De Duitse autofabrikant Volkswagen heeft excuses aangeboden voor een volgens critici racistische reclame op Instagram.
De Instagramadvertentie toont de grote bleke handen van een witte vrouw, die met haar vingers een zwarte man wegschiet van een glimmende, gele Golf.
De zwarte man verdwijnt in een café met de naam ‘Petit Colon’ (‘Kleine Kolonist’).
Volgens critici kan de witte hand worden geïnterpreteerd als een ‘white power’-gebaar.
Op het eind van de reclame komen letter voor letter de zin ‘Der neue Golf’ in beeld. De eerste vijf letters beelden het woord ‘neger’ uit, dat in het Duits hetzelfde betekent als in het Nederlands.
Volkswagen zegt dat dit niet de bedoeling was. Het concern heeft inmiddels zijn verontschuldigingen aangeboden en de video offline gehaald.
‘We begrijpen de publieke verontwaardiging hierover. Omdat we ook geschokt zijn. Deze video is een belediging voor alle prestaties van de burgerrechtenbeweging. Het is een belediging voor elke fatsoenlijk persoon.’
De autofabrikant zegt een onderzoek in te stellen om te achterhalen wie de reclame heeft goedgekeurd.
De 4 mei-lezing van Arnon Grunberg werd zowel geprezen als verfoeid, omdat de schrijver zich daarin expliciet identificeerde met Marokkaanse Nederlanders die gediscrimineerd worden. Wat vinden Joodse Nederlanders eigenlijk van de speech van Grunberg? Keuren zij het goed dat de schrijver een link legt tussen het Joodse leed en wat Marokkaanse Nederlanders nu overkomt? En hoe beleven zij 4 mei? Moet de Holocaust nog wel zo centraal staan tijdens de Dodenherdenking?
Hidde van Koningsveld werkt voor het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI). Hij vindt dat Grunberg een ‘indrukwekkende speech’ heeft gehouden. ‘Grunberg maakte het verhaal persoonlijk, toen hij over zijn moeder vertelde en wat zij allemaal heeft meegemaakt. Veel mensen in de Joodse gemeenschap herkenden zich in zijn verhaal, omdat ze ook zulke verhalen in hun familie hebben.’
Foto: Hidde van Koningsveld
Over de veelbesproken passage ‘Als ze het over Marokkanen hebben, dan hebben ze het over mij’ is Van Koningsveld kritischer.
‘We moeten Grunberg beoordelen op de woorden die hij daadwerkelijk zei. Grunberg heeft niet gezegd dat de Marokkanen de nieuwe Joden zijn. Maar door in zijn speech Marokkanen te noemen trekt hij de discriminatie van Marokkanen wel in dezelfde sfeer als de Jodenvervolging. Dit is niet goed. Ik heb met veel mensen in de Joodse gemeenschap gesproken die de speech van Grunberg mooi vonden, maar zich heel erg stoorden aan deze passage. Want het zijn dikwijls de Marokkaanse jongeren die Joden uitschelden als ze met een keppeltje over straat lopen.’
Antisemitisme in Nederland is voor een groot deel afkomstig uit islamitische hoek, vervolgt Van Koningsveld. ‘Dit blijkt uit ook een onderzoek van het Europese Agentschap voor Fundamentele Rechten naar de perceptie van ondervraagde Joden. Zij geven aan vooral door moslimjongeren te worden belaagd.’
Volgens Van Koningsveld is de situatie van Marokkanen in Nederland op geen enkele manier te vergelijken met de situatie van de Joden in de jaren dertig in nazi-Duitsland. ‘Er zijn geen rassenwetten tegen Marokkanen, bijvoorbeeld.’
‘Extremistische moslims sturen mij berichten met plaatjes van Hitler en Erdogan’
Grunberg is ook door antisemieten belaagd, maar zij kwamen uit extreemrechtse hoek. Van Koningsveld vindt dat je ook dit benoemen moet, evenals antisemitisme uit extreemlinkse hoek.
‘Extreemrechts is de laatste tijd erg actief op social media. Als ik iets over de Holocaust zeg op Twitter, dan krijg ik allemaal nare reacties. Dat Anne Frank haar dagboek zou hebben verzonnen, bijvoorbeeld. Extremistische moslims bedreigen mij ook. Zij sturen mij privéberichten op Twitter met plaatjes van Hitler en Erdogan. Of ze schelden mij uit op straat omdat ik een keppeltje draag.’
