Een Turkse rechter en topambtenaar heeft een boek geschreven over de nasleep van de mislukte coup van juli 2016. Hierin betoogt rechter Selami Turabi dat de ruim 30.000 vermeende Gülen-aanhangers die gearresteerd zijn dood moeten.
Het boek Terreurorganisaties en terreurmisdrijven gaat over de strafrechtelijke onderzoeken naar de duizenden mensen die werden gearresteerd vanwege hun vermeende betrokkenheid bij de coup. De Turkse regering geeft de Gülenbeweging de schuld, Fethullah Gülen en zijn aanhangers ontkennen iedere betrokkenheid.
Turabi schrijft: ‘Geen genade en ook geen onderdrukking, maar gerechtigheid, alleen gerechtigheid. We denken dat het tegengif tegen deze organisatie (de Gülenbeweging, red.) gerechtigheid is. We geloven dat mensen als zij, die hun natie en vaderland hebben verraden, geëxecuteerd zouden moeten worden, zelfs als deze straf niet bestaat in [ons Wetboek van Strafrecht]. Dit moet in het openbaar plaatsvinden, als afschrikwekkend voorbeeld; dit zou ‘echte rechtvaardigheid’ zijn.’
Op social media wordt kritisch gereageerd op deze uitspraken. Turabi zou nazipraktijken promoten en geen onafhankelijke rechter zijn, maar een fanatieke Erdogan-aanhanger. Turkije heeft de doodstraf in 2004 formeel afgeschaft. In 1984 vonden de laatste executies plaats.
Naast rechter is Selami Turabi topambtenaar bij het Turkse ministerie van Justitie. Hij is er verantwoordelijk voor de betrekkingen met de Europese Unie.
Terwijl de wereld protesteert tegen racisme, ook in Duitsland, pleiten de Grünen ervoor om het woord ‘ras’ uit de Duitse grondwet te schrappen. ‘Het is tijd om racisme uit ons geheugen te wissen.’
Het derde artikel van de Duitse grondwet stelt dat niemand mag anders mag worden behandeld vanwege onder meer geslacht, afkomst, politieke opvattingen, maar ook ‘ras’. De linkse partij wil nu deze uitdrukking uit de Duitse grondwet schrappen.
‘Het is nu tijd om (aangeleerd) racisme uit onze gedachten te wissen’, betogen voorzitter Robert Habeck en lokaal politica Aminata Touré (foto) in een opiniestuk voor de Duitse krant Tageszeitung.
Hij is een witte man, zij is een zwarte vrouw. ‘Er zijn geen rassen, er zijn mensen’, schrijven ze.
Volgens Habeck en Touré verdeelt het concept ‘ras’ mensen in subcategorieën, wat volgens hen in tegenspraak is met de geest van de grondwet.
Ook pleiten Habeck en Touré ervoor om een onafhankelijke eenheid op te richten, die toezicht houdt op de politie. Politieagenten moeten cursussen krijgen over racisme, zodat ze zich meer van dit gevaar bewust worden.
Twee weken geleden stikte de Afro-Amerikaanse George Floyd na een dodelijke wurggreep door een witte agent. Hierna gingen tienduizenden Amerikanen de straat op. De protesten sloegen over naar andere delen van de wereld, waaronder ook Nederland en Duitsland.
Institutionele discriminatie staat torenhoog op de agenda. Wat doet het met biculturele Nederlanders wanneer de overheid etnisch profileert?
‘Ga weg met je kutgeloof’, was een van de anonieme berichtjes die Laila Elkhinifri ontving, nadat zij in de eerste week van de ramadan een filmpje plaatste over hoe het is om te vasten. Dat bericht was eigenlijk nog een van de vriendelijkste reacties die de jonge vrouw kreeg. Ze kreeg ook anonieme reacties en persoonlijke berichten waarin ze werd uitgescholden of zelfs met de dood werd bedreigd.
Maar die berichten deden lang niet zoveel pijn als het bericht over etnisch profileren binnen de Belastingdienst. Na de politie is nu ook deze overheidsdienst in het nieuws vanwege etnisch profileren. Tussen 2012 en 2015 werden 11.000 Nederlanders met een dubbele nationaliteit onderworpen aan een extra strenge controle.
Elkhinifri: ‘Berichtjes op sociale media komen van mensen die schuilen achter een anonieme profielfoto en een anonieme naam. Ik heb medelijden met hen, ze zijn mijn pijn niet waard. Maar de Belastingdienst heeft een bepaalde macht. Je verwacht daarom dat je eerlijk wordt behandeld en niet door je Marokkaanse achtergrond extra wordt gecontroleerd.’
