Na de val van het klunskabinet-Schoof kwam meteen de vraag op tafel welke coalitie straks te verwachten valt. Een herhaling van de huidige zou daarbij volstrekt ongeloofwaardig zijn, nog afgezien daarvan dat van de NSC niets, en van de BBB weinig overblijft, zodat ook met een uit de dood herrezen JA21 een meerderheid niet in zicht is.

De enige denkbare meerderheid valt op grond van de huidige peilingen te vinden waar die ook in 2023 te vinden was: door de VVD niet naar rechts, maar – oei, eng! – naar links te laten kijken, tot de combinatie GroenLinks-PvdA toe. Want alleen met CDA en D66 zal het niet lukken om op 75 zetels uit te komen, en die hebben, anders dan de VVD, een samenwerking met extreemrechts principieel uitgesloten.

Bezorgd vraagt men zich in de pers sindsdien steevast af of zo’n coalitie met Timmermans voor een belangrijk deel van de VVD-achterban wel te verteren valt. De moreel veel relevantere vraag of omgekeerd een coalitie met Yesilgöz wel voor het electoraat van GroenLinks-PvdA te verteren valt, wordt daarentegen zelden gesteld.

Terwijl links heel wat meer reden heeft om de VVD een onappetijtelijke coalitiepartner te vinden dan omgekeerd, zeker zolang die door Yesilgöz wordt aangevoerd. Met absurde aanvallen op de concurrentie poogt zij haar eigen falen te verbloemen. In de twee jaar dat zij nu haar partij ‘leidt’, is niet – zoals zij in schelle bewoordingen van de daken schreeuwt – de PvdA door GroenLinks ‘uit het midden weggerukt’, maar juist, in hoge mate door haar eigen toedoen, de VVD uit angst voor Wilders naar rechts geradicaliseerd.

Al onder Rutte, met zijn gebrek aan actieve herinnering, nam de VVD het tijdens verkiezingscampagnes niet zo nauw met de waarheid. Maar bij Yesilgöz heeft de brutale leugenachtigheid ongekende hoogten bereikt. Nooit eerder heeft een partijleider van de VVD zoveel kwaadaardigheid met zoveel incompetentie gecombineerd.

Als ik een stemadvies mag geven dat ik zelf niet zal opvolgen: als u het rechts van het midden zoekt, stem dan CDA. Dat heeft zich onder Henri Bontenbal, na het rampzalige avontuur van Maxime Verhagen met Wilders in 2010 en het slappe Rutte-aftreksel Wopke Hoekstra in 2021, nu met een duidelijk inhoudelijk en fatsoenlijk profiel herpakt.

Yesilgöz’ probleem met Wilders bleek niet de koers van zijn beleid te betreffen, maar de uitvoering

Tegenover alle naïeve missers van Omtzigt waar het de rechtsstatelijke verklaringen van de PVV en haar ijskast betreft, heeft Bontenbal principieel afstand gehouden van een fascistoïde partijdictator die zijn bewondering voor Trump, Poetin en Netanyahu niet verheelt.

In dat opzicht is na de verkiezingen van november 2023 gebeurd waarvoor gewaarschuwd is door een oudere garde van fatsoenlijke VVD’ers – Jozias van Aartsen, Ed Nijpels en tal van burgemeesters die zich nu steeds openlijker tegen de landelijke VVD-obsessie met asiel en het aanschurken tegen de PVV keren.

Want mocht iemand – zoals ook ik toch even deed – gehoopt hebben dat na de implosie van het interimkabinetje de VVD een streep zou zetten onder haar geflirt met extreemrechts gedachtengoed de afgelopen tijd, dan had die het mis. Yesilgöz’ probleem met Wilders bleek niet de koers van zijn beleid te betreffen, maar de uitvoering, alsmede de, inderdaad ongekende, incompetentie van Marjolein Faber.

Tot openlijk afgrijzen van menig VVD-burgemeester die nu op lokaal niveau de puinhopen van het extreemrechtse experiment in Den Haag mag opruimen, omarmt de landelijke partijtop in feite Wilders’ koers. Zij belooft slechts dat ‘beter’ te zullen doen. Ook bestond zij het, eveneens tot verbijstering van menig lokaal VVD-bestuurder, om een coalitie met Timmermans als een even grote no-go te betitelen als met Wilders, die de vorige coalitie liet ontploffen.

De demonstratievrijheid moet worden ingeperkt, want de automobilist mag geen last hebben van blokkades (althans die van vreedzame linkse milieu-altruïsten, niet die van met tractoren bewapende rechtse boeren). Voor een door Wilders aangemoedigde particuliere jacht op buitenlanders in Oost-Groningen toont de VVD-minister van Justitie (!) begrip. Zelfs humanitaire hulp aan illegalen wordt nu met VVD-steun strafbaar. Tegelijk staan al haar voorlieden op 4 mei braaf op de Dam te prevelen: dat nooit meer.

Met liberalisme heeft dat niets meer te doen. Met angst en grenzeloos opportunisme des te meer. Maar als de VVD zo graag de PVV in de jacht op de onderbuik wil naäpen, waarom sluit ze zich dan niet gewoon bij Wilders aan? Dat is wel zo helder.