Vanwege alle commotie rondom het Cornelius Haga Lyceum in Amsterdam staat islamitisch onderwijs in Nederland wederom in de publieke belangstelling. Biedt islamitisch onderwijs louter een sterke basis voor de islamitische identiteit? Of is het een doctrine die segregatie in de hand werkt? Vier moslimouders reflecteren op deze vragen.

‘Er zijn moslims in Nederland die hun geloof willen praktiseren en daarin het onderwijs voor hun kinderen willen meenemen’, zegt Ai Lien Djie, psychosociaal counselor in Amsterdam. Djie heeft zich jaren geleden bekeerd tot de islam. Ze heeft drie kinderen, waarvan de oudste twee op een islamitische basisschool hebben gezeten. De jongste geniet nu nog steeds basisonderwijs op een islamitische school.

‘Mensen die niet bekend zijn met islamitisch onderwijs denken soms dat daar alleen maar de Koran wordt onderwezen en over de islam wordt gepredikt’, zegt Djie. ‘Natuurlijk maakt geloofsleer deel uit van islamitisch onderwijs, maar dat is niet het enige wat de kinderen meekrijgen. Mijn kinderen leren alles op een islamitische school wat ze op een openbare school ook zouden leren.’

Zij vindt daarom niet dat islamitisch onderwijs segregatie in de hand werkt. ‘Het principe ‘soort zoekt soort’ is heel basaal. Uiteindelijk geven mensen de voorkeur aan gelijkgestemden. Soms gebeurt dat op basis van religie, maar dat hoeft niet te betekenen dat zij niet participeren in de maatschappij.’

De keuze voor een islamitische basisschool was bewust. Djie vindt het belangrijk dat de school de islamitische identiteit van haar kinderen ondersteunt. ‘Kinderen brengen het grootste deel van hun tijd door met hun leerkracht. Als de leraar dan te pas en te onpas signalen geeft dat hij het geloof ouderwets vindt, of dat hij vindt dat het een achterlijke bezigheid is om actief een religie te praktiseren, dan is dat verwarrend voor een jong kind’, zegt zij.

Wanneer kinderen het gevoel krijgen dat zij zich moeten verantwoorden voor hun identiteit, dan kan het gaan wringen, stelt Djie. Het is volgens haar ingewikkeld om op hele jonge leeftijd al te moeten filteren tussen wat je thuis en op school doet en laat. Vanuit haar werk als psychosociaal counselor kent Djie veel jongeren en volwassenen die daardoor een minderwaardigheidscomplex hebben ontwikkeld. Zij zijn dan eerder geneigd zich af te zetten tegen hun afkomst en de normen en waarden die ze van huis uit hebben meegekregen. ‘Je ziet dat ze dan tot diep in hun volwassenheid zoekende zijn naar hun identiteit. Die zoektocht is vaak een enorme mentale worsteling.’

Djie beseft wel dat haar kinderen ooit geconfronteerd zullen worden met andersdenkenden. ‘Niet iedereen is moslim. Mijn kinderen moeten ook leren omgaan met cultuurverschillen. Ik wil hen dan ook genoeg kansen bieden om van gedachten te wisselen met mensen die andere levensopvattingen hebben. Maar alvorens ze dat doen moeten ze wel sterk in hun schoenen staan en trots zijn op hun islamitische identiteit.’

‘Mijn kinderen leren alles op een islamitische school wat ze op een openbare school ook zouden leren’

Haar oudste twee kinderen zitten inmiddels op het voortgezet onderwijs. Djie en haar kinderen hebben gekozen voor een openbare school. Ook dat was een bewuste keuze, aldus Djie. ‘Door kinderen een goede basis te geven in hun identiteitsvorming, geef je ze de kans om op te groeien tot evenwichtige volwassenen die positief bij kunnen dragen aan de maatschappij. Dat is wat ik hoop voor mijn kinderen.

Innerlijke drijfveren

Een sterke verbondenheid met de islamitische identiteit is belangrijk voor moslims. Dat vindt ook Ratih Sunaryo, moeder van drie zoons. Toch is zij van mening dat dit niet gepaard hoeft te gaan met islamitisch onderwijs. Haar twee oudste zoons genieten basisonderwijs op een Montessorischool, terwijl haar jongste nog niet schoolgaand is.

‘Voor onze kinderen willen wij een school waarin hun talenten gefaciliteerd worden’, zegt ze. ‘Mijn echtgenoot en ik vinden dat de school een onderwijscurriculum moet bieden dat aangepast is aan het kunnen en het willen van de kinderen. Een islamitische school kwam niet aan de orde, omdat die niet in deze criteria past.’

De manier waarop het onderwijs wordt gegeven op een islamitische school laat volgens Sunaryo weinig ruimte over voor wat kinderen zelf willen leren. Dit vindt ze niet alleen van islamitisch onderwijs, ook van regulier onderwijs. ‘We ontdekten dat er een Montessorischool was die wel aan onze verwachtingen voldoet, omdat de beleving van het kind op deze school centraal staat. Dat is ook te zien aan de manier waarop ze de kinderen onderwijzen. Onze keuze viel daarom op deze school’, zegt Sunaryo.

Eerder werkte Sunaryo als onderwijsassistente op een islamitische basisschool in Amsterdam. De leerlingen op die school zouden een beperkt wereldbeeld hebben vanwege de manier waarop werd lesgegeven. ‘Als ik mijn ervaringen op die islamitische basisschool vergelijk met hoe ik de islam ervaar, dan was die school naar mijn mening niet islamitisch. Er werd daar veel aandacht besteed aan het geloof in de praktijk, maar niet zozeer aan waarom de kinderen op een bepaalde manier moesten handelen vanuit het geloof.’

