaamste verandering is dat het examen tot voor kort veel ging over hoe je je moet gedragen in Nederland. Nu richten we ons meer op kennisoverdracht. Het gaat over wat je moet weten en minder over wat je moet kunnen.’
Dus het is meer gericht op het vooruithelpen van nieuwkomers, en minder op de ontvangende maatschappij die moeite met hen zou kunnen hebben?
‘Nou, het was altijd wel gericht op het vooruithelpen van de nieuwkomer hoor, zodat hij of zij zelfstandig kan functioneren in de samenleving. Dat werd alleen niet altijd zo ervaren. Door de nadruk te leggen op gedrag, werd de lesstof al snel bevoogdend. Paternalistisch misschien wel. Er kwamen vragen voor in het examen zoals: ‘Je buurman is jarig, wat is een gepaste reactie?’ De werkelijkheid is dat het aan eenieder zelf is om dat te beslissen. Bovendien gedraagt niet iedereen in Nederland zich op dezelfde manier. We hoeven ook niet te doen alsof dat wel zo is. We zeggen nu: ‘Wees ervan op de hoogte dat omgangsvormen, waarden en normen kunnen verschillen per sociale groep, regio, generatie en sociaaleconomische klasse.’
‘Niet iedereen in Nederland gedraagt zich op dezelfde manier’
‘Daarnaast is er veel veranderd sinds tien jaar geleden, toen het examen voor het laatst werd herzien. Er was toen nog maar weinig aandacht voor digitalisering, terwijl contact met de overheid nu vooral digitaal verloopt. Bepaalde wetgeving is veranderd, zoals bijvoorbeeld rondom privacy of orgaandonatie. Je bent nu automatisch donor, tenzij je aangeeft dit niet te willen. Dat zijn belangrijke dingen om te weten, vooral wanneer dit in conflict is met religieuze overwegingen.’
U zei net al dat we ons niet allemaal hetzelfde gedragen. Ons land is inmiddels ook erg divers, er wonen veel mensen met een migratieachtergrond. In hoeverre bereidt het examen nieuwkomers daarop voor?
‘Ja, het is inderdaad nogal een verschil of je in een dorp in het noorden van Nederland inburgert, of in Delfshaven in Rotterdam, waar een groot gedeelte van de bewoners een migratieachtergrond heeft. Hier komen bovendien veel nieuwkomers terecht. Gedragsregels die ze onder de oude eindtermen hadden geleerd, konden hier nogal afwijkend zijn. Daar zijn we ons ook steeds meer bewust van geworden, en daarom vonden we ook dat die gedragsregels van minder groot belang waren.
‘Wat we wel belangrijk vonden, is dat nieuwkomers bewust worden gemaakt van antidiscriminatiewetgeving. In het oude examen werd dit ook al meegenomen, maar het is nu wat feitelijker; er staat dat discriminatie niet is toegestaan op basis van artikel 1 van de Grondwet. Voorheen werd de nadruk gelegd op iets dat je wel of niet moest doen, nu is kennis van de wet voldoende.’
Er wordt wel specifiek ingegaan op antisemitisme en niet op islamofobie.
‘De minister heeft er zelf nog een zin over de Holocaust aan toegevoegd. Kijk, WO II, de Jodenvervolging en het sentiment dat dit teweeg heeft gebracht in de maatschappij is basisgeschiedenis. Het is belangrijk dat nieuwkomers hiervan weten. Dat stond in zowel de oude als de nieuwe tekst.
‘De minister heeft er zelf nog een zin over de Holocaust aan toegevoegd’
‘Als commissie vonden we echter dat hier ook andere vormen van discriminatie benoemd hadden mogen worden. Bij het stuk over deze geschiedenis staat nu: ‘Weet dat antisemitisme bij wet verboden is.’ Er zijn meer groepen in de samenleving die discriminatie ervaren, dan heb ik het vooral over moslims. Waarom zou je antisemitisme er dan uit lichten? Daarmee geef je de indruk dat de ene vorm van discriminatie zwaarder weegt dan de andere, en dat is natuurlijk niet zo.’
Zeventiende eeuw
Ook andere geschiedenisthema’s zijn opnieuw bekeken, vertelt Entzinger. ‘Zo noemen we de Gouden Eeuw nu de zeventiende eeuw. Er staat ook: ‘Weet dat Nederland koloniën heeft gesticht, mensen tot slaaf heeft gemaakt, heeft verhandeld en in koloniën te werk heeft gesteld op landbouwplantages.’ Ook zijn Keti Koti en Suikerfeest toegevoegd als feestdagen die belangrijk zijn in bepaalde kringen.’
