Op 25 maart besloot de Indiase regering plotseling tot het grootste en strengste lockdown-experiment ter wereld. Om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan werden ruim 1.3 miljard mensen gesommeerd om thuis te blijven – inclusief miljoenen daklozen, slumbewoners en buitenlandse toeristen.

Met strenge politiecontroles, een complete stilstand van het openbaar vervoer en een groot deel van de economie hoopt India zijn doel te bereken. In de media circuleerden foto’s en filmpjes van colonnes dagloners met rugzakken, potten, pannen en soms zelfs kinderen op hun arm. Zij probeerden vanuit de grote steden terug te keren naar hun geboorteplaats op het platteland. Daarnaast waren er de beelden van duizenden arbeidsmigranten, opeengepakt bij busstations in Delhi, wachtend op een bus naar huis.

Omdat de lockdown pas een paar uur van tevoren werd aangekondigd, hadden de meesten geen kans meer om naar huis te komen. Honderdduizenden arbeidsmigranten werden genoodzaakt de reis te voet af te leggen. Daardoor kan dit nu al een van de grootste volksverhuizingen in de recente Indiase geschiedenis wordt genoemd.

Veel mensen vragen veel mensen zich af of het leed dat mogelijk voorkomen wordt niet dubbel gedragen wordt door de slachtoffers van de maatregelen. Terwijl de mensen mét geld eten inslaan en beginnen met thuiswerken, zitten miljoenen Indiërs in krottenwijken bovenop elkaar – zonder werk en inkomen.

Daarnaast zijn honderdduizenden arbeidsmigranten op straat komen te staan. Zij hebben geen eten en onderdak. Veel van hen komen uit arme plattelandsgebieden en zijn naar de grote steden getrokken om als dagloner te werken. Deze mensen slapen en eten op de plek waar ze werken, onder geïmproviseerde zeiltjes en in de buitenlucht.

‘Mijn baas zette me zomaar op straat, zonder achterstallig loon te betalen’, klaagt schoonmaakster Priyanka (41) tegen een journalist van the Times of India. ‘Hij zei dat ik hem en zijn familie zou besmetten en stuurde mij zonder geld en eten de deur uit. Aangezien er geen bussen en treinen meer gaan naar mijn geboorteplaats hier 120 kilometer vandaan, zit er niets anders op dan naar huis te lopen.’

Priyanka en vele andere migranten bewegen als een lange stoet over de verlaten snelwegen in de brandende zon. Hoewel sommigen zelfgemaakte mondkapjes dragen, is social distancing hier geen prioriteit. Honger, uitdroging en politiegeweld hebben een veel directer effect dan het onzichtbare virus.

‘Als je elke dag net genoeg kan verdienen om te eten en je ineens geen onderdak en werk meer hebt, maak je je over een waarschijnlijk niet-dodelijke ziekte ook niet zoveel zorgen,’ redeneert bouwvakker Samir (28). ‘Blijkbaar hebben arme mensen niet het recht op een gezond en veilig leven. We lopen honderden kilometers naar huis omdat de rijken in Delhi ons niet meer om zich heen wilden hebben.’

India zorgt ervoor dat daklozen kunnen slapen in scholen en andere overheidsgebouwen. Ook krijgen 15.000 mensen in Delhi elke dag een gratis lunch en avondeten. Deze maatregelen zijn onvoldoende, getuige de duizenden daklozen die urenlang in de rij staan voor een karige portie eten. Ook worden ze door de politie hardhandig weggejaagd uit parken en openbare plekken.

India kent rond de tachtig miljoen slumbewoners, naast miljoenen daklozen en arbeidsmigranten die net genoeg verdienen om zichzelf van dag tot dag in leven te houden. Deze kwetsbare groepen worden extra hard getroffen door de crisis. Er is voor hen nauwelijks een vangnet. Honger, vermoeidheid, uitdroging, politiegeweld en ongevallen hebben de afgelopen dagen vele leven geëist.