Een voorbeeld daarvan was de kledingvoorschriften. Zo werd Sunaryo gevraagd een hoofddoek en lange gewaden te dragen tijdens de lessen. Buiten schooltijd droeg zij echter geen hoofddoek.

Door kinderen te verplichten zich te houden aan bepaalde voorschriften, zonder de filosofie daarachter te behandelen, werk je segregatie in de hand, vindt ze. ‘De kinderen zullen daardoor denken dat een moslim er zo uit hoort te zien en niet anders. Naar mijn gevoel is dat beperkend voor de ontwikkeling van het kind. Want wanneer je kijkt naar de islam en zijn geschiedenis, dan zie je dat het een diversiteit aan culturen en interpretaties bevat. Dat zag ik niet terug in de manier waarop er les werd gegeven op deze school.’

‘Een islamitische school kwam niet aan de orde, omdat die niet in onze criteria paste’

Het viel haar wel op dat de school veel investeerde in de kwaliteit van het onderwijs, wat op zich niet direct te maken heeft met de islamitische identiteit van de instelling. Zo zat er een leerling op deze islamitische school die in het jaar waarin Sunaryo er werkte, de hoogste CITO-score behaalde van heel Nederland. ‘Op academisch vlak is islamitisch onderwijs verenigbaar met regulier onderwijs. Het een hoeft het ander niet uit te sluiten. Dat laten islamitische scholen zien door onder andere te investeren in de kwaliteit van het onderwijs.’

Sunaryo vindt dat alle soorten onderwijs, of het nu gaat om islamitisch, christelijk of openbaar, een vorm van doctrine is. ‘Kinderen krijgen op religieuze scholen interpretaties van geloofsleer opgelegd. Op reguliere scholen gaat het dan om interpretaties van bijvoorbeeld rechtssystemen. Dat zijn vormen van doctrines waar zij van op de hoogte moeten zijn. Net zo belangrijk is dan de ruimte die de kinderen moeten krijgen om deze dogma’s te bevragen en zelf te beslissen wat ze willen leren.’

Een rolmodel voor goed burgerschap

Dat islamitische scholen investeren in de kwaliteit van het onderwijs, viel ook Salima Abarkan en Yamani Lesteluhu op. Het echtpaar heeft vier kinderen, waarvan de oudste drie schoolgaande kinderen zijn, die hun basisonderwijs genieten op een islamitische school.

‘Islamitische scholen voelen een druk om goed te presteren’, legt Lesteluhu uit. ‘Negatieve berichtgeving in de media draagt eraan bij dat de scholen op scherp worden gezet. Uiteindelijk heeft dit een positieve invloed op de kwaliteit van het onderwijs, die heel belangrijk wordt gevonden.’

Lesteluhu en zijn echtgenote hebben moeite met het negatieve beeld van islamitisch onderwijs dat veel media schetsen. ‘Wij herkennen ons daar helemaal niet in’, zegt Arbakan resoluut. ‘Er wordt vaak gesproken alsof de islamitische school een koranschool is, waarin de leerlingen in hun eigen islamitische bubbel leven. Dat is niet zo. Het is regulier onderwijs met een islamitisch tintje. Op de basisschool van onze kinderen wordt er niet eens Arabische les gegeven. Om specifiek de Arabische taal te leren en de Koran te lezen, moeten onze kinderen naar een andere school.’

Met islamitisch tintje doelt Arbakan op de islamitische feestdagen die de school viert. De kinderen leren wel over kerst en Sinterklaas, maar die – van oorsprong – christelijke feestdagen worden niet gevierd. ‘Ik vind het belangrijk dat mijn kinderen niet op jonge leeftijd geconfronteerd worden met gebruiken die niet aansluiten op hun islamitische identiteit. Als kind zat ik op een school waar er wel christelijke feestdagen werden gevierd. Thuis vierden we het dan niet. Dat vond ik verwarrend. Ik wil niet dat mijn kinderen hetzelfde meemaken’, zegt ze.

‘Op de islamitische basisschool van onze kinderen wordt er niet eens Arabische les gegeven’

Het echtpaar stelt dat het onderwijs voor hun kinderen een verlengde moet zijn van wat ze thuis leren over het geloof, maar ook over de maatschappij. Niet islamitisch onderwijs, maar de negatieve berichtgeving daarover werkt segregatie in de hand, vinden Abarkan en Lesteluhu.

‘Wij willen niet dat onze kinderen alleen maar met moslims omgaan’, zegt Abarkan. ‘De kinderen leren tijdens buitenschoolse activiteiten om te gaan met mensen die hun denkwijze uitdagen. Ook dat is belangrijk.’

Op school kunnen de kinderen van Arbakan en Lesteluhu alle vragen stellen die ze hebben over het geloof. Waarom iets vanuit de islam wordt geboden of verboden. ‘Hierdoor leren ze kritisch na te denken in een omgeving waarin ze hun islamitische identiteit volledig kunnen uitdragen’, zegt Lesteluhu. ‘Daarom spreekt islamitisch onderwijs ons aan. We willen dat onze kinderen vol trots als Nederlandse moslims in deze maatschappij staan, en sterker nog, een rolmodel zijn voor goed burgerschap.’

*Gefingeerde naam. Echte naam bij de redactie bekend.