Nieuwkomers zeggen weleens het gevoel te hebben dat ze iemand moeten worden die ze niet zijn. Denkt u dat het nieuwe examen hierin iets zal veranderen?
‘Ik hoop het. Ik denk het wel. Natuurlijk moeten nieuwkomers iets weten over de geschiedenis en de staatsinrichting van Nederland, en wat het betekent om in een rechtsstaat te leven. Maar minstens zo belangrijk is de nadruk op hoe dingen werken in Nederland. Hoe kom je aan een woning? Wanneer ga je naar de huisarts? Welke vormen van onderwijs zijn er? Of wat is een DigiD?
‘We zijn bovendien niet over één nacht ijs gegaan. In de commissie zaten mensen die zelf ook ooit moesten inburgeren. We hadden een klankbordgroep met nieuwkomers; zij hebben ook hun ervaringen gedeeld. Ze waren zeker tevreden met het eindresultaat.
‘Het onderdeel Kennis van de Nederlandse maatschappij is bovendien maar een deel van het examen. Er is ook een taaltoets, oriëntatie op de arbeidsmarkt en een participatieverklaring die inburgeraars moeten ondertekenen. Het is een ingewikkelde kerstboom met allerlei ballen eraan, waarvan het KNM-onderdeel de meeste publieke aandacht krijgt. Het is goed dat dit examen nu is herzien, en dat zal over een jaar of tien vast weer een keer gebeuren.’
Eurocommissaris Magnus Brunner voor Migratie mocht Oost-Libië dinsdag niet in. Hij was onderweg om de internationaal niet erkende regering te ontmoeten om het te hebben over de migratiedeal.
Ironisch genoeg kreeg de politicus zelf te maken met de migratiedienst. En niet alleen hij; de hele delegatie, bestaande uit ministers uit Italië, Malta en Griekenland, werd de toegang geweigerd toen ze aankwamen op de luchthaven van Benghazi. Ze waren namelijk tot persona non grata verklaard, schrijft NRC.
Het is tot nu toe onduidelijk waarom de delegatie niet welkom was. Volgens de Oost-Libische regering was er sprake van een ‘flagrante schending van diplomatieke normen’ en het ‘niet respecteren van de Libische nationale soevereiniteit’.
De regering van Haftar wordt internationaal niet erkend, in tegenstelling tot de regering van Abdul Hamid Dbeibah in het Westen. Daar was de delegatie eerder op bezoek, met als doel de migratiedeal te bespreken.
De EU heeft een migratiedeal met Libië, waarbij het land euro’s ontvangt voor de opvang van vluchtelingen, zodat zij niet naar de EU komen. Desondanks komen er steeds meer mensen via deze route naar Europa.
De migratiedeal wordt overigens veel bekritiseerd. De opvang in Libië zou niet voldoen aan Europese normen. Daarnaast wordt aangenomen dat smokkelaars die vluchtelingen naar Europa helpen, nauw betrokken zijn bij de autoriteiten. Die zouden van twee walletjes eten.
Dertig jaar geleden werden in Srebrenica meer dan achtduizend Bosniërs vermoord. In een podcast die journalist Marjolein Koster samen met anderen maakte, komen overlevenden zelf aan het woord. ‘Het verhaal van de mensen om wie het gaat, raakte ondergesneeuwd.’
Dertig jaar na de genocide blijven de stemmen van Srebrenica grotendeels ongehoord. Journalist en Balkan-deskundige Marjolein Koster wil daar verandering in brengen met haar podcast De 11 stemmen van Srebrenica, gemaakt in samenwerking met overlevende en genocide-deskundige Alma Mustafić en anderen. Het verhaal van Bosnische Nederlanders staat daarbij centraal. ‘Zonder de mensen zelf, zoals Alma Mustafić, was dat nooit gelukt.’
In de afgelopen dertig jaar ging het rondom de herdenkingen van de Srebrenica-genocide in Nederland vaak over het Nederlandse perspectief. Politici wasten hun handen in onschuld, en als er dan werd ingezoomd op Srebrenica, dan kwamen al snel de Nederlandse blauwhelmen van Dutchbat in beeld. De Bosnische slachtoffers en overlevenden leken figuranten in hun eigen verhaal. Is er sprake van een kentering in de laatste jaren?
