Verschillende Nederlanders die deel uitmaakten van de Global Sumud Flotilla zijn gisteravond en vanochtend opgepakt door de Israëlische autoriteiten. Premier Schoof zegt dat wel te snappen. Nederland zal geen druk uitoefenen om ze snel vrij te krijgen.
Donderdagochtend vroeg werd ook de Nederlandse boot Mohammad Bhar onderschept door Israël, schrijft de Telegraaf, dat een life blog bijhoudt nu de Flotilla de Gazaanse kust nadert. Op de Mohammad Bhar zaten zes mensen met een Nederlands paspoort of verblijfsdocument. Vijf van deze bemanningsleden zouden in hongerstaking gaan, melden woordvoerders volgens de krant.
Woensdagavond werden waarschijnlijk ook al vier mensen van de Nederlandse delegatie gearresteerd. Zij zaten op andere boten. Verschillende bemanningsleden roepen de overheid op om hun vrijlating te eisen, maar daar zal premier Schoof geen gehoor aan geven. De Nederlandse activisten wisten dat er een risico was, liet hij woensdag avond weten. Hij zegt, vanuit deze optiek, te begrijpen dat Israël deze mensen oppakt, zegt hij volgens de Telegraaf.
Volgens berichten in de vroege ochtend zouden er op dit moment nog vijf activisten op zee zijn. De life tracker van de Flotilla laat rond het middaguur zien dat er nog vier schepen op zee zijn: de Marinette, de Mikeno, de Shireen en de Summertime – Jong.
FvD heeft een nieuwe lijsttrekker en over de reden voor deze wijziging doet de partij niet bepaald geheimzinnig. Met Thierry Baudet lukte het niet meer om de partij te laten groeien en waren media meer dan terughoudend om Forum enige aandacht te geven. Enter Lidewij de Vos, een jonge vrouw die vrij onbekend is, maar de boodschap op een frisse manier kan vertellen en wellicht media weer voor het verhaal van FvD zou kunnen interesseren.
Het is nogal een doorzichtige truc: De Vos mag zichzelf nu lijsttrekker en fractievoorzitter noemen, maar Baudet blijft gewoon partijvoorzitter en die is bij deze ondemocratisch georganiseerde ledenpartij oppermachtig. De Vos is dus een soort marionet van de baas, die wordt ingezet voor PR-doeleinden. Het gekste is: het werkt. De Vos zat inmiddels al bij Nieuws van de Dag en kreeg interviews bij De Telegraaf en NRC. Het is maar de vraag of Baudet die zou hebben gekregen.
Aan FvD is ondertussen inhoudelijk niets veranderd. Als je in de oude situatie bezwaren had tegen de ideologie van Baudet, heb je die nu nog steeds. Zo zat De Vos deze week ook in de podcast van Powned, waar ze mocht vertellen over de uiterst conservatieve partijstandpunten over abortus en transgenders. Er is werkelijk niets nieuws onder de zon.
Remigratie
Op dat ene punt na dan. Vroeger waren uiterst rechtse partijen voor minder immigratie en strengere integratie, nu wordt er vaak een standpunt aan toegevoegd: remigratie. De Vos mag er bij Powned uitgebreid over vertellen alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. Helemaal conform de nieuwe uitstraling van Forum gaat dit idee beslist niet over deportatie, meldt ze. Gedwongen uitzetten geldt alleen voor illegalen en asielzoekers die criminele feiten plegen.
Als mensen niet integreren, moet je dat niet eindeloos van ze blijven vragen
Niets aan de hand dus, zo is de toon. Remigratie is beleid voor mensen die hier niet kunnen aarden en zich hier niet thuis voelen. Dat is volgens De Vos ‘een grote groep’. Ze wil niet dat we een minderheid in eigen land worden. Die mensen zijn hier gastvrij ontvangen, maar het is de taak van volksvertegenwoordiger De Vos om op te komen voor de Nederlandse bevolking en ‘ons thuis’ te beschermen. De terminologie is letterlijk een kopie van die van Baudet, maar dat lijkt de interviewers te ontgaan.
Dit is een hele redelijke regeling, zo meldt De Vos. Het is een soort aanbod voor mensen die niet goed meedoen. Als mensen niet integreren, moet je dat niet eindeloos van ze blijven vragen. De mensen geven soms zelf aan dat ze niet Nederlands zijn. Er zijn te veel mensen hierheen gehaald en dat wil je terugdraaien. Er zijn weliswaar raakvlakken tussen de islam en de ideeën van FvD, denkt De Vos, maar de islam hoort nu eenmaal niet bij Nederland.
Normalisering
Zo slaat FvD twee vliegen in een klap: de partij is terug als respectabele club die je als journalist rustig onkritische aandacht kunt geven, zonder dat je je daarbij moet afvragen of je met uiterst rechts zit te babbelen. Dat dat het geval is, zou je kunnen concluderen uit het feit dat er niets aan het programma is veranderd en dat De Vos continu haar bewondering voor Baudet uitspreekt. Dat laatste kun je haar natuurlijk niet helemaal verwijten, want ze is van hem afhankelijk.
Ondertussen werkt de strategie zo goed dat een standpunt dat tot dusver tot de meest extreme marges van het politieke spectrum behoorde, wordt genormaliseerd. Mensen die zelf zijn gemigreerd of van migranten afstammen, kunnen vaak helemaal niet integreren en dus is dat streven zinloos, zo is de stelling. Remigratie is dan de oplossing om ‘ons thuis’ te beschermen. Nu een vrijblijvend aanbod, maar we weten hoe het met voorstellen op dit terrein de afgelopen decennia is gegaan: ze gaan van kwaad tot erger.
Forum krijgt met de nieuwe lijsttrekker weer zendtijd. Zouden we niet beter moeten opletten wat de partij vertelt?
De Turkse Amerika-correspondent Hüseyin Günay heeft voorlopig zijn laatste duiding gegeven voor de regeringsgezinde zender NTV. Hij is op staande voet ontslagen nadat beelden vrijkwamen van zijn grove commentaar op het bezoek van Erdogan aan Trump in Washington, zo meldtTurkish Minute.
‘Turkije heeft niks binnengehaald’, zegt Günay, denkend dat de microfoon uitstaat, op een onbewaakt moment dat door AP werd vastgelegd. ‘Ja, er is gepraat over de F-35-deal, over de Kaan-straaljagermotoren, maar het is allemaal voorwaardelijk. Ze willen dat we stoppen met het kopen van Russisch gas, niet meer handelen met China en geen geldtransfers meer doen naar Palestijnen. Dit zijn allemaal voorwaarden die Turkije niet kan accepteren’, aldus Günay.
