Dat de schooldeuren dicht zijn is vooral nadelig voor kinderen van ouders met een smalle beurs, waar geen laptop of internetverbinding is of nauwelijks Nederlands wordt gesproken. Experts pleiten voor het openen van zomerscholen om achterstanden in te kunnen halen. ‘Gebruik die zomertijd goed.’

Mariëtte Lusse is lector Samenwerken met ouders bij de Hogeschool Rotterdam. Ze vult sinds een paar jaar de zogeheten ‘Gereedschapskist voor beter samenwerken met ouders’. Deze gereedschapskist biedt houvast voor het behandelen van relevante onderwerpen met ouders met schoolgaande kinderen.

Vanwege de coronacrisis is er nu een ‘Gereedschapskist kwetsbare leerlingen en thuisonderwijs’ bij gekomen, met adviezen om deze periode een beetje redelijk door te komen. Denk aan vindplaatsen van tips voor ouders die ineens ook leraar zijn of plekken waar je gratis luisterboeken voor kinderen kunt vinden (een ‘luisterbieb-app’). Ook wordt er aandacht besteed aan kinderen die opgroeien in gezinnen waar problemen zijn, hoe je daar als school mee om moet gaan en welke organisaties hulp bieden op diverse terreinen.

Lusse is bang dat door de schoolsluiting de kansenongelijkheid toeneemt. ‘Kinderen missen de structuur, hun vrienden en ouders zijn belast met de taak hun kind thuis te moeten helpen bij het leren. Een deel van de leerlingen is kwetsbaar omdat er thuis geen laptop is, geen toegang tot internet, hun ouders zich minder in staat voelen om hen te begeleiden bij schoolwerk of structuur te bieden, of omdat ze leven in een gezin waar spanningen snel hoog oplopen. Zeker nu.’

Deze kwetsbare kinderen komen niet aan leren toe en kampen met sociaalemotionele problematiek, aldus Lusse. Scholen en gemeenten zetten zich in om al deze kinderen in beeld te krijgen en zo goed mogelijk te begeleiden. Ze zien kinderen in schrijnende omstandigheden. ‘Een directeur van een school voor speciaal onderwijs vertelde mij dat er in sommige gezinnen paniek is en de signalen van onveiligheid heftiger worden.’

Het is volgens Lusse goed om straks, als de scholen weer open gaan, extra in deze kinderen te investeren. ‘Niet alleen door aandacht te hebben voor taal en rekenen. Maar ook voor hun bredere ontwikkeling, door hen een positieve en stimulerende omgeving te bieden. Dit kan bijvoorbeeld door in de zomervakantie leuke zomerscholen aan te bieden.’

Laptops

Ook de Stichting Leren voor de Toekomst zet zich in voor kwetsbare kinderen. De stichting verzorgt betaalbare huiswerkbegeleiding en bijlessen voor leerlingen vanaf groep 4 van de basisschool en op middelbare scholen. Sabrine Charki is actief binnen de stichting en is invalskracht en locatieleider in Utrecht-Overvecht. Ze is het aanspreekpunt voor begeleiders en ouders en weet dus wat er leeft.

Charki schat dat 85 procent van de leerlingen uit ‘minimagezinnen’ komen. ‘In ieder geval onder het minimumloon. Zulke gezinnen komen in aanmerking voor hulp uit een potje van de gemeente.’ Ze vertelt ook dat veel gezinnen geen laptop in huis hebben. ‘Soms kunnen de leerlingen een filmpje van ons of van school op hun telefoon bekijken. Als er ook geen telefoon in huis is die deze mogelijkheid biedt, dan is er echt sprake van een probleem.’

De Stichting Leren voor de Toekomst heeft vijftien laptops uitgeleend, maar dat is niet voldoende. Daarom ijvert zij voor donaties om deze leerlingen te kunnen helpen. Het gaat regelmatig om schrijnende situaties. Vooral voor leerlingen van de basisschool is deze achterstand schadelijk, aldus Charki. ‘Sommige leerlingen van de middelbare school hebben al een taalachterstand, maar basisschoolleerlingen zijn bezig met taalvorming.’