‘Wij wilden gewoon het verhaal compleet vanuit het perspectief van Bosnische Nederlanders vertellen,’ zegt Marjolein Koster. Ze weegt haar woorden zorgvuldig, omdat ze niet per se negatief wil zijn over anderen. ‘Alleen raakte, door de Nederlandse aanwezigheid van blauwhelmen, het NIOD-rapport, de val van kabinet-Kok en de hele politieke nasleep, het verhaal van de mensen waar het om gaat helemaal ondergesneeuwd.’
‘De afstand van de Nederlandse journalistiek tot deze groep mensen is best groot’
In De 11 stemmen van Srebrenica laat Koster, samen met overlevende en genocide-deskundige Alma Mustafić, Bosnische Nederlanders aan het woord die de genocide elke dag in Nederland moeten meetorsen. Dat er überhaupt zoveel verhalen van Bosnische Nederlanders zijn over de genocide in Srebrenica, is volgens haar ook een onbekend gegeven.
Hoe komt het dat deze Bosnische verhalen pas de laatste jaren worden verteld?
‘Ik denk dat het tijd nodig heeft voordat mensen hun verhaal echt willen delen.’
Bij de 25-jarige herdenking was ik echt verbaasd om te vernemen dat er meer dan 60.000 Bosniërs in Nederland zijn. Waarom horen we ze niet, dacht ik. Komt het door angst misschien?
‘Dat weet ik niet. Ik weet wel dat je echt tijd moet investeren voordat je bij sommige mensen iets eruit krijgt. En dat was mij nooit gelukt zonder Alma. De afstand van de Nederlandse journalistiek tot deze groep mensen is best groot. En als je dan maandenlang bent gemarteld of de val van Srebrenica hebt meegemaakt, dan ga je niet zomaar spreken met een witte Nederlandse journalist zoals ik. Die drempel is gewoon best hoog.’
Marjolein Koster. Beeld: Ruben den Harder
Hoe zou die drempel verlaagd kunnen worden?
‘Nogmaals, zonder Alma had ik deze mensen nooit kunnen spreken. En ik denk dat dat het belang van vertrouwen onderstreept. Kom je als journalist open over? Het is belangrijk om mensen een vertrouwd gevoel te geven. En dat je hun verhaal met respect behandelt.’
Heeft het ook niet met een emancipatie van de Bosnische Nederlanders te maken, dat ze nu pas durven te vertellen?
‘Ik weet niet of ik dat zo zou zeggen. Je ziet wel dat de tweede generatie, die in Nederland is opgegroeid, hun plek vindt in de maatschappij en daarmee ook de kanalen om hun verhaal te vertellen. Ze ondersteunen daarbij ook de oudere generatie. Ik zag dat sterk bij het verhaal van Safet, die wilde eigenlijk niet praten. Toen wilde zijn zoon dat voor hem doen. En uiteindelijk zaten we met hen allebei aan de keukentafel. Die ondersteunende rol van kinderen helpt wel degelijk.’
Zitten veel Bosnische Nederlanders ook niet met veel tegenstrijdige gevoelens jegens Nederland?
Vanwege Dutchbat?
‘In het grote nieuws gaat het al heel snel over getallen’
Onder andere, maar ook door opkomend racisme en islamofobie. In zo’n context kan ik wel begrijpen dat mensen zich gedeisd houden.
‘Ik hoor over dat eerste gevoel, van in het land zijn dat juist heeft gefaald in Srebrenica, eerlijk gezegd bijna nooit. Over de toenemende polarisering merk ik wel dat daardoor mensen de noodzaak voelen om zich uit te spreken. Ze zijn alerter op grote ontwikkelingen, zoals in Oekraïne en Gaza. En het is niet zo dat deze verhalen nooit zijn verteld, maar in het grote nieuws gaat het al heel snel over getallen. En dat slaat op een gegeven moment de menselijkheid eruit. Dat lijkt ook een functie van genocide te zijn: de dehumanisering, verworden tot een nummer. Juist bij slachtoffers van genocide is dat vaak het geval.’
Jullie willen bijdragen aan humanisering.
‘Ja, door mensen zelf hun eigen verhaal te laten vertellen. In deze podcast vragen we aan mensen dan ook expliciet: wat vind jíj belangrijk om te vertellen? En hen op deze manier ook het narratief teruggeven. Het menselijk verhaal bij de statistiek.’