‘Blijkbaar hebben arme mensen niet het recht op een gezond en veilig leven’

Terwijl het aantal gemelde coronabesmettingen in India de duizend nog niet had gepasseerd, besloot de Indiase overheid tot een complete lockdown – met strengere regels dan China, Italië en Spanje. Zo kregen arbeidsmigranten geen tijd om naar huis terug te keren, werd al het openbaar vervoer en vliegverkeer stilgezet en mogen mensen alleen met een vergunning hun huis verlaten om noodzakelijke inkopen te doen.

Volgens the New York Times was de Chinese lockdown de grootste sociale controle-campagne in de geschiedenis, maar lijkt het erop dat India China nu overtreft. De abruptheid van de maatregelen, het feit dat werkelijk het hele land op slot ging en het afdwingen van de verordening met politiegeweld hebben de lockdown in India de grootste en strengste van de wereld gemaakt.

‘Maar wat was het alternatief?, vraagt politicologe Harshi (38) zich af. ‘We weten dat India niet op haar gezondheidsstelsel kan leunen. Ondanks dat ons land de beste doktoren ter wereld heeft, ligt ons zorgsysteem in duigen. We hebben een van de laagste zorgbudgetten ter wereld en minder dan één ziekenhuisbed per duizend inwoners. Daarom kunnen we niet gokken en afwachten. We moeten het probleem hard aanpakken, voordat het te laat is.’

Indiërs hebben niet de beste reputatie als het gaat om luisteren naar regels, vertelt Harshi. De Indiase politie heeft sinds 25 maart duizenden mensen gearresteerd omdat ze de regels niet volgden.

‘We vinden altijd wel een manier om het systeem te omzeilen, wat nu levensgevaarlijk kan zijn. Daarom treedt de politie hier zo hard op, vaak terecht ook. We zien op Youtube filmpjes van mannen die gedwongen worden op straat push-ups te doen of waar agenten mensen met stokken naar huis jagen. Misschien is de harde hand wel de enige manier om ze te laten luisteren.’

Het is een mysterie waarom het dichtbevolkte India nog maar zo weinig officiële coronagevallen heeft: bijna vierduizend. Artsen vrezen dat het werkelijke aantal besmettingen veel hoger is. India heeft niet de middelen om miljoenen mensen te testen. Er wordt gevreesd dat een grote ramp ligt te wachten als de crisis hier net zo toeslaat als in West-Europa.

Koeienurine en gezegende kruidnagels

Ondanks pogingen van de overheid om nepnieuws over het coronavirus tegen te gaan, worden Indiërs overspoeld met desinformatie over de pandemie. De BJP-partij van premier Narendra Modi maakt zich hier ook schuldig aan. Enkele weken geleden organiseerden BJP-leden een anticorona-bijeenkomst, waar koeienurine werd gedronken en door hindoemantra’s gezegende kruidnagels werden uitgedeeld.

Ook circuleren er filmpjes op Youtube met een stal vol zieke geiten, die zogenaamd door het coronavirus getroffen zijn. Daarnaast zijn er geruchten dat overheidsvliegtuigen pesticiden over het hele land willen spuiten tegen het virus. Ook geloven veel mensen dat je door kip en ijs te eten sneller besmet kan raken.

‘De kans is groot dat de schade reeds is aangericht, gezien het gedrag van WhatsApp-gebruikers in India’, zegt journalist Karen Rebelo. Zij werkt bij BoomLive, een Indiase nieuwssite die de verspreiding van nepnieuws bestrijdt. ‘Mensen stellen hier geen kritische vragen over de bron. Dit soort berichten zorgen voor paniek, hamstergedrag, ongegronde vooroordelen en andere vormen van irrationeel gedrag’.

‘India is bevangen door een paranoïde sfeer’

Dit irrationele gedrag heeft ook zijn impact gehad op de behandeling van buitenlanders in India. Duizenden toeristen, studenten en expats zijn door de lockdown vast komen te zitten. Ze strandden op vliegvelden, in dure hotels en in grote steden, zonder uitzicht op een vlucht naar huis.

