De Oeigoeren, een Turks-islamitisch volk, in de Chinese regio Xinjiang moeten hun Korans, gebedsmatjes en andere islamitische spullen inleveren. Als ze dat niet doen en betrapt worden, dan volgen er ‘zware straffen’. Dat meldde Radio Free Asia (RFA) vorige week. RFA is een Amerikaanse radiozender en nieuwswebsite die in het Oeigoers, Tibetaans en zeven andere talen programma’s uitzendt. RFA wil naar eigen zeggen ‘de democratische waarden en vrijheden bevorderen door feiten en ideeën te verspreiden’. Xinjiang is een autonome regio in het noordwesten van China, die onder de Oeigoeren bekend staat als Oost-Turkestan.

Oeigoeren beschuldigen het Chinese regime van onderdrukking en etnische en religieuze discriminatie. Het regime beschuldigt Oeigoeren van terrorisme en religieus extremisme. Volgens mensenrechtenorganisaties overdrijft het regime de terrorismedreiging om het gebruik van geweld tegen Oeigoeren te rechtvaardigen. Maatregelen zoals het verbod op Korans illustreren het harde optreden van het regime tegen islamitische geloofsuitingen die het regime associeert met het toenemende extremisme onder de Oeigoeren. Ze illustreren ook de heilloze weg van terreur en contra-terreur die China inslaat.

Veruit de meeste Oeigoeren zijn alles behalve extremistisch of fundamentalistisch, net zomin als hun geloof daar een uiting of voorspeller van is. De Oeigoeren zijn eerder als het kind dat jarenlang gepest wordt en plots de pestkop een flinke bloedneus slaat en vervolgens nog harder aangepakt wordt. In dat licht zien de aanslagen door Oeigoeren van de afgelopen jaren er heel anders uit. Het regime voert namelijk al jaren een heimelijke smerige oorlog tegen de Oeigoeren. Waarom? Omdat Xinjiang één van China’s rijkste mijnbouw- en aardoliegebieden is en het regime het Spaans benauwd krijgt van minderheden die (meer) rechten willen.

Daarom voert China sinds 1949 een actieve politiek van sinificatie in Xinjiang. In de praktijk betekent dat massale en door het regime gestimuleerde en geregisseerde transmigratie van etnische Han-Chinezen naar Xinjiang. Hoewel het precieze aantal Chinese immigranten jarenlang staatsgeheim was om geen onrust onder de Oeigoeren te zaaien, telde Xinjiang volgens de officiële telling uit 2000 ruim negentien miljoen zielen, onder wie ruim acht miljoen Oeigoeren, bijna acht miljoen Han-Chinezen en een restcohort Mongolen, Kirgiezen, Kazachen, Hui en Tajieken. Nooit meegenomen in de telling zijn echter de ruim één miljoen in Xinjiang gelegerde militairen en politieagenten. Evenmin meegeteld zijn de circa twee miljoen (Han-Chinese) werknemers van de Xinjiang Productie en Constructie Corporatie. Dat door het Chinese Volksbevrijdingsleger gerunde agro-industriële concern dat de regio leegplundert is de grootste economische entiteit in West-China en de feitelijke machthebber in Xinjiang. Let wel, dit zijn cijfers van vijftien jaar geleden, met een immigratie van circa zevenduizend migranten per dag zijn de Oeigoeren inmiddels een minderheid in eigen land.

Maar het Oeigoertje-pesten gaat veel verder dan het creëren van een demografische onbalans. Werd het gebruik van de eigen taal altijd al ontmoedigd, sinds 2002 mogen Oeigoeren geen onderwijs meer in hun eigen taal volgen. China schendt hier overigens zijn eigen grondwet mee waarin staat dat minderheden in autonome provincies recht hebben op onderwijs in de eigen taal. In sommige districten worden Oeigoeren gedwongen te verhuizen of kosteloos voor het regime te werken, op grote schaal worden historische woonwijken en moskeeën gesloopt voor de aanleg van infrastructuur en flats. Willekeurige arrestaties, zware gevangenisstraffen voor lichte vergrijpen en verdwijningen zijn aan de orde van de dag. Veiligheidstroepen openen zonder pardon het vuur op wie zonder toestemming demonstreert. Net als in Tibet heeft het regime in Xinjiang een track record opgebouwd om U tegen te zeggen – de dossierkasten van Human Rights Watch en Amnesty International puilen uit.

Dat de monddood gemaakte en met culturele genocide bedreigde Oeigoeren radicaliseren en steeds gewelddadiger worden is een voor de hand liggende uitkomst. Zolang het regime geen concessies doet aan de Oeigoeren en hen blijft behandelen als staatsvijandelijke tweederangsburgers, zal China niet alleen kampioen economische ontwikkeling zijn, maar ook kampioen ontwikkeling van homegrown terrorisme.

