Er gaat een verhaal rond over een kat. Geen gewone kat, maar een Transvaalse kat. Een kat die ooit door kinderen uit een Haagse wijk werd gekoesterd, door buurtmoeders werd omarmd, en na een dierenartsbezoek – zoals dat gaat in wijken waar mensen elkaar helpen – gewoon onderdeel werd van het gezin. Nu regeert deze kat in Vroondaal, een glanzende nieuwbouwwijk waar honden sidderen voor zijn onverschrokken blik. Het is een komisch beeld, maar ook een metafoor: wat gebeurt er als de veerkracht en trots van wijken als Transvaal andere, rijkere buurten bereikt?
De kat is namelijk geen eenling. Hij is een product van een gemeenschap waar mensen zoals mijn vriendin strijden voor kansengelijkheid in de medezeggenschapsraad, waar buurtmoeders het heft in eigen hand nemen, en waar een overleden buurtbewoner niet wordt vergeten – zelfs niet zíjn kat. Dat is de kracht van wijken waar mensen, vaak uit noodzaak, samen optrekken.
Toch verhuizen mensen uit deze wijken, zoals mijn vriendin, naar plekken als Vroondaal: groen, ruim, maar ook homogeen. Hoogopgeleid, wit, vaak minder gewend aan de rauwe vitaliteit van een kat (of mens) die zich niet aanpast. Maar kijk wat er gebeurt: die Transvaalse kat claimt zijn plek.
Intussen blijf ik hopen dat er in Vroondaal een buurtmoeder opstaat
Misschien is onderwijs het volgende hoofdstuk. Stel je voor dat dezelfde energie die de buurtmoeders uit Transvaal dreef – dat vuur voor gelijke kansen, dat oog voor wat elk kind nodig heeft – ook de scholen in Vroondaal zou inspireren. Een inclusief schoolplein waar het niet uitmaakt waar je vandaan komt of wie je ouders zijn. Waar ouders samen, net als vroeger in de medezeggenschapsraad, werken aan een plek waar elk kind, of het nu in een villa of flat opgroeide, zijn stem, kracht en dromen vindt.
Dit is geen pleidooi tegen verhuizen. Wel een oproep om te erkennen wat er verloren gaat als we wijken als Transvaal alleen zien als ‘probleemgebieden’. De buurtmoeders, de medezeggenschapsraden waar ouders vechten voor gelijke kansen, de informele netwerken die een kat adopteren omdat het gewoon moet – dát is de sociale infrastructuur waar Nederland trots op zou moeten zijn. En ja, inwoners en katten uit die infrastructuur kunnen verhuizen.
Misschien moet Vroondaal die kat maar omarmen als mascotte. Niet omdat hij zielig is, maar omdat hij laat zien dat echte verbinding begint bij het durven innemen van ruimte. En wie weet leert die wijk dan ook van Transvaal: dat kansengelijkheid niet uit rapporten komt, maar uit mensen die – net als die kat – gewoon beginnen.
Intussen blijf ik hopen dat er in Vroondaal een buurtmoeder opstaat. Een met een kopje thee, een luisterend oor en een onverschrokken blik. En dat ergens tussen de gloednieuwe gevels een school ontstaat waar de directeur, leraren en kinderen van nú leren wat de kinderen en ouders van Transvaal al wisten: een sterke wijk begint bij elkaar de ruimte gunnen.
In twee jaar tijd is het aantal Turkse migranten dat vanuit Duitsland is uitgezet verdubbeld. Er zou sprake zijn van een ontmoedigingsbeleid. Zo meldt de nieuwssite Turkish Minute.
Terwijl in 2022 nog 515 Turken werden gedeporteerd, steeg dit aantal vorig jaar
naar 1087. In het eerste kwartaal van 2025 zijn er bovendien al 502 mensen uitgezet naar Turkije. In totaal zette Duitsland vanaf het begin van het jaar 6151 migranten uit naar verschillende landen.
Tussen 2022 en 2024 migreerden 112.000 mensen uit Turkije naar Duitsland. Daarmee stond Turkije in de top drie van landen waar de meeste migranten in Duitsland vandaan kwamen. Oekraïners vormden de grootste groep (843.000 migranten) gevolgd door Syriërs (124.000).
Volgens ngo’s wijzen de toegenomen deportatiecijfers op een beleidsverandering in Duitsland. ‘Ze zijn bedoeld om asielzoekers te ontmoedigen’, aldus Dündar Kelloglu van de vluchtelingenorganisatie Pro Asyl. ‘Turkse zaken worden met spoed behandeld, zodat het voor anderen een afschrikkingseffect heeft’, voegt hij toe in het medium.
De meeste vluchtelingen uit Turkije behoren tot Koerdische en linkse bewegingen. Daarnaast worden ook Gülen-sympathisanten dagelijks in Turkije vervolgd.
Vijfhonderd dagen zat hij vast in Gaza, terwijl bommen de huizen om hem heen met de grond gelijk maakten en het voedsel langzaam opraakte. In januari dit jaar kon Abed al Attar eindelijk terug naar zijn gezin in Almere, maar niets is nog hetzelfde.
Voordat hij vertrok, had hij een baan bij een zonnepanelenfabrikant. Hij hoefde zich weinig zorgen te maken over zijn ouders in Gaza, die tot 7 oktober 2023 een relatief rustig leven leidden in Deir al Balah, een stad in het midden van de Gazastrook. Hij twijfelde dan ook niet toen hij een uitnodiging ontving voor een bruiloft in deze stad, op 7 oktober.
