Christenen stemmen even vaak PVV als niet-christenen, berichtte de Evangelische Omroep in april. Maar rijmt de boodschap van Geert Wilders wel met die van Bijbel?

Steven Paas (1942) vindt de boodschap van de PVV in wezen ‘niet christelijk’, vertelt hij aan de telefoon. De oud-zendeling en voormalig predikant in Malawi vindt Geert Wilders racistisch en racisme gaat volgens hem tegen de boodschap van de Bijbel in: heb God lief boven alles en je naaste als jezelf.

‘De PVV promoot de ‘joods-christelijke cultuur’. Dat is een vorm van cultuurchristendom, waarin er geen onderscheid gemaakt wordt tussen God dienen en de wereld dienen. Maar Jezus leerde juist dat zijn koninkrijk niet van deze wereld is. Je moet Jezus volgen, niet Wilders. Want als je Wilders volgt zeg je het dubbelgebod van de liefde van Christus feitelijk vaarwel. Ik bedoel natuurlijk niet Wilders persoonlijk, maar zijn ideeën. Zijn geschreeuw tegen ‘buitenlanders’. Zijn ‘wij eerst’ is geen christelijk beginsel. Het is ‘Christus eerst’. Christenen die het idee van Wilders volgen gaan tegen het beginsel van Christus zelf in, tegen de kern van het christelijk geloof. En tot die kern behoort dat God zonder onderscheid alle volken liefheeft.’

Een van de redenen waarom niet weinig Nederlandse christenen met Wilders weglopen is zijn ondubbelzinnige steun aan Israël. Paas is daar kritisch over. ‘Wilders steunt Israël niet op Bijbelse gronden, maar omdat hij tegen de islam is en omdat hij westerse naties beter vindt dan niet-westerse. Israël is in zijn ogen een voorpost van de westerse beschaving. Maar die beschaving is ook verbonden met een vorm van kolonialisme. Het westerse kolonialisme ging uit van westerse superioriteit. En zionisme kun je zien als een uitloper van dit kolonialisme.’

Pilotproject

Het christenzionisme is niet Bijbels, maar seculier, vervolgt Paas. ‘Het gaat deze christenen om de huidige staat Israël, een seculiere staat.’ Ook het filosemitisme, de overdreven liefde voor het Joodse volk van christenzionisten, is onbijbels volgens Paas. ‘De Joden werden niet uitverkoren omdat ze beter waren dan andere volkeren, maar het was een pilotproject van God, om zo zijn liefde voor de hele wereld te tonen. Israël als natie is niet zo bijzonder.’

‘De PVV wijst anderen als zondebok aan’

Ook predikant Bettelies Westerbeek (1984) is heel kritisch over Geert Wilders en de PVV. De afgelopen tien jaar was ze predikant in Moerwijk, een volkswijk in Den Haag. ‘Ik werkte in een hele inclusieve gemeenschap, met christenen en niet-christenen. We waren er echt voor elkaar. Mijn werk had alles met politiek te maken. Het ging over onrecht, mensen in een kwetsbare positie helpen.’

In Moerwijk zijn ook veel mensen die PVV stemmen, vervolgt Westerbeek. ‘Ik vind het lastig. De landelijke politiek is er lang niet altijd geweest voor mensen in armoede. Ook de linkse partijen schieten tekort, die zitten toch in hun bubbels. De PVV doet alsof het de gewone mensen wel kent door hun taal te spreken. Maar de problemen van arme mensen worden niet opgelost. De PVV wijst anderen als zondebok aan. Als Wilders roept dat onze huizen naar statushouders gaan dan doet dat iets met de mensen hier. Want hier is veel woningnood. Ik vind dat er naar de noden van mensen moet worden geluisterd. Maar ook dat er naar inclusieve en eerlijke oplossingen moet worden gezocht. En dat doet de PVV juist niet.´

Focus op eigen gemeenschap

Westerbeek had veel contact met de lokale ChristenUnie en werd lijstduwer voor deze partij voor de Tweede Kamerverkiezingen van november vorig jaar. ‘Vroeger was ik lid van GroenLinks, maar ik voelde mij toch minder thuis bij deze partij. Armoede heeft veel te maken met druk op de gemeenschappen. GroenLinks denkt meer vanuit het individu. De ChristenUnie denkt meer vanuit gemeenschappen.’ Wel is ze op punten heel kritisch over de ChristenUnie, geeft de progressieve predikante toe. ‘De pro-Israëlkoers van eerst Gert-Jan Segers en nu Mirjam Bikker deel ik niet. Het is natuurlijk goed dat je tegen antisemitisme bent. Maar je mag dit niet gebruiken om pro-Palestijnse stemmen te muilkorven, wat nu wel een beetje gebeurt. Sommige christenen zien Palestijnen en moslims eigenlijk niet als mens. Dat gaat volgens mij in tegen de kern van het Evangelie. We mogen de ander niet ontmenselijken. Ik denk dat christelijke politiek meer bevrijdingstheologie nodig heeft. De ChristenUnie is ideologisch gezien echter nog steeds antirevolutionair, conservatief. Voor de ChristenUnie geldt het aloude soevereiniteit in eigen kring-principe. Dat focust op gemeenschappen, maar in de praktijk te veel op de eigen gemeenschap.’

Een belangrijke christelijke leerstelling is de antithese, de tegenstelling tussen goed en kwaad, God en de Duivel, de kerk en de wereld. Heeft dit dogma – onbedoeld – niet geleid tot christelijke sympathie voor de PVV? Want de PVV promoot immers een antithese tussen rechts en links, tussen de joods-christelijke cultuur en de islam, tussen het Westen en het Midden-Oosten en Afrika.

‘Sommige christenen zien Palestijnen en moslims eigenlijk niet als mens’

Steven Paas gelooft van niet. ‘De christelijke antithese is tegen de zonde, niet tegen andere mensen, andere culturen of andere rassen. Christus zei: ‘Heb je naaste lief.’ Dat staat haaks op de boodschap van Wilders. De antithese ‘tegen rechts’ of ‘tegen links’ is een politieke tendens in sommige kerken, die per kerk kan verschillen. Je komt die tendens zo in de Bijbel niet tegen. Wel leert de Bijbel dat je moet strijden tegen de zonde in je eigen leven en het onrecht in de samenleving, tegen de kwade structuren.’

Niet alleen op de wereld

Westerbeek ziet wel een link tussen de antithese en sympathie voor de PVV: ‘Het vijanddenken is bij de SGP heel sterk. En dat was ook zo bij de voorgangers van de ChristenUnie, het Gereformeerd Politiek Verbond en de Reformatorische Politieke Federatie. Zij waren ook erg exclusivistisch. Als je dan meer seculier wordt is de stap naar de PVV maar klein. Bij elke religie moet je oppassen dat je anderen niet uitsluit. Je moet als individu open willen staan. Dat betekent een gemeenschap vormen met anderen, op basis van de dingen die je met elkaar deelt. Een gemeenschap is gesloten in die zin. Maar je moet ook open willen staan voor andere groepen. Er bestaat een spanning tussen individualisme en gemeenschap, maar ook een spanning tussen inclusivisme en exclusivisme. Je bent niet alleen op de wereld, maar je eigen groep ook niet. De boodschap van het Evangelie doet een appèl op iedereen. Je moet je liefde delen, mensen helpen in kwetsbare situaties.’