Denk je dat het nut heeft? Sommige ex-Joegoslaven zeggen dat het zo weer kan misgaan op de Balkan.
‘Er zijn momenten waarop ik me hier heel erg zorgen over maak, maar een week later kan het ook zo zijn dat de storm compleet is gaan liggen. Maar dat is denk ik wel een beetje het verraderlijke: er is niet heel veel nodig om het te laten ontploffen.’
Wat zijn dan voor jou de meest zorgwekkende ontwikkelingen?
‘Wat nu speelt is de situatie rond de Bosnisch-Servische leider Milorad Dodik, die is veroordeeld maar zijn straf lijkt te ontlopen. Voor het eerst in de tien jaar dat ik in Bosnië kom, heb ik bij de ambassade gevraagd of ik me zorgen moest maken. Nu lijkt die hele kwestie weggeëbd te zijn, alsof niemand zich er meer druk om maakt.’
Maar er blijft toch nog veel kritiek op het federale systeem, dat etnische tegenstellingen juist vergroot?
‘Ja, absoluut. Dat is gewoon iets waar Bosnië niet echt uitkomt. Dat systeem werkt niet en dat weet iedereen, maar het land zelf komt ook niet met alternatieven. Dat komt doordat nationalistische machthebbers veel baat hebben bij het huidige systeem, waarin zij zich uitsluitend inzetten voor één bevolkingsgroep. Er is altijd wel een van deze partijen die wetgeving blokkeert, en daardoor gaat het land maar moeilijk vooruit.’
Ik lees ook veel over externe bemoeienis. Van landen zoals Turkije en Rusland aan de ene kant, en de EU aan de andere kant.
‘Ja, dat heeft weinig nut voor de mensen daar. Ze geven niet echt om de bevolkingsgroepen.’
Hoe worden de ontwikkelingen in Servië, met de protesten, ervaren? Zijn Bosnische Nederlanders daar hoopvol over, of denkt men dat alle Serven één pot nat zijn?
‘Dat laatste sowieso niet, nee. Over de protesten is men wel hoopvol. Vooral in de eerste maanden zag je dat. Waar men zich wel zorgen over maakt, is de alledaagsheid van genocide-ontkenning én verheerlijking. Dat is op verschillende manieren volop aanwezig. In deel vijf van de podcast gaat het bijvoorbeeld over Višegrad, waar Bosnische vrouwen systematisch werden verkracht. Daar hangt overal graffiti voor Ratko Mladić (de Bosnisch-Servische generaal die verantwoordelijk wordt gehouden voor de genocide in Srebrenica, red.).
‘Ik zou genocide-ontkenning niet snel onder de vrijheid van meningsuiting scharen’
Bizar, maar ergens ook heel herkenbaar. Elke genocide lijkt door nationalisten te worden ontkend.
‘In Bosnië is dat nu strafbaar gesteld, met een eerste veroordeling.’
In Nederland is dat nog niet het geval, omdat het zou indruisen tegen de vrijheid van meningsuiting. Het is pas strafbaar als er ook actieve geweldsverheerlijking speelt.
‘Ik zou genocide-ontkenning niet snel onder de vrijheid van meningsuiting scharen. Die veroordeling is bovendien vrij uitzonderlijk. Het ging om het hoofd van een ngo, die ook was veroordeeld voor het aanzetten tot haat. Het is niet zo dat iedereen die twijfelt wordt ingerekend. Het gaat met name om mensen die met hun uitspraken invloed kunnen uitoefenen. En men hoopt dat juist die invloed niet doorsijpelt naar de rest van de bevolking.’
Tot slot, wat voor effect heeft de genocide in Gaza op Bosnische Nederlanders?
‘Er worden veel parallellen getrokken. Het belangrijkste wat ze zeggen, is dat ze al in een veel eerder stadium zagen wat er stond te gebeuren. Dat leeft breed, naar mijn idee. Ze spraken zich dan ook veel sneller uit. De reactie was duidelijk anders dan die van Nederland in het algemeen. Het onderwerp leefde veel sterker. Vooral de beelden van mensen die naar één plek werden gedreven, met zakken, spullen en karren die ze zelf moesten verplaatsen, riepen veel herinneringen op. Aan hoe zij geen eten of drinken hadden. Dat er geen elektriciteit was en dat er geen hulp kwam.’
