De Amsterdamse BIJ1-voorman Jazie Veldhuyzen maakt zich op voor de aankomende gemeenteraadsverkiezingen. BIJ1 heeft met één zetel een invloedspositie in de hoofdstad, maar voormalig straatschoffie en jongerenwerker Veldhuyzen is niet tevreden. ‘Helaas worden basale mensenrechten structureel ontzegd in deze stad van rijkdom en weelde.’

Het is een lauwe donderdagavond wanneer we Veldhuyzen via Zoom spreken. Na een uur praten over de politieke stand van zaken moet het toch even worden gevraagd: ‘Heb jij dat ook Jazie, dat je steeds wordt herinnerd aan een zekere rapper als mensen je naam horen?’ Hij lacht en zegt: ‘Bij mij zeggen ze dan ook standaard: ‘Waar is Beyoncé dan?’’

We spreken hem de dag nadat een groot opinieartikel van zijn hand in het Parool is gepubliceerd over de wooncrisis. Een persoonlijke mijlpaal, die hij als volgt viert op Facebook: ‘Toch wel een beetje trots op mezelf. Van mbo niveau 1 naar de Amsterdamse gemeenteraad. En ook nog eens paginagroot in het Parool met een pleidooi voor meer huisvesting en minder woningmarkt!’

De reacties onder de post laten zien dat velen ook trots op hem zijn. Zijn maatschappelijke betrokkenheid, bijvoorbeeld voor de meest gemarginaliseerde groepen in Amsterdam – daklozen, thuislozen en ongedocumenteerden – leveren bijna altijd honderden likes op. Het zal allemaal de revue passeren. Maar first things first.

Afgelopen zomer kwam de etterende ruzie in BIJ1 met Quinsy Gario en het partijbestuur tot uitbarsting. Hoe heb je deze strubbelingen ervaren?

‘Er komt dus een extra Algemene Ledenvergadering waar beide kanten van het verhaal aan bod zullen komen. Tot die tijd wil ik geen oordeel vellen. Het is sowieso heel pijnlijk dat dit gebeurt. Het is niet goed voor de partij. Ook de manier waarop het naar buiten is gekomen, via een lek in de media.’

Dat het op een vreemde manier naar buiten is gekomen, is toch niet het echte probleem? Er gaat kennelijk iets goed mis in de partij. Dat kunnen we bijna elke dag op sociale media lezen. Hoe gaat BIJ1 hier ooit uit komen?

‘Ja, het probleem is dat ik niet goed weet wat er zich nou precies heeft afgespeeld. Daarom vind ik het lastig om er iets over te zeggen. Wat ik wel weet, is dat mensen die ik als vrienden beschouw zich aan de ene kant van het spectrum bevinden en mensen met wie ik de partij de afgelopen jaren heb opgebouwd aan de andere kant van de lijn staan. Een hele vervelende situatie dus. Ik heb simpelweg nog niet de tijd en energie gehad om hier met aandacht over te kunnen spreken met iedereen. Daarom ga ik zeker naar die extra ledenvergadering. Ik hoop dat we uiteindelijk toch enigszins het vertrouwen kunnen herstellen.’

Denk je dat het goed gaat komen?

‘Ik hoop het wel. Maar eerlijk gezegd heb ik er tot nu toe bewust voor gekozen om me op andere zaken te focussen. Ik moet heel verantwoordelijk met mijn tijd omgaan. Dus ik kies ervoor om solidariteit te organiseren met mensen die dat het hardst nodig hebben. Daklozen. Ongedocumenteerden. Mensen die niet de zorg krijgen die ze nodig hebben. Mensen met een kleine portemonnee die de stad uit worden gejaagd.’

Met andere woorden: de wereld en Jazie Veldhuyzen hebben geen tijd voor een ruzie tussen Sylvana Simons en Quinsy Gario?

‘We moeten hier lering uit trekken. De klachten die bij het partijbestuur zijn binnengekomen en door een externe partij zijn onderzocht kan ik niet zomaar terzijde leggen. Maar ik geloof ook dat iedereen het recht moet hebben om zichzelf te kunnen verdedigen. Anders staat bij wijze van spreken de deur open voor kliekvorming en kan je opeens politieke vijanden uitschakelen. Daarom ga ik de ALV zoveel mogelijk met een open blik in. En wat daarna komt, weet ik ook niet. Het staat in ieder geval vast dat deze situatie superlelijk is. Het bestuur, maar ook mensen die zich lelijk hebben geuit op sociale media, mag je daarover best aanspreken.’

