Sommige moslims vieren kerst en anderen willen er helemaal niks van weten. De Kanttekening spreekt met een aantal moslims en/of mensen met een migratieachtergrond die meedoen aan de kerstviering. Hoe ervaren zij kerst en de negatieve reacties op dit feest?

Een aantal jaar geleden kreeg de Marokkaans-Nederlandse acteur Nasrdin Dchar boze moslims op zijn dak, toen hij een foto met een kerstboom deelde op sociale media. Het vieren van kerst zou vanuit islamitisch oogpunt niet toegestaan zijn.

‘Blijkbaar heb ik in de ogen van veel mensen zoiets ergs gedaan, dat ze het nodig vonden om mij tot op het bot te beledigen. En niet alleen mij, maar ook mijn ouders. Ze vonden het nodig om mij de les te lezen, om van mij te walgen en om mij te verafschuwen’, vertelde Dchar toen aan Algemeen Dagblad. Naast de haatreacties kreeg de acteur ook steunbetuigingen. Sommige mensen zagen zijn kerstboomfoto juist als een teken van verbinding en inspiratie. 

De Turks-Nederlandse Kübra Terzi is freelance copywriter. Van huis uit is ze niet met kerst opgegroeid. Toch kwam de hele familie vaak bij elkaar met kerst omdat iedereen vrij was. ‘Dus, puur omdat het praktisch was’, vertelt ze. ‘Ik vier het inmiddels soms wel met vrienden, ook omdat het een smoes is om weer gezellig bij elkaar te komen.’

De Koerdisch-Nederlandse politicoloog Mirko Jouamer viert ook kerst met zijn familie, zegt hij. ‘Sinds we in Nederland wonen, als Koerdische vluchtelingen uit Irak.’ In Irak vierde zijn familie geen kerst. Hij komt uit een ‘atheïstisch nest’, vertelt hij. ‘Ik ben geen moslim en ik ben ook niet als moslim opgevoed. We zijn ook geen christenen.’ 

‘Kerst heeft voor mij geen christelijke betekenis’

De Turks-Nederlandse bibliothecaris Filiz* vertelt dat ze met kerst is opgegroeid, maar de feestdagen niet ‘christelijk’ viert. ‘Kerst heeft voor mij geen christelijke betekenis’, zegt ze. ‘Toen ik klein was hadden wij witte bovenburen. Ik was daar vaak, ook met kerst. Ik herinner me dat ik de kerstboom mocht optuigen en dat de woonkamer gezellig werd gemaakt met allerlei kerstspullen en rood-witte plantjes. Kerst staat voor mij voor die gezelligheid.’

Wat doen Terzi, Jouamer en Filiz dan met kerst?

‘Niet elk jaar’, zegt Terzi, ‘maar wanneer het uitkomt organiseer ik graag een etentje met vrienden. Veelal op een datum ergens tussen Sinterklaas en kerst. Een sinterkerstetentje, zo je wilt, maar dan zonder cadeaus. Verder doe ik ook wel wat op school van mijn kinderen. Ik  werk altijd wel mee met diners en met andere vieringen.’ 

Bij huize Jouamer gaat kerst zoals ‘bij de meeste mensen thuis’, denkt hij. ‘We hebben een kunstboom die we al zeker tien jaar gebruiken. Die wordt begin december opgetuigd. Op 24 december eten we lekker samen en op eerste kerstdag is het pakjesavond. Het hele religieuze gedeelte interesseert ons niet. Wij doen het alleen maar voor het samenzijn van familie.’

Filiz maakt haar huis ‘gezellig’ met een kerstboom en plantjes. ‘Omdat bijna iedereen vrij is gaan we ook altijd naar mijn ouders. Daar koken we uitgebreid een heerlijk diner’, vertelt ze. Ze bezoekt bovendien al jaren de kerstmarkt met oude schoolvrienden. 

