Hallmark, Nivea, Maxi Cosi, Hello Fresh, Milka en ga zo maar door: bedrijven buitelden over elkaar heen om hun contract met de Meilandjes te verscheuren. Dit, na ophef over quotes door Erica Meiland, mater familias van deze reality-soapsterrenfamilie. Zij vind de hijab niet bij Nederland horen en vindt boerkadraagsters op pinguïns lijken. Topactie van deze bedrijven? Of voorbeeld van knellende ‘cancel culture’? We vroegen het ons maandelijkse panel.
Leontine Vreeke (45), salesmanager, wijkraadslid Katendrecht-Wilhelminapier Rotterdam, zangeres
‘We noemen nu snel iets cancel culture, dat is niet terecht. De Meilandjes vallen hier niet onder, bijvoorbeeld. Erica Meiland heeft racistische uitspraken over moslims gedaan en nu moet ze de consequenties ervan dragen. Ik snap dat bedrijven zich van haar uitlatingen en van haar willen distantiëren. Dat is hun goed recht ook.
‘Het is onzin dat Angela de Jong nu op televisie roept dat we nu niets meer mogen zeggen. De Jong en Ockje Tellegen – die in de Tweede Kamer zo hard uitviel tegen Sylvana Simons – hebben moeite met wat anders: biculturele Nederlanders die wat terugzeggen.
‘Meiland deed racistische uitspraken en moet de consequenties dragen’
‘De Amerikaanse komiek Dave Chapelle is wél een slachtoffer van cancel culture. Hij is helemaal niet transfoob, maar een comedian die harde grappen maakt. Het is onterecht dat hij nu door veel mensen in de ban wordt gedaan. Sowieso hebben comedians meer vrijheid van meningsuiting dan anderen, vind ik. Dat is hun rol ook: de samenleving kritisch bevragen.
‘Hoewel het woke-denken soms een beetje doorschiet, zoals in het geval van Chapelle, is woke wel nodig om sociale verandering te bewerkstelligen. Dat heeft de Zwarte Piet-discussie ons laten zien. Witte mensen waren pas bereid om te luisteren toen activisten een vuist maakten. Tot voor kort werd ik feitelijk zelf gecanceld als ik in wit gezelschap over racisme sprak. Mijn ervaringen werden beschouwd als particulier. Nog steeds moeten we ons aanpassen. Sylvana spreekt altijd heel beheerst en rustig. Waarom? Omdat ze niet wil worden weggezet als de ‘angry black woman’, een racistische trope.’
Anushka Soekhradj (28), sociaal werker
‘Cancel culture is een hip begrip voor iets wat hoort bij een samenleving. Kinderen sluiten elkaar uit op school, bijvoorbeeld als je iets doet wat niet cool is. Je kunt vriendschappen verbreken als iemand opeens andere waarden propageert. Dan wil je je niet meer met hem of haar associëren en ontvriend je die persoon op Facebook. Mensen cancelen elkaar. Bedrijven kunnen dit ook doen, zoals bij de Meilandjes.
‘Het hangt ook samen met vertrouwen in iemands zuivere intenties. Abdelkader Benali mocht dit jaar zijn 4 mei-lezing niet houden, vanwege een antisemitische opmerking die hij vijftien jaar geleden had gemaakt. Hij zei dat het een grapje was, maar het was helemaal niet grappig. Mensen hebben door dat je een scheve opmerking maakt en gaan twijfelen aan je moraliteitsbesef. Zijn uitspraak verraadde wat hij echt dacht.
‘Als Meiland het hindoeïsme had beledigd, dan was er geen ophef’
‘De kritiek op Erica Meiland begrijp ik, maar hier is toch echt sprake van selectieve verontwaardiging. Als ze het hindoeïsme had beledigd, dan was er geen ophef omdat hindoes zich over het algemeen focussen op zichzelf, meer dan op wat anderen van hen vinden.
‘Op social media denk ik hooguit na over hóe ik iets zeg, maar ik spreek me altijd uit als ik zeker ben van mijn zaak. Ook over vaccineren. Mensen om mij heen zijn het met mij eens, maar zwijgen omdat ze niet in discussie verwikkeld willen raken of vrezen als ‘wappie’ te worden weggezet. Ik ben heel uitgesproken omdat ik weet waar ik voor sta. Bevalt je dit niet? Cancel me maar.’
Abdessamad Taheri (43), manager arbeidsontwikkeling
‘Angela de Jong, die op tv zei dat we niets meer mogen zeggen, overdrijft. We mogen bijna alles zeggen, maar je moet ook bereid zijn om de consequenties te aanvaarden. Erica Meiland kan wat dat betreft nog iets leren van Abdelkader Benali. Persoonlijk lig ik niet wakker van haar uitspraken over boerka’s en pinguïns, maar ik begrijp dat bedrijven hun naam niet meer aan de Meilandjes willen verbinden.
‘Over Benali: ik snap dat zijn uitspraken van vijftien jaar geleden als kwetsend kunnen worden ervaren. Ik snap ook het feit dat hij deze uitspraken heeft gedaan consequenties heeft voor de 4 mei-lezing. Het siert Abdelkader Benali dat hij heeft toegegeven dat het foute uitspraken zijn en dat zulke uitspraken niet horen. Ik hoop dat anderen van hem leren.
