Het aanmeldcentrum voor asielzoekers in Ter Apel zit al maanden overvol, met inhumane situaties tot gevolg. Om iedereen een slaapplek te kunnen bieden, springen opvanglocaties in nabije plaatsen in. Veel gemeenten willen niet meewerken in de opvang. Toch moet Nederland volgens het Veiligheidsberaad van burgemeesters ‘tot in de lengte van jaren’ meer opvang realiseren dan we ooit hebben gehad. Maar hoe? Met een wet die gemeenten dwingt evenredig op te vangen, zoals de SP wil? Of is Nederland gewoon vol? We vroegen het ons panel.

Leontine Vreeke (46), salesmanager, wijkraadslid Katendrecht-Wilhelminapier Rotterdam (D66), zangeres

‘Nederlandse gemeenten moeten inderdaad hun verantwoordelijkheid nemen, als het over de opvang van vluchtelingen gaat. Dat doen ze nu niet. Daarom is er nu ook al die ellende.

‘Alleenstaande mannen die vluchten worden nu gecriminaliseerd. Het zijn allemaal verkrachters en criminelen, aldus het frame. Ja, er zijn asielzoekers die vrouwen verkrachten. Maar verkrachters heb je in alle bevolkingsgroepen; nu worden asielzoekers als groep gedemoniseerd. Daarnaast: de reis naar Europa is gevaarlijk, daarom maken jonge mannen deze reis. Als ze veilig zijn aangekomen en een asielstatus hebben, dan kunnen ze hun gezin laten overkomen.

‘Veel Nederlandse gemeenten kijken nu niet verder dan hun neus lang is. Ik heb verhalen gehoord, dankzij mijn netwerk, van een bus vol asielzoekers uit Ter Apel die naar gemeente x ging, maar weer terug moest naar Ter Apel omdat de burgemeester hen niet wilde hebben. Als elke gemeente verantwoordelijkheid neemt, dan hebben we geen opvanglocaties van 1.500 mensen, maar worden vluchtelingen gelijker verspreid over Nederland.

‘Veel gemeenten kijken niet verder dan hun neus lang is’

‘Zelf vang ik een Oekraïens gezin op. In het verleden heb ik een Irakese jongen opgevangen. Veel mensen vertellen mij dat ze ook wel een asielzoeker willen opvangen, maar ze willen ook weten hoe de gemeente hiermee omgaat, wat er wordt geregeld en wat niet. Helpt de gemeente met matrassen en dekens, bijvoorbeeld? En kun je ook met de gemeente afspreken dat je vluchtelingen voor maximaal drie of zes maanden opvangt? Er valt hier een wereld te winnen. En dan vergroot je ook het draagvlak om vluchtelingen menswaardig op te vangen.’

Anushka Soekhradj (29), sociaal werker

‘We moeten asielzoekers gelijker verspreiden over Nederland, maar ook over de verschillende Europese landen. Tegelijkertijd is niet realistisch als Nederland en als Europa om ten koste van alles iedereen op te willen vangen.

‘Het is naar dat asielzoekers die Nederland binnenkomen helemaal naar Ter Apel moeten, een uithoek. De toestanden daar zijn schrijnend. Draagvlak is belangrijk. In Oost-Nederland is weliswaar meer ruimte dan in het westen van het land, maar het draagvlak om asielzoekers op te vangen is er veel lager. In de Randstad is het draagvlak er wel, maar hier is minder ruimte.

‘Asielzoekers gelijker verspreiden, ook over Europese landen’

‘Nederland heeft het probleem mede zelf gecreëerd, door azc’s te sluiten toen de toestroom van asielzoekers tijdens de coronacrisis flink terugliep. Nu is er ‘plots’ tekort aan personeel en plaatsen voor opvang.

‘Over asielzoekers moeten we op een menselijke manier praten. Je slaat niet voor je plezier op de vlucht. Er is een diepe angst voor ‘de ander’. Ik begrijp die vrees voor het onbekende wel, maar het is zo oneerlijk tegenover de vele goede vluchtelingen. Nederland heeft als rijk land een morele plicht. Als je het beter hebt, dek je langere tafels – dan bouw je geen hogere hekken.

‘Dat Utrecht statushouders voorrang geeft bij het krijgen van een sociale huurwoning lijkt discriminerend, maar als het om echte vluchtelingen gaat ben ik daar wel voor. Jantje van dertig, die graag een woning wil, woont nu immers nog bij zijn moeder thuis die elke dag lekker voor hem kookt, en niet in een tentje bij Ter Apel.’