De ouders van de Amerikaanse student Otto Warmbier vertelde onlangs voor het eerst in de media hoe ze hun zoon in het vliegtuig aantroffen: blind, doof, comateus en luid kermend. Zo zat Warmbier, die enige dagen later overleed, in zijn vliegtuigstoel nadat hij door Noord-Korea was vrijgelaten na ruim zeventien maanden gevangenschap. Hij was in Noord-Korea veroordeeld tot vijftien jaar strafkamp, omdat hij voor de gein geprobeerd had een propagandaposter uit zijn hotel mee te nemen als souvenir. Maar hij was vervroegd vrijgelaten vanwege de hersenschade die hij had opgelopen vlak na zijn veroordeling. Niemand weet wat ervoor zorgde dat het bloed naar zijn hersenen werd afgesneden; is hij gewurgd of hing hij zichzelf op uit wanhoop? Noord-Korea draagt in ieder denkbaar scenario schuld.

De nieuwe hartverscheurende details over het lot van Warmbier doen mij terugdenken aan een merkwaardig opiniestuk in The Huffington Post. Vlak na Warmbiers veroordeling schreef de Afro-Amerikaanse La Sha met openlijk leedvermaak over Warmbiers lot: ‘Hij verdient het.’ Ze was blij dat een ‘witte’ man keihard werd aangepakt in een ‘niet-wit-land’ waar hij niet kan terugvallen op zijn ‘witte mannen-privilege’. ‘Witte’ mannen zoals Warmbier zouden worden opgevoed met het ‘verslavende’ en ‘pathologische’ gevoel overal mee weg te kunnen komen. Maar nu is er eindelijk één tegen de lamp gelopen. Lekker puh.

Er was veel kritiek op het stuk, want het is een ongepaste persoonlijke aanval. Daarbij is het niet duidelijk dat Warmbiers roekeloze stunt iets met zijn blankheid te maken had. Roekeloosheid hoort bij jonge mannen in het algemeen. La Sha trekt conclusies op basis van huidskleur, zonder verder iets over Warmbier als persoon te weten. Dat is racistisch. Toch werd het stuk niet teruggenomen en volgden er geen excuses. Waarschijnlijk reageerden Amerikanen relatief mild op La Sha’s racistische rancune, omdat ze als Afro-Amerikaanse bij een minderheid hoort die vaak wordt gediscrimineerd.

De ironie is dat als je geeft om racismebestrijding en de rechten van minderheden, iedere sympathie met Noord-Korea uitgesloten zou moeten zijn. Noord-Korea is namelijk het meest racistische land op aarde. Ze houden hun land afgegrendeld en ‘puur’. Tijdens een vredesbespreking in de jaren negentig klaagde een Noord-Koreaanse diplomaat tegen een Zuid-Koreaanse diplomaat dat in Zuid-Korea te veel ‘negers’ zich voortplanten met Koreaanse vrouwen. Toen de Zuid-Koreaan geruststellend antwoordde dat ‘het slechts gaat om een druppeltje inkt in de Han-rivier’, hamerde de Noord-Koreaan erop dat ‘zelfs één druppeltje inkt in de Han-rivier niet moet worden toegestaan’.

Kortom, La Sha is kleingeestig. Ze schat de verhoudingen verkeerd in, ziet het kleinere voor het grotere aan. Het grote verhaal is dat nergens ter wereld minderheden het zo goed hebben als in het vrije Westen. Dat wilt niet zeggen dat er geen onterechte uitsluitingen zijn in westerse landen, maar kritiek mag nooit anti-blanke rancunes rechtvaardigen of over alle morele gradaties heen walsen.

Nu vrees ik dat La Sha vooral minder beheerst is dan veel andere ‘anti-racisme’-activisten. Haar rancune en eigengerechtige vijandigheid zijn geen pure gekkigheid. Ze borduren voort op het links-activistische discours over ‘wit privilege’ en ‘raciale onderdrukking’. Als blanke mannen niet alleen hier en daar een voordeeltje hebben maar echt een totale onderdrukkersklasse vormen, dan lijkt me dat geweld tegen die onderdrukkersklasse inderdaad rechtvaardig of in ieder geval begrijpelijk is. Het is daarom zorgelijk dat dit Amerikaanse discours ook in Nederland aan invloed wint op universiteiten en in de media, zeker als men zich tegelijkertijd maar gedeeltelijk bewust is van de verworvenheden van westerse maatschappijen.