‘Gaza was een heel mooi stuk land’, verzucht hij. ‘Nu is het nauwelijks bewoonbaar. Er zijn geen scholen, geen ziekenhuizen, bijna geen gebouwen meer. Een zak meel kost 300 euro. Als mijn familie meel heeft, bakt mijn moeder er brood van in een geïmproviseerde stenen oven, net als vroeger. Mensen eten zelfs beschimmeld brood, omdat het beter is dan honger.’
Elke dag sterven mensen van de honger
Voedsel is het meest centrale thema voor de Palestijnen die er wonen, blijkt al snel uit het gesprek. Sinds maart zijn de grenzen volledig dicht voor humanitaire hulp, en dus ook voor voedselhulp. Er komt niets meer binnen, elke dag sterven mensen van de honger. Maar ook toen Abed nog in Gaza zat, was voedsel moeilijk verkrijgbaar. ‘Alles is duur, handelaren verkopen hun waren voor extreme prijzen. Ik was er elke dag mee bezig. Ik haalde geld op, sloeg meel en water in en bracht dat naar mensen in mijn wijk.
‘Ze zitten voor hun tent en wachten, dat is alles wat ze kunnen doen’
‘De mensen daar kunnen niet kopen wat ze nodig hebben. Ze hebben natuurlijk veel meer nodig: medicijnen, melk, luiers, vlees, pannen om in te koken, noem het maar op. Maar veel mensen hebben helemaal geen geld. Ze zitten voor hun tent en wachten, dat is alles wat ze kunnen doen. Ik vergat mezelf daar helemaal. Mensen in Nederland waren bezig met mij, ik was bezig met de mensen daar.’
Rechtszaak tegen de Israëlische regering
In januari 2025 mocht de Abed eindelijk de grens oversteken met Jordanië. Vanaf daar vloog hij, vergezeld van personeel van het ministerie van Buitenlandse Zaken, naar Amsterdam. Niemand weet waarom het zo lang heeft geduurd voordat Abed het land uit mocht. De familieleden waarmee hij het land inkwam, mochten wel vertrekken, maar de naam van Abed stond niet op de lijst, vanwege ‘veiligheidsredenen’. Pas toen de Israëlische mensenrechtenorganisatie Gisha een rechtszaak aanspande tegen de Israëlische regering, kwam er schot in de zaak. Een dag voor de hoorzitting stond zijn naam opeens op de lijst.
‘Het was ontzettend moeilijk om mijn familie daar achter te laten. Mijn ouders hebben medische zorg nodig die ze daar op dit moment niet kunnen krijgen. Ik heb familieleden achtergelaten in een hele moeilijke situatie. Maar in Almere heb ik mijn vrouw en twee dochters. Ik moest terug naar mijn gezin’, zegt de Nederlandse Gazaan.
Hoe het nu met hem gaat? Hij praat er niet makkelijk over. Abed heeft een trauma opgelopen, daarvoor heeft hij nu professionele hulp. Zijn baan bij de zonnepanelenfabrikant is hij kwijt. Hij moet eerst aansterken, voordat hij de draad weer op kan pakken, zegt hij zijdelings.
Makkelijker vindt hij het om te praten over wat er nodig is in Gaza. Dankzij zijn contacten met de handelaren in Gaza kan hij geld sturen naar de juiste personen. Vanuit Nederland kan ik ook meer betekenen dan daar’, vertelt hij. ‘Ik haal geld op en stuur dat naar lokale hulporganisaties als Hope voor Gaza. Zij kopen meel en water en delen dat uit aan de mensen daar. Met een zak meel van 25 kilo kunnen ze een week lang gezinnen voeden.’
‘Toen de camera uit stond, stalen diezelfde soldaten het voedsel’
Op deze manier houdt Abed zijn familie in leven. ‘We kunnen vanuit Nederland echt wel helpen. We zijn niet helemaal machteloos’, zegt hij. Maar dat humanitaire hulp op dit moment erg ingewikkeld is, kan hij beamen. ‘Dit komt niet alleen doordat het niet naar binnen mag. Er speelt meer dan dat. Ik heb een keer een truck vol voedsel naar binnen zien gaan. Israëlische soldaten maakten hier een filmpje van, om aan de wereld te kunnen laten zien dat ze wel voedsel binnenlieten. Maar toen de camera uit stond, stalen diezelfde soldaten het voedsel en verkochten ze het voor hoge prijzen aan Palestijnse handelaren.’
Verschil tussen wat de media meldt en de werkelijkheid
Het zijn dit soort verhalen die de Nederlandse media niet bereiken, vertelt hij. ‘Israël vertelt namelijk dat de trucks geplunderd worden door Palestijnen. Dit verhaal komt vervolgens in de media. Laatst werd ik uitgenodigd door NOS, om te vertellen wat ik heb gezien. Daar vertelde ik onder andere over deze discrepantie, tussen wat de media meldt en wat er in werkelijkheid gebeurt. Dat wisten ze niet op de redactie.’
Wat ook niet in de media komt, zijn de beelden die Abed deelt op sociale media. Wie hem volgt, krijgt een dagelijkse dosis lugubere realiteit voorgeschoteld. Verbonden kinderlichamen, een huilend kind in een net gebombardeerd flatgebouw met niet veel verder een romp van een ander kind, of een man op een stoel die levend verbrandt. Veel van de beelden zijn te schokkend en worden door sociale media verwijderd. Maar het zijn de getuigenissen die hij direct uit Gaza op zijn telefoon krijgt.
‘Als Israël heel Gaza inneemt, zal het alleen maar erger worden’
‘Het internet is slecht. Ik kan echt niet elke dag bellen. Maar ik spreek mijn ouders regelmatig. Ze wonen nog in hetzelfde huis. Een plek met een dak van platen en met gaten aan meerdere kanten door de bombardementen in de buurt. Inmiddels wonen hier al mijn familieleden. Eerst woonden ze verspreid over het land. Een zus in Rafah, een andere zus in Gaza-stad, maar nu is het nergens in het land nog veilig. Als Israël heel Gaza inneemt, zal het alleen maar erger worden’, zegt Abed.