Dan pakt extreemlinks het wat intellectueler aan, vindt Van Koningsveld. ‘Zij demoniseren Israël en hebben het over de zionistische lobby, maar bedoelen daarmee uiteraard de Joden. Ik denk dat extreemlinks antisemitisme, dat veel geraffineerder is, misschien wel het gevaarlijkst is.’
Van Koningsveld is tevreden over de huidige opzet van de Dodenherdenking, waarbij de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog worden herdacht. Daaronder vallen ook de 105.000 Joodse Holocaustslachtoffers en de slachtoffers van vredesmissies.
‘Ik vind niet dat de Dodenherdenking nog verder verbreed moet worden: dat we ook de slavernij herdenken of de vluchtelingen die zijn verdronken in de Middellandse Zee, zoals die linkse dominee (Rikko Voorberg, red.) enkele jaren geleden voorstelde. Want dan maak je het al te algemeen. Terwijl de Holocaust, qua omvang en opzet, echt een unieke historische gebeurtenis was. Die moet je niet willen bagatelliseren met andere vormen van leed.’
Bewust ‘te kwader trouw’
Ook rechtsfilosoof David Suurland is geen voorstander van het ‘inclusiever’ maken en ‘actueel houden’ van de Dodenherdenking, vertelt hij. ‘Het is zo’n belangrijk verhaal. Je hebt echt hele lage verwachtingen van nieuwkomers als je denkt dat je je verhaal maar moet aanpassen omdat ze anders geen empathie kunnen opbrengen.’
Foto: David Suurland
Over de speech van Grunberg is Suurland in het algemeen heel positief. ‘Hij bracht het verhaal over de Holocaust rauw en naakt, zoals het was.’ Toch is Suurland ook kritisch.
‘Grunberg is een relschopper, een Thierry Baudet van links. Hij steekt een fikkie, waar Nederland het vervolgens twee weken over heeft. Hij kwam met een heel zwaar verhaal, en toen opeens – boem – toverde hij de Marokkanen uit zijn hoge hoed. Hij had ook een andere minderheid kunnen noemen. De homo’s bijvoorbeeld, die veel intolerantie te verduren krijgen. Maar Grunberg koos er bewust voor om de Marokkanen te noemen.’
Natuurlijk is discriminatie van Marokkaanse en Turkse Nederlanders slecht, vult Suurland aan. ‘Ik kon als kind ook slecht tegen ‘Turkengrappen’ en ‘Marokkanengrappen’. Maar Grunberg koppelt de Marokkanen in zijn speech toch aan Auschwitz, aan het verhaal van Holocaustoverlevende Primo Levi. De islamitische partijen Denk en Nida beweren dat de discriminatie van moslims nu lijkt op de Jodenvervolging in de jaren dertig, maar dat slaat helemaal nergens op. Er speelden toen hele andere dynamieken. Als je als Marokkaan gediscrimineerd wordt kun je naar de politie stappen, als je dat in de jaren dertig als Jood in nazi-Duitsland deed werd je in elkaar geslagen. In Nederland krijgen minderheden rechtsbescherming. In nazi-Duitsland waren ze vogelvrij. En dan hebben we het nog niet eens over positieve discriminatie en diversiteitsbeleid, waar Marokkanen en andere minderheden van profiteren.’
Suurland vindt dat Grunberg haast bewust ‘te kwader trouw’ heeft gehandeld met zijn Marokkanenopmerking. ‘Juist in de Marokkaanse gemeenschap komt veel antisemitisme voor. Grunberg weet dat. Hij weet dat hij hiermee steekt in de zij van de Joodse gemeenschap. Hij was er gewoon op uit om ophef te creëren. Want hij wist natuurlijk dat hele rechtse mensen dan heel boos zouden worden en linkse mensen hem – uiteraard – zouden gaan verdedigen. Je kunt de discriminatie van Marokkanen en moslims – die ik zeker niet ontken – niet vergelijken met de Jodenvervolging. En ook kun je Geert Wilders en Thierry Baudet niet vergelijken met de nazi’s. Zij zijn geen voorportaal van een nieuw Auschwitz.’
‘Juist in de Marokkaanse gemeenschap komt veel antisemitisme voor. Grunberg weet dat’
Volgens Suurland is de afkeer die een deel van Nederland heeft tegen de islam en tegen Marokkanen en Turken niet heel diep verankerd. ‘Over de Joden bestaan al meer dan tweeduizend jaar allerlei vooroordelen. Zij zouden Jezus hebben vermoord. Zij zouden woekeraars zijn en allemaal snode plannen smeden. Daarom werden er in de Middeleeuwen gewelddadige pogroms tegen Joden gepleegd. De diep verankerde haat tegen Joden is echt niet te vergelijken met de afkeer die sommige mensen hebben tegen de islam. Er is kritiek op Marokkaanse jongeren die zich misdragen, maar je hoort niet dat Marokkanen de banken, de media en de advocatuur beheersen en heimelijk streven naar de wereldheerschappij.’