De Belastingdienst gaf na onderzoek van Trouw en RTL toe dat dubbele nationaliteit een selectiecriterium was voor controle. De organisatie ontkende daarentegen dat er sprake was van discriminatie. De fiscus zegt dat een dubbele nationaliteit nooit de enige aanleiding was voor het strenger controleren van de aangifte. Alleen aangiften die nog aan vier andere selectiecriteria voldeden, werden gecontroleerd.
Ook liet de Belastingdienst weten dat met dit selectiecriterium witte Belgen en Duitsers net zo veel kans hadden om extra te worden gecontroleerd als Nederlanders met een Marokkaanse of Turkse achtergrond. Maar volgens emeritus hoogleraar rechtssociologie Kees Groenendijk is dat een onjuist excuus.
Ten eerste is de meerderheid van de mensen met een dubbele nationaliteit van een niet-Europese afkomst. De Belastingdienst weet daarom dat zo’n selectiecriterium vooral mensen van kleur zal raken en zelden witte Nederlanders. ‘Dat maakt het indirecte discriminatie op grond van ras’, aldus Groenendijk.
Daarnaast is het slechter behandelen van Duitsers en Belgen verboden volgens het EU-recht. ‘De Belastingdienst zegt daarmee in feite dat het wel iets verkeerd heeft gedaan, maar dat het niet zo erg was, omdat mogelijk ook enkele Europese mensen zijn getroffen.’
Toeslagenaffaire
De mogelijkheid dat Nederlanders met een dubbele nationaliteit het mikpunt waren van belastingcontroleurs kwam voor het eerst naar voren in de kinderopvangtoeslagaffaire. Ouders van wie de kinderopvangtoeslag werd teruggevorderd hadden opvallend vaak een migratieachtergrond.
Naar aanleiding van de toeslagenaffaire deed het ministerie van Financiën onlangs aangifte tegen de Belastingdienst. Het Openbaar Ministerie moet nu gaan onderzoeken of er sprake was van beroepsmatige discriminatie.
Volgens Groenendijk is het van grote waarde dat wordt aangetoond dat het in deze zaak wel degelijk om discriminatie gaat. ‘Er is duidelijkheid nodig voor de toekomst en een signaal voor andere overheidsinstellingen, die anders misschien geneigd zullen zijn op dezelfde manier te handelen.’
Groenendijk wijst ook naar de regering. ‘In de Tweede Kamer wordt er nooit expliciet gevraagd naar discriminatie. Er wordt niet serieus gekeken naar artikel 1 van onze grondwet, of naar het VN-verdrag tegen Rassendiscriminatie.’
De vragen die de Kamer nu stelt, gaan over etnisch profileren. ‘Etnisch profileren is wanneer je zoekt in systemen naar mensen met of zonder een dubbele nationaliteit, maar belangrijker is wat je vervolgens met die informatie doet. Als je op basis van dat criterium mensen minder gunstig gaat behandelen is het verboden rassendiscriminatie, niet slechts etnisch profileren.’
‘Als je niet wit bent, moet je jezelf altijd blijven bewijzen’
‘Waar ben ik nou nog veilig?’
Voor Laila Elkhinifri maakt het weinig uit of de Belastingdienst zijn eigen discriminatie toegeeft. ‘Ze weten wat ze gedaan hebben en het toont aan: als je niet wit bent, moet je jezelf altijd blijven bewijzen’, zegt ze. ‘Enerzijds had ik het kunnen zien aankomen. Ik sta inmiddels nergens meer van te kijken. Anderzijds was ik verrast toen ik dit nieuws hoorde. Aan discriminatie wen je niet.’
Het is voor Elkhinifri niet de eerste keer dat ze in Nederland wordt geconfronteerd met discriminatie. Een aantal jaar geleden was ze op zoek naar een stage op een administratief kantoor. Samen met een sollicitatiebrief verstuurde ze haar cv en profielfoto, waarop ze een hoofddoek draagt. ‘Vervolgens kreeg ik dan een reactie die zei: ‘Dat past niet bij ons beeld, we zijn een heel Nederlands bedrijf.’ Nou, dan wist ik wel hoe laat het was.’
Baancoach Jmiaa Bellan herkent Elkhinifri’s verhaal. ‘Ik hoor regelmatig van mensen met een migratieachtergrond, met name mannen, dat ze moeite hebben met een baan vinden. Zodra een werkgever een buitenlandse achternaam ziet, kijkt hij extra kritisch naar de sollicitant.’
