In Mauritanië zijn er nog steeds tienduizenden slaven. Waarom kunnen slavenhandelaren hun gang gaan?

CNN-verslaggevers berichtten onlangs over moderne slavernij in Libië. Ze filmden met verborgen camera’s hoe mensen worden verkocht op veilingen. ‘Grote, sterke jongens, goed voor landarbeid’, zegt een stem terwijl twee mannen angstig om zich heen kijken. Een vinger wijst naar niet zichtbare omstanders. ‘Vierhonderd… Zevenhonderd…’, vervolgt de stem. De verslaggevers stelden vast dat dit soort praktijken minimaal één of twee keer per maand plaatsvinden. Nu de kustwacht strenger controleert, kunnen minder migranten de gevaarlijke oversteek naar Europa maken. ‘De smokkelaars worden meesters, de migranten en vluchtelingen worden slaven’, constateren de verslaggevers.

Niet alleen in Libië vinden dit soort praktijken plaats, ook elders in Afrika namelijk in Mauritanië heerst slavernij. Slavernij is sinds 2007 verboden in Mauritanië, maar dit verbod wordt niet gehandhaafd. In 2007 werd slavernij strafbaar, nadat het in 1960 en later nog eens in 1981 al officieel was afgeschaft. Desondanks blijkt uit de Global slavery index dat nog altijd tienduizenden mensen slaaf zijn, wat vreemd is voor een in naam islamitische republiek. De Koran zegt immers dat een geboren moslim nooit tot slaaf mag worden gemaakt. Andere onderzoekers denken dat het echte cijfer nog veel hoger ligt, namelijk zo’n twintig procent van de bevolking, circa half miljoen Mauritaniërs.

Het is het Mauritaanse kastensysteem dat de miserabele positie van de lagere klassen in stand houdt. Dat wilde blogger Mohamed Cheikh Ould M’Khaitir aan de kaak stellen. Hoe gevoelig dat ligt blijkt na zijn eerste blog die hij erover publiceert in 2013 – die wordt hem direct fataal. Dat zijn aanklacht geen overbodige luxe is, blijkt uit de trieste geschiedenis van het volk Haratin. Deze groep trekt van oudsher van oase naar oase of is boer. Toen de Moren honderden jaren geleden uit het noorden het land binnenvielen, maakten ze vele Haratin tot slaaf. Eenmaal in de vicieuze cirkel is ontsnappen aan een dramatisch levenslot bijna onmogelijk, omdat de slavernij wordt ‘geërfd’ door het nageslacht. Omdat slavernij is ingebed in de cultuur van het land zijn vele voormalige tot slaaf gemaakten zelfs na het afschaffen van het lijfeigenschap nog trouw aan hun voormalige meesters.

Islamitische organisaties claimden dat het artkel van M’Khaitir het eerste islam kritische stuk ooit is dat in Mauritanië werd gepubliceerd. Ze zien in zijn kritiek een belediging van de islam en de profeet Mohammed. In ieder geval valt het racisme tegen zwarte geloofsgenoten in Mauritanië niet uit te leggen en dát is waar de jonge blogger over valt.

M’Khaitir legt in zijn blog uit dat religie door mensen wordt geïnterpreteerd en daardoor een dubbele standaard te weeg kan brengen waarmee kwade praktijken goed kunnen worden gepraat. Zo beweert hij dat Joden door Mohammed zijn gedood en Arabieren voor hetzelfde vergrijp zijn vergeven. Het zou volgens hem verklaren waarom de gruwelijke praktijken die zijn mensen overkomen nog altijd oogluikend worden toegestaan en binnen islamitische kaders kennelijk niet opgelost kunnen worden. Nu is de islam al honderden jaren het dominante leefsysteem in het land. M’Khaitir stelt: ‘Als zelfs de islam, waarvan moslims zeggen dat alle gelovigen gelijk zijn, deze tweedeling niet kan opheffen, hoeven we niet veel te verwachten in de nabije toekomst.’

Het grootste probleem met de slavernij in Mauritanië is het feit dat een verbod inmiddels wel strafbaar is, maar ambtenaren er bar weinig aan doen dat te handhaven. Er is simpelweg weinig wil om het tegen te gaan. Allereerst zou een nationale dialoog dus wenselijk zijn. In westerse landen woedt al langer een debat over de erfenis van het slavernijverleden. De vragen die gesteld worden aan de voormalige kolonisator moeten beantwoord worden om de geschiedenis, maar vooral de nakomelingen van de mensen die het betreft, recht te doen.

De drempel van het toezien op het verbod moet in Mauritanië nog genomen worden, voordat kan worden toegekomen aan de beantwoording van overige vragen.