‘Ze hebben zichzelf een primitieve levensstijl aangemeten. Ze bedenken oplossingen voor hun problemen. Die steenoven hebben ze zelf gemaakt. Ze gaan gewoon door, want ze willen leven. Gazanen houden van het leven.’
Dit geldt ook voor Abed. Hoewel zijn leven volledig is veranderd, put hij ook kracht uit de mogelijkheden die hij hier heeft en wat hij daarmee kan betekenen. ‘Ik wil mensen vertellen wat ik daar heb meegemaakt. Het is moeilijk voor te stellen hoe het daar nu is, maar ik ben er geweest. Ik heb met eigen ogen gezien wat de Israëlische soldaten doen.’
Een brief waarin door Europese leiders wordt gepleit voor de herziening van de Europese Conventie voor de Rechten van de Mens is de deur uitgegaan zonder de handtekening van Nederland. Premier Schoof wees het verzoek van minister Faber om de brief te ondertekenen af.
Minister Marjolein Faber van Asiel en Migratie vroeg premier Schoof vorige week al om de brief te ondersteunen. De brief ging echter gisteren de deur uit, zonder de handtekening van Nederland. Dit tot grote woede van PVV-leider Geert Wilders, die op X stelt dat Schoof ‘zijn oren laat hangen naar de rechtsstaatfetisjisten van NSC’. Hij verwijst daarbij naar minister Judith Uitermark van Binnenlandse Zaken.
Het gaat omeen gezamenlijke brief van negen Europese landen, waaronder België, Italië, Denemarken, Oostenrijk, Tsjechië, Estland, Letland, Litouwen en Polen. Ze stellen dat de huidige interpretatie van de conventie door het Europees Hof te veel beperkingen oplegt aan nationale regeringen, bijvoorbeeld bij het uitzetten van criminele migranten.
Volgens de leiders van deze landen belemmeren de huidige juridische kaders effectieve maatregelen tegen migratie en criminaliteit. Ze benadrukken dat de wereld sinds de oprichting van de conventie fundamenteel is veranderd en dat de bestaande interpretaties niet meer aansluiten bij de hedendaagse uitdagingen.
Het is niet verwonderlijk dat minister Faber onder de brief graag een handtekening had gezien van Nederland. Sinds haar aantreden loopt ze regelmatig aan tegen de beperkingen van Europese verdragen bij het neerzetten van ‘het strengste asielbeleid ooit’. Een verzoek tot vrijstellingen van bepaalde Europese migratieregels werd van de hand gewezen.
De ondertekenaars van de brief benadrukken dat ze de principes van de mensenrechten blijven respecteren en niet vragen om een opt-out, maar pleiten voor meer ruimte voor nationale soevereiniteit en veiligheid.
Op sociale media zijn beelden te zien van een Palestina-demonstrant die in Rotterdam wordt aangereden. Het slachtoffer is door ambulancepersoneel nagekeken en lijkt in orde.
De demonstratie van ongeveer honderd mensen was gericht tegen de doorvoer van wapens met het containerschip Izmir van Maersk naar Israël via de Rotterdamse haven. ‘Dit maakt ons als Rotterdammers onderdeel van een genocidale wapenketen, en dat willen wij helemaal niet’, zegt een woordvoerder tegen nieuwssite Open Rotterdam.
Sommige demonstranten zijn teleurgesteld over de opkomst. ‘Wat mij betreft had de hele Coolsingel vol mogen staan’, zegt een van hen. De demonstranten willen ook tekst en uitleg van de burgemeester. ‘Mensen voelen zich machteloos over Gaza’, zegt Theo Coskun van SP-Rotterdam. ‘Daarom willen we tenminste niet dat Rotterdam wordt gebruikt voor deze smerige oorlog.’
Op beelden van het AD is te zien dat demonstranten wegen blokkeren. Een autobestuurder die daar niet van gediend is, rijdt dwars door de blokkade heen. Een demonstrant springt vervolgens op zijn motorkap en wordt tientallen meters meegesleurd. Een motoragent lijkt daarna de achtervolging in te zetten.
Een woordvoerder van de politie in Rotterdam laat weten dat de demonstrant niet opzettelijk is aangereden en ook niet is meegesleurd. Wel bevestigen ze dat het om een gevaarlijke situatie ging. ‘We hebben de chauffeur als verdachte aangemerkt, maar hij is niet aangehouden.’
De moord op George Floyd op 25 mei 2020 leidde wereldwijd tot protesten en discussies, ook in Nederland. Maar volgens betrokkenen als Dave Ensberg, Angélique Duijndam, Marvin Hokstam, Wendy Cathy en Steven Vreden is de strijd tegen racisme, vijf jaar later, nog altijd niet voorbij.
De beelden van de moord op George Floyd heeft Dave Ensberg, onderwijsbestuurder van Stichting Zonova opvang & onderwijs in Amsterdam Zuidoost, nooit willen zien. ‘Ik kan er niet naar kijken. Mijn gedachten gaan nog steeds uit naar zijn nabestaanden.’ De dood van Floyd staat voor hem symbool voor veel meer dan één misdrijf. ‘Het racisme dat eraan ten grondslag ligt, is structureel. En het is niet beperkt tot de Verenigde Staten.’
Zelf reisde hij enige jaren geleden naar Amerika, op uitnodiging van een prestigieus programma. Hij verheugde zich op de reis, maar uiteindelijk durfde hij niet om alleen van Boston naar Washington D.C. te rijden. ‘Ik voelde me onveilig. Mensen – ook ambtenaren – waarschuwden me nadrukkelijk. Huur geen auto, zeiden ze. Boek een vliegtuig. Ook al ben je Nederlander, in een mooie huurauto ben je daar als zwarte man gewoon een potentieel doelwit.’