‘Ik heb veel verkeerde dingen gedaan toen ik nog zoekende was. Er was altijd veel drugs en geweld om mij heen’

Goed, we zullen het zien. Waarom zit je eigenlijk in de politiek?

‘Ik heb tien jaar gewerkt als jongerenwerker voordat ik politiek actief werd. En daar groeide eigenlijk het besef dat ik bij de politiek moest zijn om daadwerkelijk iets op een structurele manier voor jongeren te kunnen betekenen. Heel cliché waarschijnlijk, maar dus echt om deze wereld een betere plek te maken voor ons allemaal. Ik ben wat je noemt een high school dropout. Op mijn zestiende zat ik op mbo niveau 1, en op een dag kwam mijn docent Hans Bruin naar me toe en zei: wat doe jij hier?’

Een wake-up call. 

‘Hij was de eerste docent die mij het gevoel gaf dat ik meer in mijn mars had. Met zijn hulp ben ik van niveau 1 naar niveau 4 gegaan en uiteindelijk het jongerenwerk ingerold.’

Dus het enige wat de docent zei is: ‘Wat doe jij hier?’

‘Nou, hij heeft mij wel echt heel goed geholpen. En de manier waarop hij dat deed inspireerde mij toentertijd om zelf ook mensen te helpen. Het doet mij denken aan een quote van 2Pac: ‘I’m not saying I’m gonna change the world, but I guarantee that I will spark the brain that will change the world.’ Dat deed Hans Bruin bij mij en ik hoop dat ik dat ook voor anderen kan betekenen.’

Oh, je bent ook 2Pac-fan.

Hij lacht weer. ‘Jazeker! Hiphop in het algemeen. En ook het activisme daarin spreekt me aan. Kijk, ik heb veel verkeerde dingen gedaan toen ik nog zoekende was. Met wapens op zak lopen, diefstal en andere dingen waar ik niet trots op ben. Er was altijd veel drugs en geweld om mij heen.’

Waar gebeurde dit allemaal?

‘West-Friesland. Enkhuizen, Hoorn. Daar ben ik opgegroeid. Toch heb ik via jongerenwerk een positieve draai aan de situatie gegeven. Dat ik meer politiek bewust werd hielp ook. Want ik zag dat de meeste problemen bij jongeren een politieke oorzaak hadden. Veel jongeren dealen steeds weer met dezelfde problemen omdat er sprake is van systematische ongelijkheid. Die kan je pas oplossen als je aan de knoppen draait, politiek actief wordt. En dat geldt ook bij de hele kwestie rond ongedocumenteerden en vluchtelingen. Het is de oude politiek die de problemen veroorzaakt. Niet deze mensen.’

Maar waarom houdt Jazie Veldhuyzen zich nou met deze kwesties bezig? Wat is jouw intrinsieke motivatie?

‘Ik kan zo tien mensen opnoemen die zich dag en nacht met ongedocumenteerde Amsterdammers bezighouden en die ook veel meer doen dan ik. Er is veel onzichtbare solidariteit in Amsterdam. Iedereen die zich in deze stad bevindt is voor mij in de eerste plaats mens. En daardoor moet iedereen op de meest basale mensenrechten aanspraak kunnen maken. En helaas worden die rechten structureel ontzegd in deze stad van rijkdom en weelde. Dat is een rijkdom die mede te danken is aan kolonialisme en neokolonialisme. In mijn verbondenheid met de verliezers van de kapitalistische wereld zitten ook mijn antikapitalistische en antikoloniale ideeën.’

‘Maar meneer Veldhuyzen’, hoor je dan, ‘we kunnen toch niet de hele wereld opvangen?’

‘Nee, natuurlijk niet. Alleen is het belangrijk om even de context erbij te pakken over de mensen die in Amsterdam arriveren. Ze hebben vaak oorlogen overleefd, verschillende zeeën overgestoken, half Europa lopend gepasseerd, met ondertussen Frontex en andere grenswachten in hun nek hijgend. Er zijn zoveel mensen die al buiten de deur worden gehouden. Het gaat dus maar om een heel beperkt aantal mensen hier in Amsterdam en Nederland. Er wordt bovendien zoveel geïnvesteerd in de deals die we met dictators sluiten om mensen af te houden. Dus ja, het is inderdaad onmogelijk om de hele wereld op te vangen hier. Maar dat wordt ook niet aan het toeval overgelaten door Frontex.’