Hij doet deze uitspraken, gelardeerd met gescheld en beledigende Turkse termen. Ook spreekt de huisjournalist van de Turkse staat zijn mond voorbij over de intriges binnen de regering van Erdogan. Er zou een enorme machtsstrijd gaande zijn tussen minister van Buitenlandse Zaken Hakan Fidan enerzijds en Erdogans zoon Bilal en schoonzoon Selçuk Bayraktar anderzijds — allemaal vooruitlopend op de controle over een post-Erdoganistisch Turkije.
‘We hebben veel geld betaald en er een show van gemaakt. We kwamen hier als escorts en we hebben ze al de sleutels overhandigd. De weg die Turkije bewandelt is onzinnig’, aldus Günay, die niet lang daarna werd ontslagen door NTV.
Nederland zal toch enkele zieke kinderen uit Gaza in Nederland van medische zorg voorzien. Dit schrijven demissionair minister David van Weel (Buitenlandse Zaken, VVD) en staatssecretaris Aukje de Vries (Ontwikkelingshulp, VVD) vandaag in een brief aan de Tweede Kamer.
Het staat in de laatste paragraaf van een uitbreide brief, waarin de ministers vooral de nadruk leggen op zorg in de regio. Maar er zijn enkele gevallen waarbij deze zorg niet toereikend is, erkennen ze. Hierbij gaat het om kinderen die complexe, hooggespecialiseerde zorg nodig hebben en bovendien in levensgevaar zijn. ‘In verband met gebrek aan capaciteit in enkele landen en obstakels van wat betreft toegankelijkheid of politieke wil in andere landen is gebleken dat nu sprake is van een tekort in de regio’, aldus de ministers in de brief.
Deze toezegging is verassend. De afgelopen weken is er druk gedebatteerd over medische zorg voor Palestijnse kinderen. Meerdere moties werden ingediend, en steeds weer verworpen. De meest recente motie werd gisteren met 74 stemmen tegen nog van tafel geveegd.
Geen concrete toezegging
De brief is dan ook allesbehalve een concrete, volmondige toezegging. Er staan veel mitsen en maren in. Zo wil het kabinet ‘preventieve veiligheidsaspecten’, zoals de ‘screening van de patiënten en een beperkt aantal meereizende begeleiders’. Uit de brief blijkt niet over welke veiligheidsrisico’s het zich zorgen maakt.
In de brief staat ook niet om hoeveel patiënten het zal gaan. Er staat dat het aantal gevallen dat Nederland zal kunnen en gaan opnemen overigens ‘zeer
beperkt’ is en er rekening gehouden wordt met de ‘beschikbare zorgcapaciteit
voor Nederlandse kinderen’. Zorgverleners stelden eerder juist dat Nederland deze capaciteit wel heeft en de ziekenhuizen er klaar voor zijn.
Ook in andere Europese landen worden zieke kinderen uit Gaza geholpen, zoals in Italië, Groot-Brittannië en België. De Nederlandse overheid blijft stellen dat zorg in de regio voldoende capaciteit heeft om kinderen uit Gaza te behandelen. De uitzondering wordt nu alleen gemaakt voor de complexe gevallen.
Britse protestmuziek zorgt ook in Nederland voor ophef. In een tijd van polarisatie, censuur en identiteitsstrijd laten groepen als Bob Vylan en Kneecap zien dat muziek meer is dan vermaak.
Onlangs kwam de punkband Bob Vylan in Amsterdam in opspraak, nadat frontman Vylan meerdere omstreden uitspraken had gedaan. Zo riep hij onder meer ‘Dood aan de IDF’, verwijzend naar het Israëlische leger, en zou hij hebben aangezet tot opruiing, antisemitisme hebben verspreid en de dood hebben toegejuicht van de controversiële Trump-aanhanger Charlie Kirk, die een week voor het Paradiso-concert werd doodgeschoten.
Een andere populaire protestgroep is Kneecap. Dit duo rapt in het Iers en maakt controversiële muziek met anti-Britse leuzen en teksten over drugs. In 2024 verscheen een komische film over de band, waardoor hun populariteit verder groeide.
Hezbollah-vlag
Door hun succes mochten de artiesten optreden op een van de grootste festivals ter wereld: Glastonbury, dat altijd live wordt uitgezonden door de BBC. Rapper Liam Óg Ó hAnnaidh is inmiddels op borgtocht vrij. Hij werd aangeklaagd voor terreurpropaganda, omdat hij tijdens een concert met een Hezbollah-vlag te zien was. Daardoor besloot de BBC het optreden van Kneecap niet uit te zenden, wat veel controverse veroorzaakte.
De angst dat Kneecap opnieuw omstreden uitspraken zou doen, leidde ertoe dat het podium vooraf moest worden afgesloten omdat er te veel publiek op afkwam. Na hun optreden volgde Bob Vylan op Glastonbury. Zijn show werd wél uitgezonden door de BBC. Tijdens zijn act onderbrak hij het concert om zich uit te spreken tegen Israël, waarna duizenden bezoekers scandeerden: ‘Death to the IDF.’
Beide groepen kiezen radicaal voor hun identiteit, en dat maakt hen zowel geliefd als controversieel
Nathalie Rombouts, werkzaam bij concertorganisator MOJO, was bij het concert van Bob Vylan in Amsterdam, dat door MOJO was geboekt. Zij volgt de band al enkele jaren en zag hem eerder ook al live in Paradiso: ‘Het concert vloog voorbij, Vylan sleepte de zaal mee met zijn muziek en boodschap. Ik vond het zo goed dat het voor mij nog langer mocht duren.’
Volgens Rombouts is het opvallend hoe Kneecap en Bob Vylan erin slagen thema’s als racisme, armoede en politieke onderdrukking te vertalen naar nummers die zowel toegankelijk als energiek zijn: ‘Ze hebben een heel directe manier van vertellen. Waar Kneecap de Ierse taal en cultuur inzet om politieke statements te maken, gebruikt Bob Vylan de punktraditie om structureel racisme in Groot-Brittannië aan te klagen. Beide groepen kiezen radicaal voor hun identiteit, en dat maakt hen zowel geliefd als controversieel.’
