Twee op de drie jonge moslims overweegt in de toekomst Nederland te verlaten. Een groeiend aantal jonge moslims voelt zich in ons land onveilig. Bij allemaal hebben ze geen vertrouwen meer in de Nederlandse politiek. De bezorgdheid over de groei van populisme is eveneens groot.

Dit blijkt uit onderzoek dat het Opiniehuis in samenwerking met de Kanttekening verrichtte onder ruim vijfhonderd moslims van tussen de 18 en 35 jaar oud. De meerderheid van de onderzochte groep is van Marokkaanse en Turkse herkomst. Het doel van dit onderzoek is om inzicht te krijgen in hun toekomstverwachtingen, gevoelens van veiligheid, en ervaringen met discriminatie en uitsluiting. Daarnaast wordt gekeken naar hoe actief deze jongeren hun religie praktiseren en naar hun vertrouwen in de politiek en de rechtsstaat, evenals de impact van islamofobie en de rol van de media.

Het onderzoek is online uitgevoerd in februari. Ook heeft het Opiniehuis moslims in de vier grote steden (Rotterdam, Amsterdam, Utrecht, Den Haag) geïnterviewd en bezoekers van de Ramadanbeurs (22 en 23 februari). De deelnemers aan het onderzoek zijn allemaal moslim, waarvan de meesten (57 procent) aangeven dat ze hun geloof ook sterk praktiseren. Slechts een heel klein deel (4 procent) doet helemaal niks met zijn of haar geloof. Hoewel het onderzoek volgens Opiniehuis te klein is om ‘statistisch betrouwbaar’ te kunnen zijn, is het wel ‘mogelijk om een goede indicatie te geven van de sentimenten die leven onder deze groep Nederlandse moslims.’

Veiligheid

Een op de drie ondervraagden voelt zich niet veilig. Wat opvalt is dat juist van de kleine groep moslims die hun geloof helemaal niet praktiseren, zich nog relatief het veiligst voelt. Blijkbaar vergroot het (zichtbaar) beoefenen van je islamitische geloof ook direct je gevoel van onveiligheid in Nederland.

Daar komt bij dat een groot deel (41 procent) van deze jonge moslims aangeeft zich de laatste jaren steeds onveiliger te voelen. Dat gevoel is het sterkst onder Marokkaanse moslims (46 procent) en onder moslimvrouwen (45 procent).

Discriminatie is de belangrijkste reden waarom jonge moslims zich onveilig voelen. Dit betreft zowel discriminatie door de overheid als door andere personen. Islamofobie speelt bovendien een grote rol: bijna een kwart van de moslims voert dit aan als reden voor onveiligheid. Anderen zeggen dat ze intimidatie ervaren, fysiek of op sociale media, vanwege hun geloof – wat in feite ook neerkomt op islamofobie. Tot slot zijn de oorlogen in het Midden-Oosten en Oekraïne ook redenen waarom men zich onveilig voelt.

Geen vertrouwen

Het donkerste beeld in dit onderzoek komt naar voren bij de vraag of jonge moslims vertrouwen hebben in de politiek. Zeer breed is dat vertrouwen volledig afwezig. Dat gevoel heerst bij alle ondervraagden, of ze nu een Turkse, Marokkaanse of Nederlandse achtergrond hebben. Wat wel opvalt is dat juist de ‘middengroep’ die de islam enigszins praktiseert het negatiefste gevoel heeft over de politiek: 95 procent van hen heeft geen vertrouwen. Bij moslims die hun geloof sterk praktiseren en moslims die helemaal niks met hun geloof doen, is er ietsje meer vertrouwen.

Weinig verrassend, want het kabinet bestaat voor een deel uit islamofobe partijen, is dat het aantreden van het kabinet-Schoof de gevoelens van somberheid over de Nederlandse politiek heeft versterkt.

De redenen achter die grotere somberheid komen ook uit het onderzoek naar voren: ruim een kwart geeft aan dat hierbij meespeelt dat het kabinet negatief over moslims en de islam spreekt. Ook het wegzetten van groepen en de discussie over immigratie en integratie spelen duidelijk mee.

Bijna de helft van de ondervraagde jonge moslims heeft vertrouwen in de Nederlandse rechtsstaat. Onder de relatief kleine groep moslims met een andere achtergrond dan Turks of Marokkaans, is dat vertrouwen een stuk groter. Wat opvalt is dat 70 procent van de totaal niet praktiserende moslims vertrouwen heeft in die rechtsstaat, wat veel hoger is dan het vertrouwen onder moslims die hun geloof sterker praktiseren.