Heeft het geen aanzuigende werking als je al die maatregelen loslaat? 

‘Er is onderzoek gedaan door de Amsterdamse Ombudsman naar de beweegredenen van mensen om hier te komen. Ze komen heus niet voor de te beperkte opvang voor ongedocumenteerden van 500 mensen, terwijl er zo’n 30.000 ongedocumenteerde Amsterdammers zijn. Amsterdam is een rijke stad, waar werk is. Dat is – naast veiligheid voor oorlogsvluchtelingen – de belangrijkste reden. Het kapitaal trekt groepen mensen aan. Als we willen dat mensen niet meer naar Nederland vluchten, dan moet Nederland eerst maar eens stoppen met medeplichtig zijn in het creëren en in stand houden van redenen waardoor mensen op de vlucht slaan.’

Wat doet Nederland dan?

Nederland heeft onder meer imperialistische oorlogen zoals de invasie van Irak in 2003 gesteund. Daarbij verkoopt het wapens aan oorlogszuchtige landen zoals de Verenigde Staten. Ook voedt Nederland de klimaatchaos door ontbossing aan te jagen en de fossiele industrie te subsidiëren en het creëert armoede door privatiseringen af te dwingen via de Europese Unie, de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds.’

‘Ik hoor vaak verhalen van mensen die in hun eigen wijk en stadsdeel aan de kant worden gezet. Het verbaast me niet eens meer’

Op 16 maart zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen. Wat is het belangrijkste onderwerp voor BIJ1 in Amsterdam? 

‘We hebben een hele lijst, maar er is wat betreft wonen echt een ongekende crisis aan de gang. Als er nu niet ingegrepen wordt, dan zijn we de stad voorgoed kwijt aan corporate beleggers. Amsterdam behoort nu al tot een van de duurste steden in Europa. En dan hebben wij een 40-40-20 verdeelsleutel in Amsterdam bij nieuwbouw. Dat een college waarin de linkse partijen GroenLinks, PvdA en SP de meerderheid vormen hiervoor kiest, is uitermate teleurstellend. Want met dit verdeelsysteem verdwijnt nog steeds 60 procent van de nieuwbouw in de markt. Er zit nauwelijks een rem op de huur- en koopprijzen in de middensector en in de vrije sector. En bovendien wordt die 40 procent sociale huur niet eens gehaald. Er moeten gewoon veel meer sociale en betaalbare huurwoningen gebouwd worden.’

Hoe willen jullie dat realiseren als BIJ1?

‘De gemeente moet simpelweg meer investeren in huisvesting. De gemeente Amsterdam kan bijvoorbeeld sociale huurwoningen die worden verkocht door woningcorporaties opkopen en beschikbaar stellen voor kwetsbare groepen die tussen wal en schip vallen.’

Heeft de gemeente daar wel geld voor? Zijn de grond- en huizenprijzen niet te hoog geworden?

‘Door de pandemie is er minder geld, maar er ís wel geld. Alleen moeten wel de juiste beleidskeuzes gemaakt worden. In plaats van geld te investeren in bijvoorbeeld de Amsterdam Economic Board of allerlei andere keuzes die vooral multinationals ten goede komen, kan het geld besteed worden waar gewone Amsterdammers echt wat aan hebben: sociale huurwoningen. Desnoods leent de gemeente geld of verhogen we de toeristenbelasting om het te kunnen financieren.’

Hoe sta je tegenover de onteigening van pandjesbazen?

‘Het valt zeer goed te verdedigen om bijvoorbeeld leegstaande panden die in het bezit zijn van private-equityfondsen zoals Blackstone te onteigenen, zodat Amsterdammers er kunnen wonen. Ik heb deze week nog met succes aan wethouder Rutger Groot Wassink gevraagd of hij kan onderzoeken of het handhavingsinstrument beheersovername kan worden ingezet bij langdurig leegstaande panden. Het bewust leeg laten staan van woningen kan niet. Het recht op onderdak, dat ook in de grondwet is opgenomen, zou voor moeten gaan. Met het oog op de woningnood is het in mijn optiek niet onredelijk om leegstaande panden – die door het grootkapitaal worden gebruikt om winst mee te maken – te collectiviseren. Het algemeen woonbelang is belangrijker dan private rendementsmotieven.’