‘Ik kreeg zelf een baan niet vanwege mijn reputatie’
‘Zelf doe ik ook weleens stevige uitspraken op social media. Ik ben een baan misgelopen vanwege de discussie op de afdeling die ontstond nadat mijn naam viel. Ik kreeg die baan niet vanwege mijn reputatie. Bij de ‘slachtofferallochtonen’ van Denk en de ‘slachtofferautochtonen’ van PVV lig ik niet zo lekker. Beide partijen lijken meer op elkaar dan hen lief is. Ze leggen de verantwoordelijkheid voor hun ongeluk bij een ander neer.
‘Als ik mensen gekwetst heb, bied ik mijn excuses aan voor de pijn die ze ervaren. Dat betekent niet dat ik mijn woorden terugneem of dat ik niet achter mijn woorden sta. Uiteraard ben ik bereid om overtuigd te worden en van mening te veranderen.’
Dimple Sokartara (29), communicatieadviseur
‘Over het algemeen wil ik mensen meerdere kansen geven en zaken vanuit verschillende invalshoeken bekijken. Helaas hebben we nog vaak te maken met zaken die uit hun context worden gehaald. Dat zie je bijvoorbeeld ook als het gaat over de islam en moslims.
‘Bij mensen die foute meningen of ideeën verkondigen, zou ik eerst mijn eigen onderzoek erop loslaten en nagaan wat de intentie is van diegene voordat ik er conclusies aan verbind.
‘Mensen delen vaak blindelings berichten over wanneer iemand foute meningen verkondigt. Dat draagt eraan bij dat dingen worden opgeblazen. Ik heb mezelf hier ook weleens op betrapt, omdat ik best emotioneel kan zijn. Als iemand een tegenstander is van mijn standpunten, dan denk ik soms: ‘Oké, dan volg ik diegene niet meer’. Of dan luister ik niet meer naar wat diegene te zeggen heeft. Maar ik probeer mezelf daarin nu wel te corrigeren en om er bewuster mee om te gaan.
‘Eerst onderzoek doen voordat je actie onderneemt’
‘Als ik mijn eigen onderzoek naar deze persoon heb gedaan en ik kom erachter dat deze persoon kwade bedoelingen heeft, dan ben ik wel voorstander van canceling. En als ik dat besluit heb gemaakt, dan ben ik er ook best hard in. Dat heeft wel negatieve gevolgen voor de persoon of onderneming die wordt gecanceld. Daarom is het belangrijk om ook na te gaan wat precies jouw intentie is om iemand te cancelen.
‘Ga je in de aanval op de persoon zelf, en wil je iemand bewust pijn doen door te cancelen? Of wil je anderen door middel van een boycot of canceling bewustmaken van het feit dat daden gevolgen hebben? Dat zijn vragen die je bij jezelf na moet gaan. Je ziet dat mensen nu ook iets te hard doordraven met de cancel culture zonder dat ze genoeg onderzoek hebben gedaan. Er zijn ook mensen die teksten uit zogenaamd islamitische bronnen halen of iets horen op tv en op basis daarvan denken dat de islam niet in Nederland hoort, waardoor ze de islam en moslims willen cancelen. Dat is ook niet de bedoeling. Daarom ben ik voorstander van eerst je eigen onderzoek doen en goed naar je intenties kijken voordat je actie onderneemt.’
Ibrahim Özgül (38), finance- en project professional
‘De Meilandjes mogen dan wel vrij zijn om te doen en zeggen wat ze willen, maar de bedrijven zijn dat uiteraard ook. Bovendien komt het vaker voor dat bedrijven zich terugtrekken vanwege verkeerde uitspraken, bijvoorbeeld bij rapper Boef die meisjes voor ‘kech’ uitmaakte.
‘De politieke discussie maakt voor bedrijven niet zoveel uit. Het morele ijkpunt voor hen blijft: de wensen van hun klanten. Als je grote groepen mensen negatief raakt met je woorden, dan trekken ze zich terug. Volgens mij hebben ze dat ook in hun contracten staan.
‘Overigens, wie bepaalt de grens tussen wat cancelbaar is en wat de vrijheid van meningsuiting is? Het blijft vaag. In ideale zin is de grens de grens van de ander. Als jouw ‘vrijheid’ uiteindelijk neerkomt op de onderdrukking van de ander, dan is dat de grens.
‘De Meilandjes zijn vrij om te doen wat ze willen, maar bedrijven ook’
‘Het is goed dat we deze discussie in een welvarend land kunnen voeren. In andere landen hebben ze wel wat anders aan hun hoofd. Uitbuiting, oorlog en geweld. Daar wordt eigenlijk alleen maar fysiek geweld gebruikt om ‘boodschappen’ over te brengen. Dan ben je dus te laat.
‘We moeten daarom voorzichtig zijn met de vrijheid die we hier hebben. Dat betekent geen land waar mensen met de hand op de keel lopen, maar tegelijk ook geen land waar de vrijheid van meningsuiting wordt misbruikt voor haatzaaierij.
‘Een beschaafd persoon gaat andere mensen geen pinguïns noemen vanwege hun geloof of iets anders. Blijf op niveau. Doe niet lelijk. Je mag je mening over alles verkondigen, zonder belediging. En doe je dat niet? Tja, dan krijg je ‘gratis’ een disciplinerend beschavingsoffensief op je bord. Smakelijk eten!’