Het overkomt haar zelf ook. ‘Ik heb vaak gehad dat ik iemand eerst via de telefoon spreek en daarna pas ontmoet. Dan zien ze mijn donkere haren en niet-witte huid en vragen ze: oh, waar kom je vandaan? Als ik vervolgens vertel dat ik Marokkaanse ben, zeggen ze vaak dat ik goed Nederlands spreek’, zegt Bellan. ‘Er zijn dus vooroordelen over Marokkanen. Ik moet daardoor altijd eerst bewijzen dat ik een ‘goede’ Marokkaan ben.’
Ook bij Bellan kwam het nieuws van etnisch profileren binnen de Belastingdienst hard aan. ‘Het is goed dat ze erachter zijn gekomen, maar ik dacht wel gelijk: waar ben ik nou nog veilig, als zelfs de overheid niet alle Nederlanders als gelijk ziet?’
Bellan ziet onder jongeren met een migratieachtergrond veel frustratie, haar advies is: geef niet op en blijf het altijd proberen. ‘Je moet hoop houden. Helaas moeten wij als Marokkanen extra hard werken om ons doel te bereiken. Maar uiteindelijk komt het wel goed.’
Ook Elkhinifri blijft graag positief. Haar profielfoto op Facebook is een lachende selfie, waarop ze een gouden hoofddoek draagt tijdens de bruiloft van haar neefje. In het bijschrift vermeldt ze dat het een van de mooiste dagen van haar leven was. Ook op Facebook en Twitter plaatst ze lachende selfies, regelmatig met vrienden en collega’s en met inspirerende teksten. Elkhinifri wil graag dat iedereen gelukkig is en laat daarom zien wat haar gelukkig maakt. Ze schrijft over de bijzondere mensen in haar leven, haar werk bij de Nederlandse Spoorwegen en alles wat haar vrolijk maakt, van zonsondergangen tot grappige films.
‘Het is misschien naïef, maar ik zou willen dat iedereen elkaar met liefde en respect zou behandelen. Dan zou Nederland zo’n mooi land zijn. Ik haal kracht uit positief blijven en het positieve in andere mensen zien.’
Denk Rotterdam vindt dat nieuwe Nederlanders gemakkelijker hun achternaam kunnen laten wijzigen.
Denk wil op deze manier Surinaamse Nederlanders tegemoet komen. Veel Surinaamse Nederlanders hebben op dit moment een Nederlandse achternaam, die destijds bedacht is door de Nederlandse slaveneigenaren.
Het veranderen van een achternaam kost voor een meerderjarige 835 euro. Voor een of twee minderjarige kinderen kost dit hetzelfde, voor drie of meer 1670 euro. Denk vindt dit ‘van de zotte’ en vraagt aan het college van burgemeester en wethouders of de Gemeente Rotterdam de kosten voor de naamswijzigingen gaat vergoeden.
‘In 1863 werd door Nederland de slavernij als één van de laatste Europese landen afgeschaft, op papier’, aldus Denk. ‘Maar in praktijk moesten voormalige slaven daarna nog tien jaar gedwongen arbeid verrichten. Dat was het moment dat de voorouders van verschillende Rotterdammers, vrijgelaten slaven, een achternaam kregen. Vóór 1863 hadden zij namelijk alleen een slavennaam gekregen. Veel Rotterdammers worden dag in dag uit geconfronteerd met hun koloniale verleden door de achternaam die zij dragen. Veel Rotterdammers willen dit niet.’
Denk lijkt haast te hebben gehad met zijn voorstel. De tekst uit bovenstaande alinea lijkt bijna één op één gekopieerd van een artikel van de Surinaamse Nederlander Regilio Roethof uit 2015. In het artikel, gepubliceerd op de site van de multiculturele jongerenzender FunX, schrijft Roethof:
‘In 1863 werd door Nederland de slavernij als één van de laatste Europese landen afgeschaft, op papier. In de praktijk moesten voormalige slaven daarna nog tien jaar gedwongen arbeid verrichten. Dat was het moment dat mijn voorouders, vrijgelaten slaven, een voor- en achternaam kregen. Vóór 1863 hadden zij namelijk alleen een slavennaam gekregen.’
