Nederland is weer eens wakker geschud door een rapport over discriminatie van moslims, ditmaal afkomstig van het Bureau voor de Grondrechten van de Europese Unie (FRA) in Wenen. Uit het vorige week gepubliceerde rapport blijkt dat Nederland slechter scoort dan vrijwel alle andere EU-lidstaten op het punt van discriminatie en bedreiging van moslims.

Eerst even enkele cijfers op een rij: 49 procent van de moslims van Marokkaanse herkomst en 40 procent van Turkse herkomst zeggen in de afgelopen twaalf maanden te zijn gediscrimineerd. Alleen de uit Afrika, ten zuiden van de Sahara afkomstige moslims in Duitsland scoren op dit punt nog hoger, namelijk 50 procent. Voor alle ondervraagde moslims in de hele EU ligt het gemiddelde op 25 procent.

Gevraagd of discriminatie op grond van godsdienst veel voorkomt in hun land, antwoordt 72 procent van de Nederlandse moslims ‘ja’. Alleen in Frankrijk ligt dit percentage nog iets hoger, 75 procent. Het EU-gemiddelde is 58 procent. Bedreiging van moslims komt in Nederland ook veel meer voor dan elders in de EU, 39 procent zegt in de afgelopen twaalf maanden te zijn bedreigd wegens het geloof tegenover 27 procent in de hele EU.

Zo gaat het maar door. Het verbaast dan ook niet dat moslims in Nederland zich maar weinig verbonden voelen met het land waar ze wonen. Ze scoren in het onderzoek een matige 3,4 op een schaal van 0 tot 5. Alleen de moslims in Italië scoren nog één tiende punt lager, terwijl moslims in Finland, Zweden, het Verenigd Koninkrijk en – ja zelfs – Frankrijk tussen de 4,3 en 4,6 scoren.

Opmerkelijk is dat, ondanks alles, moslims in de EU als geheel toch meer vertrouwen hebben in publieke instellingen (overheid, rechterlijke macht, parlement, politiek, etc.) dan de gemiddelde bevolking. Hoe dat in Nederland precies ligt, vermeldt het rapport niet, maar wel blijkt dat moslims hier minder vertrouwen hebben in de politie dan in enig ander EU-land. Nederland scoort gemiddeld een 5,0 op een schaal van 0 tot 10, terwijl het EU- gemiddelde ligt op 6,6. De Turkse moslims in Nederland scoren een 5,1, de Turkse moslims in Duitsland een 7,5.

Helaas zegt het rapport niets over mogelijke oorzaken van al die verschillen; het registreert alleen de harde feiten. Als voorzitter van het wetenschappelijk comité van de FRA wist ik natuurlijk dat het rapport eraan zat te komen. Ik heb dus ook de tijd gehad om na te denken over het hoe en waarom van de slechte scores van Nederland, maar ik ben er nog steeds niet echt uitgekomen.

Heel opvallend is dat het rapport ook vermeldt dat de moslims die in Nederland voor dit onderzoek zijn ondervraagd de allersterkste rechtspositie hebben van heel de EU. Slechts twee procent van hen heeft een verblijfsvergunning van minder dan vijf jaar; de overgrote meerderheid mag hier permanent blijven of heeft de Nederlandse nationaliteit. In bijvoorbeeld Spanje en Griekenland is dat maar voor een kleine minderheid het geval. Het kan natuurlijk zijn dat een sterke rechtspositie mensen minder geneigd maakt discriminatie te accepteren. Let wel, het onderzoek meet of moslims discriminatie hebben ervaren, niet of ze werkelijk zijn gediscrimineerd. Dat laatste is overigens niet altijd gemakkelijk vast te stellen, de bewijslast is vaak ingewikkeld.

Toch moeten we dit soort ‘gemakkelijke’ verklaringen niet voetstoots accepteren. Er lijkt meer aan de hand. Al in de jaren negentig is uit vergelijkend onderzoek – onder meer van mijn collega Frank Bovenkerk en van de Internationale Arbeidsorganisatie – gebleken dat discriminatie op de arbeidsmarkt in Nederland vaker voorkomt dan in veel andere Europese landen. Het is dus geen nieuw verschijnsel. Moslims moeten hier kennelijk veel moeite doen om te worden geaccepteerd.

De toon van het debat over moslims zoals dat de laatste tien à vijftien jaar in Nederland wordt gevoerd, maakt dit allemaal niet gemakkelijker. Als moslims voortdurend te horen krijgen dat ze hier eigenlijk niet thuis horen, allemaal het risico van radicalisering lopen en als ze niet tevreden zijn maar moeten oprotten naar hun ‘eigen’ land (waar dat dan ook mag liggen; voor velen is Nederland het eigen land), dan kun je dit soort reacties verwachten.

Het spreekwoord zegt ‘wie wind zaait zal storm oogsten’. Vervang ‘wind’ door ‘haat’ en ‘storm’ door ‘afkeer’ en de alarmerende bevindingen van de FRA worden opeens een stuk duidelijker.