Dat diepe ongemak, die spanning, bleef hem bij. ‘Ik heb daar gevoeld wat racisme met je doet. Het was heftig.’
Onderhuids racisme
In Nederland, zegt hij, is het anders. ‘Minder zichtbaar. Maar ook hier is racisme onderhuids aanwezig. Mijn ouders hebben het aan den lijve ondervonden. Mijn vader is erdoor getraumatiseerd. Hij kreeg geen gelijke kansen op de arbeidsmarkt, puur vanwege zijn huidskleur.’
‘Vroeger werd je weggezet als zeurpiet als je racisme aankaartte’
Ensberg spreekt over microagressies, over lagere schooladviezen voor kinderen van kleur, over racistische opmerkingen en framing. ‘In 2012 noemde toenmalig GeenStijl-columnist Annabel Nanninga (tegenwoordig politicus bij JA21, red.) mij ‘excuusn****’. Journalist Joost Niemöller beweerde dat zwarte mensen een lager IQ zouden hebben en eerder geneigd zouden zijn tot verkrachting. Ik diende een aanklacht in bij een antidiscriminatiebureau, maar hij werd niet veroordeeld.’
Toch ziet hij ook vooruitgang. ‘Vroeger werd je weggezet als zeurpiet als je racisme aankaartte. Nu kunnen we er serieuzer over praten. Mede dankzij Black Lives Matter is er ruimte gekomen voor bewustwording. Herdenken, het slavernijverleden, rapporten over discriminatie van kinderen – dat wordt nu serieuzer genomen. Er is iets losgekomen.’
Concert van de Rolling Stones
Maar hij waarschuwt ook: waakzaamheid blijft nodig. ‘Na de moord op Kerwin Duinmeijer in 1983 dachten we ook: nu gaat het veranderen. Maar dat gebeurde niet.’ Zelf voelde hij zich recent nog onveilig bij een concert van de Rolling Stones. ‘Ik ging met mijn broer naar de Arena. We waren de enige mensen van kleur op onze plek. Een groep dronken mannen uit de Achterhoek begon ‘Zwarte Piet!’ te roepen. Het was een grimmige sfeer. Als ik daar iets van had gezegd, was het waarschijnlijk geëscaleerd.’
De politiek baart hem zorgen. ‘De PVV is de grootste partij. Martin Bosma zou als Kamervoorzitter vorig jaar de Tweede Kamer moeten vertegenwoordigen bij de Keti Koti-herdenking in Amsterdam. Hij deed jarenlang denigrerende uitspraken over het slavernijverleden en het koloniale verleden. Ook vindt hij de aandacht voor Keti Koti complete onzin en moet niets hebben van BLM. Dat is niet alleen pijnlijk, het is beledigend voor mijn ouders. Zo iemand hoort geen ceremoniële herdenkingen te doen waar hij niet in gelooft. Gelukkig besloot Bosma ter elfde ure om niet te gaan, maar dat had hij zich al veel eerder moeten bedenken.’
‘Een groep dronken mannen uit de Achterhoek begon ‘Zwarte Piet!’ te roepen’
Toch is Ensberg geen pessimist. ‘Er is bewustwording gekomen. Ik hoop dat George Floyds dood niet voor niets is geweest. Dat we kunnen voorkomen dat het nog eens gebeurt.’ Vanuit zijn onderwijsorganisatie werkt hij aan dekolonisatie van het onderwijs. ‘We moeten niet af van de Verlichting, maar die aanvullen. Niet alleen Karel de Grote en Floris V, maar ook de verhalen uit Afrika, Azië en het Caribisch gebied.’
Hulp aan Suriname, Ghana, Zuid-Afrika en de Caribische eilanden
Wat betreft herstelbetalingen is hij genuanceerd. ‘Het belangrijkste is waarheidsvinding. Daarna heling. En dan: herstel. Maar niet in de vorm van individuele uitkeringen. Liever structurele hulp aan landen als Suriname, Ghana, Zuid-Afrika en de Caribische eilanden in het Koninkrijk, gericht op het wegnemen van de nadelige doorwerking van het trans-Atlantische slavernijverleden in de vorm van hedendaags anti-zwart racisme. We kunnen een voorbeeld nemen aan Duitsland. Dat land heeft herstelbetalingen gedaan aan Namibië vanwege de genocide in 1904 daar. Zo kan het ook.’
Zijn zesjarige dochter merkt het nu al, vertelt hij. ‘Ze merkt dat Nederland niet voor iedereen een gaaf land is. Er is veel werk te doen. En ik hoop dat we daar eerlijk en samen over durven blijven praten.’
Voor Angélique Duijndam, actief als preventiemedewerker bij Discriminatie.nl en trekker van een kennishub over het slavernijverleden in Zeeland, was de moord op George Floyd in 2020 een omslagpunt.
‘Je zat thuis door corona, en dan zie je hoe iemands adem wordt afgesneden. In mijn hoofd zag ik mijn neefjes, mijn broertjes. Dat raakte me diep. We kunnen niet meer stilstaan als zoiets gebeurt.’
Angélique Duijndam. Beeld: YouTube
De impact van Black Lives Matter reikte volgens haar verder dan veel mensen hadden verwacht. ‘Voor mij begon het bij Floyd, ja. Maar het heeft ook opgeleverd dat witte mensen niet langer in de ontkenningsfase zitten. Ze zien nu dat racisme ook in hun eigen achtertuin voorkomt.’