Denk wilde al eerder ‘koloniale’ namen schrappen. Drie jaar terug ageerde toenmalig partijleider Tunuhan Kuzu tegen de Coentunnel en de Piet Heintunnel. Ook straatnamen vernoemd naar mensen als Michiel de Ruyter of generaal Simon Spoor moesten verdwijnen.
Over Nederlandse straten die vernoemd zijn naar de Turkse leider Kemal Atatürk – medeverantwoordelijk voor de massamoord op de Koerden in Dersim (1937-1938) – liet Kuzu zich niet uit.
Koerdische, Armeense, Aramese en Assyrische Nederlanders die vanuit Turkije naar Nederland zijn geëmigreerd hebben Turkse achternamen, omdat deze namen door de overheid verplicht moesten worden geturkificeerd. Of deze mensen ook in aanmerking komen voor de door Denk beoogde ‘dekolonisatie’-regeling is onduidelijk. Denk Rotterdam was niet bereikbaar voor een reactie.
Turkije ziet Antifa als terroristische organisatie. Dit meldt de Turkse nieuwssite Turkish Minute.
Een week geleden al bestempelde de Amerikaanse president Donald Trump deze extreemlinkse beweging als een terroristische organisatie. Hij houdt Antifa-activisten verantwoordelijk voor onlusten in de Verenigde Staten, die volgden op de dood van Floyd George.
Turkije treedt nu in de voetsporen van Trump. Een woordvoerder van de Turkse president Erdogan zegt dat Antifa samenwerkt met de Koerdische YPG-milities in Syrië en in de Verenigde Staten wordt ondersteund door Gülenisten. Ook het Turkse staatspersbureau Anadolu Agency en de regeringsgezinde tv-zender TRT beweren dat Antifa met de YPG samenwerkte in Syrië.
Turkije ziet de Koerdische YPG en de Gülenbeweging als terroristische organisaties. Volgens Turkije zijn de YPG-strijders geen vrijheidsstrijders maar terroristen, die ondersteund worden door de PKK. Erdogan houdt de Gülenbeweging verantwoordelijk voor de mislukte coup van 15 juli 2016.
Volgens de Turkse pro-regeringskrant Daily Sabah had Turkije de Verenigde Staten een jaar geleden al gewaarschuwd voor Antifa. De PKK en de YPG, die zich allebei baseren op een marxistische ideologie, zouden op zoek zijn naar ideologische bondgenoten in het buitenland, ook om buitenlandse strijders te ronselen die tegen het Turkse leger moeten vechten.
De Turks-Nederlandse opiniesite Dutch Turks publiceerde twee jaar geleden ook een kritisch stuk over Antifa. Militanten van Antifa zouden met de YPG in Syrië willen vechten tegen Turkije. Tevens zouden ze het plan hebben opgevat om president Erdogan te vermoorden.
Het Landelijk Platform Slavernijverleden is teleurgesteld in Mark Rutte, omdat de minister-president nog steeds vindt dat Zwarte Piet niet racistisch is. Rutte zou Afro-Nederlanders hiermee ‘een ferme klap in het gezicht’ geven.
Mark Rutte zei tijdens een debat in de Tweede Kamer vorige week dat hij anders is gaan denken over zwarte piet. Hij vindt het fenomeen niet racistisch, maar heeft nu wel meer begrip voor mensen die zich gediscrimineerd voelen door de geschminkte knecht van Sinterklaas.
Maar deze handreiking is niet genoeg, vindt het Landelijk Platform Slavernijverleden. ‘Met zijn ontkenning dat ‘zwarte piet’ racistisch is, heeft de minister-president vooral de verheerlijkers van ‘zwarte piet’ een steun in de rug gegeven’, schrijft Barryl Biekman van het platform in een persverklaring. Rutte zou ‘burgergemeenschappen van Afrikaanse afkomst’ onnodig in de greep houden van het ‘lijden’ en bovendien kwetsen.
Rutte ziet Zwarte Piet niet als iets waar de politiek over gaat. Daarom komt Nederland volgens het Platform niet verder ‘dan enkele cosmetische ingrepen aan het uiterlijk van het racistisch fenomeen’.
Rutte heeft zich volgens het Platform ‘gemanifesteerd als een autoriteit die de Sinterklaastraditie een hogere waarde toekent dan de essentie van de Nederlandse Afrikaanse Caribische mens. (…) Het besef dat ‘zwarte piet’ een negatief effect heeft op het imago en de identiteit van het ‘zwarte’ kind is voor de minister President niet relevant. Aan jeugdsentimenten van de volwassen ‘witte’ Nederlander wordt een hogere waarde toegekend.’
