In Den Haag kunnen mensen sinds 21 maart volledig anoniem een soa-test ophalen bij de apotheek. De initiatiefnemers van de zelfserviceautomaat voor soa-testen geloven dat geslachtsziektes op deze manier veel eerder ontdekt worden. De Kanttekening sprak daarover arts infectieziektebestrijding Hanna Bos.

Sinds 21 maart kan je in Den Haag een soa-test uit de muur trekken. Bij de apotheek op het Prins Hendrikplein in het Zeeheldenkwartier staat een zelfserviceautomaat, waar je via een touchscreen kunt kiezen uit vijf verschillende testen. Met name Turkse en Marokkaanse Nederlanders zouden gebruik maken van deze service vanwege de anonimiteit die gewaarborgd wordt. “De test komt in een discrete doos uit de automaat. Thuis neem je de test af. Die stuur je naar het laboratorium en je krijgt binnen drie werkdagen de uitslag in je mail”, lichten de bedenkers van dit concept, Marlous Lasschuyt en Klazien Visser, toe in een reactie aan de NOS. “Dit is een hele discrete anonieme oplossing om op een soa te testen.”

Uit de laatste kerncijfers over seksuele gezondheid die tot stand gekomen zijn via het Centraal Bureau voor de Statistiek in samenwerking met Rutgers, RIVM en Soa Aids Nederland, blijkt onder meer dat Nederlanders met een niet-westerse migratieachtergrond zich in 2016 vaker lieten testen op hiv of een andere soa dan autochtonen. Volgens de cijfers liet vorig jaar 7,6 procent van de bevolking met een niet-westerse migratieachtergrond zich testen op hiv en 8,4 procent van deze groep liet zich testen op een andere soa, van de autochtone groep Nederlanders was dit percentage respectievelijk 3,9 procent en 4,8 procent.

Toch is er een kanttekening te plaatsen bij deze cijfers. “De kerncijfers over seksuele gezondheid zijn gemeten over een hele brede groep, namelijk over de leeftijdscategorie van 16 tot 85 jaar”, meldt Hanna Bos, arts infectieziektebestrijding van Soa Aids Nederland. “Alle leeftijdsgroepen zijn dus bij elkaar gegooid, wat een ongenuanceerd beeld schetst. Er zijn natuurlijk grote verschillen tussen tachtigjarigen en bijvoorbeeld twintigjarigen. Daarnaast zien we ook verschuivingen bij mensen met een niet-westerse migratieachtergrond. De richtlijn van de huisarts onderschrijft bijvoorbeeld om alle Turkse en Marokkaanse Nederlanders van zowel de eerste als de tweede generatie op alle geslachtsziekten te laten testen. In de praktijk zien we echter dat het bij Turkse en Marokkaanse Nederlanders uit de tweede generatie meestal alleen nodig is om te testen op chlamydia.” Chlamydia is een soa die over het algemeen vaak voorkomt.

Mensen van buiten West-Europa, Noord-Amerika of Australië hebben volgens Soa Aids Nederland een verhoogde kans op hiv en andere soa’s, in deze regio’s komen geslachtsziektes namelijk vaker voor. De NHG-richtlijn, protocol voor huisartsen, adviseert dan ook om extra alert te zijn bij patiënten die afkomstig zijn uit deze gebieden. Bos: “Uit de praktijk weten we dat huisartsen het lastig vinden om pro-actief te werk. Voor veel mensen is hiv en andere geslachtsziekten een gevoelig onderwerp en niet altijd makkelijk bespreekbaar.” Toch moeten huisartsen volgens Bos wel een inschatting maken waarbij zij ook etniciteit meewegen. “Als huisarts is het lastig om te zeggen: je bent een Ghanese vrouw van vijftig met een hoge bloeddruk, laten we gaan testen op hiv. Het lijkt dan alsof zo’n huisarts etnisch aan het profileren is, maar in feite moet een huisarts ook gewoon werken met het gegeven dat er bepaalde risicogroepen zijn. Van blanke vrouwen met blonde haren weten we ook dat zij een hogere kans op osteoporose (broos wordende botten, red.) hebben, dus daar zijn we ook alerter op.”

Volgens Bos heerst er een groot taboe op hiv en andere geslachtsziektes in de Turkse en Marokkaanse gemeenschappen. “Maar ook onder autochtonen zien we dat het een gevoelig onderwerp is”, voegt zij eraan toe. “We zien vaak dat een hiv-infectie te laat ontdekt wordt, dat heeft te maken met het sociale stigma rondom hiv. We proberen dit probleem aan te pakken, want het is essentieel om er zo vroeg mogelijk bij te zijn wanneer iemand besmet is met hiv, de zelfserviceautomaat in Den Haag verlaagt de drempel om je te laten testen, dus dat zie ik als een positieve ontwikkeling. Hiv en ook andere geslachtsziekten wekken vaak de associatie op van losbandige seks en wisselende sekspartners, maar de meeste infecties worden overgedragen in een vaste relatie. Vaak zijn er ook nog misvattingen over wat hiv precies is en wat de gevolgen kunnen zijn. Zo zijn er bijvoorbeeld mensen die denken dat hiv overdraagbaar is door elkaar de hand te schudden. Zo’n stigma is vaak gebaseerd op vooroordelen en kan ook te maken hebben met culturele achtergronden. Dergelijke stigma’s worden in stand gehouden door kennisgebrek, dat is een zorgelijk punt, maar we werken er hard aan om het te doorbreken.”