Nederland heeft er sinds eind december een nieuwe politieke partij bij: Alliantie. Het streven is om in maart in drie provincies mee te doen aan de Statenverkiezingen. Maar met deze partij is echter iets vreemds aan de hand. De gedroomde leider van deze ‘brede volksbeweging’ is het Kamerlid Pieter Omtzigt. Maar die wil niet meedoen.

‘Ik ben niet betrokken bij de nieuwe partij Alliantie’, twitterde Omtzigt in december. ‘Ik ben, en word, geen bestuurslid of kandidaat. Wanneer ik er zelf klaar voor ben maak ik duidelijk hoe mijn politieke toekomst eruitziet.’

Maurice de Hond peilde op 18 december vorig jaar een nog altijd fictieve Lijst Omtzigt op 30 zetels. Omdat de voormalige CDA’er Omtzigt zelf geen partij willen oprichten, doen anderen dat. En is er nu Alliantie, een partij die in Overijssel, Drenthe en Noord-Brabant aan de verkiezingen wil meedoen.

Het is echter zeer de vraag of deze ‘Lijst Omtzigt zonder Omtzigt’ (en ook zonder Omtzigts zegen) überhaupt zetels gaat halen. De leiders van Alliantie komen uit het CDA: Marinus den Hartogh is partijvoorzitter en lijsttrekker in Overijssel, Henriëtte van Hedel is lijsttrekker in Noord-Brabant en Bart-Jan Heine voert de partij aan in Drenthe. Zij zijn bij het grote publiek volslagen onbekenden.

Middenpartij of cryptopopulisten?

‘We zijn geïnspireerd door Pieter Omtzigt’, vertelt Den Hartogh aan de Kanttekening. ‘Hij is niet bij onze partij betrokken, maar wij zijn wel mensen die zijn zorgen delen. We hebben ervoor gekozen op eigen risico mee te doen aan de verkiezingen.’

Den Hartogh vertelt dat de oprichters van Alliantie allemaal politiek dakloos waren. ‘Bij de gevestigde partijen, van GroenLinks tot en met de VVD, krijg je hetzelfde verhaal. Ze zijn allemaal voor hetzelfde pensioenbeleid, hetzelfde stikstofbeleid. Er is geen goed alternatief. Of dat moet heel erg links zijn, de Partij voor de Dieren en de Socialistische Partij, of heel rechts, zoals de PVV en Forum voor Democratie. Wij zijn een middenpartij die de democratie terug wil.’

Journalist Chris Aalberts, deskundige op het gebied van kleine politieke partijen, kijkt hier anders tegenaan. ‘Dit zijn mensen die roepen dat ze in het politieke midden actief zijn, maar dat is niet zo. Het zijn cryptopopulisten. Alliantie is tegen meer migratie, tegen het stikstofbeleid en is kritisch over Europa, net als rechtspopulisten. Maar de partij zegt ook: ‘Wij zitten in het politieke midden. En dit vindt Pieter Omtzigt ook.’ Maar Pieter Omtzigt heeft helemaal geen ideologie. Hij kan goed Kamervragen stellen. Is Alliantie dan een club van mensen die goed Kamervragen kunnen stellen? Dat is onzin, want goed Kamervragen kunnen stellen is een individuele kwaliteit.’

De partijenconnaisseur ziet parallellen met de partij Nieuwe Wegen van ex-PvdA’er Jacques Monasch, die in 2017 zonder succes meedeed aan de Tweede Kamerverkiezingen. ‘Deze partij kwam ook met een rechts-populistisch programma, terwijl Monasch deed alsof hij links was. Nieuwe Wegen werd helemaal niks, en trok allemaal politieke gelukszoekers en querulanten aan. Dit zie je ook gebeuren bij Alliantie. Henriëtte van Hedel kon bij het CDA niet aan de bak komen, daarom is ze nu voor Alliantie actief.’

Aalberts vindt het kwalijk dat Alliantie zo met Omtzigt schermt. ‘Waar halen deze mensen het lef vandaan om voor Omtzigt een partij op te richten? Hij zit nog steeds half in zijn burn-out, en nu jengelt er een groepje mensen: ‘Kom bij ons, leidt ons.’ Ik vind dit echt heel bizar.’

‘Treitermaatregelen’

Den Hartogh vindt het populismeverwijt niet terecht: ‘Het is eigenlijk heel simpel. Populisten komen met voorstellen die in strijd zijn met de rechtsstaat. Wij willen de rechtsstaat juist versterken, niet buiten werking stellen.’

Als voorbeeld noemt Den Hartogh de uitspraak van de rechter, dat de Nederlandse overheid gezinshereniging niet mag tegenhouden, omdat dat beleid in strijd is met Europese en andere internationale wetgeving. Alliantie vindt volgens hem dat Nederland als gemeenschap moet vaststellen hoeveel migranten er per jaar binnen mogen komen, maar wil wel dat de overheid internationale verdragen respecteert en niet met ‘treitermaatregelen’ komt om de boel te vertragen. ‘De juiste weg is dat de internationale verdragen worden aangepast, zoals het VN-Vluchtelingenverdrag dat uit de tijd is. Dit is een zaak van lange adem.’