In Zeeland zette ze zich met anderen in voor een lokale BLM-demonstratie. ‘In Middelburg vroegen we toestemming. De gemeente was terughoudend, ze wilden uitsmijters en dat we boetes zouden betalen als er rellen kwamen. Maar dit was geen festival, het was een demonstratie.’ Wat begon met een verwachting van vijftig mensen, groeide uit tot een indrukwekkend protest met zo’n achthonderd deelnemers binnen het terrein, en honderden buiten de poort. Ook keken meer dan vijfhonderd bezoekers mee op de livestream. ‘Het was verbijsterend. En het liet zien: ook hier leeft het. Zeeland kan niet meer zeggen dat het hier niet speelt.’
‘Vlissingen was ooit de hoofdstad van de slavenhandel’
Duijndam noemt verschillende initiatieven die sindsdien in gang zijn gezet. Zo hebben Middelburg, Vlissingen en de provincie Zeeland inmiddels excuses aangeboden voor hun rol in het slavernijverleden. ‘Vlissingen liet onderzoek doen. De conclusie was hard: Vlissingen was ooit de hoofdstad van de slavenhandel. Dat viel niet meer te ontkennen.’
Zelf plaatste ze – illegaal – een monument in Vlissingen. ‘Een porretje. Je moet je rol erkennen. Je moet erover praten. Er kwam discussie, maar uiteindelijk besloot de gemeente: we doen het niet. Er is al een monument in Middelburg.’ Dat de Vlissingse gemeenteraad geen behoefte heeft aan een slavernijmonument komt omdat het een hele rechtse raad is, aldus Duijndam. Ook GroenLinks is rechts. De fractie was tegen het opvangen van asielkinderen. ‘Daarom noem ik hen ‘groenrechts’.’
In haar huidige werk als preventiemedewerker richt ze zich op bewustwording. ‘We registreren niet alleen meldingen van discriminatie, we proberen het ook te voorkomen. We geven les op scholen, trainingen aan bedrijven, en adviseren gemeenten. Ook over gelijke behandeling bij uitkeringen. Daar loopt Zeeland nu in voor. Je moet racisme niet alleen signaleren, je moet het durven aanpakken – ook in je eigen provincie.’
Volgens journalist Marvin Hokstam is de strijd tegen racisme en structurele ongelijkheid in een gevaarlijke impasse beland. ‘We hebben ons in de luren laten leggen. We waren te snel tevreden.’
Marvin Hokstam
De massale demonstraties na de moord op George Floyd in 2020 waren krachtig, maar volgens Hokstam is het momentum onvoldoende benut. ‘BLM bracht wat op gang, ja. Er zijn excuses aangeboden voor het slavernijverleden, dat is belangrijk. Maar de kern is niet aangepakt. Het gaat nooit alleen om politiemoorden. Het gaat om het ontmantelen van het eurocentrische systeem waarin witte mensen structureel worden bevoordeeld en anderen worden gemarginaliseerd.’
Dat het probleem nog springlevend is, blijkt uit recente incidenten. In Michigan schoot een witte agent de Congolese man Samuel Sterling van dichtbij door het achterhoofd, terwijl hij op hem zat – de zaak eindigde in een mistrial omdat de jury niet tot een oordeel kwam over ‘zelfverdediging’. In Cincinnati werd 600.000 dollar ingezameld via crowdfundingsactie om een witte vrouw juridisch bij te staan, nadat ze een zwart jongetje op een speelplaats uitmaakte voor ‘nggr’. En in Ohio bood GoFundMe excuses aan na ophef over een inzamelingsactie voor een zwarte man die verdacht wordt van het doden van een agent – zijn zoon was eerder slachtoffer van politiegeweld.
‘Zwarte Piet is niet verboden. In sommige dorpjes mag het nog gewoon’
‘Extreemrechts heeft spijkers op laag water gevonden om e BLM-oprichters te criminaliseren en vele linkse mensen slikten het als zoete koek. Voormalig presidentskandidaat Kamala Harris werd beklad dat ze disproportioneel zwarte mannen opsloot, terwijl bewezen os dat dit niet waar was. Filantroop en miljardair George Soros werd voor van alles uitgemaakt omdat hij BLM ondersteunde. En woke is nu een scheldwoord geworden. In Nederland is de PVV de grootste partij. In de Verenigde Staten is Donald Trump opnieuw president.’ Volgens Hokstam is dit geen toeval. ‘We zijn onze focus kwijtgeraakt.’
Voor Hokstam staat het vast: het moet verder gaan dan protest alleen. ‘Demonstreren is geen doel, het is een begin. We hadden duurzame instituten moeten oprichten, bijvoorbeeld een nationaal zwart onderwijsinstituut. Ik doe dat nu op eigen houtje, maar dit had een structurele erfenis van BLM moeten zijn.’
Ook symboliek is volgens hem belangrijk. ‘Zwarte Piet is niet verboden. In sommige dorpjes mag het nog gewoon. Dat zijn plekken waar racisme nog steeds sociaal geaccepteerd is. Herstelbetalingen? Die zijn er niet geweest. Vijf jaar na BLM is er nog ontzettend veel te doen. Want we hebben, eerlijk is eerlijk, als land gefaald om uit BLM te halen wat we eruit konden halen.’
Vijf jaar na de dood van George Floyd blikt roc-docent maatschappijleer Wendy Cathy terug op de BLM-beweging met gemengde gevoelens. De moord op Floyd noemt ze ‘een gruwel om te zien’.
Ze was geschokt door het geweld en de manier waarop het gebeurde. ‘In Amerika ging het er heftig aan toe. Ik had niet verwacht dat het zó ver zou komen.’
