Hoe is Turkije the day after opgestaan? Teleurstelling overheerst bij de oppositie. Ahmet Erdi Öztürk en Sayat Tekir delen in de Kanttekening hun eerste reacties.  ‘Turkije blijft een nationalistisch land, de Turkse kiezer stemt vooral ideologisch.’

Een dag na de verkiezingen in Turkije is er in de eerste ronde geen winnaar uit de bus gekomen. Erdogan neemt met ruim 49 procent van de stemmen de leiding voor het presidentschap. In een tweede ronde heeft hij de beste papieren, volgens universitair hoofddocent Internationale Betrekkingen Ahmet Erdi Öztürk. Ook de Armeens-Turkse socioloog Sayat Tekir en een anonieme ambtenaar uit Turkije denken dat Erdogan zal winnen.

‘Deze resultaten zijn verrassend. Vele enquêtebureau’s voorspelden dat er een tweede ronde zou komen, maar dat Kilicdaroglu aan kop zou eindigen’, zegt Öztürk verbluft.

Hij vindt dat Turkije vanaf vandaag ‘echt een autoritair regime’ genoemd kan worden, met een nationalistische blok van zeker 60 procent van de stemmen die ongeacht de slechte economische situatie, de schendingen van mensenrechten en inperking van vrijheden achter de regeringspartijen blijft staan.

Tekir, die een paar jaar geleden naar Nederland is gevlucht, is teleurgesteld. Hij benoemt ten eerste de 68 procent die Erdogan heeft behaald in Nederland. ‘Ook in andere West-Europese landen gaan er meer stemmen naar Erdogan’, zegt hij.

‘De angstpolitiek werkt nog steeds. Het propagandaverhaal van regeringspartijen, dat terroristen aan de macht zouden komen als zij zouden verliezen, daar zijn Turken nog steeds gevoelig voor. Hierdoor is de rechtse stem in Turkije gegroeid.’

Öztürk beaamt dit. ‘De Turkse kiezer denkt dus niet economisch en ook niet vanuit de invalshoek van vrijheden, de Turkse kiezer denkt meer ideologisch, religieus en sektarisch, en is in die zin ook verdeeld. Er wacht ons een nog gepolariseerder Turkije.’

Öztürk geeft de oppositie in de tweede ronde geen kans. ‘Zelfs als Sinan Ogan (de onafhankelijke presidentskandidaat die meer dan 5 procent van de stemmen kreeg, red.) zegt dat hij voor de oppositie is – wat hij niet zal doen – zal zijn achterban zich niet volledig achter Kilicdaroglu scharen.’

Ook Tekir ziet Erdogan in de tweede ronde winnen. ‘Er is een enorme terreurangst die we kunnen samenvatten als Koerdofobie, Armenofobie en alevietenfobie. Hierdoor is een nationalistisch en soenitisch land als Turkije, onmogelijk dat een alevitische kandidaat zoals Kilicdaroglu aan de macht komt. De racistische weerstand in grote delen van Turkije is te groot voor zo’n verandering.’

‘Leugens van Erdogan’

De teleurstelling bij een ambtenaar in Turkije is ook groot. ‘Ik dacht dat Erdogan zeker zou verliezen. De politiek van leugens van Erdogan heeft gewerkt. Het Turkse volk ging naar de stembus alsof het oorlog was. Erdogan beschuldigde de oppositie constant dat ze Koerdische en gülenistische terroristen zouden vrijlaten. Daarom is Kilicdaroglu niet verkozen in de eerste ronde.’

Volgens hem zal gezien de cijfers met de nationalisten aan kop, het idee postvatten om de sterke man te blijven steunen. ‘Ik heb geen geloof meer in de oppositie. Erdogan zal op de ene of andere manier deze verkiezingen winnen. Want de oppositie moet in twee weken de nationalistische stem aan zich weten te binden, en dat zal er alleen maar toe leiden dat de Koerden zich van Kilicdaroglu zullen vervreemden.’

Hij denkt dat Sinan Ogan een belangrijke factor is die een gewiekste spel speelt voor een langdurige machtspositie in de Turkse politiek. ‘Kilicdaroglu kan Ogan niet overtuigen, omdat Kilicdaroglu ook beloftes heeft gemaakt naar de Koerden. Sinan Ogan is een Turkse nationalist uit Igdir, die eerst bij de Grijze Wolven in het parlement zat. Ik denk dat hij uit is op de positie van Devlet Bahçeli, de voorzitter van de Grijze Wolven. Hij zal Erdogans kant kiezen, met het idee om uiteindelijk de Grijze Wolven te leiden.’

Volgens Tekir is het tijd dat de oppositie in de spiegel kijkt. ‘Erdogan is al meer dan twintig jaar aan de macht. Hij bespeelt de Turkse samenleving met historische tv-series en samenzweringstheorieën. Als we de gevoeligheid van de Turkse samenleving hierop niet kunnen oplossen, zitten we voor de komende twintig jaar nog steeds vast aan Erdogan, of een andere leider die op hem lijkt. We moeten harder werken.’

Het laatste punt dat Tekir kwijt wil, is dat vele vluchtelingen in het buitenland niet hebben gestemd. Uit angst om opgepakt te worden. ‘Dat moet de volgende ronde beter.’