De protestmuziek klinkt niet alleen op het podium. Kneecap en Bob Vylan krijgen ook veel aandacht in de media en van politici: ‘Het laat zien dat er nog altijd grenzen zijn aan welke stemmen wel en niet gehoord mogen worden. Ironisch genoeg bevestigt dat juist de relevantie van hun muziek.’
Pro-Palestijnse concertbezoeker steken een fakkel aan. Beeld: Caner Mert
Rombouts benadrukt dat censuur op zichzelf een bevestiging kan zijn van de kracht van protestmuziek: ‘Wanneer een systeem reageert met uitsluiting of repressie, betekent dat vaak dat de boodschap ergens pijn doet. Dat geeft die muziek juist extra lading.’
Veiligheidsspelden
Ook ziet zij duidelijke gelijkenissen met eerdere generaties protestmuziek: ‘In de jaren zestig en zeventig was protestmuziek vaak verbonden met massabewegingen en grote idealen. Punk met iconische bands zoals de Sex Pistols en The Velvet Underground. Vanaf het begin was punk vooral een vorm van protest. Het stereotype beeld is dat van de klassieke punker met hanenkam en veiligheidsspelden door de oren. Maar die uiterlijke provocatie stond voor iets groters: een bewuste breuk met de maatschappij en alles waar men het niet mee eens was.’
Het stereotype beeld is dat van de klassieke punker met hanenkam en veiligheidsspelden door de oren
Muziek als protest is uiteraard ouder dan punk. Denk bijvoorbeeld aan UB40 met ‘Rat in mi kitchen’, dat zich keerde tegen de BBC in de tijd van Margaret Thatcher. Of aan de jaren zestig, toen artiesten als Bob Dylan en Creedence Clearwater Revival zich fel uitspraken tegen de Vietnamoorlog, en The Mamas and the Papas de boodschap ‘make love, not war’ uitdroegen.
Door de decennia heen heeft muziek steeds opnieuw gefungeerd als tegenreactie op overheid, oorlogen en maatschappelijke ongelijkheid. ‘Binnen punk bestaan bovendien allerlei stromingen, en ook in Nederland ontstonden eigen vormen van tegencultuur. Zo waren er de Nozems en later de Dolle Mina’s, die met hun acties, zoals topless protesten, veel weerstand opriepen en juist daarmee het punt maakten dat conventies doorbroken moesten worden. Want hoewel je altijd kunt proberen op een diplomatieke manier verandering te bereiken, geldt voor gemarginaliseerde groepen vaak dat ze simpelweg niet dezelfde privileges en toegang tot macht hebben. Voor hen wordt de controversiële of confronterende weg een noodzakelijk middel om gehoord te worden.’
Censuur
Toch benadrukt Rombouts dat protestmuziek vandaag de dag ook met risico’s gepaard gaat. Online haatcampagnes, institutionele tegenwerking en politieke druk horen bij het speelveld. ‘Dat is misschien wel de prijs die protestmuzikanten betalen voor hun radicale eerlijkheid. Het laat tegelijk zien waarom hun werk zo belangrijk is.’
Voorafgaand aan het geplande optreden van Bob Vylan in Paradiso dook er een dreigende banner op. Het X-account van de Joodse belangenorganisatie CIDI plaatste een foto van de bedreiging richting Paradiso: ‘IF BOB VYLAN PLAYS THAT NIGHT, AMSTERDAM WILL STAND AND FIGHT.’ De promoter van de band Gogol Bordello, waarbij Bob Vylan als supportact zou spelen, besloot na de controverse een andere act te boeken.
Volgens Paradiso-directeur Geert van Itallie hing de banner kort in de nacht van maandag op dinsdag op het gebouw van Paradiso. Personeel dat nog aanwezig was, merkte dit snel op, waarna de politie werd ingelicht en aangifte werd gedaan.
De censuur waarmee Kneecap werd geconfronteerd – niet mogen optreden op bepaalde podia en geweerd worden van de radio – past volgens Rombouts in een bredere trend waarin kritische stemmen worden ingeperkt: ‘Het toont de kracht van het internet, maar ook de kwetsbaarheid. De platforms die hen zichtbaarheid geven, zijn ook de plekken waar haat en bedreigingen ongefilterd binnenkomen. Sociale media geven een stem aan wie genegeerd wordt, maar maken je ook zichtbaar voor wie je het zwijgen wil opleggen.’
Voor Rombouts is één ding duidelijk: protestmuziek is geen genre maar een houding. ‘Het gaat om de moed om de werkelijkheid te benoemen, ook als dat weerstand oproept. Kneecap en Bob Vylan herinneren ons eraan dat muziek nog altijd een krachtig wapen is in de strijd om gehoord te worden.’
Idealistisch festival
Ze benadrukt dat hoop een essentieel element blijft. ‘Er is veel woede op dit moment, maar hoop houdt de beweging gaande. Concerten van Kneecap en Bob Vylan geven jongeren niet alleen de kans hun frustraties te uiten, maar ook om hoop te vinden in elkaar. Dat gevoel van saamhorigheid is misschien wel hun grootste bijdrage.’
Ondanks dat diverse artiesten die saamhorigheid proberen te versterken, heerst er veel opschudding binnen de industrie. ‘Je ziet dat steeds meer festivals onder grote investeringsmaatschappijen vallen,’ zegt Rombouts. Festivals zoals Zwarte Cross, Mysteryland en Milkshake zijn tegenwoordig eigendom van het Amerikaanse investeringsfonds Kohlberg, Kravis en Roberts (KKR), dat daarnaast ook investeert in Israëlische technologie en vastgoed in nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever.
‘Dat schuurt,’ aldus Rombouts. ‘Juist een festival als Milkshake is ooit ontstaan als tegenbeweging, een feest voor de LHBTQ+-gemeenschap, waar vrijheid en protest centraal staan. Het is dan ook vreemd dat zo’n idealistisch festival nu verbonden is aan investeerders die elders mensenrechten negeren.’
Er is veel woede op dit moment, maar hoop houdt de beweging gaande
‘Hierdoor komt er ook druk te liggen op artiesten’, vervolgt ze. ‘Goldband koos er bijvoorbeeld voor om af te zeggen, terwijl Typhoon juist wél speelde en het podium gebruikte om zich uit te spreken over Israël en Gaza. Ik vind dat heel sterk, maar het legt de verantwoordelijkheid wel bij de muzikanten. Zij moeten bij elk optreden opnieuw een afweging maken en hun keuzes kunnen verantwoorden.’