Het Landelijk Platform Slavernijverleden vestigt zijn hoop nu op de Ministers van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Justitie en Veiligheid en Onderwijs, Wetenschap en Cultuur. Zij zouden, samen met ‘goedwillende Nederlandse parlementariërs’, Zwarte Piet moeten afschaffen.
‘We hebben het over een verbod op alles wat zich profileert en manifesteert als ‘blackface’ (‘zwarte piet’ en roetveeg-fenomenen incluis) vergezeld van een nationale voorlichtingscampagne.’
Hoewel er pas in 2023 weer verkiezingen zijn, is het machtsspel in Turkije immer aan de gang. Het recente ontslag van het hoofd van de Turkse marine is een uiting van een verwoede machtsstrijd tussen facties in het Turkse leger en de overheid, zeggen analisten. Zit Recep Tayyip Erdogan nog wel stevig in het zadel?
President Erdogan heeft niet uitgelegd waarom hij admiraal Cihat Yayci – een Kemalist – heeft ontslagen. Dit leidde tot speculaties in linkse en nationalistische media, die niet blij zijn met zijn vertrek. De ultranationalistische links-seculiere krant Ayinlik denkt dat het ontslag van Yayci (foto, links van Erdogan) slecht is voor de Turkse belangen in de Egeïsche en Middellandse Zee. De linkse nieuwswebsite SoL schrijft dat Yayci brede waardering kreeg in Turkije. Columnist Aytunc Erkin van oppositiekrant Sözcü betoogt dat Yayci slachtoffer is geworden van een plot van Gülenisten, die na de mislukte coup van 2016 vervolgd worden maar volgens Erkin nog steeds invloed hebben.
Het ontslag van Yayci staat niet op zichzelf, zegt journalist Yavuz Baydar (foto) van de onafhankelijke Turkse nieuwssite Ahval. ‘Het is, in het kort, een gebeurtenis die groter is dan je op het eerste gezicht denkt’, vertelt hij aan de telefoon. Baydar volgt de Turkse politiek al tientallen jaren op de voet en weet naar eigen zeggen patronen te herkennen. ‘Onlangs werden ook twee generaals ontslagen die, net als admiraal Yayci, behoorden tot het ‘Euraziatische’, pro-Russische kamp in het Turkse militaire apparaat.’
Yavuz Baydar (Beeld: YouTube)
Na de mislukte staatsgreep van 2016 werden veel hoge officieren ontslagen. Zij worden ervan verdacht aanhangers te zijn van de Turkse geestelijke Fethullah Gülen, die volgens Erdogan het meesterbrein is van de coup. Baydar: ‘Belangrijk ook is dat de officieren die werden gezuiverd pro-NAVO waren. In hun plaats kwamen Kemalistische officieren die een pro-Russisch beleid voorstaan. Turkije is na de coup minder hecht verbonden aan de NAVO als voorheen en werkt dikwijls met de Russen samen, denk aan de aanschaf van het Russische S-500 luchtafweersysteem.’
Baydar staat in deze analyse niet alleen. De Noorse onderzoeksjournalist Jørgen Lorentzen stelt in zijn documentaire A Gift From God, vorig jaar september uitgezonden door de NPO, dat Turkije zich na de mislukte coup meer op Rusland is gaan richten en dat NAVO-gezinde officieren werden vervangen door pro-Russische officieren.
Een van de Kemalistische, Euraziatische officieren die na de coup carrière maakte was Yayci. Volgens Baydar zijn er speculaties dat Yayci tijdens de coup een mol was die zich voordeed als een Gülenistische officier, maar in werkelijkheid er alles aan deed om de coup te doen laten mislukken.
‘Tijdens de coup was Yayci net als Erdogan ook in het hotel in Marmaris, dat is aangevallen door de coupplegers. Dit is een indicatie dat Yayci een mol was. Dat Yayci in de nasleep van de coup een belangrijke rol speelde bij het opsporen van Gülenisten wijst ook in die richting. Maar dit is speculatie.’ Volgens Baydar is de reactie van Yayci’s vrienden op zijn ontslag veelzeggend: ‘Ze zeggen dat hij niet ontslagen had mogen worden, omdat hij waardevolle dingen heeft gedaan.’
De Turks-Nederlandse politicoloog Ozan Türkdogan (foto) heeft een andere lezing, zo vertelt hij. Hij vindt het opvallend dat Yayci moest vertrekken een week nadat Egypte, Frankrijk en Griekenland een gezamenlijke verklaring deden uitgaan, waarin ze de Turkse militaire bemoeienis met Libië veroordeelden.