Suurland gelooft dat antiracisme in Nederland in bepaalde opzichten is doorgeschoten. ‘Burgemeester Femke Halsema van Amsterdam en D66-leider Rob Jetten durven bijvoorbeeld niet te benoemen dat homo’s door Marokkaanse jongeren worden belaagd, want als je dat benoemt zou je racistisch zijn. En links gaat soms nog verder – door anti-islamitische sentimenten in de Nederlandse samenleving met de Holocaust in verband te brengen. Dat is alsof je een geblesseerde knie met een terminale ziekte vergelijkt. Ik wil niets afdoen aan de daadwerkelijke discriminatie die Marokkanen en moslims ervaren, maar het zijn zaken van een historisch gezien volledig andere orde. Die twee met elkaar in verband brengen bagatelliseert de ontstaansgeschiedenis en ernst van de Holocaust.’
Niet het zoveelste generatieslachtoffer
In tegenstelling tot Hidde van Koningsveld en David Suurland heeft Naomi* helemaal geen probleem met de Marokkanenuitspraak van Arnon Grunberg. ‘De wijze waarop moslims in de media en door rechtse politieke partijen worden weggezet en gedemoniseerd, lijkt heel erg op de manier hoe Joden in de jaren dertig in de nazimedia werden omschreven. Mensen worden niet als individu gezien, maar veroordeeld omdat ze tot een bepaalde groep behoren. En de zogenaamde kenmerken van een groep worden vervolgens weer op dat individu geplakt. Zo werkt dehumanisering. Je ziet mensen niet langer als mensen.’
Immigranten en hun kinderen doorlopen, zo legt Naomi uit, altijd een aantal stadia. ‘De eerste generatie is laag opgeleid en hun kinderen en kleinkinderen krijgen een hogere opleiding, meer kansen, hebben die ‘r’ in hun accent en voordat je het weet zijn het net mensen geworden’, zegt ze op een ironische toon.
‘Hoe moslims in de media en door rechtse partijen worden weggezet en gedemoniseerd lijkt heel erg op hoe Joden in de nazimedia werden omschreven’
De Dodenherdenking vindt Naomi verschrikkelijk. ‘Mijn grootouders hebben de oorlog overleefd omdat ze bij gereformeerde tuinders konden onderduiken. Maar veel familieleden hebben de oorlog niet overleefd. Natuurlijk ben ik uit respect die twee minuten stil, maar ik ben eigenlijk helemaal klaar met die Tweede Wereldoorlog. Ik lees graag literatuur, maar niet over de Tweede Wereldoorlog. Dat onderwerp vermijd ik liever. Ik wil die wond niet steeds maar weer openhalen. Natuurlijk weet ik alles van de Holocaust en ben ik ook in het Holocaustmuseum Yad Vashem in Israël geweest, maar ik word er eerlijk gezegd overstuur van. Ik wil niet het zoveelste generatieslachtoffer zijn.’
Als progressieve Jodin stoort Naomi zich aan de wijze waarop ‘rechts’ volgens haar antisemitisme misbruikt, namelijk als stok om moslims mee te slaan. ‘Geert Wilders is de grote kampioen van de Joden als er weer een Marokkaan is die een Jood een keppeltje van het hoofd trekt, maar als andere groepen Joden discrimineren hoor je hem niet. Hij steunde ook het verbod op onverdoofd ritueel slachten. Het filosemitisme van Wilders is onoprecht. En dat geldt ook voor de zogenaamde Jodenliefde van Thierry Baudet en Forum voor Democratie. Die partij kampt met een enorm antisemitismeprobleem.’
Voorbeelden ter navolging
Rabbijn Awraham Soetendorp vindt het belangrijk dat verschillende bevolkingsgroepen met elkaar in dialoog gaan en respect voor elkaars standpunt hebben. Hij vertelt dat Nederland aanvankelijk relatief weinig aandacht had voor de Holocaust tijdens de Dodenherdenking, maar dat dit in de jaren zestig veranderde dankzij de televisieserie De Bezetting van Lou de Jong en het tweedelige magnum opus Ondergang: De vervolging en verdelging van het Nederlandse Jodendom 1940-1945 van historicus Jacques Presser.