Bezoekers met een keffiyeh
Ook na het concert van Bob Vylan werden zijn woorden uitvoerig besproken. Een bezoeker, net als velen die avond met een keffiyeh om, vond zijn uitspraken niet ongegrond. ‘Ik wens niemand de dood toe, maar mensen zoals Charlie Kirk zijn verantwoordelijk voor de dood van zoveel anderen. Dan snap ik de uitspraken van vandaag wel.’
Na het concert deelden de bandleden handtekeningen uit bij de merchandise, terwijl de garderobe van Paradiso zich vulde met rook van een vooraf aangekondigd protest. Met banners, fakkels en pro-Palestijnse leuzen blokkeerden honderden concertbezoekers de tram richting het Leidseplein.
Het overwegend vreedzame protest werd verstoord door een kleine groep Amsterdammers. Een van hen probeerde het touw van een banner met de tekst ‘Amsterdam solidair met Palestine Action’ te verbranden met zijn aansteker. Volgens een aanwezige agent was er geen reden voor aanhouding. ‘Het was geen serieuze poging tot brandstichting, want hij kreeg zijn aansteker niet eens aan.’ De groep werd na een ID-controle snel weggestuurd om verdere escalatie te voorkomen.
‘Als er iemand op deze planeet schuldig is aan terrorisme, dan is het de Britse staat’
De terreuraanklacht tegen Liam Óg Ó hAnnaidh werd onlangs nietig verklaard. Na afloop sprak hij de pers toe: ‘Het ging nooit over terrorisme, het ging altijd over Gaza, over wat er gebeurt als je het lef hebt om je uit te spreken. De pogingen om ons het zwijgen op te leggen zijn mislukt, want wij hebben gelijk en jullie niet.’ Vervolgens voegde hij eraan toe: ‘Als er iemand op deze planeet schuldig is aan terrorisme, dan is het de Britse staat! Tiocfaidh ár lá (Onze dag zal komen)!’
Voor Bob Vylan loopt zijn zaak in het Verenigd Koninkrijk nog. Zijn Amerikaanse tour moest hij afzeggen omdat zijn visum is ingetrokken. Ook is het de vraag of het Nederlandse Openbaar Ministerie iets strafbaars zal vaststellen. Uit een reactie op Kamervragen van minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yesilgöz blijkt dat politie en OM nog onderzoek doen naar het incident.
‘Hoe stoppen we de fascisten?’ Die vraag mailde een vriendin mij, en het trof me als een vuistslag. Ik heb er een paar nachten van wakker gelegen en zag weer voor me hoe Trump antifa als terroristische organisatie wil verbieden, alsof dit schot in de mist het antwoord is op de moord op Charlie Kirk. En hoe een meerderheid van onze Tweede Kamer dit kunstje nadoet, om prompt voor schut gezet te worden door rechtse terreur vanaf het Malieveld.
Dit alles treft mij, want ik ben mijn hele leven al antifa. Vanaf het moment dat ik in de box zat en een Duitse soldaat onze huiskamer binnendrong om te zoeken naar mijn vader en grote broer, wist ik dat ik antifa was. Nog voordat ik het woord fascisme kende, maar wel de angstaanjagende sfeer van geweld en vrijheidsberoving, die eigen is aan de politieke razernij die fascisme heet.
Wat we nu zien, is dat antifascisten als terroristen worden voorgesteld, en fascisten als mensen die aan de kant van het goed staan, maar zich soms laten meeslepen door ‘raddraaiers’.
Zwarte vloed
Hoe stoppen we dit? Het komt van meerdere kanten op ons af. Tachtig jaar na onze moeizame overwinning op Hitler is ‘antifascist’ voor niet weinigen een scheldwoord geworden. Poetin en Trump, wereldleiders, ondersteunen actief de gemaskerde wederopstanding van het fascisme in Europa. Hoe stoppen we deze zwarte vloed?
Provo was een nieuwe geest, die in een vurige lachstuip de resten van de fascistische geest wegblies. Dachten we. Want nu, zestig jaar later, knappen mensen niet af op NSB-vlaggen en vindt men de Hitlergroet grappig. Als het maar tegen asielzoekers gericht is.
Zestig jaar later knappen mensen niet af op NSB-vlaggen en vindt men de Hitlergroet grappig
Ik ben op zoek gegaan naar antifa, om me aan te melden. Maar het enige wat ik op internet kon vinden is AFA (Anti-Fascistische Aktie). Dat is een club die gedichtenbundels van antifascistische dichters uitgeeft of herdenkingen van de Februaristaking van 1941 organiseert, zo liet een AFA-man mij weten. Ook prima, maar is dat terrorisme? Jazeker, want Höhere SS- und Polizeiführer in den Niederlanden Rauter heeft destijds de Februaristakers als ‘terroristen’ aangemerkt en ze veiligheidshalve in de Amsterdamse straten laten doodschieten. Rauter zou met die AFA-luitjes wel raad weten, en niet ten onrechte is hij direct na de bevrijding ter dood veroordeeld.
Ik heb me verdiept in de samenstelling van de menigte die op die zwarte zaterdag vanuit het Malieveld Den Haag bestormde, en passant vier politieagenten te grazen nam, insloeg op voorbijgangers en bovendien ook het D66-kantoor ervan langs gaf. Volgens een onderzoeker waren door initiatiefneemster Els Rechts een aantal niet erg pacifistische organisaties uitgenodigd. Te weten: de ‘Geuzenbond’, ‘Defend Netherlands’, de ‘Dutch Hooligans Scene’, en ‘Nederlander voor Altijd’. Dat laatste toont een FVD-propagandafilmpje. Het zijn allemaal kleine, maar fanatieke organisaties die als geheel een netwerk vormen dat regelmatig demonstreert bij azc’s en dol zijn op Prinsenvlaggen en vechten. AIVD en NCTV waarschuwen voor deze groepen, maar ik vind geen tekenen dat hen wordt verhinderd deel uit te maken van de wassende zwarte vloed.
Moldavië
Toch is er nu ook goed nieuws in de strijd tegen het fascisme, namelijk de duidelijke verkiezingsoverwinning van Maia Sandu in Moldavië. Eindelijk, de Russische sabotage van de democratie verslagen! Zoals gewoonlijk bij verkiezingen was er in de campagne een bombardement van Russische omkoping, desinformatie en propaganda. Het is er niet in geslaagd de Moldaviërs af te houden van een keuze voor Europa.