Bij een ontmoeting met Afrikaanse leiders deelde de Amerikaanse president Donald Trump een opvallend, maar ook pijnlijk compliment uit. Zichtbaar onder de indruk van het Engels van de Liberiaanse president Joseph Boakai, in wiens land Engels de officiële voertaal is, vroeg hij waar hij dat had geleerd. Dat meldt The Guardian.
‘Waar heb je zo goed Engels leren spreken?’ vraagt Trump. Wanneer hij hoort dat de Liberiaanse president dat gewoon in Liberia heeft geleerd, is de verbazing van zijn gezicht af te lezen. ‘Dat is interessant, want het is heel mooi Engels’, zegt hij. ‘Ik heb mensen aan deze tafel gehad die daar niet aan kunnen tippen.’
Hoogstwaarschijnlijk weet Trump niet dat Liberia ooit een Britse kolonie van Engeland was en sinds 1822 heeft gefungeerd als vestigingsgebied voor vrije zwarte Amerikanen, vandaar de naam Liberia. Witte Amerikanen vonden destijds dat zij niet met hen als gelijken konden samenleven. Sindsdien is Engels de officiële voertaal.
In de categorie missers die Trumps wereldbeeld prijsgeven, lijkt deze opmerking zelfs die over Israël te overtreffen. ‘Ik ben zojuist uit het Midden-Oosten gekomen’, zei hij in Israël na een tour door de regio.
Volgens Artsen Zonder Grenzen (AzG) is in Soedan sprake van een ‘etnisch gemotiveerde en genocidale belegering’. Tot die conclusie komt de organisatie in een rapport dat deze week verscheen.
De hulporganisatie maakt zich vooral zorgen over de situatie in de regio Noord-Darfur en de stad Al-Fashar, in het midden van de provincie. Hier lopen vooral de Zaghawa, een niet-Arabische gemeenschap, groot gevaar. Deze stam is expliciet tot doelwit gemaakt door de paramilitaire groepering Rapid Support Forces (RSF).
‘De uitgesproken en duidelijke intentie van het RSF is om Al-Fashar weg te vagen en etnisch te ‘zuiveren’ van de Zaghawa-gemeenschap. En vergeet niet, dit werd niet gezegd door topcommandanten of generaals. Dat het gewone strijders waren, toont hoe diep de overtuiging is ingebed’, vertelt Michel-Olivier Lacharité, hoofd noodhulp bij AzG, in een interview met NRC.
De situatie doet volgens de organisatie denken aan de eerdere genocide op de Masalit-stam in West-Darfur in 2023. De Zaghawa zouden een soortgelijk lot kunnen wachten.
Hoewel de hulporganisatie niet gaat over het spreken van recht, wil zij wel dat haar observaties iets teweegbrengen. Hierbij kijkt AzG vooral naar de internationale gemeenschap. ‘Internationale actoren, waaronder VN-instellingen en lidstaten, en staten die steun verlenen aan de strijdende partijen, moeten dringend actie ondernemen en druk uitoefenen om verder massaal geweld te voorkomen en noodhulp mogelijk te maken’, aldus AzG.
De Amerikaanse president heeft eerder aangegeven dat Soedan zijn volgende vredesproject wordt. Het is de vraag in hoeverre hij invloed heeft op de betrokken partijen. RSF wordt onder andere gesteund door de VAE en Rusland, terwijl het rivaliserende regeringsleger wordt gesteund door Turkije, Iran en Egypte.
Klimaatverandering bedreigt het leven op aarde. We naderen onomkeerbare kantelpunten, zegt milieuplanoloog Arjan Otten. Hij wil dat de VN-Veiligheidsraad actie onderneemt.
De opwarming van de aarde is geen probleem van de toekomst, het gebeurt nu. En het raakt mensen overal ter wereld: of je nu woont in Rotterdam, een dorp in Marokko of een kustplaats in Bangladesh. De hoeveelheid broeikasgassen in de lucht is in de afgelopen miljoenen jaren nog nooit zo hoog geweest. Hittegolven, overstromingen en droogtes nemen toe.
Daarom moet de VN-Veiligheidsraad verantwoordelijkheid nemen voor het klimaat. Als we niets doen, leiden klimaatproblemen tot meer conflicten, honger, migratie en ongelijkheid.
Veel mensen en politici hebben andere zorgen, zoals oorlogen en de dreiging vanuit Rusland. Tijdens de NAVO-top van 24 en 25 juni in Den Haag werd een historisch akkoord bereikt: alle 32 landen stemden in met het verhogen van het jaarlijkse defensiebudget tot vijf procent van het bruto binnenlands product. Een noodzakelijk kwaad misschien. Maar dat bedrag is bijna tien keer zo hoog als wat het demissionaire kabinet-Schoof in 2025 uitgeeft aan klimaatmaatregelen.
