Turkije staat op het punt om Noord-Syrië binnen te vallen. Wat wil president Erdogan precies? Wat kan er allemaal mis gaan? En hoe komt het nieuws aan bij Koerden in Nederland?

Nadat de Amerikaanse president Donald Trump bekend maakte de laatste troepen uit Noord-Syrië te zullen terugtrekken staat de Turkse invasie van het gebied op het punt om aan te breken. De Turkse president Recep Tayyip Erdogan wil in Noord-Syrië een bufferzone vormen waar twee miljoen Syrische vluchtelingen kunnen worden ondergebracht. Koerden en christenen in Noord-Syrië (de Rojava, de Democratische Federatie van Noord-Syrië, Syrisch-Koerdistan of West-Koerdistan), zullen mogelijk het slachtoffer worden van een etnische zuivering.

De Kanttekening sprak over de gevaarlijke situatie in Noord-Syrië met koerdoloog Joost Jongerden van Wageningen University, de Turks-Zweede onderzoeksjournalist Abdullah Bozkurt van Nordic Monitor, Hewal Huseyin van DemNed (een Koerdische koepelorganisatie in Nederland), en met een Koerdische vluchteling uit het Syrische Afrin dat in januari 2018 door Turkije werd bezet.

Wat wil Erdogan eigenlijk?

Joost Jongerden is in zekere zin niet verrast door het besluit van Trump om de Amerikaanse troepen terug te trekken. ‘Amerika is nu heel onvoorspelbaar, dus dat er iets onvoorspelbaars zou gaan gebeuren was enigszins voorspelbaar.’ Volgens Jongerden is Trumps besluit goed nieuws voor Erdogan, die al heel lang van plan is om Noord-Syrië binnen te vallen om daar een ‘bufferzone’ op te richten.

Journalist Abdullah Bozkurt vult aan: ‘Turkije is al anderhalf jaar lang bezig met lobbyen en onderhandelen. Maar vergis je niet: deze invasie heeft niets met de veiligheid van Turkije te maken. Erdogan gebruikt de invasie om de binnenlandse oppositie tot zwijgen te brengen en om zich als leider van de islamitische wereld op te werpen.’

Erdogan heeft sinds dit jaar met een krachtigere oppositie te maken, vertelt Bozkurt. Ook gaat het slecht met de Turkse economie, wat het regime minder populair maakt bij de Turkse bevolking. Erdogans AKP-partij heeft de burgemeestersverkiezingen in Istanbul, Ankara en Izmir verloren en voormalige vicepremiers Ahmet Davutoglu en Ali Babacan zijn allebei bezig met de oprichting van een nieuwe politieke partij.

Bozkurt zegt dat de oorlog in Noord-Syrië straks het nieuws zal beheersen, wat precies is wat de Turkse president wil. ‘Erdogan heeft veel liever dat de Turkse media hierover berichten dan over binnenlandse kwesties als de economische crisis, de hoge werkloosheid en faillissementen. Ook kan hij oppositiepolitici die over binnenlandse problemen beginnen verwijten dat ze geen goede patriotten zijn, omdat het Turkse leger aan het vechten is en iedereen in deze moeilijke tijden pal achter de natie moet staan in plaats van verdeeldheid te zaaien.’

‘Deze invasie heeft niets met de veiligheid van Turkije te maken’

De gevaren

Jongerden wijst op het gevaar van de terreurorganisatie IS, die dankzij de Turkse invasie de kans krijgt om zich te gaan hergroeperen. ‘De Islamitische Staat bestaat als staat niet meer, maar de organisatie is niet definitief verslagen. Er vinden nu weer IS-aanslagen plaats, waarmee IS laat zien dat ze er nog zijn en dat ze weer terug kunnen komen.’

Bozkurt beaamt dit: ‘Erdogan heeft – en daar zijn ook harde bewijzen voor – IS gesteund. IS-strijders uit West-Europa konden via Turkije naar Syrië en Irak doorreizen, naar de Islamitische Staat, omdat van hogerhand bewust een oogje werd dichtgeknepen.’ Jongerden vergelijkt Turkije met Pakistan, officieel de bondgenoot van de Verenigde Staten, waar Osama bin Laden jarenlang in het geheim kon onderduiken.

Jongerden en Bozkurt benadrukken dat Turkije IS-strijders ook als chantagemiddel kan inzetten om bij de EU meer geld los te krijgen. ‘Erdogan dreigde eerst de EU te zullen overspoelen met vluchtelingen als hij zijn zin niet zou krijgen, dat doet hij straks wellicht met IS-strijders’, zegt Bozkurt. ‘Dit doet hij natuurlijk niet openlijk’, voegt de onderzoeksjournalist er meteen aan toe, ‘maar in het geheim bij de onderhandelingen.’

Jongerden legt uit dat de EU sowieso heeft ‘geschitterd door afwezigheid’ als het gaat om de toekomst van Syrië. De EU-leiders zijn bang voor een nieuwe vluchtelingencrisis en willen Turkije daarom graag te vriend houden, zegt hij.