Hoe hebben Maia en haar vrienden dit aangepakt? Niet alleen door hun overtuiging uit te dragen dat de EU hun land meer te bieden heeft dan Rusland. Maar ook doordat zij kort voor de verkiezingsdag twee pro-Russische partijen uitsloten van deelname, omdat die door Rusland gefinancierd werden. Ook door de kantoren van waaruit desinformatie verspreid werd te sluiten. Nederland kan nog wat leren van het armste land van Europa.
Denk maar niet dat Moldavië geen vluchtelingen heeft, het land kent een groot aantal Oekraïense vluchtelingen. In Nederland is dat een groter psychologisch en dus politiek probleem, omdat er blijkbaar veel Nederlanders zijn die daar afkerig en zenuwachtig van worden, en daardoor extreemrechtse neigingen krijgen. Dat is een feit. Niet toevallig smokkelen Poetin en Loekasjenko graag migranten de EU binnen, om de groei van extreemrechts aan te jagen.
‘Ik beschouw massamigratie als een bedreiging voor het dagelijks leven in Europa’, zegt de sociaaldemocratische premier Mette Frederiksen regelmatig
Denemarken heeft nog steeds een linkse regering omdat de Deense sociaaldemocraten hun kiezers tegen die neigingen beschermd hebben door een hard anti-immigratiebeleid. ‘Ik beschouw massamigratie als een bedreiging voor het dagelijks leven in Europa’, zegt de sociaaldemocratische premier Mette Frederiksen regelmatig. GroenLinks-PvdA heeft dit mogelijk begrepen en doet een stapje in die richting door in het verkiezingsprogramma op te nemen dat er niet meer dan 40- tot 60.000 immigranten per jaar mogen binnenkomen. Terecht zoekt de partij die vermindering vooral bij de instroom van goedkope arbeidsmigranten, die is immers een veelvoud van de instroom van asielzoekers. De partij tekent aan dat dit onderdeel moet zijn van een verandering in de economie, waarbij bedrijven die alleen bestaansrecht hebben bij de gratie van zeer lage uurlonen moeten verdwijnen. Mij lijkt dat dit idee wel nader mag worden gepreciseerd, zodat het kan bijdragen aan de kering van de zwarte vloed.
Manifest
Ik ben antifa, vanzelfsprekend. Een vriend schreef me een goed idee: dat er een manifest moet verschijnen onder de titel ‘Wij zijn Antifa’ en dat dit duizendkoppig zou moeten worden ondertekend.
Wanneer komt het duizendkoppig gedragen Antifa-manifest: WIJ ZIJN ANTIFA?
De campagne #pakjestemterug moet Marokkaanse Nederlanders naar de stembus krijgen. ‘Met je stem bepaal je wie het land bestuurt.’
Filmpjes op social media, podcasts, bekende Marokkaanse Nederlanders en live-streams van bijeenkomsten. Alles wordt ingezet om Marokkaanse Nederlanders op 29 oktober naar de stembus te krijgen, vertelt Bouchaib Saadane, voorzitter van het Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders (SMN), over de campagne #pakjestemterug. SMN werkt daarbij samen met lokale organisaties in verschillende steden, van vrouwenorganisaties tot moskeeën, om voorlichting te geven.
‘Stemmen is geen recht dat je mag verspillen’, zegt Saadane over de campagne die vandaag van start gaat. ‘Met je stem bepaal je wie het land bestuurt. Nederland verdient goede leiders. Niet stemmen is in onze ogen een aanslag op de democratie.’
Lagere opkomst
Uit eerdere verkiezingen blijkt dat de opkomst onder Marokkaans-Nederlandse kiezers structureel lager ligt dan het landelijke gemiddelde. Al zijn precieze cijfers niet bekend. Volgens Saadane komt de lagere opkomst door de scepsis die onder veel mensen leeft: ‘Je hoort vaak: er verandert toch niets. Maar wij zeggen juist: alleen door te stemmen kun je verandering afdwingen, en zo herstel je ook je vertrouwen in de politiek.’
‘Leiders als Dries van Agt, Joop den Uyl, Wim Kok en Hans Wiegel wekten vertrouwen’
Die gelaten houding herkent ook Saïda Derrazi, coördinator van moslimvrouwenorganisatie S.P.E.A.K. en zelf van Marokkaans-Nederlandse komaf. ‘De tweede, derde en vierde generatie heeft vaak niet meegekregen hoe belangrijk stemmen is. Veel jongeren denken dat hun stem toch geen verschil maakt. Dat heeft ook te maken met het gemiddeld lagere opleidingsniveau. Bij het vak burgerschap leer je wel iets over democratie, maar het belang van stemmen komt nauwelijks aan bod. Jongeren gaan misschien één keer in hun leven naar de Tweede Kamer voor een rondleiding. Daar blijft het bij. Hogeropgeleiden begrijpen doorgaans beter wat hun stem waard is, ze sluiten zich eerder aan bij een politieke partij.’
De eerste generatie Marokkaanse Nederlanders greep het stemrecht wél met beide handen aan, zegt Saadane. ‘Het politieke klimaat was toen heel anders. Leiders als Dries van Agt, Joop den Uyl, Wim Kok en Hans Wiegel wekten vertrouwen en trokken mensen naar de stembus. Nu is de politiek verrechtst en verhard. Dat stoot veel kiezers met een migratieachtergrond af.’
Ook Derrazi ziet dat verschil. ‘De generatie van mijn ouders ging trouw stemmen, en doet dat nog steeds. Zij komen vaak uit regio’s in Marokko waar stemmen helemaal niet mogelijk was. Juist daarom begrijpen ze hoe waardevol dit recht is.’
Coronapandemie
Sinds de coronapandemie is het wantrouwen van politiek sterk toegenomen, merkt Derrazi. Niet alleen onder mensen met een migratieachtergrond, maar bij alle Nederlanders. De groep die zich soevereinen noemt en elk contact met de overheid mijdt, groeit. Al zijn dat meestal geen mensen van kleur.
Bij moslims en Marokkanen is dat wantrouwen volgens haar nog begrijpelijker. ‘Er zijn genoeg redenen: infiltraties in moskeeën, de Toeslagenaffaire, het DUO-schandaal. Allemaal kwesties die het vertrouwen van mensen van kleur in de overheid verder hebben aangetast.’