Mostafa Hilali (48), militair, actief in het maatschappelijk middenveld

‘Er zijn 344 Nederlandse gemeenten. Als elke gemeente honderd asielzoekers zou opnemen, dan zou je dus zo’n 34.500 mensen kunnen opvangen. Voor kleine dorpen zou honderd mensen misschien te veel zijn, dan maak je de afspraak dat zij er vijftig opvangen en grotere gemeenten duizend of tweeduizend. Zo kan je er heel makkelijk uitkomen. Maar er zijn drie kwesties die spelen: de kwestie van mogen, kunnen en willen.

‘Ten eerste: internationale afspraken kennen geen vrijblijvendheid. We moeten asielzoekers opnemen. Dat recht heeft ieder mens.

‘Wat betreft het tweede punt: ik hoorde toen Nederland nog veertien miljoen inwoners had al dat het al ‘vol’ zou zijn. We zijn nu inmiddels zeventien miljoen mensen sterk en nog met boordevol ruimte. Dus dat is gewoon lariekoek.

‘Nederland is niet vol’

‘Het laatste punt is de belangrijkste kwestie: hoe kun je mensen die hulp nodig hebben niet willen helpen?! Als al die Nederlandse vluchtelingen van de Tweede Wereldoorlog niet door andere landen waren opgenomen, dan waren we nu Duitstalige geschiedenisboekjes aan het lezen. Overigens werden voor de Tweede Wereldoorlog door meerdere landen Joodse vluchtelingen geweigerd en naar Duitsland teruggestuurd. We weten allemaal hoe dat voor hun is afgelopen.

‘Nogmaals: Nederland is, met al haar slimme mensen, prima in staat om het asielvraagstuk op te lossen met een proportionele verdeelsleutel voor alle gemeenten. Nederland is niet vol.’

Dimple Sokartara (29), communicatieadviseur

‘Gemeentes moeten asielzoekers opvangen tot zover als mogelijk. Ze moeten elke optie in overweging nemen, zoals het opkopen van onderbezette hotels en leegstaande kantoorpanden. Bewoners en gemeentes moeten solidair zijn met asielzoekers.

‘Eigenlijk zouden werkgevers moeten inventariseren hoeveel werknemers daadwerkelijk naar kantoor gaan, om zo te kunnen bepalen of er – delen van- kantoren als opvanglocaties aangeboden kunnen worden. Men maakt zich druk om vervangbare zaken, terwijl huisvesting voor asielzoekers niet anders opgelost kan worden. Ik vind dat gemeentes dit beter moeten communiceren en oplossingen moeten vinden die de bewoners van de gemeente niet raken in hun dagelijks leven.

‘Gemeenten dwingen zal niet werken’

‘Gemeentes moeten asielzoekers evenredig opvangen. Maar ik vind dat het Rijk gemeentes moet belonen, niet dwingen. Dwingen zal niet werken, vooral niet in de Nederlandse cultuur. Gemeentes zullen denk ik alleen maar minder solidariteit laten zien als het opgelegd wordt.’

Ibrahim Özgül (38), finance- en project professional

‘Alle gemeenten moeten naar rato asielzoekers opnemen. En die verdeelsleutel moet door sommige gemeenten niet langs racistische lijnen worden ingevuld, worden met ‘0 opvangcapaciteit’ of ‘vol is vol’.

‘Ik kan er echt kwaad om worden om die ‘vol is vol’-roepers. Ze profiteren wel van ons Nederlandse belastinggeld en onze exporteconomie, waar Nederlanders met een migratieachtergrond een grote bijdrage aan leveren, maar wanneer ze zelf een keer verantwoordelijkheid moeten nemen – ho maar! Wel de lusten en niet de lasten van het buitenland. Walgelijke mentaliteit.

‘Ik kan echt kwaad worden om die ‘vol is vol’-roepers’

‘Maar goed, deze asielzoekers hebben alle hulp nodig die ze maar kunnen krijgen. Ik ben het totaal oneens met de term ‘gelukszoekers’, die voor de luxe in het Westen huis en haard zouden hebben verlaten. Integendeel: ze hebben met gevaar voor eigen leven en die van hun kinderen die bootreis over de zee gemaakt en de klappen van Griekse, Bulgaarse, Kroatische grenswachten opgevangen. Daarom moeten we juist solidair zijn met deze mensen en hen naar capaciteit opvangen per gemeente.

‘We moeten ze als mensen behandelen en niet als dieren in een stal. Hoewel dieren in Nederland ook volgepakt zitten in megastallen, hebben ze tenminste nog een stal. Asielzoekers moeten buiten verpieteren in de regen. Het asielrecht is de facto gecanceld door de huidige politiek. En het trieste is dat veel Nederlanders het eens zijn met deze racistische politiek.’