Foto: Awraham Soetendorp
‘De Joodse Holocaustoverlevenden werden vlak na de bevrijding met nogal wat koelheid ontvangen. Hun leed zou niet erger zijn dan het Nederlandse leed. Maar dat was het natuurlijk wel. Het duurde ruim twintig jaar voordat dit erkend werd.’
De rabbijn is van mening dat de Tweede Wereldoorlog het ijkpunt moet blijven voor de Dodenherdenking. ‘Nieuwe Nederlanders horen nu ook bij Nederland en nemen daarom nu ook deel aan de geschiedenis die ze van huis uit niet kennen. Dat hoort bij het Nederlanderschap. Maar veel mensen die ik spreek voelen zich ook met deze geschiedenis verbonden. En als ik op scholen, waar ook veel nieuwe Nederlanders zitten, over mijn verhaal spreek, dan krijg ik ook veel positieve reacties. Als je je verhaal maar openhartig vertelt, en als je open staat voor anderen.’
Volgens Soetendorp moet je Grunbergs toespraak als één geheel zien. ‘Toen Grunberg vertelde over zijn familieverhaal, moest ik aan mijn eigen verhaal denken. Ik ben in 1943 geboren en heb de oorlog kunnen overleven omdat mijn ouders konden onderduiken. Ik zie in Grunbergs toespraak mijn persoonlijke ervaring en worsteling. Ik zoek naar authentieke verbinding. Je kunt je hart niet sluiten voor anderen die ook worden bedreigd.’
‘De strijd tegen antisemitisme voer ik binnen de bredere strijd tegen racisme en discriminatie’
Met de controversiële Marokkanenpassage heeft Soetendorp geen moeite. ‘De strijd tegen antisemitisme voer ik binnen de bredere strijd tegen racisme en discriminatie. Zonder de verschillende vormen van discriminatie op één hoop te gooien, overigens.’
Het is belangrijk dat je anderen kunt vergeven, zegt Soetendorp. ‘De daders van de Holocaust niet, maar wel de Duitsers van nu. Zij hebben op een ongelooflijk sterke manier rekenschap gegeven van hun duistere verleden. Enkele jaren geleden was ik op bezoek op een congres in Duitsland, waar ik ook moest spreken, en zei – heel spontaan, bijna per ongeluk, maar ik meende het wel – ‘Ich liebe Deutschland’. Nederland, dat het koloniale verleden in Indonesië nog steeds niet goed heeft verwerkt, kan veel van Duitsland leren wat dit betreft.’
Soetendorp vertelt dat hij zich vaak afgevraagd heeft waarom sommige mensen tijdens de Tweede Wereldoorlog in verzet gingen en anderen collaborateur werden, terwijl de overgrote meerderheid ‘op de stoep bleef staan’.
‘Mijn pleegvader heeft zijn leven voor ons gegeven. Dat is ongelooflijk. Ik las laatst een geschiedenisboek over het verzet in Limburg. Daarin werd het begrip ‘enabling society’ gemunt. Een samenleving die dingen mogelijk maakt. Dat in het ene dorp veel verzetsmensen waren maar in het andere dorp niet, kwam door mensen die het goede voorbeeld geven. Zij kregen navolging. Hun moed inspireerde. Dat geeft hoop. Ook Anne Frank bleef in haar dagboek geloven in het goede van de mens. Daarom is de Dodenherdenking ook zo belangrijk, omdat de helden van toen ook voor nu voorbeelden ter navolging kunnen zijn.’
Cultuur, fatsoen, verstand en ruggengraat zijn met dank aan CDA en VVD afgelopen maand in het provinciehuis van Den Bosch afgeschaft. Een paar bedreigingen aan het adres van leidende CDA-politici in de provincie en een trekkeroptocht van de agrarische terreurorganisatie Farmers Defence Force (FDF), waarvan de proleterige voorman het presteerde om de stikstofreductie aan de Jodenvervolging gelijk te stellen, zijn voldoende om een college van Gedeputeerde Staten ten val te brengen. Vervolgens neemt de nieuwe coalitie een partij op die zich als spreekbuis van diezelfde bedreigers heeft opgeworpen.
Tot zover de christendemocratische ruggengraat in Den Bosch. Dan het fatsoen, ook in Den Haag. Wat zijn afgevaardigden in de Brabantse Staten dienaangaande denken en vinden is onduidelijk, want een inhoudelijke discussie vindt bij het zogenaamde Forum voor Democratie niet plaats.
