Het nieuwe kabinet wil grip op asiel en migratie. Nederland zou een van de dichtstbevolkte landen in Europa zijn en dit drukt hard op zaken als wonen, zorg, onderwijs, financiële middelen en op de sociale samenhang in ons land.

Zo staat in het onderhandelingsakkoord dat PVV, NSC, VVD en BBB vandaag na zes maanden hebben gepresenteerd. ‘Beperking van de omvang van en grip op alle soorten migratie naar Nederland, zo snel als mogelijk, is noodzakelijk, voor nu en voor de langere termijn’, staat in het akkoord. De Kanttekening somt de belangrijkste afspraken over asiel en immigratie op.

Aanpak van crisissituatie

Het nieuwe kabinet wil dat Nederland beter in staat is te reageren op crisissituaties in de asielinstroom. Daartoe heeft het een aantal punten in het akkoord opgenomen. Ten eerste wordt de zogenoemde ‘uitzonderingsbepaling van de Vreemdelingenwet’ geactiveerd. Bepalingen van de Vreemdelingenwet die in de weg staan om acute asielcrises aan te pakken mogen worden opgeheven. Daarbij gaat het om noodsituaties in het algemeen en in Ter Apel en de overige asielcentra in het bijzonder.

Daarnaast wordt de Spreidingswet vervangen door een tijdelijke asielcrisiswet. De zwaarbevochte Spreidingswet zal verdwijnen. Omdat een wet niet zomaar ongedaan gemaakt kan worden, zullen er de komende twee jaar nieuwe crisismaatregelen komen. Onder deze maatregelen vallen onder andere een asielbeslisstop, versobering van de opvang en gedwongen uitzetting van mensen zonder een geldige verblijfstitel.

Van de Huisvestingswet mag bovendien worden afgeweken door een verbod in te stellen op het geven van voorrang bij de toewijzing van sociale huurwoningen aan statushouders. De eerste stappen naar een strenger asielbeleid worden meteen al getroffen, door middel van versterkte grenscontroles en -bewaking.

Tot slot wil het kabinet dat Nederland een opt-out clausule krijgt voor het Europees asiel- en migratiebeleid. Het heeft het over een mini-Schengen: een samenwerking met gelijkgezinde en omringende landen om in tijden van crisis door instroom adequaat op te kunnen treden.

De strengste toelatingsregels van Europa

Behalve optreden in tijden van crises, wil het kabinet de asielinstroom beperken. ‘Nederland is op dit moment te aantrekkelijk voor asielzoekers; de inwilligingspercentages moeten van boven naar onder het Europees gemiddelde’, staat in het akkoord. Het kabinet wil dat Nederland de strengste toelatingsregels van Europa zal krijgen. Hiertoe heeft het aan lijst aan maatregelen gecreëerd. Hieronder de meest opvallende:

• De toelatingsprocedure wordt over het algemeen verscherpt. Veilige landencriteria worden aangepast, de asielzoeker moet zelf aantonen dat hij niet veilig is in eigen land en rechtsbijstand wordt beperkt.
• Geen automatische gezinshereniging meer en een forse beperking van na-reizigers. Bovendien mag dit pas na langere tijd dan wat er nu mogelijk is.
• De asielvergunning voor onbepaalde tijd wordt afgeschaft, die voor tijdelijk verblijf aangepast.
• Oekraïners zullen meer moeten bijdragen aan hun eigen opvang.
• Kansarme asielzoekers worden opgevangen op aparte locaties met een zo veel mogelijk versoberd en deels gesloten regime.
• Criminaliteit onder asielzoekers wordt harder aangepakt, onder andere door het uitzetten van daders.
• Maximale inzet op opvang in de regio en op migratiedeals. Het kabinet wil, om dit te bereiken, een modernisering van het VN-Vluchtelingenverdrag.

Arbeidsmigratie aangepakt

‘Het is nodig kritisch te blijven op wie wij nodig hebben en wie ons nodig heeft’, staat er in het akkoord. Daarom komt er een afwegingskader voor de vestiging van nieuwe bedrijven, in relatie tot de benodigde arbeidsmigranten, ruimte en energie.

Malafide uitzendconstructies zullen worden aangepakt, en werkgevers van arbeidsmigranten worden verantwoordelijk voor overlast en de kosten van arbeidsmigranten zonder reguliere huisvesting. Arbeidsmigranten van buiten de EU hebben een tewerkstellingsvergunning nodig om in Nederland te kunnen werken.

Kennismigranten worden uitgezonderd van dit laatste, maar de kwalificatie-eisen van deze groep worden aangescherpt en verhoogd. Zo zullen er bijvoorbeeld beperkingen zijn op studiemigratie in het hoger onderwijs.

Inburgeren lastiger

Ook om in Nederland te integreren en inburgeren zal lastiger worden. De standaardtermijn om Nederlander te worden wordt verlengd van het huidige vijf naar tien jaar. De taaleis wordt verhoogd en inburgeraars worden verwacht te leren over de Holocaust en de slachtoffers daarvan. Bovendien wil het kabinet buitenlandse ongewenste beïnvloeding tegengaan, zoals bijvoorbeeld via weekendscholen.

De vraag is of deze plannen wel de grondwettelijke toets zullen halen bij de rechter.
De formerende partijen denken in ieder geval van wel: ‘Dit hoofdlijnenakkoord, het regeerprogramma en initiatieven van de vier fracties bewegen zich binnen de grenzen van de grondwet, de grondrechten, de democratie en de rechtsstaat, zoals verwoord in het eindverslag van informateur Plasterk van 12 februari 2024’, lees de tekst.