Alliantie is ook tegen het Nederlandse stikstofbeleid. Den Hartogh zegt de effecten van uitstoot van stikstofverbindingen niet te ontkennen, maar beweert dat Nederland de boeren, de bouw en het midden- en kleinbedrijf veel harder aanpakt dan andere Europese landen. ‘In andere landen is het stikstofbeleid minder streng? Hoe eerlijk is dat?’ Ook verzet Alliantie zich tegen de harde koppeling tussen stikstof en natuurgebieden. ‘In Twente heb je het Lonnekermeer, een klein meertje dat volgens de theorie stikstofgevoelig is. Maar in de praktijk is dat helemaal niet het geval. Toch mogen er geen huizen en bedrijven binnen een straal van vijfentwintig kilometer van dit meertje gebouwd worden. Maar die regel geldt weer niet als je in Duitsland bent, vlak over de grens. We staren ons in Nederland blind op een modelwerkelijkheid. Dat moet anders.’

‘Waar halen deze mensen het lef vandaan om voor Omtzigt een partij op te richten?’

Wat als Alliantie een mening moet vormen over een onderwerp waarover Pieter Omtzigt geen mening heeft? En wat als Omtzigt opeens iets vindt waar Alliantie het helemaal mee oneens is? ‘We opereren los van elkaar’, antwoordt Den Hartogh. ‘We kijken naar wat beleid betekent voor de gewone burger, voor zijn portemonnee, maar ook voor de rechten die gewone burgers hebben. Het gaat niet goed met Nederland. Daardoor voelen wij de urgentie dat we wat moeten doen. Het werk van Pieter Omtzigt inspireert ons. We willen vanuit de inhoud goede vragen stellen, de macht controleren. Dat onderscheidt ons van andere partijen.’

Den Hartogh bestrijdt het verwijt van Chris Aalberts dat de mensen achter Alliantie geen expertise hebben. ‘Ik weet veel over stikstof. Ik schreef hier recent ook een boek over. Ik weet meer over stikstof dan menig CDA-politicus, of mensen die actief zijn voor de BoerBurgerBeweging. Wij lezen ons heel grondig in en we gaan inhoudelijk het debat aan, met als doel het beleid te veranderen. En juist  de onderwerpen waar wij goed thuis in zijn, stikstofbeleid en woningbouw, liggen op het bordje van de provincie.’

Electorale kansen?

Chris Aalberts vertelt dat hij Alliantie weinig kans geeft: ‘Nee, natuurlijk komen ze niet in de Staten. Niemand kent deze club. Het zijn geen bekende namen. Waarom stem je, als je ontevreden bent, niet op BBB of JA21? Die keuze is veel logischer. Die partijen zijn ook veel bekender.’

Den Hartogh denkt hier anders over: ‘We krijgen veel aandacht van de lokale media, en nu ook van jullie. We hebben veel enthousiaste vrijwilligers. Ons doel is om in elke provincie drie zetels te halen. Want als dat lukt, kunnen we ook iemand in de Eerste Kamer krijgen. En die persoon moet zich vastbijten in het pensioendossier. Daar gaan wij voor.’

En hoe zit het met diversiteit? ‘Het beleid dat Alliantie voorstaat helpt iedereen, ook mensen met een migratieachtergrond’, aldus Den Hartogh. ‘Iedereen wil bestaanszekerheid en dat we op een democratische manier bestuurd worden, in plaats van dat lobbyisten een te dikke vinger in de pap hebben, zoals nu. Qua opleidingsniveau zijn we zeer divers. We hebben praktisch opgeleide mensen achter ons staan, en mensen met een doctorstitel. Daarnaast hebben we in Twente goede contacten met de Armeense en Aramese migrantengemeenschappen, mede dankzij kandidaat-Statenlid Tony Sener, nummer zes op de Overijsselse lijst. En we hebben ook andere kandidaten met een migratieachtergrond.’

Stichting Sociale Christendemocratie, De Nieuwe Denktank, Alliantie

Alliantie-lijsttrekkers Den Hartogh, Heine en Van Hedel richtten eind 2019, toen ze nog lid waren van het CDA, de Stichting Sociale Christendemocratie op, die na de door Pieter Omtzigt verloren CDA-lijsttrekkersverkiezing meer naar buiten trad. De drie waren toen nog kritische CDA’ers, die hun partij van binnenuit wilden hervormen, aldus het regionale dagblad Tubantia. Hoewel Omtzigt formeel geen banden had met de Stichting Sociale Christendemocratie hield hij wel lezingen voor deze club, die op de website van de stichting integraal werden gepubliceerd.

De drie verontruste CDA’ers richtten ook De Nieuwe Denktank op, een platform dat met ongevraagde adviezen ‘het debat over de belangrijke thema’s wil terugbrengen naar het politieke midden’. De Nieuwe Denktank is kritisch over beslissingen die gebaseerd zijn op modellen, kijkt met achterdocht naar Europa, verzet zich tegen de pensioenplannen van het kabinet en is tegen het uitbesteden van besluitvorming aan overlegtafels, waar lobbyisten een stevige stem hebben.

Het zijn precies dezelfde standpunten waar Alliantie ook de boer mee op gaat. Den Hartogh: ‘Het zijn drie verschillende organisaties, maar er is inderdaad wat personele overlap. Bij De Nieuwe Denktank zijn ook mensen betrokken die niet bij Alliantie zitten, waaronder het Amsterdamse CDA-raadslid Diederik Boomsma, Clingendael-analist René Cuperus en NRC-columniste Rosanne Hertzberger. De Nieuwe Denktank publiceert stukken over waar de politiek tegenwoordig vastloopt.’