En ja, we lijken ook een beetje ‘klimaatmoe’ te zijn. Maar dat kunnen we ons niet veroorloven. De gunstige condities voor het leven op aarde hangen aan een zijden draadje. Met het huidige beleid stevenen we af op gemiddeld 2,7 graden opwarming aan het eind van deze eeuw. Dat zou ontwrichtend zijn, concludeert Arthur Oldeman van de Universiteit Utrecht. Eerder dit jaar verscheen zijn proefschrift over klimaatverandering.
De gunstige condities voor het leven op aarde hangen aan een zijden draadje
Denk aan de gletsjers in de Himalaya, die steeds sneller smelten. Rivieren als de Ganges, Brahmaputra en Indus krijgen minder water. Die rivieren zijn cruciaal voor de rijstproductie in Zuid-Azië. Het smelten van de gletsjers vormt een directe bedreiging voor de voedselvoorziening van bijna 2 miljard mensen.
Kantelpunten
Er zijn ook alarmerende berichten over onomkeerbare kantelpunten in de biofysische systemen van de aarde. Tijdens de ‘Global Tipping Points Conference’ in Exeter (30 juni – 3 juli) werd duidelijk hoe urgent het is. Wetenschappers hebben 16 kantelpunten vastgesteld. Het afsterven van tropische koraalriffen is al begonnen. Hetzelfde dreigt voor het Amazonewoud. De ijskappen van Groenland en Antarctica smelten en kunnen op termijn wereldwijd voor 7 tot 60 meter zeespiegelstijging zorgen. Ongeveer 1 miljard mensen leeft in laaggelegen kustgebieden en rivierdelta’s.
Stilvallen oceaanstroom AMOC
Voor Noordwest-Europa is het stilvallen van de warme oceaanstroom AMOC een cruciaal kantelpunt. Steeds meer aanwijzingen wijzen erop dat dit deze eeuw al kan gebeuren. Dat zou leiden tot koudere winters, zwaardere stormen en drogere zomers. Met ’s winters mogelijk temperaturen tot -20 graden in Nederland. In delen van Scandinavië zouden de winters vergelijkbaar worden met beelden uit de film The Day After Tomorrow.
Het stilvallen van de AMOC heeft ook grote gevolgen voor ecosystemen, de visserij en de voedselvoorziening. Opbrengsten dalen, en gewassen zoals graan, maïs en aardappelen kunnen op sommige plekken niet meer groeien. Andere delen van de wereld warmen ondertussen verder op. Bovendien beïnvloedt dit kantelpunt ook andere systemen, met overwegend desastreuze gevolgen voor mens en natuur.
Als we doorgaan op de huidige weg, dreigt chaos. Kantelpunten zijn vaak onomkeerbaar en versterken elkaar. Ze kunnen elkaars trigger vormen, wat een domino-effect veroorzaakt. Zeker, er bestaat wetenschappelijke onzekerheid. Vooral over het exacte tijdstip waarop kantelpunten bereikt worden en over de snelheid waarmee de effecten zullen optreden. Maar dat neemt het risico niet weg.
Zoals Stefan Rahmstorf, klimatoloog van het Potsdam Institute for Climate Impact Research, in The Guardian zei: ‘Als je hoort dat er 10 procent kans is op een vliegtuigcrash, stap je dan in? Ik niet.’
We staan op een kruispunt. Hoe houden we de aarde leefbaar? Het is een kwestie van welbegrepen eigenbelang, om chaos, conflicten en vluchtelingenstromen te voorkomen.
De VN-Veiligheidsraad moet zich ook over deze grootste planetaire risico’s buigen. Maar dat is lastig. De vijf permanente leden hebben vetorecht. Zowel de VS als Rusland zijn lid. Rusland blokkeerde eerder al een voorstel om klimaatverandering als veiligheidsrisico te erkennen.
Het is juni 2024 en ik neem deel aan een sessie tijdens het Nationaal Congres tegen Discriminatie en Racisme, georganiseerd door de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme, Rabin Baldewsingh en zijn team.