Wanneer ik vroeger aan Canada dacht zag ik voornamelijk bossen voor me vol wilde elanden en grommende beren. Of ik mijmerde over besneeuwde heuvellandschappen, stomende watervallen, smeulende kampvuren, ijzige gletsjers en geurende naaldbomen. Ik moet eerlijk bekennen dat ik niet dol ben op de natuur. Uiteraard kunnen natuurelementen adembenemend mooi zijn en weet ik net als ieder ander dat frisse buitenlucht goed is voor je longen. Zelf ben ik echter meer een meisje van de stad. Ik kom gek genoeg pas tot rust als ik kan verdwalen tussen auto’s, wolkenkrabbers en massa’s toeristen. Daarom was ik nooit op het idee gekomen om een bezoek te brengen aan Canada. Toch kon ik mijn nieuwsgierigheid niet bedwingen toen ik een paar weken geleden werd uitgenodigd door een Nederlandse mensenrechtenorganisatie voor een werkbezoek aan ‘het land van de ahornsiroop’.

Van de politieke situatie wist ik schandelijk genoeg niet al te veel. Dat premier Justin Trudeau ontzettend knap is was me natuurlijk niet ontgaan, maar ik had werkelijk geen idee over zijn standpunten op het vlak van economie, sociale zaken of volksgezondheid. Pas tijdens de ruim negen uur durende vliegreis kwam ik erachter dat Pierre Trudeau (de vader van) in de jaren zestig, zeventig en tachtig al minister-president was geweest en dat hij indertijd voor opschudding had gezorgd met zijn progressieve wetten rondom echtscheidingen en homorechten.

Nadat ik enigszins was bijgekomen van mijn jetlag merkte ik dat Toronto in niets leek op het landelijke beeld dat ik in mijn fantasie had geschetst. Het was een drukke, chaotische stad met zo’n acht miljoen inwoners. Sneeuw bleek al helemaal nergens te bekennen: de thermometer tikte 33 graden Celsius aan en de mussen vielen van de torenhoge daken. Een stad naar mijn hart, dus. Wat verder opviel was de vooruitstrevende houding van de Canadezen. Ze waren niet alleen ontzettend vriendelijk, maar bovenal geïnteresseerd in alles wat met diversiteit en inclusie te maken had.

In de vijf dagen dat ik aan de andere kant van de Atlantische Oceaan verbleef werd ik voortdurend aangeklampt door mensen die klaagden over de Muslim ban van Donald Trump en hun verbijstering over de demonstraties van rechts-extremistische groepen in het Amerikaanse Charlottesville afgelopen augustus. Ze staken de schaamte over de nieuwe koers van hun buurland niet onder stoelen of banken. Ik ontmoette een senator die zich inzet voor de rechten van de inheemse bevolking (inuit en eskimo’s, de oorspronkelijke bewoners van het land). Ik sprak met de diversiteitcommissie van de politie, waarvan nagenoeg de hele agenda gevuld was met evenementen als Black History Month, Noroez – Perzisch Nieuwjaar – en Holi (het hindoeïstische lentefeest). En ik leerde Mounir kennen, een Syrische vluchteling uit Damascus, die nog geen jaar geleden met open armen werd ontvangen in Montreal. Tegenwoordig loopt hij rond met een geborduurd rood-wit embleem van de Canadese vlag op zijn rugzak.

Het meest werd ik geraakt door de toesprak van de minsister van Veiligheid en Justitie tijdens een herdenkingsbijeenkomst voor gevallen soldaten: ‘Er is plek voor iedereen in ons land. Ons land dat een mozaïek vormt van individuen met verschillende achtergronden, religies, moedertalen, gebruiken en rituelen. Samen vormen wij Canada! Ik ben trots op het feit dat ook onze soldaten deze rijkheid aan culturen met zich meebrengen en ons hier allemaal van laten genieten.’ Net als veel andere voorbijgangers bleef ik stilstaan om te applaudisseren. Zoiets hoor ik Mark Rutte nog niet zo snel zeggen…

Mocht het populisme in Europa verder oprukken, dan kan ik altijd nog naar Canada uitwijken. Mijn nieuwe Beloofde Land met Trudeau als mijn voorman. Want zeg nou zelf, wie is er bestand tegen een extreem knappe premier die het als zijn persoonlijke missie ziet om de samenleving toleranter en verdraagzamer te maken?

Referenda. Veel nationale regeringen zijn er niet echt dol op. Zeker niet als het referendum door een als ondergeschikt beschouwde bestuurslaag wordt georganiseerd en daarmee afscheiding wordt beoogd. Een paar jaar terug stond Schotland op de rol. Dat liep vanuit het perspectief van Londen toen goed af. Het Britse referendum over afscheiding van de Europese Unie daarentegen weer wat minder.