Wendy Cathy
De wereldwijde protesten die volgden, brachten veel los, maar Cathy keek er met toenemende twijfel naar. ‘Mensen lieten zich meeslepen. Het ging al snel niet meer over politiegeweld en racisme, maar over de hele woke-agenda. Transrechten bijvoorbeeld – ik ben daar niet tegen, maar de manier waarop nogal wat activisten het brengen riekt naar communisme.’ Ze zag het als een olievlek die overal uitwaaierde, waarbij de kern, de zwarte gemeenschap zelf, op de achtergrond raakte.
Ze gelooft niet in massale demonstraties als oplossing. ‘Je moet je eigen plan trekken. Voor jezelf opstaan. Respect afdwingen als individu, niet schreeuwend door de straten met een banier.’ Ook recente Pro-Palestina-demonstraties ziet ze in die lijn: ‘Israël stopt heus niet met bombarderen omdat hier mensen met vlaggen aan het zwaaien zijn.’
‘Kinderen huilend bij Zwarte Piet-demonstraties, volwassenen die op de vuist gaan – dat is geen vooruitgang’
Cathy waardeert wel de toegenomen aandacht voor het slavernijverleden. ‘Dat is goed’, zegt ze, ‘maar het moet op een andere manier. In het onderwijs bijvoorbeeld. Laat mensen anders naar de geschiedenis kijken.’ Zelf heeft ze bewust gekozen om geen witte haarproducten meer te gebruiken – een stil, persoonlijk protest.
Volgens haar is het racisme niet afgenomen sinds 2020. ‘Door al die aandacht en polarisatie is het juist erger geworden. Als je steeds de nadruk op jezelf legt, werkt dat averechts.’
4 en 5 mei
Ze ziet liever dialoog dan confrontatie. ‘Tijdens 4 en 5 mei hoor je mensen te herdenken. Dan moet je niet demonstreren. Ik herdenk mijn voorouders in stilte. Keti Koti mag wel meer aandacht krijgen, maar op een respectvolle manier.’ Ze pleit voor burgerschapsonderwijs, waarin ook ruimte is voor Keti Koti. ‘Met elkaar in gesprek gaan werkt beter dan vechten of schreeuwen.’
De activistische aanpak van activisten als Omroep Zwart-oprichter Akwasi is niet de hare. ‘Het kan ook anders. Kinderen huilend bij Zwarte Piet-demonstraties, volwassenen die op de vuist gaan – dat is geen vooruitgang. We moeten verder komen met respect en gesprek.’
Voor Steven Vreden, psycholoog en medeoprichter van het afrofuturistische First Noble Institute, was de moord op George Floyd een diep persoonlijke ervaring. Hij herinnert zich niet zozeer de beelden, maar vooral de audio: ‘I can’t breathe.’
Die woorden raakten hem. That could have been me, dacht Vreden. Ook al woont hij in Nederland en niet in de Verenigde Staten, voelde hij: dit had hem eveneens kunnen overkomen. ‘Floyd was niet de eerste, en helaas ook niet de laatste. Hoe kan dit nog steeds gebeuren in deze tijd?’
De massale protesten die volgden op de moord ziet hij niet als een spontane uitbarsting, maar als een collectieve ontlading. Een eeuwenlang opgestapeld trauma werd eindelijk zichtbaar. Als zwarte psycholoog herkende hij dat het om meer ging dan een incident. ‘De ‘emmer’ was al die tijd langzaam volgelopen. Mensen leefden met het gevoel dat hun ervaringen met institutioneel racisme niet benoemd mochten worden — uit angst te worden weggezet als iemand die voortdurend in de slachtofferrol kruipt en klaagt. Terwijl de kernbehoefte eigenlijk was: gezien mogen worden, mogen bestaan.’
De kracht van het Black Lives Matter-protest lag voor Vreden niet alleen in de woede, maar ook in de liefde. Liefde voor de gemeenschap, voor de toekomst. Het ging niet alleen om verzet, maar ook om het scheppen van iets nieuws. In zijn beleving maakte juist die combinatie het verschil — in Nederland én in de Verenigde Staten.
‘Het ging niet alleen om zwarte pijn, maar ook om wit ongemak’
De coronapandemie speelde volgens hem ook een rol. ‘Mensen zaten thuis, zaten stil. Daardoor kwam de video van Floyd extra hard binnen. En sociale media versterkten dat moment. Wat duidelijk werd: dit was geen lokaal incident, maar onderdeel van een wereldwijde, structurele realiteit van racisme. Het ging niet alleen om zwarte pijn, maar ook om wit ongemak hierover — en die twee raakten elkaar. Voor het eerst was er echt ruimte voor dialoog. Niet als wit tegen zwart, maar als gezamenlijke zoektocht naar rechtvaardigheid.’
Vreden ziet hierin een toepassing van de sociale identiteitstheorie: in momenten van morele verontwaardiging kunnen mensen zich gemakkelijker inleven in anderen, zelfs in groepen waarmee ze zich eerder niet of nauwelijks konden identificeren. Zo werden verschillende groepen dichter bij elkaar gebracht. Met ald gevolg een groeiend collectief bewustzijn over machtsverhoudingen, de reikwijdte van institutioneel racisme en dat we naar een betere en rechtvaardigere toekomt moeten werken.
‘Wat BLM heeft losgemaakt, kan niet meer worden teruggedraaid. In de Verenigde Staten leidde het tot gesprekken over politiegeweld en werden Black Studies weer op de kaart gezet. In Nederland werd het onterechte beeld bijgesteld dat racisme hier wel meeviel. Het ging niet langer om abstract beleid, maar om de concrete ervaringen van mensen. De discussie over Zwarte Piet kantelde versneld — dankzij BLM, ook al waren de argumenten al langer aanwezig. Instituties konden de stem van de gemeenschap niet langer negeren.’