Voor mij staat een prachtige, krachtige zwarte vrouw en haar woorden komen binnen. Domenica Ghidei Biidu, jurist op het gebied van de rechten van de mens en strategisch adviseur gelijkheid, inclusiviteit en diversiteit. Namens Nederland is zij lid van de Europese Commissie tegen Racisme en Intolerantie. Ik heb niet eerder van haar gehoord, maar ik schrijf haar woorden op: ‘Waar is het institutionele geheugen?’ Sindsdien denk ik vaak aan deze vraag, gesteld vanuit expertise, kritiek maar ook een vleugje moedeloosheid. En niet alleen wanneer het over racisme of discriminatie gaat.
Zo lees ik met verbazing over de speerpunten van het nieuwe woonplan van de VVD. Voor jongeren en starters moet een langere hypotheekaflossing mogelijk zijn, en ouders zouden weer meer geld aan hun kinderen mogen schenken.
Weten we nog wat voor effect ‘de jubelton’, waarbij ouders belastingvrij een bedrag van maximaal 106.000 euro aan kinderen mochten schenken, op de huizenprijzen heeft gehad? En waarom deze fiscale regeling sinds 1 januari 2024 definitief is afgeschaft? Precies. Meer geld in de woningmarkt gooien heeft een prijsverhogend effect. Bijna elke econoom beaamt dit. Maar bij de VVD, in de persoon van Peter de Groot, is dit blijkbaar geen onderdeel van het institutioneel geheugen.
‘Meneer De Groot zit sinds 2021 in de Tweede Kamer en behoort daarmee tot de relatief kleine groep van 68 Kamerleden met meer dan twee jaar ervaring. Juist daarin schuilt volgens mij een deel van het probleem: die groep is niet alleen klein, maar heeft ook nog maar beperkt ervaring. En dan is er natuurlijk ook nog de drang om politiek te scoren. De campagnes zijn al begonnen. Dat we nu alweer naar de stembus mogen, is volgens hoogleraar Bestuurskunde Paul ’t Hart uitermate zorgelijk, lees ik in Trouw.
Ik weet als fractievertegenwoordiger bij de Provinciale Staten Zuid-Holland uit eigen ervaring hoe lang het duurt voordat je dossierkennis hebt opgebouwd, de informele lijntjes kent en ‘de mores’, zodat je echt aan de slag kunt. Maar ook als je niet in de politiek werkt, weet iedereen dat er sprake is van een inwerkperiode. Het kost tijd voordat je lekker in je rol zit. Maar bij elke nieuwe verkiezing verandert 30 tot 40 procent van de poppetjes, en daarmee verdwijnt ook de opgedane kennis.
In deze waanzin die we wereldpolitiek noemen, is er altijd baas boven baas
Op het wereldtoneel zie ik dingen gebeuren waarbij mijn verbazing omslaat in verbijstering. Amerika, ’the land of the free’, is sinds Trumps tweede termijn veranderd in een land met steeds extremere wetten en maatregelen, wedijverend met Israël, dat al 80 jaar een beleid voert waarin moslims en Palestijnen als minderwaardig worden behandeld ten opzichte van Joden en Israëli’s.
Met de decreten van Trump worden mensen zonder proces of rechterlijke tussenkomst opgepakt en uitgezet. De persvrijheid staat onder druk, net als de rechten van vrouwen, mensen uit de lhbtqia-gemeenschap en, jawel, migranten. Om nog maar te zwijgen over het witwassen van instituties en de Amerikaanse geschiedschrijving, of beter gezegd: het uitwissen van zwarte bijdragen en prestaties.
Maar in deze waanzin die we wereldpolitiek noemen, is er altijd baas boven baas, en Israël doet echt zijn best om bovenaan de lijst te blijven staan. De defensieminister meldt dat 600.000 Gazanen binnen zestig dagen worden opgesloten. De volgende stap is de uitzetting van Palestijnen naar andere landen.
We spreken hier over een concentratiekamp. Anno 2025. En dit land is, nu nog steeds, een van de bondgenoten van de westerse politici? En Trump mag ook gewoon lekker doorgaan? Vanwege de handel? De NAVO?
Weet dan echt niemand meer hoe alles wat nooit meer mocht zijn, ooit begon?
Zo ontzettend veel Europese burgers hebben, net als in Nederland, een rode lijn getrokken. Er is menselijkheid. Er zijn nog mensen die zonder belang een ander een schuilplaats bieden. Mensen die huilen om de wanhoop van een onbekende ander in een ver land of een vreemdeling hier, opgehokt in een azc.