De afgelopen weken waren er opnieuw twee separatistische referenda waarbij meteen al ernstige escalatie dreigt: dat van de Catalanen in Spanje en dat van de Koerden in Irak. In Catalonië liep het op de dag zelf door politiegeweld volledig uit de hand. Of de inhoud van de stembussen die niet gekidnapt werden representatief mag heten is twijfelachtig, omdat tegenstanders het als een illegaal nepreferendum beschouwden en niet op kwamen dagen. In Iraaks-Koerdistan verliep de dag zelf zonder veel problemen, maar Bagdad dreigt nu alsnog met hel en verdoemenis. Dat laatste is overigens wereldwijd weer erg in sinds Donald Trump met het afhandelen van buitenlandse zaken per tweet is begonnen.

Het was te voorzien dat de Iraakse Koerden hun kans schoon zagen in de nasleep van de ondergang van Saddam Hussein. Ze willen al veel langer een eigen staat. Daarbij laten ze niet na erop te hameren dat ze het grootste volk zonder eigen staat zijn met tientallen miljoenen zielen verspreid over Irak, Iran, Syrië en Turkije.

Toen na de implosie van het Ottomaanse Rijk (1299-1923) bijna een eeuw geleden in het Midden-Oosten door de westerse overwinnaars nieuwe staten werden gecreëerd, werd met de grenzen van het woongebied van de Koerden geen rekening gehouden – er werd met niemands grenzen veel rekening gehouden – en dat zijn de grootmachten nu eigenlijk evenmin van plan. Wie namelijk ergens aan een grens begint te rommelen, zo vrezen ze, doet het heel het labiele bouwwerk ineenstorten. Niet zonder reden: landen als Syrië en Irak zijn kunstmatige entiteiten en Turkije heeft decennia lang sinds Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938) krampachtig de fictie opgehouden dat binnen de staatsgrenzen alleen maar Turken wonen, dus voor de nationale ambities van andere volkeren was in Ankara eveneens geen plaats. In Moskou, Washington, Parijs en Londen houdt men dat ook liever zo. Steun voor verandering valt niet te verwachten: voor realisering van hun nationale aspiraties zullen de in 1919 vergeten volkeren zelf moeten zorgen.

De Koerden zijn niet van plan te wachten tot men buiten het Midden-Oosten de tijd voor een Koerdische staat gekomen acht, want dan kunnen ze wachten tot Sint-Juttemis. Ze dichten zichzelf niet zonder reden een belangrijke militaire rol toe bij het verslaan van de in Oost en West meest gevreesde draak, IS. Omdat de Amerikanen sinds de Afghaanse moeras en Iraakse invasiedebacle van George W. Bushs zelf liever geen eigen militair meer de Arabische woestijn insturen, hebben de Iraakse en Syrische Koerden zich in een positie weten te manoeuvreren waarin ze voor Washington als militaire partner onmisbaar waren – ook als alternatief voor de moordmachine van Bashar al-Assad. Daarvoor verwachten ze nu, heel begrijpelijk, een beloning in de vorm van steun bij de creatie van een eigen staat. Het referendum, conform de verwachting resulterend in een overweldigend ‘ja’ voor afscheiding, vormt daartoe de eerste stap.

Het feit dat dit de Amerikanen met het oog op woede-uitvallen van een vanwege eigen separatistische Koerden wantrouwende NAVO-partner Turkije, even niet uitkomt, is voor de Koerden geen reden om daarvan af te zien. Hun separatisme komt ‘nooit’ uit en het is, gezien het machtsvacuüm in Irak en Syrië, nu of nooit, dus is het nu. Met het scheppen van voldongen feiten hopen ze hun zin te krijgen en de Amerikanen te dwingen ook politiek voor hun grootste militaire steunpilaar in de regio te kiezen. Gaan de Amerikanen daarin niet mee, dan zal dat hun imago van onbetrouwbaarheid en opportunisme slechts versterken. Gaan ze daarin wèl mee, dan krijgt Recep Tayyip Erdogan weer een woedeaanval en dat is voor het Witte Huis, gezien de cruciale geostrategische positie van Turkije dat intussen naar het Kremlin lonkt, ook geen aantrekkelijk vooruitzicht.

De Koerden brengen met hun bijdrage aan de strijd tegen IS Trump in een onmogelijke positie, maar dat is niet hun probleem. De Amerikanen hadden dat eerder moeten bedenken toen ze het ‘kalifaat’ van IS tot wereldvijand nummer één promoveerden en in de strijd daartegen iedere hulp dankbaar omarmden.