In Iran gaan vrouwen de straat op om zich te ontworstelen aan hoofddoekdwang door de staat. Intussen grijpen sommige Nederlanders de situatie aan om ons te herinneren aan de emancipatiestrijd van moslima’s in Nederland. Ook moslima’s komen op voor hun keuzevrijheid, zeggen zij, maar dan om de hijab juist wél te kunnen dragen en niet gediscrimineerd te worden. Anderen zeggen iets anders: Iran zou ons eraan herinneren dat de hijab zelf een symbool van dwang is. Wij vroegen ons panel: is de situatie van vrouwen in Nederland en in Iran wel te vergelijken?

Leontine Vreeke (45), salesmanager, wijkraadslid Katendrecht-Wilhelminapier Rotterdam (D66), zangeres

‘Het is een lastig onderwerp. De situatie in Iran is natuurlijk heel anders dan hier in Nederland. In Iran staat de hoofddoek niet meer voor de eigen geloofsovertuiging, maar voor de onderdrukking van de vrouw door de man. Er is dus sprake van een andere symboliek. In Iran heb je als vrouw niet de keuze om zonder hoofddoek over straat te gaan. Dat heeft niets meer te maken met de vraag wat je gelooft.

‘Misschien bestaat in Nederland ook zoiets als hoofddoekdwang, maar de context hier is heel anders. Hier staat de hoofddoek niet symbool voor onderdrukking, maar het uiting geven aan je geloof. Je mag in Nederland kiezen wat je gelooft, of je een hoofddoek draagt of niet. Dat moeten we ook blijven aanmoedigen, vind ik. Een vrouw in een boerkini op het strand is een vrouw die participeert. Dat is een goede zaak. Het is een teken van emancipatie dat vrouwen met een islamitische achtergrond ook meedoen aan onze samenleving.

‘Helaas is er ook veel moslimhaat in Nederland. Ik ken het verhaal van een witte vrouw uit Vlissingen, die zich bekeerde tot de islam en een hoofddoek ging dragen. Ze werd keihard gediscrimineerd door de Nederlandse seculiere maatschappij en voor ‘vieze Turk’ uitgemaakt.

‘Vrijheid werkt twee kanten op’

‘Vrijheid werkt twee kanten op. Je hebt hier de vrijheid om een hoofddoek of een boerkini te dragen, maar ook de vrijheid om dit niet te doen. Het kan altijd beter. Het is dan ook belachelijk dat politieagentes geen hoofddoek mogen dragen. Dat moet gewoon kunnen, vind ik.’

Anushka Soekhradj (29), sociaal werker

‘Die vergelijking tussen Iran en Nederland die sommige moslims trekken, dat is appels met peren vergelijken. Hier is geen hoofddoekverbod. Gelukkig maar. En het boerkaverbod? Dat vind ik echt andere koek. Bij een boerka kun je iemands gezicht niet zien. Dat gaat heel ver.

‘Dit is appels met peren vergelijken’

‘Hier in Nederland hebben veel moslima’s het gevoel dat ze zichzelf moeten verdedigen als ze een hoofddoek dragen. Ze zien de hoofddoek als een recht, een vrijheid waarvoor ze op willen komen. Ik vind dat vrouwen zelf moeten kunnen beslissen of ze een hoofddoek willen dragen of niet. Het is daarom ook een slechte zaak als vrouwen geen baan kunnen krijgen omdat ze een hoofddoek dragen.

‘Ik ken veel moslimvrouwen die trots zijn omdat ze een hoofddoek dragen. Zij hebben er bewust voor gekozen. Maar zijn ook vrouwen die vroeger altijd de hoofddoek droegen, maar daarna opeens niet meer. Zij maken een andere keuze.

‘Wat we vaak vergeten is dat een hoofddoek meer is dan alleen een symbool om te laten zien dat je moslim bent. Het is namelijk ook een schild tegen erotische bijziendheid, om erogene zones te bedekken. Als een vrouw beslist om een hoofddoek te dragen doet ze dat ook om zichzelf te beschermen tegen mannen. Is dat vrijheid? Of is het iets anders? Ook biedt de hoofddoek onvoldoende bescherming tegen mannelijke lust. Soms zorgt dat juist voor meer lust, de hijabi als een fetisj, als een verboden vrucht.’

