De Marokkaanse autoriteiten hebben de grootste moeite de protesten in het noorden van het land te smoren na de arrestatie van protestleider Nasser Zafzafi vorige week. Hij zat sinds vrijdag ondergedoken. Het verzet wordt met de dag groter. Ook vanuit Nederland klinkt steeds meer kritiek op Rabat. De Kanttekening sprak Marokkaanse Nederlanders over de kwestie.

Op social media worden massaal berichten gedeeld van de protesten in Marokko en de arrestatie van protestleider Nasser Zafzafi. Beelden waarin te zien is hoe demonstranten hard worden aangepakt door de Marokkaanse politie zijn ook in Nederland viraal gegaan. Marokkaanse Nederlanders sporen elkaar aan ook in Nederland te demonstreren tegen de onderdrukking in Marokko; precies datgene wat Zafzafi in een videoboodschap vroeg van Europese Marokkanen. ‘Ik richt me tot mijn broeders in Europa die niet protesteren. Waarom gaan jullie de straat niet op, als jullie broeders omsingeld, geïntimideerd en uitgescholden worden?’, verklaarde Zafzafi. Daarnaast had hij kritiek op de moskeeën in Europa die pal achter de Marokkaanse regering staan. ‘De imams in Europa worden door jullie geld uitbetaald, maar spreken zich uit tegen jullie broeders en zusters’, aldus het gearresteerde verzetssymbool.

‘Je ziet nu dat er enorm veel betrokkenheid is onder Marokkaanse Nederlanders, er gaat geen week voorbij zonder een demonstratie in Nederland. Mensen zijn woedend, woedend, woedend’, zegt hbo-docent Fouad el-Haji. Marokkaanse Nederlanders in de veertig die alles in het leven hebben bereikt zitten volgens hem te huilen bij het zien van de beelden. ‘Uit woede, machteloosheid en herkenning. Maar ook uit angst, omdat iedereen wel familie heeft in het gebied. De jongste generaties zijn opgegroeid met het idee dat het eindelijk de goede kant opgaat in Marokko. Dat blijkt nu ijdele hoop te zijn. Ze voelen zich verraden door de Marokkaanse overheid.’ Hij denkt dat er met de protesten verandering komt in de passieve houding van Marokkaans-Nederlandse jongeren als het gaat om politieke ontwikkelingen in Marokko. ‘Daar is geen ontkomen aan. Hoe Riffijnen worden behandeld, is hét gesprek aan de eettafel, in de moskee. Als die mensen ooit enig geloof hebben gehad in het regime, dan is dat nu echt helemaal weg.’

Ondernemer Abdelbasset Zaghdoud vindt het positief dat mensen ook vanuit Nederland opstaan voor rechtvaardigheid in het Rif-gebied. ‘Ik wil een rechtvaardig, democratisch Marokko dat goed is voor zijn burgers. Ik gun het land vooruitgang zonder gedoe. Want het land heeft potentie genoeg, maar dan moet de corruptie stoppen en het onrecht ophouden. Iedereen, ook Marokkaanse Nederlanders willen een oplossing. Het gaat om ons land, onze familie aldaar. De protesten raken dus niet alleen Marokkanen daar, maar ook ons hier in Nederland.’ Een grote meerderheid van Marokkaanse Nederlanders komt oorspronkelijk uit het Rif-gebied in Marokko en hebben daar familie. Toch zijn er ook Marokkaanse Nederlanders die fel tegen de protesten zijn. ‘De situatie lijkt op veel punten op die van de Turkse Nederlanders. Het ene deel van hen is pro- en het andere deel is anti-Erdogan. Zo is het nu ook met de Marokkanen in Nederland.’ Naast steun aan de protesten heeft Zaghdoud ook kritiek op ‘een kleine groep’ separatisten die uit zijn op afscheiding van het gebied van Marokko. Daarnaast heeft de koning volgens hem de afgelopen achttien jaar wel zijn uiterste best gedaan en is er tijd nodig voor verandering en vooruitgang. ‘Zelfs de overgrote meerderheid van de Berbers wil geen afscheiding. Ze zijn in de eerste plaats moslim en dan pas Berber. Het zijn kinderen, broers en zussen van Marokko.’

Voormalig Tweede Kamerlid namens de PvdA, Ahmed Marcouch, sluit zich aan bij Zaghdoud. ‘Het is een marginale groep die deze demonstraties misbruikt, want het gaat de demonstranten helemaal niet om onafhankelijkheid, maar om goed onderwijs, een ziekenhuis en werkgelegenheid. Misschien is dat ook de zorg van veel Marokkaanse Nederlanders, ze worstelen met de vraag ‘aan welke groep verbind ik mij?’ Mensen die ambassadeur moeten zijn voor de demonstraties zijn onderling heel erg gefragmenteerd.’

Marcouch was in januari op bezoek in het Rif-gebied. Hij heeft daar activisten gesproken en Kamervragen gesteld over de situatie in het land. Daar waren de Marokkaanse autoriteiten volgens hem niet blij mee. Ook hij ziet dat Marokkaanse Nederlanders zich vaker in het debat mengen over de ontwikkelingen in het Rif-gebied. ‘Het is nog steeds niet te vergelijken met de betrokkenheid van bijvoorbeeld Turkse Nederlanders met Turkije. Veel Europese Marokkanen hebben een geromantiseerd beeld van Marokko. Ze kennen het als vakantieland en krijgen de ellende van mensen in de Rif niet mee. Ze denken soms dat het echt goed gaat met het land.’

Daarnaast zijn Marokkaanse Nederlanders volgens Marcouch ook minder nationalistisch dan Turkse Nederlanders, waardoor politieke thema’s uit Marokko minder aanslaan in Nederland. ‘Dat heeft vooral te maken met de geschiedenis van onderdrukking van de Rif. Jarenlang was het vreemd om trots te zijn op de taal, cultuur en identiteit van de Rif. Er was ook heel lang angst voor alles wat georganiseerd is, omdat organisatie overheid impliceert en de overheid onbetrouwbaar is gebleken. Dat er minder dan verwacht steun is voor de Riffijnse zaak vanuit Nederland heeft ook met de organisatiegraad van de Marokkaanse gemeenschap in Nederland te maken. Het contrast met Turkse Nederlanders kan op dit vlak niet groter zijn.’

Marcouch steunt de democratische eisen van de demonstranten, maar dat geldt niet voor alle prominente Marokkaanse Nederlanders. Op social media klinkt kritiek op prominente Marokkaanse Nederlanders die dat niet doen. ‘Ik mis het geluid vanuit de Marokkaans-Nederlandse prominenten en politici, over de kwestie in de Rif, terwijl veel van hen afkomstig zijn uit deze regio’, schrijft een Marokkaanse Nederlander op Facebook. ‘Andere internationale actualiteiten, zoals de politiek van Amerika en terrorisme, hebben wel hun aandacht. Ik ben oprecht benieuwd naar hun visie en ik denk meerderen met mij.’

Schrijver en publicist Said el-Haji schroomt niet om zich uit te spreken. Op de vraag in hoeverre hij zich solidair voelt met de demonstranten in Marokko, zegt hij dat hij zeer begaan is met het lot van de Riffijnen. ‘Ik vind hun eisen volkomen terecht en de manier waarop ze nu al maandenlang op vreedzame wijze demonstreren is voorbeeldig. Daarom betreur ik de arrestatie van de protestleiders, onder wie de grote man Zafzafi, zeer.’