Vreden noemt daarnaast een belangrijk gevolg binnen de zwarte gemeenschap zelf: jongeren gingen zichzelf anders zien. ‘Niet alleen als slachtoffers van uitsluiting, maar ook als bouwers van een eigen verhaal. Het gaat om trots, eigenaarschap en verbeelding.’ Het First Noble Institute van zwarte kunstenaars en makers biedt ruimte voor de eigen geschiedenis én voor toekomstdenken — ook via afrofuturisme, vertelt Vreden. ‘Het draait niet alleen om trauma, maar ook om kracht. En niet alleen om lijden, maar ook om visie.’
Echte machtsverschuiving bleef uit
Toch ziet Vreden ook wat níet is gelukt. Er was sprake van een backlash. Veel bleef steken in symboliek. De echte machtsverschuiving bleef uit. ‘We mochten even spreken, maar we werden niet echt gehoord.’ Inmiddels is de ruimte voor gesprek nog kleiner geworden, observeert hij. ‘De weerstand is toegenomen. Woke is tegenwoordig een scheldwoord. Mensen die eerst bondgenoot waren zwijgen nu.’ Als psycholoog snapt hij de weerstand van sommige witte mensen tegen BLM wel. ‘In de samenleving heerst angst voor statusverlies voor jezelf en je eigen groep, waardoor je extra heftig op emancipatiebewegingen reageert. Het is een herkenbaar psychologisch patroon bij sociale veranderingen.’
‘Mensen die eerst bondgenoot waren zwijgen nu’
Ondanks zijn lovende woorden voor BLM is Vreden ook kritisch. ‘Veel mensen herkenden zich niet meer in hoe BLM zich ontwikkelde na de protesten. De focus verschoof naar instituties en media, terwijl mensen op straat of in het dagelijks leven daar weinig directe steun aan hadden.’ Maar toch blijft Vreden hoopvol. ‘Juist nu, in tijden van tegenwind, groeit de samenwerking. Tussen zwarte mensen onderling, maar ook met bondgenoten. Kunstenaars, schrijvers, zorgverleners, ondernemers — ze bouwen door, ook zonder publieke hype.’
De focus is nu niet langer alleen op het veranderen van bestaande systemen, maar ook op het bouwen van nieuwe. Niet als escape, maar om iets van jezelf te maken. Niet als uitzondering, maar als vertrekpunt voor de toekomst. ‘We zijn moe van het strijden, maar we zijn er nog steeds. En we bouwen door.’
De Amerikaanse universiteit Harvard mag geen internationale studenten meer aannemen voor het nieuwe academisch jaar. Dit heeft de Amerikaanse regering gisteren laten weten, zo meldt The New York Times.
Volgens minister van Binnenlandse Veiligheid Kristi Noem voldoet de universiteit niet aan federale rapportage-eisen en zou het betrokken zijn bij antisemitisme, geweld en samenwerking met buitenlandse regeringen. Als gevolg hiervan moeten huidige internationale studenten hun studie voortzetten aan een andere instelling om hun legale verblijfstatus te behouden.
Harvard telt momenteel ongeveer 6.800 internationale studenten, meer dan een kwart van het totale aantal studenten. Deze studenten komen van over de hele wereld. Ze betalen meer voor hun studie dan Amerikaanse studenten, waardoor ze een belangrijke bron van inkomsten zijn. Maar hun aanwezigheid bepaalt ook het karakter van de instelling.
De beslissing volgt op eerdere spanningen tussen Harvard en federale autoriteiten, waaronder de annulering van 2,65 miljard dollar aan federale subsidies. Harvard had geweigerd informatie te verstrekken over internationale studenten, waaronder gegevens over hun disciplinaire dossiers en deelname aan protesten.
Docenten, studenten en medewerkers uitten hun bezorgdheid over de impact op de academische kwaliteit en internationale samenwerking. Zij stellen dat dit besluit de wereldwijde invloed van het Amerikaanse onderwijs ondermijnt en potentiële internationale studenten zou kunnen afschrikken.
De universiteit heeft het besluit bestempeld als onwettig en in strijd met de grondwettelijke rechten. Het neemt dan ook juridische stappen om het besluit aan te vechten.
Rejoice (7), Sarah (11) en Isaac (16) zijn na een verblijf van ruim acht jaar uitgezet, nadat hun asielverzoek afgelopen woensdag werd afgewezen. Het is voor het eerst sinds het einde van het kinderpardon in 2019 dat Nederland zogenoemde ‘gewortelde’ kinderen uitzet, zo meldt NRC.
‘Hun thuis is hier. Hun school, hun vrienden, hun taal – alles is Nederlands’, schrijft Esther Stomphorst uit Utrecht op LinkedIn. Ze zegt de kinderen van dichtbij te hebben leren kennen. ‘Waar is onze menselijkheid gebleven?’, vraagt ze zich af.
Volgens het kinderpardon uit 2013 mochten kinderen die al meer dan vijf jaar in Nederland verbleven, blijven. Die regeling bestaat echter sinds 2019 niet meer. Volgens het toenmalige kabinet-Rutte III zou een kinderpardon overbodig zijn geworden door snellere asielprocedures bij de IND, waardoor schrijnende gevallen van gewortelde kinderen niet meer zouden voorkomen.
Dat bleek te optimistisch. Trouw schrijft dat op dit moment meer dan 420 kinderen al meer dan vijf jaar wachten op een beslissing in hun asielprocedure. De kans dat zij op clementie kunnen rekenen van het kabinet-Schoof, dat pocht met het ‘strengste asielregime ooit’, lijkt klein als hun verzoek wordt afgewezen.