Van de Indiase gastvrijheid merken veel toeristen niets meer. Zo kwam de Italiaanse Roberto (29) in Goa in een klein hotel terecht, nadat hij bij zijn oorspronkelijke accommodatie de deur uit werd gestuurd. ‘Ze gooiden mijn koffers nog net niet zelf de straat op toen de lockdown aangekodigd werd. Dat betekende dat ik nog maar een paar uur de tijd had om een nieuw onderkomen te vinden.’

Dat lukte uiteindelijk, als is het hotel waar Roberto nu zit erg duur en zat hij de eerste twee dagen zonder eten en vers drinkwater. ‘Niemand wilde of durfde me te helpen en ik mocht de deur niet uit. Gelukkig komt een buurvrouw me nu elke dag proviand brengen, maar ik was de wanhoop nabij.’

Ook de Israëlische Shahar (34) moest zijn accommodatie plotseling verlaten. ‘Gelukkig vond ik onderdak op een boerderij in de buurt, anders had ik echt niet geweten waar ik heen had gemoeten. Ik hoorde verhalen over het gewelddadige optreden van de politie, maar ook op de boerderij was ik niet veilig. Mensen uit de buurt kregen te horen dat er een buitenlander sliep en kwamen in een grote groep verhaal halen. Het liep met een sisser af, maar ik moest wel in een auto naar het ziekenhuis om mij te laten testen.’

De Britse nieuwsanalist Carl (46) vertelt dat vooral plattelandsbewoners extreem gevoelig zijn voor nepnieuws en complotverhalen. ‘Sinds het virus is opgedoken voel ik me steeds vaker persona non grata. Alsof ik door mijn afkomst bij voorbaat al geïnfecteerd ben. India is bevangen door een paranoïde sfeer. Ik woon al meer dan vijf jaar in India, maar dit heb ik niet eerder meegemaakt.’

Al in de aanloop naar de lockdown besloten veel hotels geen buitenlandse reizigers meer te accepteren. Volgens de Amsterdamse Joost (32) zorgde dit voor lichte paniek onder toeristen.

‘Ik kwam aan in het kustplaatsje Gokarna, nadat ik de strenge restricties in de naburige staat Kerala was ontvlucht. Geen enkele accommodatie wilde mij nog hebben. Ze zijn bang voor de politie, maar sommige mensen geloven ook dat alle buitenlanders besmet zijn. Mensen riepen ‘Corona!’ naar ons. We konden op veel plekken geen eten of drinken krijgen.’

Reguliere vluchten van en naar India zijn tot tenminste half april gecanceld, hoewel er wel noodvluchten worden georganiseerd. De 58-jarige Petra uit Dedemsvaart vertelt dat ze al dagen op zoek is naar een vlucht naar Nederland. Probleem: er is geen vervoer naar de internationale vliegvelden en ze zit in de stad Varanasi, op meer dan 800 kilometer afstand van Delhi.

‘De Nederlandse ambassade heeft een verklaring voor ons geregeld om ons te mogen verplaatsen binnen India, maar ze weten zelf ook dat we geen mogelijkheid hebben om te reizen.’

De Vlaamse Tom (31) kampt met hetzelfde probleem, maar lijkt hier niet echt onder te lijden. ‘Gelukkig zit ik met een paar vrienden vast in een prachtig bergdorpje’, vertelt hij. ‘De buren maken zich niet teveel zorgen over ons. Een vriend komt onze boodschappen brengen en ik wandel in de jungle rond mijn huis.’

‘Gelukkig zit ik vast in een prachtig bergdorpje’

Tom kwam naar India om te leren mediteren en dat is precies waar hij nu tijd voor heeft. ‘Of de heilige mantra’s en koeienurine helpen tegen corona weet ik niet, maar ik voel mij hier wel veilig.’