Wat we wel kennen zijn de opvattingen van zijn Haagse voorman, één van de meest abjecte Kamerleden sinds de Tweede Wereldoorlog, die inzake de buitenlandse politiek als Poetinpraatpaal functioneert (dit is uiteraard, net als alles wat hijzelf te berde brengt, allemaal puur ironisch bedoeld) en inzake de binnenlandse leugenachtige ophitsing – denk aan het treinincident – niet schuwt. Met zijn pseudo-intellectualisme, dat veel van zijn kritiekloze volgelingen na enkele warrige boreale babbelredes nu vast doet geloven dat Beethoven nog op mammoeten heeft gejaagd, biedt hij racisme voor hoger opgeleiden (ook ironisch bedoeld) – of wat voor hoger opgeleid moet doorgaan (idem).
Met de partij van de man die VVD en CDA betitelt als onderdeel van een cultuurmarxistische samenzwering van landverraders die op de vernietiging van Nederland uit zijn gaan deze partijen nu dus vrolijk in zee. Nee, niet in Den Haag, die scheiding wordt inderdaad vanuit de landelijke leiding van beide cultuurmarxistische partijen haastig aangebracht, maar er gaat natuurlijk ook zo al enorme legitimatie van uit. En Baudet zal niet nalaten om victorie te kraaien dat hij zo binnenkort ook op het Binnenhof voor een coalitie salonfähig wordt.
Bij het CDA is dan nog, net als bij de Haagse Wildersgedoogcoalitie van 2010, tenminste hevige interne discussie ontstaan, zowel provinciaal als landelijk. Bij de VVD zelfs dat niet eens, net als toen. Opnieuw duikt ook Mark Rutte, die in deze coronatijden dan best een ordentelijk crisismanager mag zijn, bij alle grote politiek-morele vragen onder tafel.
Bij liberalen in andere Europese landen – en dat begint al bij België – zou dit ondenkbaar zijn, maar bij de Nederlandse VVD is op grond van een negatief vrijheidsbegrip het hele partijprogramma tot lage belastingen en ongestoorde koopmanshandel gereduceerd. Waarin je precies handelt, en met wie, is niet van belang.
Tot zover de christendemocratische ruggengraat in Den Bosch
De morele capitulatie in Den Bosch voor een handjevol agressieve agrariërs vertaalt zich nu een programma dat hen hun zin geeft, met de voorvrouw van een lobbyorganisatie nu als gedeputeerde aan het roer. Voorspelbaar slachtoffer van het FDF-proletendom is de cultuur, in de geest van Halbe Zijlstra tot vrijetijdshobby gereduceerd.
In Limburg, waar sinds vorig jaar een soortgelijke coalitie tussen rechts en extreemrechts aan de macht is, is dat al eerder gebeurd. ‘Als ik het woord cultuur hoor, trek ik mijn revolver’, aldus ooit Hermann Göring (ook deze vergelijking is natuurlijk ironisch bedoeld). Carnaval is óók cultuur, om de nieuwe gedeputeerde voor Vrije Tijd te citeren.
En dat brengt mij op het laatste punt: de coronacrisis. Carnaval heeft bij de uitbraak een grote rol gespeeld, maar nergens zijn de gevolgen zo dodelijk gebleken als in Noordoost-Brabant. Dat is vermoedelijk geen toeval: de Peel vormt het hart van de nu weer voor onaantastbaar verklaarde varkensindustrie. Het is het gebied van de hoogste stikstofconcentratie, van de Q-koorts en nog zo wat.
Er is inmiddels gegronde reden om aan te nemen dat het grote aantal coronaslachtoffers rond Uden – net als in de Povlakte – niet losstaat van de luchtvervuiling. Dat plaatst het Bossche buigen van VVD en CDA voor Forum in een dodelijk licht. Wat weegt voor hen eigenlijk zwaarder: het economisch belang van een minieme luidruchtige minderheid, of de gezondheid van honderdduizenden burgers?
De Oegoerse Gulgine Taschmemet werd eerder deze maand vrijgelaten uit een ‘heropvoedingskamp’ in Xinjiang. Maar ze wordt nog steeds door de Chinese autoriteiten nauwlettend in de gaten gehouden, zegt Gulzire tegen Deutsche Welle.
In december 2017 verdween Gulgine, de zus van de Oeigoers-Duitse activiste Gulzire Taschmemet, van de radar. Ze deed in Maleisië een promotiestudie, maar was naar Xinjiang gegaan om haar ouders te bezoeken.