Ozan Türkdogan (Beeld: Facebook)
Türkdogan: ‘Yayci is een havik, die een agressieve buitenlandse politiek voorstaat. Je kunt hem de Turkse Qassem Soleimani noemen, naar de Iraanse generaal en ‘meesterstrateeg’ die in januari dit jaar door een Amerikaanse drone is gedood. Het kan heel goed zijn dat Yayci door Erdogan is geofferd, om op die manier de diplomatieke relaties gezond te houden. Erdogan doet concessies als het moet.’
De invloed van het leger
Dit roept de vraag op hoe invloedrijk het leger op dit moment nog is op de Turkse politiek. Vroeger had het leger veel macht, als zelfbenoemd verdediger van de seculiere erfenis van Kemal Atatürk. De geslaagde staatsgrepen van 1960, 1971, 1980 en 1997 bewijzen dit. Maar Erdogan wist de macht van het leger met succes in te perken.
In 2003 degradeerde Erdogan de Turkse Nationale Veiligheidsraad, die tot die tijd het nationale veiligheidsbeleid mede bepaalde, tot een adviesraad. Erdogan zorgde er bovendien voor dat burgers in deze raad zitting konden nemen, ook als voorzitter. Op deze manier werd het militaire gezag aan het civiele gezag ondergeschikt gemaakt. Een gevoelige nederlaag voor het leger was het roemruchte Ergenekon-proces, dat tussen 2008 en 2012 plaatsvond en leidde tot de veroordeling van tientallen seculiere, Kemalistische officieren. Deze zouden een staat binnen een staat vormen en een coup hebben willen plegen tegen Erdogan.
Volgens veel analisten was dit proces een kantelmoment in de Turkse geschiedenis, die de macht van het leger voorgoed brak. Politicicoloog Türkdogan zegt dat de politieke macht van het leger nu nauwelijks nog iets voorstelt. ‘Hulusi Akar, het voormalige hoofd van de Turkse generale staf en nu minister van Defensie, is een AKP-hardliner. Dat geldt ook voor Yasar Güler, het nieuwe hoofd van de generale staf.’
‘Turkije is na de coup minder hecht verbonden aan de NAVO als voorheen en werkt dikwijls met de Russen samen’
Journalist Baydar zegt dat de macht van de Kemalisten in het leger nog niet helemaal is verdwenen. ‘Het leger is nog niet helemaal islamistisch, niet alle officieren zijn 100 procent pro-Erdogan. In de nasleep van de mislukte coup van 2016 besloot Erdogan om weer samen te werken met de Kemalisten, om de Gülenisten in het staatsapparaat aan te pakken. Maar het is een tactisch bondgenootschap, geen strategische alliantie. Ze zijn geen vrienden van elkaar. Erdogan werkt samen met mensen die hem in 2002-2003 nog weg wilden hebben. Na de mislukte coup van 2016 had de president de Kemalisten nodig, maar hij wil niet dat ze opnieuw te veel macht krijgen. Erdogans instinct zegt dat hij ze kort moet houden. Daarom zijn Yayci en die twee generaals ontslagen.’
Baydar vermoedt dat Erdogan en minister van Defensie Akar binnen afzienbare tijd nog meer Kemalisten zullen proberen weg te werken uit sleutelposities. ‘Ik weet niet of de president bang is voor een nieuwe coup, maar hij wil wel een sterkere controle over het leger.’
Politicoloog Türkdogan: ‘In Turkije zijn, net als in landen als Pakistan en Egypte, leger en civiele regering niet gescheiden. Tot begin deze eeuw was in Turkije het leger dominant, maar nu is de civiele regering dat. Een coup tegen Erdogan vanuit het leger is nu volstrekt ondenkbaar, gezien zijn grote overwicht, ook op het leger. Hij probeert nu zijn poppetjes overal neer te zetten – in het leger maar ook in de andere staatsorganen – zodat zijn macht extra verzekerd is. Maar je hebt ook de steun van het volk nodig, ook als autoritaire leider. En die steun slinkt.’
Machiavellistische kunstgrepen
Tot 2019 leek Erdogans positie onaantastbaar. Maar toen leed hij enkele gevoelige nederlagen. Niet alleen verloor hij de lokale verkiezingen in Ankara, Antalya, Izmir en Istanbul, maar verlieten ook enkele prominenten de AKP. Het gaat om oud-premier Ahmet Davutoglu, die in december de conservatieve Toekomstpartij oprichtte, en voormalig vice-premier en minister Ali Babacan, die in maart dit jaar met de liberale Partij voor Democratie en Vooruitgang kwam.