Zal er op de Koerden en de christenen in Noord-Syrië een etnische zuivering plaatsvinden? Bozkurt is voorzichtig en wil het begrip ‘etnische zuivering’ – laat staan ‘genocide’ – niet te snel gebruiken. ‘Niettemin, dat Erdogan de demografie in Noord-Syrië wil veranderen door er Arabische Syriërs te gaan vestigen, dat staat vast. En ook dat de Koerden en christenen in het gebied het moeilijk zullen krijgen.’

Jongerden is minder terughoudend. ‘In Afrin, dat in januari vorig jaar door de Turkse troepen werd aangevallen tijdens Operatie Olijftak, heeft een etnische zuivering op de Koerden plaatsgevonden. Dat staat nu voor de rest van de Rojava (het noordelijke, Koerdische deel van Syrië, red.) ook te gebeuren.’

Jongerden vindt de rol van ons land hierin dubieus. Hij vertelt dat Nederland materiaal heeft geleverd aan verschillende islamitische milities in Syrië die vechten tegen Assad en straks voor Erdogan het vuile werk zullen opknappen. ‘Nederland maakt de etnische zuivering op de Koerden straks dus mede mogelijk.’ Bozkurt: ‘Zeker is dat veel Koerden, YPG-strijders maar ook veel burgers, zullen omkomen bij de Turkse invasie.’

Bozkurt verwacht niet dat de internationale gemeenschap veel zal doen. ‘Er is nu wel veel sympathie voor de Koerdische zaak, ook in Europa, maar dit is alleen sentiment. Spierballen heeft de EU niet. De Verenigde Staten hebben wel spierballen, maar hebben er echter voor gekozen het alleen bij spierballentaal te laten.’

Trump heeft getweet dat hij de Turkse economie kapot zal maken als Erdogan acties onderneemt die Amerika niet zint. Maar volgens Bozkurt zal dat niets uitmaken: ‘De Verenigde Staten trekken hun troepen immers sowieso terug.’ Degenen die Erdogan wel zouden kunnen tegenhouden in Syrië – Rusland en Iran – vinden het daarentegen helemaal niet erg dat de Koerden worden aangepakt, zegt Bozkurt.

‘Iran heeft helemaal geen belang bij een autonoom Koerdisch gebied in Syrië, omdat dit de Koerdische minderheid in Iran misschien op verkeerde gedachten kan brengen. Ook Assad wil graag van de Koerdische autonome regio in het noorden van zijn land af. Hij heeft wellicht met Erdogan hierover een deal gesloten. En Rusland steunt Assad.’

‘Turkije wil ons Koerden vernietigen’

Koerden in Nederland

Koerden in Nederland zijn behoorlijk van slag door de dreigende Turkse invasie van Noord-Syrië. De Koerdische vluchteling Peshmerga* zegt dat het moeilijk onder woorden te brengen hoe hij zich voelt. ‘Het is ongelooflijk. De Verenigde Staten vroegen eerst of de SDF (de door Koerden gedomineerde strijders van de Syrian Democratic Forces, die vochten tegen IS en islamistische rebellengroepen, red.) alle fortificaties aan de Syrisch-Turkse grens wilden verwijderen, want hierdoor zou Turkije zich bedreigd voelen. Dat deden ze, als blijk van goede wil. Maar vervolgens worden ze toch opgeofferd. Terwijl men geen oorlog wil.’

Turkije wil oorlog, zegt Peshmerga. Sterker nog: ‘Turkije wil ons Koerden vernietigen. Turkije geeft straks de vrije hand aan moordenaars, jihadisten en bandieten die een tikkeltje minder erger zijn dan IS en die de Rojava zullen veranderen in een wetteloos gebied. Mijn ouders wonen nog in Afrin. Ze hebben het heel moeilijk en mogen geen Koerdisch meer spreken. Ze ervaren daar dagelijks de dood. En wat vorig jaar in Afrin gebeurd is, dat staat nu de hele Rojava te wachten.’

Wat nu? Hewal Huseyin van de Koerdische koepelorganisatie DemNed zegt dat Koerden op morgen een grote demonstratie in Brussel voor het Europees Parlement zullen houden. Zaterdag staat een demonstratie gepland in Den Haag. Hoewel Huseyin zelf geen familie in Syrië heeft wonen, volgt hij het nieuws op de voet.

‘Ik leef en voel heel erg met de mensen daar mee. Ik vind het heel erg dat er zulke nare dingen gebeuren, dat er verschrikkelijke dingen staan te gebeuren. Het raakt mij, ik voel het in mijn hart.’

Huseyin voelt zich niet verraden door de Verenigde Staten. ‘Ik wist dat de Amerikanen er alleen voor hun eigen belangen waren. Nu gaan ze weg. Ik wil heel graag dat de andere imperialistische naties ook vertrekken uit Syrië, in het bijzonder de fascistische staat Turkije. Assad is natuurlijk een schurk, maar het Syrische volk moet over zijn eigen toekomst kunnen beslissen, democratisch.’

*Gefingeerd, echte naam bekend bij de redactie. Hij verscheen eerder een paar keer onder zijn eigen naam in de Nederlandse media, maar als gevolg daarvan werd zijn familie in Afrin bedreigd. Vandaar dat hij anoniem wil blijven.