Via WeChat hield ze contact met haar zus in Duitsland. Maar opeens veranderde ze haar profielfoto en gebruikte op WeChat een foto van haar moeder. Vervolgens was ze niet meer actief op haar account.
Gulgine was opgepakt en in een heropvoedingskamp opgesloten, net als honderdduizenden andere Oeigoeren.
Gulzire voerde in Duitsland campagne voor de vrijlating van haar zus en de andere Oeigoeren, maar niemand wist wat er met haar gebeurd was. Ruim twee jaar hoorde ze niets. Totdat ze op 1 mei een telefoontje kreeg van een onbekend nummer.
‘Ik hoorde geen geluid toen ik de telefoon voor de eerste keer opnam, dus ik hing op. Toen kreeg ik nog een telefoontje en deze keer hoorde ik Gulgine praten aan de andere kant van de lijn. Ik was stomverbaasd. Ik vroeg haar of zij het echt was en ze zei: ‘Ja zus, ik ben het.’’
Daarna hadden beide zussen contact op WeChat. Gulgine gebruikte echter een nieuw account, wat haar zus in Duitsland verdacht vond. Gulgine en haar moeder drukten Gulzire op het hart vooral niets te vertellen over dit belletje en niet meer mee te doen aan demonstraties in de toekomst.
Gulzire realiseerde zich dat haar zus, hoewel ze in een heropvoedingskamp zat, nog steeds niet vrij was. En dat de Chinese autoriteiten mogelijk het gesprek aan het afluisteren waren.
Haar promotiestudie in Maleisië heeft Gulgine inmiddels afgebroken. Ze doceert nu Engels in Xinjiang. Gulzire vermoedt dat de Chinese overheid haar zus gedwongen heeft om deze beslissing te nemen.
Hoewel haar familie in China Gulzire vroeg om geen ruchtbaarheid aan hun videogesprek te geven, is de Duits-Oeigoerse activiste naar Deutsche Welle gestapt.
‘Ik ben bang dat mijn videogesprek met mijn familie gebruikt wordt door Beijing als troef zodat ik mijn mond hou, en ik ben ook bang dat alle gevoelige dingen die ik en public zeg ervoor kunnen zorgen dat mijn familie wordt teruggestuurd naar de heropvoedingskampen.’
Toch besloot Gulzire naar de Duitse media te stappen, omdat heel veel Oeigoeren in China in dezelfde situatie verkeren als haar familie en het Westerse publiek van deze intimidatiecampagne op de hoogte moet worden gebracht.
Mensenrechtenadvocaat Peter Irwin noemt de Chinese wijze van opereren ‘gijzelingsdiplomatie’. De Chinese autoriteiten zeggen: ‘Kijk, we laten deze mensen misschien vrij, maar jij moet dan wel stoppen met je uit te spreken.’
China houdt naar schatting meer dan een miljoen islamitische Oeigoeren vast in ‘heropvoedingskampen’ in de westelijke regio Xinjiang. In deze kampen worden de Oeigoeren onderworpen aan een streng regime. Voormalige gevangenen hebben verteld dat ze gedwongen werden om varkensvlees te eten – een zonde volgens de islam – ‘politieke lessen’ te volgen en communistische liederen te zingen.
Een zelfbenoemde ‘IS-strijder’ (25) is opgepakt nadat hij in de Duitse deelstaat Beieren aanvallen pleegde op Turkse winkels. Het gaat om de Turkse Duitser Muharrem D., die naar eigen zeggen ‘Turken haat’.
De aanvallen vonden plaats in Waldkraiburg in Opper-Beieren. De man vernielde ruiten van winkels en stak brand in een groentewinkel. Zes mensen raakten gewond.
Anderhalve week geleden werd de verdachte in de kraag gevat. Er werden bijna twee dozijn werkende pijpbommen gevonden, een kilo chemicaliën en een pistool.
Hoewel de 25-jarige man beweert actief te zijn voor IS, vermoedt de politie dat hij alleen handelde.
Volgens het Duitse tijdschrift der Spiegel was de verdachte ook van plan om moskeeën aan te vallen, imams van Turks-Duitse moskeeën te vermoorden en een aanslag te plegen op het Turkse consulaat in München.
Vlaams Belang-voorzitter Tom van Grieken wordt binnenkort voor de eerste keer vader. Op Twitter kondigde hij dit aan met de hashtag #NieuwkomersMakenWeZelf, wat voor veel commotie zorgde.