Hoewel kerst voor haar geen religieuze betekenis heeft is het voor haar wel een moment van bezinning. ‘Ik sta stil bij hoe ik het jaar heb beleefd. Ook denk ik na over wat ik wil veranderen om een mooier jaar tegemoet te gaan.’

Wat vinden Terzi, Jouamer en Filiz  van zogenoemde ‘kerstkritische moslims’?

‘Het kan dat mensen hier echt moeite mee hebben vanwege hun religieuze overtuiging. Daar heb ik respect voor,’ zegt Terzi. ‘Maar mensen die onverdraagzaam zijn uit angst of omdat ze niet open staan voor de ander nodig ik uit om voorbij hun angsten te kijken. Je wordt namelijk niet minder moslim wanneer je een kerstpakket van je werk accepteert.’

‘De meeste Koerden, zelfs die moslim zijn, doen ook gewoon mee’ 

Jouamer vertelt dat Koerden hem nooit met de nek aankijken als hij meedoet aan kerst. ‘De meeste Koerden, zelfs die moslim zijn, doen ook gewoon mee.’ Alleen bij degenen die ‘extra islamitisch’ willen zijn, proeft hij intolerantie. ‘De islam is voor hen belangrijk, het vormt hun identiteit heel sterk. Maar zij vormen onder Koerden een minderheid.’

Volgens Filiz mag iedereen denken wat hij of zij wil. ‘Iedereen heeft een andere opvoeding genoten’, zegt ze. ‘Pas nu mijn kinderen op de basisschool zitten kom ik moslims tegen die anders denken over zulke zaken. Maar dat is ook goed. Ik heb daar geen uitgesproken mening over. Zolang er maar respect is naar elkaar.’

Jouamer denkt te weten waar de kritiek op kerst vandaan komt. Volgens hem zijn het waarschijnlijk moslims die het gevoel hebben zelf bekritiseerd te worden bij het vieren van islamitische feestdagen. ‘Hun kritiek is dus geboren uit een gevoel van onrechtvaardigheid. Zo van: als jullie kritiek hebben op mijn feestdagen, dan ga ik kritiek leveren op die van jullie.’

Hebben deze kerstvierders nog een kerstboodschap voor Nederland? En is het vieren van kerst een teken van integratie?

Terzi ziet kerst als een mooi moment om stil te staan bij wat ons verbindt. ‘Vooral in deze tijden van polarisatie en vingerwijzen. Ik geloof niet zo in zwart-wit denken, wat betreft integratie. Mensen zijn vrij om hun leven in te richten op de manier zoals ze dit zelf willen. Zolang je een ander niet benadeelt met jouw levenswijze, ben je volgens mij al geïntegreerd.’

Jouamer vindt dat mensen minder in hokjes moeten denken. ‘Gewoon mensen accepteren en in hun waarde laten. Als anderen jou niet in je waarde laten dan moet je leren om dat te negeren. Of je kunt op een constructieve, inclusieve manier kritiek uitoefenen.’

Hij ziet het vieren van kerst zeker als een teken van integratie. ‘Helaas heeft die term een nasmaak gekregen. Integratie wordt door velen gezien als assimilatie. Maar uiteindelijk is het aan jezelf, in hoeverre jij assimileert. Ik geloof dat wij genoeg Koerdische aspecten in ons gezin hebben maar ook genoeg Nederlandse, Turkse en Marokkaans aspecten. Dit komt door dingen die we meegemaakt hebben in het leven en waarvan we dachten: nou dat is mooi, dat nemen wij over. Dát is integratie.’ Filiz: ‘Kijk naar elkaar om en wees lief voor elkaar. Help elkaar waar nodig en wees niet bevooroordeeld.’ 

Samen kerst vieren ziet Filiz als een vorm van integratie, vertelt ze. ‘Omdat je samen een moment beleeft en er verbinding ontstaat. Zo simpel is het.’ 

* Filiz is een pseudoniem.