Hindoes wassen en cremeren zich al eeuwenlang in de rivier de Ganges, maar er is nu een jonge generatie die kanttekeningen plaatst bij deze rituelen. Onze correspondent Sara-May Leeflang doet verslag vanuit India.

Benares is één van de oudste constant bevolkte steden in de geschiedenis. Het bestaat al ruim 2.800 jaar. Het is één van de zeven heilige steden in India. Veel hindoes komen er om te sterven. Maar ook eren zij er de goden door zich te ‘reinigen’ in het water van de voor hindoes heilige Ganges om zich te ontdoen van hun zonden. Hindoes geloven dat in het water van de Ganges helende krachten schuilen. Dagelijks komen rond de 1.500 pelgrims naar de Ganges om een bad te nemen. Veel jonge Indiërs worstelen daarmee en stellen de milieuvervuiling die met deze eeuwenoude traditie gepaard gaat aan de kaak.

IT’ers Ranjith (26) en Santhosh (28) komen oorspronkelijk uit Kerala en zijn een paar dagen op vakantie in de stad. Het is hun eerste keer en ze zijn onder de indruk van de stad. ‘We baden in de rivier. We geloven dat we onze zonden wegwassen en weer met een schone lei beginnen’, zegt Ranjith. Veel mensen nemen het water van de Ganges mee naar huis, zo ook Ranjith en Santhosh. Santosh: ‘We hebben twee flessen gevuld. Onze familie gebruikt dit water voor rituelen.’

Om zeven uur s avonds is er altijd een ceremonie bij de beroemde traptreden van de Dashashwamedh Ghat (ghat betekent trap in het Hindi). De ceremonie heet Ganga Aarti, dat het aanbidden van de rivier betekent. Het gaat gepaard met veel vuur, dans en gezang. Er zijn 88 ghats, dat zijn trappen die naar de Ganges leiden. De meeste ghats worden gebruikt om te baden en voor ceremoniële doeleinden en een paar worden gebruikt voor crematies. De Manikarnika Ghat is één van de meest bekende ghats waar de lichamen van talloze hindoes al eeuwenlang worden gecremeerd. De aantallen verschillen, maar per dag worden rond de tachtig tot driehonderd mensen gecremeerd. Het is strikt verboden om foto’s te maken, maar veel toeristen die een boottrip maken op de Ganges trekken zich daar weinig van aan. In het donker flitsen overal de camera’s. De ghats hebben allemaal een eigen legende. Zo is de Dashashwamedh Ghat erg bekend, omdat volgens de overlevering Brahma (de schepper) tien paarden offerde om Shiva (de vernietiger) te verwelkomen.

Lee (32), ingenieur in Benares, woont sinds een paar jaar in de stad. Hij wil in Benares gecremeerd worden. ‘We geloven dat je dan meteen naar God gaat. Voor Indiërs is het water van de Ganges het puurste en heiligste dat er bestaat.’ Volgens Lee maakt het niet uit waar het lichaam precies wordt verbrand. ‘Als je as maar in de Ganges in Benares wordt uitgestrooid.’ Ondanks dat men weet dat er veel menselijke resten – er gaan verhalen dat sommige lichamen niet volledig worden gecremeerd en er nog lichaamsdelen rondzwerven – en afval in de rivier zwermen, blijft Lee optimistisch. ‘Als je het water van de Ganges in een fles stopt en na driehonderd jaar drinkt, is het nog steeds van dezelfde kwaliteit, honderd procent puur.’ Lee is niet de enige met deze gedachte. Veel Indiërs zwemmen in de Ganges en drinken het water. Volgens Lee is het water niet vervuild. ‘Als je mensen cremeert blijven er alleen maar natuurlijke stoffen over zoals ijzer en zilver. Er is alleen veel modder, dus het lijkt vervuild.’

De statistieken laten echter andere cijfers zien. De Ganges behoort tot één van de meest vervuilde rivieren ter wereld. De Ganges komt van de westelijke Himalaya’s en mondt ruim 2.500 kilometer verder uit in de Baai van Bengalen. Naast het baden en wassen van mensen, kleren en dieren en natuurlijk de crematies wordt er ook riolering en industrieel afval op grote schaal in de Ganges geloosd. De rivier gaat door bijna dertig steden en 48 dorpen. Het is een belangrijke levensader.

Ashok (25) is werkzaam in de toeristenbranche en is geboren en getogen in Benares. Hij hij heeft kritiek op de eeuwenoude traditie van zijn stad. Zijn familie is hindoe, maar hij gelooft niet in leven na de dood. ‘Er is zoveel vervuiling en ontbossing door de crematies, ik wil daar niet aan bijdragen. Ik wil begraven worden.’ Volgens Ashok hebben degenen die de lichamen cremeren er een monopolie op en zijn ze daar stinkend rijk mee geworden. ‘Ze hebben niet alleen een monopolie op het verbranden, maar ook op het hout, het vuur en ga zo maar door. Ze kijken hoeveel geld je hebt en stemmen dan de prijs af. Families kunnen hier niets tegen doen.’

Sash (26) uit Azamgarh zegt dat zijn generatie sceptisch is over het ritueel. ‘Wij zijn goed opgeleid en denken wetenschappelijk. De meesten geloven niet in de mythe. We weten dat de rivier vervuild is. Ik kan me voorstellen dat als je dichtbij de oorsprong zit en je dan aan het mediteren bent, dat het water dan een speciale betekenis krijgt. Maar het water in Benares is erg ver weg van de bron.’ Toch zijn er veel oudere mensen voor wie het ritueel heel belangrijk is. Deze mensen zijn volgens Sash vaak laagopgeleid en opgeroeid in conservatieve omgevingen.

Leraar Vishak (42) uit Gorakhpur zegt dat Indiërs het geloof praktiseren zonder de achterliggende context mee te nemen. ‘Mensen aanbidden goden, bomen, rivieren en beelden, omdat deze ooit heilig zijn gemaakt. Mensen aanbaden voorheen grote bomen, omdat die een belangrijke rol vervulden in hun leven. Om deze bomen te beschermen werden ze gelinkt aan religie, zodat ze niet gekapt konden worden. Nu bidt iedereen tot de boom zonder te weten waar het eigenlijk over gaat. Ze gebruiken religie voor hun eigen doeleinden.’ Dat is volgens Vishak ook het geval met de Ganges. ‘Mensen zijn vergeten waarom de rivier heilig is. Want als iets heilig is, dan bescherm je het. Maar in plaats daarvan wordt het vervuild.’