Mostafa Hilali (48), militair, actief in het maatschappelijk middenveld

‘Je moet appels niet met peren vergelijken, zegt men altijd. Maar beide zijn wel fruit. Je kunt bijna alles met elkaar vergelijken. De situatie in Iran kan vanuit verschillende perspectieven inderdaad niet één op één worden vergeleken met Nederland. Ongetwijfeld zal het hier in Nederland ook wel voorkomen dat vrouwen vanuit hun familie worden verplicht om een hoofddoek op te doen. Maar er is een groot verschil: in Iran verplicht de staat om de hoofddoek te dragen en handhaaft een officiële zedenpolitie dit. In Nederland is dat allemaal niet het geval. Er volgen hier geen juridische consequenties als je je hoofddoek af doet.

‘Dit is appels met peren vergelijken’

‘Toch is de vergelijking wel interessant. Mensen in Iran worden in hun vrijheid beperkt, omdat ze geen hoofddoek op willen. Vrouwen zonder hoofddoek worden uitgesloten van de maatschappij, ze mogen het huis niet uit. In Nederland is dat in mindere mate ook het geval bij vrouwen die er juist voor kiezen om een hoofddoek óp te doen. Bij sommige bedrijven en overheden is die inperking van hun keuzevrijheid zelfs geïnstitutionaliseerd.

‘Het verschil hier is wel weer dat vrouwen met hoofddoek niet de straat op gaan en dat de staat dat neerslaat. Wij kunnen de inperking van deze keuzevrijheid met democratische middelen bestrijden. En dat gebeurt ook. Met de gang naar de rechter, opiniestukjes en parlementaire vragen. In een dictatuur als Iran is dat allemaal niet mogelijk.

‘Waar ik me wel aan irriteer: dat zoveel mannen en vrouwen die nooit een hoofddoek hebben gedragen – en dat waarschijnlijk ook nooit zullen doen – energie steken in de keuzevrijheid van vrouwen die geen hoofddoek op willen, maar niet thuisgeven voor de keuzevrijheid van vrouwen mét een hoofddoek.

‘Ik ben niet voor of tegen een hoofddoek. Ik ben voor de keuzevrijheid van mijn zusje Samira die een hoofddoek op heeft en voor de keuzevrijheid van mijn zusje Naima zonder hoofddoek. Klaar. En verder is de vooral de persoon zelf voor mij belangrijk en wat diegene kan betekenen voor deze maatschappij. Niet welke kleding ze wil dragen of niet.’

Dimple Sokartara (29), communicatieadviseur

‘Het is lastig om Nederland en Iran met elkaar te vergelijken. Cultuur en religie hebben veel invloed op het gedrag van beide maatschappijen en daarmee ook de perceptie op ‘vrouwenrechten’. De rechten lijken te worden bepaald door de normen die er heersen.

‘Beide landen laten niet elke vorm van vrijheid toe’

‘In Nederland lijk je als vrouw wat vrijer in je kledingkeuze. Tegelijkertijd is het niet zo dat je zomaar alles kan dragen. Een hoofddoek wordt nog steeds niet overal getolereerd. Dus ik vraag me af of er wel echt genoten kan worden van vrouwenrechten in Nederland, een land dat zich democratisch en liberaal presenteert.

‘Er is zeker verschil, maar uiteindelijk laten beide landen niet elke vorm van vrijheid voor vrouwen toe.’

Ibrahim Özgül (38), finance- en project professional

‘De vergelijking tussen verschillende vormen van hoofddoekdwang mag je zeker trekken. Iran is nu hot, maar laten we die andere vorm van hoofddoekdwang niet vergeten. Bijvoorbeeld de discriminatie van moslima’s met hoofddoek. Dat gebeurt hier ook.

‘Hier hebben we onze vriend Wilders’

‘Natuurlijk is de mate waarin dit gebeurt in Nederland anders dan Iran of India, maar we hebben hier onze ‘lieve vriend’ Wilders die keihard inhakt op vrouwen met een hoofddoek. En natuurlijk ook zijn gevolg dat het met hem eens is.

‘Dit is ronduit haatdragend, maar nog venijniger is de indirecte dwang vanuit de bredere maatschappij die de hoofddoek niet accepteert. Men zegt het niet direct, maar in termen als: ‘Maar als je in de rechtszaal staat of als je bij de politie bent, dan moet je een neutrale uitstraling hebben’. Alsof een witte politieagente, die bijvoorbeeld PVV stemt, per definitie neutraal is. ‘Want ze dragen geen hoofddoek’, wat een onzinargument.

‘Laten we vrouwen nou eens een keer met rust laten. Hoofddoek op of af, beide is prima – zolang het maar niet gedwongen is. De gedwongen hoofddoek is niet goed, en de dwang om de hoofddoek af te doen is ook niet goed. En beide zijn volgens de islam ook niet goed. Daar sluit ik mij helemaal bij aan.’