Achter de hashtag #NieuwkomersMakenWeZelf zit de overtuiging dat vluchtelingen en andere migranten ongewenste nieuwkomers zijn, in tegenstelling tot kinderen die geboren worden in autochtone gezinnen.
De aankondiging van de Vlaams Belang-voorzitter veroorzaakte dan ook veel ophef op Twitter.
‘Wow. Eén van de mooiste momenten in je leven toch gebruiken om walgelijke praat te verkopen. Je mag er trots op zijn, Tom’, schrijft een boze twitteraar.
Een ander schrijft: ‘Ik heb te doen met de baby. Nog niet eens geboren zijn en al misbruikt worden om haat te zaaien. Ik hoop dat hij niet wordt zoals zijn ouders.’
De leus ‘Nieuwkomers maken we zelf’ is niet nieuw. Drie jaar geleden kwam de rechts-radicale partij Alternative für Deutschland, groot geworden door haar protest tegen het ruimhartige vluchtelingenbeleid van Angela Merkel, met de poster (foto) ‘Neue Deutsche? Machen wir selber’ (Nieuwe Duitsers? Die maken we zelf).
De Koerdische journalist Ibrahim Sediyani voelt zich verbonden met de Friezen. Volgens hem lijkt de emancipatiestrijd van de Friezen op die van de Koerden. Onlangs bracht hij zelfs een boek uit over Friesland: Frizya ve Günümüzde Frizler (Friesland en de tegenwoordige Friezen).
In zijn boek behandelt Sediyani, die tegenwoordig in Duitsland woont, in het Turks de Friese geschiedenis, van Magna Frisia – het Friese Rijk in de vroege Middeleeuwen – tot aan het heden. Ook befaamde Friese koningen zoals Redbad en de beroemde Friese zeerover en vrijheidsstrijder Pier Gerlofs Donia – ‘Grutte Pier’ – (1480 – 1520) mogen niet ontbreken.
Hoe kwam u op het idee om een boek over Friesland te schrijven?
‘Friesland heb ik altijd interessant gevonden. Ik houd van Friesland. Ik heb er veel over gelezen. Er was in het Turks nog geen boek over Friesland. Voordat mijn boek uitkwam kende niemand in Turkije de Friezen. Daarom wilde ik hier een boek over schrijven.’
Wat vindt u het mooiste van Friesland? De meren? De Waddeneilanden? Iets anders, misschien?
‘De eilanden, de mensen, de meren, de dorpjes, de molens, de natuur… In Friesland voel je je als in een film. Er is echt een hele mooie natuur. Ik kom er graag. En wat ook nog bijzonder is – helemaal voor iemand uit Koerdistan: er zijn geen bergen.’
Friesland kent de Elfstedentocht. Hebben de Koerden ook zoiets?
‘Als de lente op 21 maart begint vieren wij Koerden Newroz. Dat is ons nationale feest dat wij ieder jaar vieren. Maar de Elfstedentocht is – helaas – al meer dan twintig jaar niet gehouden.’
Wat vinden de Koerdische lezers van uw boek?
‘Mijn boek ligt nu twee maanden in de winkel. Van Koerdische lezers heb ik veel positieve reacties gekregen. Ze weten nu waar Friesland ligt. En er is meer bewustwording: de Koerden zijn niet het enige volk zonder eigen staat.’
Naties zonder staat: ik las dat daar uw belangstelling voor Friesland oorspronkelijk vandaan komt.
‘Dat klopt. In de wereld zijn er ongeveer tweehonderd landen. Zij zijn gevormd door oorlogen. Maar er zijn ook tweehonderd naties die geen eigen staat hebben. Die zie je niet op de wereldkaart: de Koerden, de Friezen, de Sorben, de Catalanen en Basken, de Assyriërs, de Balochi’s en Kashmiri’s, de Rohingya, de Oeigoeren, enzovoort. Voor die minderheidsvolken heb ik een sterke fascinatie. Als ik naar een land ga wil ik alles weten over de cultuur, de etniciteit, de taal. Ik schrijf ook poëzie over minderheidsvolken.’
‘Voordat mijn boek uitkwam kende niemand in Turkije de Friezen. Daarom wilde ik hier een boek over schrijven’
Aan het Koerdische medium Kurdistan 24vertelde u dat Friesland en Koerdistan veel met elkaar gemeen hebben. Wat zijn die overeenkomsten, behalve dat beide naties niet onafhankelijk zijn?
