Vanuit een hotelletje in het centrum van Parijs volg ik de speech van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky aan de Tweede Kamer. Veel elementen uit zijn verhaal zijn voorspelbaar. De vraag om hulp, de verwoestingen die Rusland aanricht en de waarschuwing dat dit niet alleen een oorlog tegen Oekraïne is, maar in wezen een oorlog tegen heel Europa. Toch viel één element in de speech in het bijzonder op, namelijk de verwijzing naar 1 april 1572.

Een mooie referentie, ware het niet dat we in Nederland helemaal niets vieren op die dag. Een hoop volgers van de speech, en waarschijnlijk ook een hoop van de aanwezige Kamerleden, had geen idee welke gebeurtenis Zelensky bedoelde. De adviseurs van de Oekraïense president, die deze speech hadden voorbereid, waren beter op de hoogte van onze geschiedenis dan een groot deel van Nederland zelf.

Ter historische opfrissing: 1 april 1572 was de dag dat de watergeuzen Brielle innamen. Het was niet zomaar de verovering van een klein, onbetekenend stadje. Na de verovering van Brielle besloten veel andere steden in Holland en Zeeland te rebelleren tegen de Spaanse overheersers. Het was een sleutelmoment in de Nederlandse Opstand tegen Spanje, een opstand die uiteindelijke leidde tot onze onafhankelijkheid.

Alleen: wij herinneren ons dit belangrijke moment in onze geschiedenis helemaal niet meer. Überhaupt hebben we geen nationale dagen waarop we onze onafhankelijkheid van Spanje vieren én herdenkingsdagen waarin we de strijd herdenken die we daarvoor hebben moeten voeren. Alleen Bevrijdingsdag is een feestdag waarop we onze bevrijding vieren, de bevrijding van de Duitse bezetting van 1940-1945. Voor onze onafhankelijkheidsstrijd tegen Spanje kennen we eigenlijk geen collectieve momenten. Er zijn hooguit wat lokale feestdagen, zoals 1 april in Brielle of het Leids Ontzet op 3 oktober.

In mijn boek Ik hou van Holland: Pleidooi voor patriottisme (2020) wijs ik erop dat we in Nederland traditioneel gezien niet zo heel erg van de vaderlandsliefde zijn, evenals van het koesteren van onze vaderlandse geschiedenis. Ik betoog ook dat we best wat patriottischer mogen zijn. Vaderlandsliefde gaat namelijk niet alleen over het romantisch denken aan het eigen verleden, of over het uitsluiten van buitenlanders. Het is een sterke emotie die mensen van egoïsme afhelpt en solidariteit bevordert. Patriottisme zorgt ervoor dat je je trots kunt voelen op prestaties van je landgenoten. Het brengt mensen ertoe hun vaderland te dienen, zoals in het leger.

In dit verband is het geen toeval dat juist de president van Oekraïne nu ons moet herinneren aan onze vaderlandse geschiedenis. Want op dit moment verdedigen Oekraïners hún vaderland tegen een buitenlandse agressor. Niet Spanje, maar Rusland.

Patriottisme brengt mensen ertoe hun vaderland te dienen

Nationalisme heeft zeker zijn schaduwkanten, maar het inspireert mensen ook tot zelfopoffering, tot grootste daden. Het gevoel dat hun vaderland verdedigd moet worden leeft breed onder Oekraïners. Ze keren er zelfs vanuit het buitenland naar hun eigen land voor terug, om tegen de Russische agressor te vechten. Vaderlandsliefde kan er dus ook toe leiden dat je ‘de tyrannie verdrijven’ wil om de vrijheid te herstellen, zoals we dat als Nederlanders in onze eigen geschiedenis ook gedaan hebben.

Deze geschiedenis mogen we in ons collectieve geheugen daarom wel weer een prominentere plek geven. De Nederlandse Opstand tegen Spanje kan een inspiratie vormen voor een patriottisme waarin de strijd tegen tirannie centraal staat, een strijd tegen onrecht en voor vrijheid en tolerantie.

Eén van de suggesties die ik in mijn boek doe is het invoeren van een Onafhankelijkheidsdag als nationale feestdag. Een dag waarop we onze onafhankelijkheid en de strijd tegen de Spaanse tirannie herdenken en vieren. Ook in het onderwijs zouden we aan deze vrijheidsstrijd meer aandacht mogen besteden.

Het is een beetje on-Nederlands, maar als Nederlanders zouden we wel wat vaderlandslievender mogen worden. De Oekraïners in het algemeen, en president Volodymyr Zelensky en zijn speech in het bijzonder, laten ons zien waarom dit zo belangrijk is.