Zelfs het lekker dansen op een zomerfestival heeft zijn onschuld verloren. Verschillende van deze festivals zijn opgekocht door een Amerikaanse durfinvesteerder die ook investeert in de Israëlische wapenindustrie. Met het kopen van een kaartje voor Lowlands of Zwarte Cross spek je de kas van een bedrijf dat geld verdient aan de bezetting. In zijn zucht naar eeuwige winst stofzuigt het hyperkapitalisme alles wat mooi en lelijk is, ethisch en immoreel, bij elkaar – als het maar dividend oplevert.
Moet ik als schrijver nog wel optreden op zulke festivals? Deze gigantische boom aan investeringen maakt ons allemaal medeplichtig aan mensenrechtenschendigen en militair geweld. Het kaartje dat we kopen, het drankje dat we drinken; onze vrije tijd, die paradijselijke plek waar je lekker jezelf kan zijn zonder bang te hoeven zijn ergens op aangekeken te worden, heeft zijn onschuld verloren.
Dan maar niet naar Lowlands gaan? Een jaartje overslaan? De paar keer dat ik er optrad als schrijver vond ik het vooral erg druk maar wat was ik onder de indruk van de duizenden mensen die gelukzalig rondliepen, vol van liefde en muziek. Onze transnationale economie is een nieuwe fase ingegaan: onze persoonlijke ruimte waarin we consumeren, geld uitgeven en genieten is een hyperpolitieke ruimte geworden. Je moet goed kijken of de groente of fruit die je koopt niet op gestolen land is verbouwd. Of het linkse festival dat je bezoekt niet als melkkoe wordt gezien door cynische investeerder. Wie denkt dat zijn consumptiepatroon ‘vrij’ is, is naïef.
Ik was nerveuzer voor het optreden dan mijn dochter
Dj’s hebben al aangekondigd niet op deze foute festivals te willen optreden. Maar dan sterft de cultuur. Hoe dan ook: optreden heeft zijn glans verloren, je wordt linksom of rechtsom altijd misbruikt. Filmpjes doen de ronde op TikTok, iedereen vindt er wat van. Als optredend artiest ben je al snel aangeschoten wild. Wat verlang ik weer naar de puurheid van een optreden, het spontane contact met publiek.
Zo’n moment van innige samenkomst vond afgelopen vrijdag plaats toen ik mijn dochter naar de Amsterdamse Jordaan bracht om op te treden bij Moustaqbal, een gezellige huiskamer waar groepen Marokkaans kunnen eten. Met de opbrengst van de avond worden vrouwenprojecten in Marrakech ondersteund. Vriendin en ontwerper Mina Abouzahra en kok Merijn Tol schotelden het publiek een driegangenmenu voor. Mijn dochter had aangeboden om op de viool te komen spelen. Ik ging mee als manager.
Het werd het eerste optreden van mijn dochter. Ik was nerveuzer voor het optreden dan mijn dochter. Ze is nog maar negen, ik vreesde voor teleurstelling bij haar. Onverdroten zette mijn dochter het muziekstatief op, pakte haar viool. Ik voelde beklemming. In het achterafkamertje zetten we ons neer, in afwachting van het optreden. Ik kon me er niet toe aanzetten om naar haar te kijken, veel te spannend. Wat als het misging? Angstscenario’s vlogen door mijn hoofd, de prille kinderziel in de knop gebroken.
Optreden is een oefening in kwetsbaarheid, de ogen op je gericht, laat het maar zien! Meestal gaat het goed, het kan ook misgaan en dat hoort erbij. Maar dat wens ik niet voor mijn dochter. Het vibrato van de viool bereikte ook mijn oor, dat was mijn dochter die daar de show stal. Wat vond ik haar moedig, wat vond ik mezelf klein. Er klonk applaus. Ze maakte niet de indruk nerveus te zijn geweest. Ik pakte haar vioolkoffer en droeg haar rugzak, iemand had tenslotte een daverende prestatie geleverd. Een trotse vader maar wel een met knikkende knieën.
In Washington zijn twee medewerkers van de Israëlische ambassade doodgeschoten. Ze kwamen om bij een aanslag voor een Joods museum in de hoofdstad. De Israëlische premier Netanyahu heeft de veiligheidsmaatregelen voor al het personeel in het buitenland opgevoerd. Zo meldt Al Jazeera.
Er is één verdachte opgepakt, de dertigjarige Elias Rodriguez uit Chicago. Na zijn arrestatie zou hij ‘Free, free Palestine’ hebben gescandeerd, wat op een politiek gemotiveerde aanslag wijst. De politie in Washington wil daar nog geen uitspraken over doen.
De burgemeester van Washington, Muriel Bowser, verklaarde in een eerste reactie dat ‘geweld’ en ‘haat’ niet worden getolereerd in de stad. ‘We zullen als gemeenschap naast elkaar staan in de komende dagen om één front te vormen tegen antisemitisme’, aldus Bowser.
Volgens de Israëlische ambassade waren de slachtoffers een koppel dat van plan was te trouwen. ‘De jonge man kocht deze week nog een ring om zijn vriendin een aanzoek te doen in Jeruzalem.’
De Amerikaanse president Donald Trump heeft de nabestaanden van de slachtoffers gecondoleerd. Volgens hem was de moord ‘overduidelijk antisemitisme’ en verklaarde hij dat ‘haat en radicalisme’ geen plek hebben in de VS.
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
Zelf reisde hij enige jaren geleden naar Amerika, op uitnodiging van een prestigieus programma. Hij verheugde zich op de reis, maar uiteindelijk durfde hij niet om alleen van Boston naar Washington D.C. te rijden. ‘Ik voelde me onveilig. Mensen – ook ambtenaren – waarschuwden me nadrukkelijk. Huur geen auto, zeiden ze. Boek een vliegtuig. Ook al ben je Nederlander, in een mooie huurauto ben je daar als zwarte man gewoon een potentieel doelwit.’