Ook de zwakkere leerlingen zullen volgens Charki de meeste schade ondervinden. ‘Het is geen optie om álle leerlingen te laten doubleren. Er komt straks een nieuwe aanwas en er zijn al te weinig leerkrachten.’

‘Een deel van de leerlingen is kwetsbaar omdat er thuis geen laptop is’

Charki deelt de zorgen van Ilias el Hadioui, socioloog en lid van de Onderwijsraad. In het AD stelde El Hadioui dat de sociaalemotionele ontwikkeling van kinderen door de sluiting van de scholen geschaad kan worden. Charki: ‘De sociale ontwikkeling van veel kinderen staat stil, ook omdat ze geïsoleerd raken. Hun sociale vaardigheden gaan achteruit, want ze missen het samenwerken. Alleen als we live gaan, kunnen ze even gezamenlijk onderwijs volgen. Ze vinden het fijn om elkaar te zien.’

Zomerscholen vormen een mogelijke oplossing, denkt Charki. ‘Gebruik die zomertijd goed. Dit zal niet voor alle leerlingen leuk zijn. Daarnaast lopen scholen tegen vakantieplannen van ouders op.’

Veel ouders geven overigens zelf al aan dit jaar tijdens de grote vakantie thuis te blijven, zegt Charki. ‘Ze willen graag dat hun kind onderwijs krijgt, zeker als ze zelf de Nederlandse taal niet goed beheersen. Ik weet zeker dat veel ouders open zullen staan voor een zomerschool.’

Onderwijs als grondrecht

Wat doet de politiek? We spraken met Co Engberts, fractievoorzitter PvdA Rotterdam. Ook hij maakt zich zorgen over dat veel leerlingen thuis geen laptop of internetaansluiting hebben en dat sommige ouders niet in staat zijn om hun kinderen structuur te bieden. Hij vindt dat zijn gemeente tekort schiet.

‘Er wordt heel erg gekeken naar weldoeners, zoals de Stichting De Verre Bergen Rotterdam. En er zijn oproepen gedaan om een laptop aan kinderen te schenken die er geen hebben. Deze initiatieven zijn op zich prachtig natuurlijk, maar kinderen uit arme gezinnen zouden hiervan niet afhankelijk mogen zijn.’

Onderwijs is een grondrecht met goede randvoorwaarden, beargumenteert Engberts. ‘We kennen niet alleen de leerplicht, maar ook het recht op onderwijs. De overheid moet dit faciliteren door middel van schoolgebouwen en leerkrachten. Als dat niet kan, dan moeten er andere randvoorwaarden komen. Dit is een noodsituatie. Dan mag je niet voor 100 procent leunen op weldoeners. De overheid moet in deze situatie bijspringen.’

Engberts wijst erop dat de Amsterdamse wethouder Marjolein Moorman (PvdA) wél bijspringt. ‘In Rotterdam wachten we af en springen dán pas bij. Dat kan niet, vooral niet voor leerlingen waar thuis weinig geld is, weinig sturing plaatsvindt en waar niet of nauwelijks Nederlands wordt gesproken. De budgetten van de scholen waarop kinderen in deze situatie vaak zitten zijn niet oneindig. Ook is er vaak geen ouderfonds. Daarbovenop zijn dit de scholen die bij uitstek kampen met een lerarentekort. De werkdruk is groot, áls er al een leraar is.’

Hij merkt op dat de betrokkenheid per school verschilt. ‘Er zijn scholen die er echt bovenop zitten om hun leerlingen in de gaten te houden, juist in deze periode.’ Wat Engberts ook prettig vindt, is dat er hotspots komen voor kinderen die thuis geen internet hebben. ‘Het is heel mooi, maar we zijn wel al bijna een maand verder. Rotterdam heeft te traag op het probleem gereageerd.’

De Rotterdamse PvdA wil de zomerscholen graag terug. ‘Wat wij ook graag willen, is meer betrokkenheid van de ouders. Op tijd naar bed, helpen bij het voorlezen, een kind laten meerekenen bij de supermarkt, enzovoort. Zomerscholen kunnen hierbij een rol spelen.’