Partijen zouden meer oog moeten hebben voor minderheden in de samenleving, zegt Saadane. ‘Het zou hen sieren als ze ook campagne voeren om migranten naar de stembus te krijgen. Maar dat moet niet alleen rond verkiezingen gebeuren. Politici moeten tijdens de hele Kamerperiode laten zien dat ze opkomen voor minderheden, voor kwetsbaren, voor moslims en andere gelovigen, en voor iedereen met een kleine beurs, of ze nu Marokkaans, Turks of autochtoon Nederlands zijn.’
‘De stem van lageropgeleiden en mensen met een migratieachtergrond klinkt nauwelijks meer’
Als partijen dat doen, groeit het vertrouwen en zullen mensen vanzelf weer gaan stemmen. ‘Maar zolang Marokkaanse Nederlanders, Nederlandse moslims en mensen met een migratieachtergrond in de Tweede Kamer worden uitgescholden en aangevallen, vragen velen zich af: op wie moet ik eigenlijk stemmen, wie vertegenwoordigt míj?’ zegt Saadane.
Ook representatie is belangrijk, vertelt Derrazi. ‘Mensen willen zich herkennen in politici. Daarom stemden veel mensen destijds op Denk: die partij vertolkte hun geluid. Hetzelfde gold voor BIJ1. Vroeger was dat ook de reden dat mijn ouders PvdA stemden: daar zaten politici die hen representeerden én de stem van de arbeiders lieten horen. Dat geluid is inmiddels verdwenen. De stem van lageropgeleiden en mensen met een migratieachtergrond klinkt nauwelijks meer.’
Saadane benadrukt dat de campagne niet om partijpolitiek gaat, maar om het stemmen zelf. ‘Met alles wat er nu in de wereld gebeurt, is het ingewikkeld. Maar uiteindelijk gaat het erom dat Marokkaanse Nederlanders ook daadwerkelijk gebruikmaken van hun stem. Wat ze stemmen, moeten ze zelf weten.’
In een zaal vol Amerikaanse generaals uit de Verenigde Staten en het buitenland gaf president Trump een alarmerende speech over ‘interne vijanden’. De militairen zouden zich moeten voorbereiden op het ‘straktrekken’ van steden die door de Democratische Partij worden geleid, zo meldt Deutsche Welle.
De minister van Oorlog (voorheen Defensie), Pete Hegseth, was ook van de partij. Hij zei dat hij geen ‘dikke generaals’ en diversiteit meer wilde zien in het Amerikaanse leger. ‘Geen kerels meer in jurken. We zijn klaar met die shit’, aldus Hegseth.
Het komt niet vaak voor dat alle generaals zich op één plek verzamelen. Velen dachten dan ook dat er een ‘zuivering’ zou plaatsvinden. Maar de grote vijand was volgens Trump niet in de zaal, maar in steden die door Democraten worden gerund. Hij wil de ‘civiele onrust’ daar de kop indrukken met nieuwe eenheden die worden ingezet bij interne aangelegenheden.
Normaal is de politie verantwoordelijk voor de interne veiligheid. Maar sinds de moord op Charlie Kirk lijkt de Amerikaanse president gedreven door wrok en haat tegen alles wat met links of liberalisme te maken heeft.
‘We gaan ze één voor één rechtzetten (Democratische staten, red.), en sommige mensen in deze zaal zullen daar een belangrijke rol in spelen. Dat is ook een oorlog, een oorlog van binnenuit’, aldus de onheilspellende woorden van Trump.
De bekende journalist Tim Hofman van BOOS gaat zogenoemde ‘migratiefabels’ te lijf in korte, gelikte video’s waarin op heldere wijze – met infographics – uitspraken van politici op de snijplank worden gelegd. Dat wil Hofman doen om ‘de grootste debatvervuilende leugens over migratie te ontkrachten’, zegt hij op LinkedIn.
‘Want op onwaarheden gebaseerde zondebokpolitiek kent een prijs, en misschien helpt het als we in ieder geval een deel van de mensen kunnen bereiken met wat wél waar is’, vult hij aan.
Bij het bericht heeft hij ook meteen de eerste video van de zesdelige reeks geplaatst (ruim 600 keer gedeeld op LinkedIn en 13.000 keer op Instagram). Daarin wordt de uitspraak ‘Door statushouders kan jij geen woning krijgen’ van PVV-leider Geert Wilders – maar ook breder in het politieke spectrum te horen – onder de loep genomen.
De langdurige woningcrisis onder Nederlanders wordt zo direct gekoppeld aan de komst van vluchtelingen, terwijl dat helemaal niet klopt. In de video komt Hofman met uitspraken en cijfers van experts over statushouders en de volkshuisvesting die dit beeld ontkrachten.
‘Het CBS stelde dat in 2022 gemiddeld 7 procent van alle vrijgekomen sociale huurwoningen naar statushouders ging. Dat is dus maar een klein deel’, zegt hij, en hij citeert daarbij onder anderen directeur Erik Gerritsen van Ymere, de grootste woningcorporatie van Nederland.
‘Door statushouders hun voorrang af te nemen, los je de wooncrisis niet op. Deze maatregel zou naar schatting één maand wachttijd schelen. Een maand op een wachtlijst van wel tien jaar.’
Volgens Hofman is het daarom misleidend om de focus bij de woningcrisis op statushouders te leggen.
‘Het echte probleem is het schreeuwende tekort aan woningen’, zegt hij, waarna hij met nog meer cijfers over de oorzaken van de woningcrisis komt. Hij citeert daarbij hoogleraar woningmarkt Peter Boelhouwer:
‘Een van de oorzaken is dat er veel te weinig woningen zijn bijgebouwd door niet-toereikend beleid. In 2008 bouwden we nog ruim 90.000 woningen. In 2014 halveerde dat tot 45.000. De oorzaak hiervan is gewoon slecht beleid. Woningcorporaties zijn door politici in Den Haag financieel uitgekleed, waardoor ze veel minder sociale huurwoningen konden bouwen: van 34.000 woningen in 2010 naar 14.000 woningen in 2018.’
Mohammed Mohandis, nummer 13 op de GroenLinks-PvdA-lijst omschrijft zichzelf als een ‘Goudse kaaskop’ en haalde onlangs zijn zwemdiploma. ‘We moeten weer investeren in publieke voorzieningen, zoals het zwembad, het sportveld, de bibliotheek.’