Toekomst in Nederland?

Als het gaat om de toekomst, zijn jonge moslims verdeeld in drie ongeveer even grote groepen: een deel heeft vertrouwen, een deel juist totaal niet, en een derde groep is neutraal. Mannen zijn hierover iets negatiever dan vrouwen. Ook hier valt op, dat moslims die hun geloof helemaal niet praktiseren er anders naar kijken. Van hen kijkt juist twee derde positief naar de toekomst.

Meer dan de helft van de jonge moslims geeft aan dat zijn of haar beeld van de toekomst door de jaren heen negatiever is geworden. Slechts een veel kleiner deel is juist optimistischer geworden. Vooral – wederom – moslims die helemaal niets doen met hun geloof, zijn nog vaak positiever tegen de toekomst gaan aankijken.

Vier oorzaken springen er daarbij uit, waardoor moslims de laatste jaren negatiever naar de toekomst kijken: het politieke klimaat in Nederland (42 procent), islamofobie (41 procent), de manier waarop media berichten over gebeurtenissen (34 procent) en discriminatie en uitsluiting (28 procent).

Maar niet de hele groep denkt overal hetzelfde over. Jonge moslims verschillen al naar gelang afkomst en religieuze beleving. Zo speelt het politieke klimaat een minder grote rol bij het negatiever worden van de gevoelens van moslims met een andere etnische achtergrond dan de Turkse of Marokkaanse. Terwijl voor moslims met een Marokkaanse achtergrond discriminatie en de negatieve berichtgeving in de media juist zwaarder meetellen. Bij Nederlanders met een Turkse achtergrond hebben berichten in de media en discriminatie juist weer minder invloed op hun toekomstbeeld dan bij de gemiddelde jonge moslim.

Wat bovendien duidelijk naar voren komt is dat moslims die sterk hun geloof praktiseren, vaker wijzen op discriminatie en islamofobie als redenen waarom ze minder vertrouwen in de toekomst hebben. Aan de andere kant wijzen moslims die niets met hun geloof doen juist op de negatieve sfeer op sociale media en een ervaren gebrek aan vrijheid van meningsuiting als redenen om somberder te denken over de toekomst.

Weg uit Nederland

Veel jonge moslims willen in de toekomst weg uit Nederland: twee derde vindt emigratie naar een ander land een (zeer) waarschijnlijke optie. Turkse Nederlanders zijn nog het meest gehecht aan ons land: van hen overweegt ‘slechts’ 54 procent emigratie als serieuze optie. Dat staat tegenover drie kwart van de Marokkaanse Nederlanders die wil emigreren.

Een overweldigend aandeel van 90 procent van de sterk praktiserende moslims wil een toekomst zoeken buiten Nederland. Overigens is ook onder niet- of matig-praktiserende moslims de behoefte aan een toekomst elders nog steeds zeer groot.

Waar willen deze potentiële emigranten heen? Ze noemen vooral Turkije, Marokko en landen uit het Midden-Oosten als bestemmingen. Ze geven aan te willen verhuizen vanwege gevoelens van onveiligheid, omwille van de islamitische cultuur in de genoemde landen en om een nieuw avontuur aan te gaan.

Zorgwekkend

Opiniehuis stelt dat dit onderzoek ‘zorgwekkende trends’ onder jonge moslims onthult ‘met betrekking tot hun ervaren veiligheid en vertrouwen in de samenleving’. Er zijn veel gevoelens van onveiligheid, ‘met een opvallend hoger percentage onder vrouwen en moslims van Marokkaanse afkomst’. Islamofobie en discriminatie dragen hier sterk aan bij.

Daarnaast adviseert Opiniehuis met klem beleidsmakers en de samenleving ‘om aandacht te besteden aan de zorgen van moslimjongeren. Het is essentieel om een inclusieve en veilige omgeving te creëren waarin deze jongeren zich gewaardeerd en gehoord voelen. Alleen door het aanpakken van discriminatie, het bevorderen van dialoog en het verbeteren van de representatie in de media kan het vertrouwen in de samenleving worden hersteld en kan een toekomst worden gecreëerd waarin moslims zich veilig en geaccepteerd voelen in Nederland.’