Op 11 september 2001 sloeg de sfeer in Nederland totaal om. Moslims in het algemeen en Marokkanen in het bijzonder werden met achterdocht bekeken. Schrijver en MBO-docent Bilal Ben Abdelkarim (40) schreef hierover en over zijn persoonlijke reis in zijn debuut Van dankbaar tot strijdbaar. 

Ben Abdelkarim groeide op in Utrecht. ’’De dag na de aanslag op de Twin Towers vroeg mijn docent in de klas alléén aan de islamitische leerlingen waarom de moslims aanslagen plegen. Ik voelde dat ik mijzelf moest verdedigen voor iets wat ik niet had gedaan. Ik werd niet meer als de zeventienjarige Bilal met talenten gezien, maar als een verdachte en een terrorist.

Vervolgens ging Ben Abdelkarim op zoek naar zijn identiteit. Hij werd door verschillende muzikanten geïnspireerd. ‘Ik vind het prachtig wanneer mensen met taal bezig zijn en hun meningen kunnen en durven uiten’, vertelt hij. Wat hem motiveerde op zijn reis waren de teksten van de Amerikaanse rapper 2Pac. ‘Graag wilde ik ook mijn meningen vormen en opschrijven. In het jaar 2002, een jaar na de aanslagen, schreef ik voor het eerst een gedicht over Palestina. Daar kreeg ik toen veel positieve reacties op.’ 

‘Ik hoef niet dankbaar te zijn’

Ben Abdelkarim groeide op met het idee dat hij niet over politiek moest praten en ook niet moest opvallen. Hij kijkt daar nu anders tegenaan. ‘Ik snap dat onze ouders uit Marokko dankbaar zijn dat zij verhuisd zijn naar Nederland voor een beter leven, maar ik vond het niet eerlijk dat wij werden gediscrimineerd. Ik hoef niet dankbaar te zijn, want ik ben in Nederland geboren en getogen. Daarom is mijn positie anders dan die van mijn ouders.’

Ook raakte hij geïnspireerd door de Arabisch-Europese Liga van de Vlaams-Libanese schrijver en activist Dyab Abu Jahjah. De AEL was actief in België en Nederland en eiste gelijke rechten op voor de niet-westerse minderheden in Europa. 

‘Op dinsdag 26 november 2002 werd Mohamed Achrak doodgeschoten door zijn racistische buurman in Borgerhout’, vertelt Ben Adelkarim. ‘Er braken rellen uit in Antwerpen en Abou Jahjah werd opgepakt. De AEL werd onterecht beschuldigd van betrokkenheid bij de rellen. Omdat in deze jaren in Nederland de negativiteit over Marokkanen en moslims alsmaar groeide, werd ik nieuwsgierig en begon ik AEL vanuit Nederland te volgen.’ 

‘Mijn strijdbaarheid heeft te maken met het feit dat extreemrechts steeds meer te horen was in de politiek’

‘Mijn strijdbaarheid heeft te maken met het feit dat extreemrechts steeds meer te horen was in de politiek’, vervolgt Ben Abdelkarim. ‘Daarom was de organisatie AEL voor mij erg belangrijk. Omdat ik zag dat zij voor de minderheden stonden. Tijdens debatten bliezen ze hun tegenstanders omver. Ik heb van AEL geleerd dat wij ook burgers zijn met dezelfde rechten.’

Met het boek Van dankbaar naar strijdbaar wil Ben Abdelkarim de Nederlandse samenleving duidelijk maken dat zij de islamitische en Marokkaanse gemeenschap twintig jaar lang heeft gecategoriseerd. ‘Er werd ons altijd verteld dat wij ons moeten aanpassen aan de Nederlandse normen en waarden. Maar ze discrimineerden ons, ze maakten ons verdacht, onze cultuur werd achterlijk genoemd, we waren bijna terroristen. Tot op de dag van vandaag worden we in hokjes geduwd. Over welke normen en waarden heeft de Nederlandse overheid het dan eigenlijk? Het waren normen en waarden waar de overheid zich niet aan hield.’  

Anderen motiveren

Ben Abdelkarim hoopt vooral dat jongeren iets met zijn boek kunnen. ‘Als docent burgerschap zie ik dagelijks waar jongeren mee worstelen. Ik zie de drempels waar zij tegenaan lopen. Het is eigenlijk niet anders dan twintig jaar geleden. En daarom hoop ik dat ik met mijn boek jongeren kan inspireren en tot emancipatie kan brengen. Dat ze voor de mensenrechten staan, zelfvertrouwen opbouwen.’ 

‘Er werd altijd negatief over ons gesproken’, besluit hij. ‘Maar mijn boek zie ik als een monument voor mijn generatie. We leven inmiddels in het jaar 2024. Misschien is vandaag de dag emancipatie nog wel belangrijker dan voorheen.’ Ben Abdelkarim ziet zijn boek daarnaast als ‘een vorm van verzet’. ‘Omdat extreemrechts populair is, kijk maar naar het nieuwe kabinet, mogen wij in de samenleving niet verzwakken. We moeten juist strijdbaar zijn.’ 

Bilal Ben Abdelkarim, Van Dankbaar tot strijdbaar, Mazirel Pers, 224 blz., €24,99.