Hij staat op plek dertien van de gezamenlijke GroenLinks-PvdA-fractie. Mohammed Mohandis (1985), ‘Momo’ voor vrienden, begon zijn politieke carrière op zijn zeventiende bij de Jonge Socialisten. ‘Ik ben geboren en getogen in Gouda. Met mijn vrienden hing ik vaak rond op straat. We vonden dat de gemeente wat meer voor de jongeren kon doen, onder andere zorgen voor betere speelvoorzieningen. Via het buurthuis kwam ik op mijn zeventiende in contact met jongerenwerkers, een raadslid en de wethouder. En de rest is geschiedenis.’
Mohandis had het gevoel dat de gemeenteraad geen goede afspiegeling was van de bevolking. ‘Raadsleden waren hoogopgeleide witte mannen, ook veel import, geen mensen die in Gouda zelf geboren waren. Op mijn negentiende werd ik raadslid, namens de PvdA. Ik was het eerste Marokkaans-Nederlandse raadslid in de gemeente. Een VVD-raadslid maakte tijdens mijn maidenspeech een ‘grapje’, hoe ik redeneerde vanuit mijn allochtone achtergrond. Ik diende haar meteen van repliek, dat ik was geboren in Gouda en zij niet. Wie is nou de echte allochtoon?’
Hij beschrijft zichzelf als een ‘Goudse kaaskop’. ‘Mijn vader heeft 48 jaar in de melkfabriek gewerkt in Gouda en kazen gemaakt. Enkele jaren terug ben ik, samen met ChristenUnie-leider Mirjam Bikker die ook uit Gouda komt, erewaagmeester geworden. We zijn ambassadeur van de stad en hebben vanuit die hoedanigheid een toezichthoudende rol op de kaasmarkt en mogen kaas proeven.’
Hoe bezie en beleef je het fusie-avontuur tussen GroenLinks en PvdA?
‘Het fusieproces was al langer aan de gang. Toen ik in 2022 weer terugkwam in de Tweede Kamer speelde de samenwerking met GroenLinks heel erg. Met een deel van GroenLinks was ik al bekend. Met Jesse Klaver, maar ook met Lisa Westerveld die ik kende via de Algemene Onderwijsbond. Ik heb een goede klik met beiden.
In 2022 had de PvdA-fractie 9 zetels, GroenLinks 8. Er was veel overlap, qua standpunten, maar er waren wel verschillen in partijcultuur. De PvdA is bestuurlijker van aard, ik ook. We zoeken het compromis op. GroenLinks is beter in het presenteren van eigen voorstellen. We moeten het beste van beide werelden combineren. Maar het belangrijkste is dat we nu, tweeënhalf jaar later, weer helemaal terug zijn als GroenLinks-PvdA. Dat lieten de afgelopen congressen ook zien.
‘Veel indruk op mij maakten de jongeren van de jonge Socialisten en Dwars (de jongerenorganisatie van respectievelijk de PvdA en GroenLinks, red.). Zij zijn veel uitgesprokener over wat linkse politiek vandaag moet doen. Deze onderstroom zorgde ervoor dat meer dan 80 procent stemde voor de motie, dat GroenLinks en PvdA één lijst moesten vormen. Er is onder jongeren een sterke behoefte om te komen tot een sociaaldemocratische, progressieve en solidaire agenda. Ik had niet verwacht dat 80 procent voor een gezamenlijke lijst zou stemmen. Deze stemuitslag deed de oude belangen in beide partijen schudden. Mensen zagen het belang hiervan in: dit is iets groters. Je moet over je eigen schaduw heenstappen.
‘GroenLinks-PvdA is met meer dan 120.000 leden de grootste ledenpartij van Nederland’
‘Het is niet de eerste samensmelting. PvdA en GroenLinks zijn ook fusiepartijen. Ik kom uit de tijd dat de PvdA in de opiniepeilingen de grootste was, onder Wouter Bos. Maar de tijden zijn veranderd. We moeten niet nostalgisch kijken naar het verleden, maar naar de toekomst kijken. Dat doen jongeren ook. Zij willen een goede baan, een groene omgeving, een toekomst voor hun kinderen.’
Is het niet onvermijdelijk dat conservatieve PvdA’ers en al te activistische GroenLinksers misschien afhaken?
‘Als twee stromen elkaar vinden dan moet je je opnieuw verhouden tot elkaar en je standpunten opnieuw overwegen. In dat proces is het onvermijdelijk dat sommige partijleden denken: wil ik wel bij deze club blijven? Maar het resultaat mag er wezen. GroenLinks-PvdA is met meer dan 120.000 leden de grootste ledenpartij van Nederland. We hebben een sterke basis. Ik begrijp dat sommige leden zich misschien afvragen of hun mening er wel toe doet. Maar we voeren ook scherpe interne discussies. Ik vind dat kritische geluiden de ruimte moeten krijgen voor hun mening. Maar na een scherp debat moeten we wel staan voor dezelfde uitgangspunten.
‘Kijk, er zijn ook kaders. We spreken tegen dat kritiek op Israël automatisch antisemitisme is. Voor GroenLinks-PvdA is de tweestatenoplossing niet onderhandelbaar. Dat is al twintig jaar ons standpunt. Als je niet gelooft in het bestaansrecht van Palestina én in het bestaansrecht van Israël, dan moet je bij een andere partij zijn.’
Wat is er de afgelopen twee jaar door GroenLinks-PvdA bereikt, en wat niet?
‘Het was een korte periode. Een belangrijk wapenfeit is dat we bij elk debat met tegenvoorstellen kwamen. Soms kregen we hier steun voor, soms niet. Het kabinet-Schoof is echt een rommelkabinet geweest. Het was voor slechts 11 maanden missionair. In deze context is het voor de oppositie heel moeilijk om voor verandering te zorgen. Het kabinet zorgde voor veel stilstand. Maar toch hebben we geprobeerd om in deze omstandigheden dingen voor elkaar te krijgen.
Mohammed Mohandis geeft zwemles
‘Het kabinet-Schoof was het meest amateuristische kabinet ooit. Er was weinig chemie tussen de coalitiepartners. En de PVV wilde ons land niet verder brengen, maar dacht alleen aan haarzelf. De partij heeft het kabinet uiteindelijk ook opgeblazen.
Toch hebben wij, als ik het op mijn eigen beleidsterreinen betrek, het een en ander bereikt. Zo is de bibliotheek wettelijk verankerd en is ook de ‘bieb op school’ teruggekeerd. Verder is door mij en de SP een Kamermeerderheid gesmeed, die vindt dat het A-diploma een basisvoorziening moet worden. En heb ik het voor elkaar gekregen dat de NTR niet alleen in het publiek bestel blijft, maar ook dat het programma-aanbod overeind blijft.’