Ik las dat je de kostendelersnorm wilt afschaffen. Waarom?

‘Dat moet landelijk gebeuren. Maar de invoering van die regel heeft tot spanningen en geldzorgen binnen families geleid en zelfs tot dakloosheid. Mensen worden op hun uitkering (bijstand of AOW, red.) gekort als ze met meerdere personen in een huis wonen. Dus mensen worden eigenlijk gedwongen zich uit te schrijven.

Maar als dit – even los van die dakloosheid – een mooie besparing is op de begroting, dan kan je toch wel stellen dat dat we tenminste het huishoudboekje op orde hebben gekregen.

Haal het geld waar het zit, zeg ik dan. Niet bij mensen die al structureel te weinig te besteden hebben.’

‘Wij vinden dat er een verbod op Zwarte Piet moet worden opgenomen in de Algemene Plaatselijke Verordening’

En hoe zit het met de aanpak tegen racisme? Zo is er onlangs een filmpje verschenen van de Amsterdamse jongerenburgemeester, Achraf el Johari, die naar eigen zeggen slachtoffer werd van etnische profilering door de politie.

‘Ja, dit is een dagelijkse realiteit voor veel Amsterdammers. Ik hoor vaak verhalen van mensen die in hun eigen wijk en stadsdeel aan de kant worden gezet. Het verbaast me niet eens meer. Vooral zwarte en Marokkaanse Amsterdammers hebben nare ervaringen met de politie.’

Maar als je etnische profilering naast andere vormen van racisme en uitsluiting zou plaatsen, bijvoorbeeld het bestaan van zwarte en witte scholen, is etnische profilering dan niet het minste probleem wat betreft racisme in Amsterdam?

‘Ik denk dat je naar het totaalplaatje moet kijken. Het is een optelsom van racisme in het onderwijs, de arbeidsmarkt, de woningmarkt en, in dit specifieke geval, het veiligheidsapparaat. Dit allemaal bij elkaar geeft het gevoel aan vele Amsterdammers dat ze hier niet thuis horen. Kijk bijvoorbeeld naar het toeslagenschandaal. Dat gaat niet eens meer om gevoelens. Mensen zijn daar alleen maar om hun achternaam letterlijk kapot en dakloos gemaakt. Ze zitten op een schuldberg. Echt te ziek voor woorden.’

Is Amsterdam een racistische stad, en doet burgemeester Femke Halsema te weinig om het racisme aan te pakken?

Veldhuyzen moet weer lachen. ‘Je wilt me echt in problemen brengen in de raad, hè? Ik moet Amsterdam nu ook een beetje in bescherming nemen. Als je in de context van Nederland naar Amsterdam kijkt dan is dit zeker een linkse en progressieve stad. Natuurlijk zijn er hier ook structurele en alledaagse vormen van discriminatie en racisme, maar als je Amsterdam vergelijkt met Enkhuizen of Hoorn, dan is de xenofobie daar echt een tikkeltje groter. En het Amsterdamse college steekt in vergelijking met veel andere gemeentebesturen meer tijd en energie in de bestrijding van discriminatie en racisme.’

Maar is het wel genoeg? Amsterdam is voor veel mensen ook een kille, witte stad aan het worden.

‘Nee, het is zeker niet genoeg. Ik zie het ook als de taak van BIJ1 om het college daar continu op te wijzen en dat doen wij ook in de raad. In het kader van etnisch profileren blijven wij strijden voor de invoering van stopformulieren bij de politie. Wij vinden bijvoorbeeld ook dat er een verbod op Zwarte Piet moet worden opgenomen in de Algemene Plaatselijke Verordening. En dat het gemeentelijke beleid op het gebied van diversiteit en inclusiviteit ook moet worden toegepast bij deelnemingen waar de gemeente aandeelhouder is, denk aan het Gemeentevervoerbedrijf GVB. Gentrificatie zorgt ervoor dat mensen met een kleine portemonnee – vaak mensen met een migratieachtergrond – de stad uit worden gejaagd. Over deze en andere onderwerpen dienen wij vaak moties in die te ver gaan voor het college en de coalitiepartijen. Dat laat zien dat we nog een lange weg hebben te gaan.’