Maar Erdogan sloeg terug. Op de pro-Koerdische HDP na kreeg hij alle partijen achter zich toen hij in het najaar Noordoost-Syrië binnenviel. Ook oogstte Erdogan in eigen land waardering door in maart de grenzen met Griekenland en Bulgarije open te gooien, waarop tienduizenden vluchtelingen en andere migranten een poging deden om de EU binnen te komen. Toen niet veel later de coronacrisis uitbrak, greep Erdogan deze aan om kritische journalisten, bloggers en politici aan te pakken. ‘Never waste a good crisis’ lijkt Erdogans motto.
‘Davutoglu en Erdogan gooien nu over en weer modder naar elkaar’
Tegelijkertijd gaat de reguliere repressie door. In Zuidoost-Turkije zijn inmiddels bijna vijftig HDP-burgemeesters ontslagen, die in 2019 nog in hun ambt werden verkozen. Het Turkse parlement besloot begin juni drie oppositieparlementariërs te royeren als lid, twee HDP’ers en een CHP’er. En nu wil regeringspartij AKP meer eisen stellen aan nieuwe partijen om mee te mogen doen aan de volgende verkiezingen van 2023.
Met deze nieuwe eisen wil Erdogan het de nieuwe partijen van Davutoglu en Babacan moeilijker maken om aan de verkiezingen mee te doen, denkt politicoloog Türkdogan. ‘Davutoglu en Erdogan gooien nu over en weer modder naar elkaar en beschuldigen elkaar onder andere van corruptie. Ik denk dat Erdogan met deze actie vooral Davutoglu een voet dwars wil zetten.’
Verre van stabiel
Hoewel Turkije trekken heeft van een autoritaire staat, is het land verre van stabiel. Erdogan zit bijvoorbeeld niet zo stevig in het zadel als zijn Russische college Vladimir Poetin, die steevast met een overweldigende meerderheid wint. Een verklaring hiervoor wordt gegeven in de recentelijk verschenen Erdogan-biografie van de Britse journaliste Hannah Lucinda Smith:
‘Het is dit constante gevoel van gevaar, deze vrees dat hij kan verliezen en alles weer terugkeert naar zoals het was, dat zijn achterban in vuur en vlam zet. (…) Om meer geliefd te zijn, moet hij zijn fanbase laten zien dat er mensen zijn die op het punt staan hem van de troon te stoten – en daartoe ook in staat zijn.’
Ozan Türkdogan gelooft dit niet zo. ‘Vanuit Erdogans perspectief is er een reeks van tegenslagen geweest: het mislukken van het sturen van Syrische vluchtelingen naar Europa, de economische crisis, gevolgd door de coronacrisis en nu dus interne weerstand. De reden dat de AKP in 2019 de lokale verkiezingen in Istanbul heeft verloren komt vooral vanwege de economische crisis – de slechte lira en de groeiende werkloosheid – en de vele Syrische vluchtelingen, waar de inwoners last van hebben. Erdogan doet er inderdaad alles aan om aan de macht te blijven, via het presidentieel systeem, het kaltstellen en dikwijls ook het vervolgen van politieke tegenstanders. Maar ik geloof niet dat dit hem uiteindelijk gaat lukken.’
‘De economische crisis is een gevaar dat de regering niet kan controleren, in tegenstelling tot andere crises’
Het is volgens Türkdogan een kwestie van tijd voordat de Turkse lira gaat vallen. ‘De regering doet er ook alles aan om dit te voorkomen: zo heeft de nationale bank al haar dollarreserves uitgegeven aan de lira. Ook heeft Turkije een currency swap deal gesloten met Qatar ter waarde van 15 miljard dollar. De deal houdt in dat ze elkaars munteenheid kopen. Volgens veel experts heeft Turkije zo tijd gekocht. Turkije wil zulke deals ook doen met G20-landen, maar Amerika houdt dat vooralsnog tegen. Om de lira te redden heeft Erdogan zijn aanhangers opgeroepen om hun dollars in te wisselen voor lira’s. Ook veel Turkse Nederlanders hebben hier, zo heb ik gehoord, gehoor aan gegeven. Ik vrees voor hen dat zij hun geld kwijt zullen raken.’