Juist daarom gaat de stilte van de politiek mij door merg en been. Ik wil het uitschreeuwen tegen al die zogenaamde leiders van de wereld: Waar is het institutionele geheugen? Waar is jullie institutionele geheugen?
Al meer dan een maand kunnen ‘Latino’s’ en andere migrantengroepen in Los Angeles zomaar worden opgepakt door gemaskerde mannen. Dat kan overal gebeuren: op straat, tijdens het werk of zelfs gewoon in hun eigen woning, waar de immigratiedienst (ICE) binnenvalt. Het onderzoeksplatform Bellingcat ontwaart een patroon.
De aanstichter van dit geweld is de Amerikaanse immigratiedienst ICE, die al meer dan een maand op migrantenjacht is naar ongedocumenteerden. Sommigen worden direct na hun arrestatie gedeporteerd.
Tussen 6 en 22 juni alleen al zouden ruim 1600 mensen zijn opgepakt en klaargemaakt voor deportatie. Dit is gemiddeld 95 mensen per dag, meldt Bellingcat op basis van meer dan honderd incidenten die door omstanders zijn gefilmd en op sociale media gedeeld. Vermoedelijk ligt het daadwerkelijke aantal opgepakte immigranten en deportaties veel hoger.
Uit een analyse van de videobeelden concludeert Bellingcat dat de arrestaties plaatsvinden op openbaar terrein, maar ook op werkplekken en in de buurt van woningen. In de meeste gevallen houden de gemaskerde mannen die de arrestaties uitvoeren hun identiteit verborgen. De voertuigen die zij gebruiken missen vaak herkenbare logo’s van de immigratiediensten.
Naast deze arrestaties vinden er ook invallen in huizen plaats. Volgens de autoriteiten gaat het in deze gevallen om ‘criminele immigranten’. Mensenrechtengroepen betwijfelen echter of dat klopt. Van de 78 mensen die zijn gearresteerd, was er slechts bij één sprake van een bekend strafbaar vergrijp.
Een federale rechter oordeelde in april dat het oppakken van immigranten zonder arrestatiebevel indruist tegen de grondwet. ‘Je kunt niet op basis van een bruine huidskleur op mensen afstappen en om papieren vragen.’ De regering-Trump trekt zich daar vooralsnog weinig van aan.
In Jeruzalem heeft de Israëlische president Isaac Herzog gesproken met een groep Europese ‘moslimgeestelijken’, waaronder een imam uit Alkmaar, over religieuze co-existentie en verzoening, terwijl de genocide in Gaza onverminderd doorgaat.
De ontmoeting was het initiatief van de pro-Israëlische organisatie ELNET en leidde tot felle reacties. Dit kwam mede door de omstreden Franse imam Hassen Chalghoumi, die pro-Israëlische uitspraken deed.
Ook Youssef Msibih, imam van de Bilal Moskee in Alkmaar, maakte deel uit van de delegatie. Tijdens de bijeenkomst zong hij een Arabische interpretatie van het Israëlische volkslied. De bestuursleden van de Bilal Moskee waren niet op de hoogte van deze reis en onaangenaam verrast. Ze verklaarden daarop de imam met onmiddellijke ingang op non-actief te stellen. Vervolgens werd de maatregel aangescherpt, bericht de Islam Omroep:
‘Wij willen hierbij verduidelijken dat de imam per direct en met onmiddellijke ingang is geschorst van al zijn werkzaamheden binnen de moskee. Vanaf dit moment bestaat er dan ook geen enkele formele of inhoudelijke relatie meer tussen de imam en Moskee Bilal Alkmaar.’
Onder Nederlandse moslims is de verontwaardiging uiteraard groot, omdat de geestelijken met hun bezoek aan Herzog de genocide in Gaza lijken wit te wassen. De geestelijken zouden volgelingen zijn van de Dajjal, de valse messias. Anderecritici menen dat de Marokkaanse overheid de ontmoeting van de geestelijken met Herzog heeft goedgekeurd, omdat de Marokkaanse koning Israël zou steunen.
Ook ligt het bestuur van de Bilal Moskee onder vuur. Ze hadden Msibih meteen moeten ontslaan, hem eerst op non-actief stellen en daarna schorsen is een veel te zwakke reactie, vinden critici. Daarom zou het bestuur ook per direct moeten opstappen.
De rel is inmiddels wereldnieuws geworden. Middle East Eye schrijft over de kwestie, maar ook Bosnische en Indonesische islamitische nieuwssites.
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