Jij hebt je zwemdiploma toch onlangs pas gehaald?
‘In 2024 inderdaad. En jij feliciteerde toen de verkeerde Mohammed van de PvdA, Mohammed Chahim van het Europees Parlement. Haha.’
Dat was een beetje gênant.
‘Veel kinderen halen nu hun zwemdiploma niet meer, mede vanwege het afschaffen van schoolzwemmen. Dat is een probleem in een waterrijk land als Nederland.’
Nog even over Israël en Palestina: was oppositievoeren de afgelopen twee jaar niet heel moeilijk, omdat het kabinet ondanks de bewezen genocide in Gaza geen sancties tegen Israël wilde?
‘Dit kabinet is blind voor de genocide in Gaza, blind voor de mensenrechten en het internationaal recht. Maar dat niet alleen. Ze zijn ook blind voor argumenten. Toen de PvdA vroeger in het kabinet zat kon de oppositie ons overtuigen met argumenten, als ze goede argumenten hadden. Het debat werd ook inhoudelijk gevoerd. Dat is nu heel moeilijk.’
‘Het kabinet-Schoof is echt een rommelkabinet geweest’
‘Ik merkte dit zelf, toen ik debatteerde over de medische evacuatie van Palestijnse kinderen naar Nederlandse ziekenhuizen. Het kabinet wilde dit niet doen en een minieme Kamermeerderheid ook niet. Het kabinet kijkt weg en lapt het internationaal recht aan zijn laars. Ik vind dat best beangstigend. De democratische spelregels die we vroeger hadden lijken totaal weggeslagen, dankzij de PVV en VVD-leider Dilan Yesilgöz. Zij malen niet om argumenten en lijken niets te geven om barmhartigheid. Ik vind dat niet alleen, maar met mij meer dan 100.000 Nederlanders die de petitie van GroenLinks-PvdA ondertekenden om zieke Gazaanse kinderen in Nederland te behandelen.’
Hoe kijk je eigen aan tegen de extreemrechtse rellen in Den Haag op 20 september? En tegen de motie van Forum voor Democratie om Antifa te verbieden, een motie die ook steun kreeg van de VVD?
‘Het laat een sterke erosie van normen en waarden zien. Ik maak mij hier ernstige zorgen over. Toen ik PvdA-raadslid was in Gouda zagen we in rapporten de dreiging van extreemrechts. Groeperingen als Voorpost, Pegida, Identitair Verzet, Blood & Honour. De dreiging neemt toe. Het is niet langer een eenling, Constant Kusters die even zwaait met een vlag in Arnhem, maar een goed georganiseerd netwerk. Deze groepen nemen toe. Maar het kabinet lijkt extreemrechts niet als een serieuze dreiging te zien, in tegenstelling tot de nationaal coördinator terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en de inlichtingen- en veiligheidsdienst AIVD. En nu, na de rellen in Den Haag, willen ze het beestje nog steeds niet bij de naam noemen.’
Hoe kwalijk is de rol van de PVV? De demonstratie in Den Haag werd georganiseerd door ‘Els Rechts’, het pseudoniem van PVV-influencer Els Noort.
‘Geert Wilders gooit olie op het vuur. Toen hij Helmond bezocht, waar mensen protesteerden tegen een asielzoekerscentrum, zei hij tegen hen dat de burgemeester het weliswaar kan beslissen, maar dat zij de baas waren. Dat is ophitsen. Wilders respecteert de democratische spelregels niet. Dit is antidemocratie. Je moet staan voor de rechtsstaat en niet accepteren dat boze burgers het Binnenhof willen bestormen. We moeten hiertegen een front vormen en antidemocratie verwerpen in alle vormen. De PVV is een antidemocratische partij, die maar één lid heeft: Geert Wilders zelf.’
Hoe kijk je naar de polarisatie in de politiek en de wens van veel burgers dat hier eindelijk eens een einde aan komt, wat ook het succes van Henri Bontenbal en het initiatief Voor Ons Nederland verklaart.
‘Je moet heel duidelijk maken in een campagne dat je op de inhoud speelt, niet op de man. In the end ben je partij die democratische spelregels in ere houdt. We moeten na verkiezingen weer met elkaar praten, met de andere partijen waartegen je campagne hebt gevoerd.
‘Het CDA moet daarom kleur bekennen: willen ze met ons regeren, of toch met de VVD?’
‘Wij van GroenLinks-PvdA weten heel goed wat geven en nemen is, en de regel afspraak is afspraak. Tegelijkertijd zijn we een linkse partij met een duidelijke visie. We geloven dat de overheid moet sturen. Maar samen willen we Nederland verder brengen.
‘Bontenbal zegt dat hij sport belangrijk vindt voor de sociale cohesie van Nederland, maar zegt niet hoe we dit moeten financieren. Bontenbal moet meer doen dan fatsoen. In fatsoen kun je niet wonen, niet leren, niet sporten, niet zwemmen. Ik vind dat het CDA zijn agenda concreet moet maken. Ik daag hen uit, wie de echte partij is van naar elkaar omkijken. Je moet dit niet alleen met woorden doen, maar ook met daden. Het CDA moet daarom kleur bekennen: willen ze met ons regeren, of toch met de VVD?
Wat wil je straks bereiken, na 29 oktober? En hoeveel zetels gaat GroenLinks-PvdA halen straks?
‘We hebben er 25. Dat moeten er veel meer worden. En daar gaan we keihard voor knokken. Daarom zal ik nu concreet zeggen, wat ik wil. Ik wil dat het aantal kinderen dat geen zwemdiploma heeft terugbrengen naar nul. Nu heeft 13 procent al geen zwemdiploma en dat percentage neemt toe. Ouders uit lagere inkomensgroepen hebben geen geld voor zwemles, maar ook steeds meer ouders uit de middeninkomens kunnen het niet meer ophoesten. We moeten weer investeren in publieke voorzieningen, zoals het zwembad, het sportveld, de bibliotheek. We moeten investeren in zaken die belangrijk zijn voor het samen leven. Basale zaken moeten weer beschikbaar en bereikbaar zijn. Veel ouders zijn bang dat hun kinderen een onbetaalbaar leven te wachten staat. De vroegere verzorgingsstaat is aan slijtage onderhevig, vanwege de afbraakagenda van rechts. Daar verzetten wij ons tegen. Solidariteit, daar draait het om.’
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