Ook Yavuz Baydar denkt dat de economische crisis waarin Turkije zich nu bevindt een groot probleem kan worden. ‘De economische crisis is een gevaar dat de regering niet kan controleren, in tegenstelling tot andere crises. Turkije is afhankelijk van de wereldmarkt. De wanhoop groeit, ook vanwege de economische gevolgen van de coronacrisis. Als er een ‘economische aardbeving’ komt, dan zou dit grote gevolgen kunnen hebben voor Erdogan. Mogelijk stapt de ultranationalistische MHP dan uit de coalitie.’
Volgens Baydar zijn AKP en MHP in 2015 uit eigenbelang een coalitie aangegaan, maar als deze coalitie niets meer oplevert kan de MHP eruit stappen. ‘Dat deed de MHP vroeger ook als het slecht ging met de coalitie. Maar die tijd is nu nog niet aangebroken.’
In Duitsland is een ‘gigantisch aantal van ongeveer achtduizend agenten’ voor de Turkse geheime dienst actief om Turkse Duitsers te bespioneren. Dat stelt inlichtingenexpert Erich Schmidt-Eenboom tegen de Duitse televisiezender ZDF.
Volgens Schmidt-Eenboom beschermt de Duitse overheid haar Turks-Duitse burgers onvoldoende, terwijl dat wel zou moeten volgens de Duitse grondwet. In Duitsland wonen ongeveer drie miljoen mensen met een Turkse achtergrond.
Turkije zou met name Gülen-sympathisanten bespioneren. Sinds de mislukte coup van 2016 voert Turkije een klopjacht tegen Gülenisten. Erdogan stelt hen verantwoordelijk voor de coup.
ZDF sprak ook met een 18-jarige Turkse vluchteling en Gülen-sympathisant. Hij beweert te zijn aangeklaagd door de imam van een Diyanet-moskee in Hessen. De imam zou moskeegangers hebben opgeroepen om de vluchteling aan te geven bij de de Turkse ambassade. De vluchteling zegt ook dat leden van de Turks-Duitse gemeenschap hem in elkaar hebben geslagen.
Oostenrijk verwordt steeds meer tot een islamo- en xenofoob land. Dat stelt een rapport van de antiracismecommissie van de Raad van Europa, de Europese Commissie tegen Racisme en Intolerantie (ECRI).
‘Er is een hoge mate van islamofobie en het publieke discours is steeds xenofober geworden. Politieke toespraken hebben extreem verdeeldheidwekkende en antagonistische grondslagen aangenomen, vooral met betrekking tot moslims en vluchtelingen’, staat te lezen in het rapport.
ECRI heeft onder meer kritiek op het vorig jaar ingevoerde hoofddoekverbod op basisscholen in Oostenrijk. Hierdoor zouden moslimleerlingen worden gediscrimineerd. Ook roept ECRI Oostenrijkse politici op tot een gedragscode te komen en alle aanzetten tot haat te verbieden.
Ook heeft ECRI kritiek op de Oostenrijkse politie, die zich schuldig zou maken aan racial profiling. Hierdoor zouden met name moslims en mensen met een donkere huidskleur worden benadeeld.
Het Turkse parlement heeft besloten drie oppositieleden te royeren.
Het gaat om twee oppositiepolitici van de pro-Koerdische HDP en één van de links-seculiere CHP. Het CHP-lid wordt verdacht van het openbaren van staatsgeheimen, de twee HDP’ers van banden met de PKK.
Volgens de vicevoorzitter van de CHP-fractie in het parlement zijn de royementen een ‘coup tegen de volkswil’.
Het geroyeerde CHP-lid Enis Berberoglu reageert niet verrast. ‘Omdat er geen verbetering is in de voorwaarden voor democratie in Turkije. Het zou verkeerd zijn te verwachten dat de democratische loterij mij zou sparen.’
‘Staatsgrepen vinden niet alleen met wapens plaats’, aldus HDP’er Leyla Güven in reactie op haar royement.
Güven ging vorig jaar in hongerstaking om te protesteren tegen de eenzame opsluiting van PKK-leider Abdullah Öcalan, die een levenslange gevangenisstraf uitzit. Veel Koerdische activisten in binnen- en buitenland volgden haar voorbeeld.
Zoals in de video hieronder te zien is, werd Güven vlak na haar royement gearresteerd:
HDP Milletvekili Leyla Güven de Diyarbakır’daki evinden gözaltına alındı
🎥 HDP pic.twitter.com/B51WdL3nXh
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