‘Beide naties zijn ook opgedeeld. De Koerden zijn verspreid over Turkije, Syrië, Irak en Iran; de Friezen over Nederland, Duitsland en Denemarken. Beide volkeren hebben te maken met een assimilatieproces dat al heel lang aan de gang is en strijden voor het behoud van hun eigen taal en cultuur.’
En waarin verschillen Friesland en Koerdistan van elkaar?
‘Het assimilatieproces is bij de Friezen sterker. De meeste Koerden spreken Koerdisch, veel Friezen spreken hun taal niet meer. Maar de Friezen hebben het geluk dat ze verspreid zijn over drie democratische landen, terwijl de Koerden in het Midden-Oosten wonen. Turkije en Irak zijn niet bepaald democratisch, Syrië en Iran zijn dictaturen. Een ander belangrijk verschil is dat de Friezen met ongeveer 1,5 miljoen mensen zijn en de Koerden met 60 miljoen.’
De Friezen kennen geen PKK-achtige beweging. Is dat niet ook een kenmerkend verschil?
‘Inderdaad. De Friezen vinden dat niet nodig, ook omdat ze in democratische landen wonen.’
Wat vindt u eigenlijk van de PKK?
‘Ik heb zelf niets te maken met de PKK. Ik ben schrijver, ik ben democraat.’
Kun je in Duitsland wel in alle vrijheid Koerd zijn? Of word je daar geïntimideerd door Grijze Wolven en andere nationalistische Turken?
‘Mijn positie is anders dan van Koerdische activisten. Ik heb mij niet bij een bepaalde Koerdische vereniging of partij aangesloten. Ik schrijf boeken over geschiedenis en cultuur, daarom heb ik geen last van bedreigingen en dergelijke. Ik word niet als een politiek gevaar gezien.’
Maar u heeft toch vast wel een mening over dit soort zaken? U spreekt immers ook over Koerdistan.
‘Mijn lijn is dat ik voor vrijheid en democratie ben, voor beschaving, voor godsdienstvrijheid voor iedereen en voor rechten voor minderheden. Verder vind ik vrede heel belangrijk. Hier moet iedereen aan werken. Mijn wapen is niet het zwaard, maar de pen.’
Wilt u dat Koerdistan een onafhankelijke staat wordt?
‘Natuurlijk ben ik voor onafhankelijkheid. Ik ben Koerd. Er zijn 60 miljoen Koerden. Wij hebben recht op zelfbeschikking.’
Maar is dat politiek gezien wel haalbaar?
‘Voorlopig niet. In Irak en Syrië hebben de Koerden veel autonomie. Maar een referendum in Irak om de Koerdische gebieden onafhankelijk te maken mislukte, want het Irakese leger kwam op ons af. In Syrië en Irak is autonomie dus – voorlopig – het hoogst haalbare. In Turkije en Iran zelfs dat niet, want dat zijn veel sterkere staten. Maar ik hoop dat de tijden zullen veranderen.’
Moet Friesland ook een onafhankelijk land worden? Of is het nu wel goed zo?
‘Dat moeten de Friezen zelf beslissen. Willen ze niet onafhankelijk worden, dan moeten ze dat vooral niet doen. Maar de Friezen hebben ook recht op onafhankelijkheid, net zoals de Catalanen daar recht op hebben.’
Ik vermoed dat veel van onze lezers nu zitten te wachten op de Koerdische, Nederlandse en – natuurlijk – Friese vertalingen van uw boek. Wanneer komen die uit?
‘Dat hangt van de uitgevers af in Koerdistan, Nederland en Friesland. Het zou natuurlijk mooi zijn. En ze kunnen met mij contact opnemen. Maar het initiatief ligt bij hen.’
Het coronavirus heeft het grootste moslimland ter wereld flink opgeschud. De moskeeën zijn gesloten, er zijn reisrestricties en een verbod op samenscholing. Familiebezoek, het gezamenlijk gebed en veel liefdadigheid gaan tijdens deze ramadan verloren.
Religieuze autoriteiten, islamitische rechtsgeleerden en de Indonesische overheid hebben moslims gevraagd om thuis te bidden en massale bijeenkomsten te mijden. Ook riepen de imams samen met de Wereldgezondheidsorganisatie gelovigen op om de avondmaaltijd te delen in kleine kring.
In april gaf de grootste organisatie van islamitische rechtsgeleerden een juridisch advies over verplichte gebeden tijdens de pandemie. Moslims werden geadviseerd om de groepsgebeden niet uit te voeren in die gebieden die hard waren getroffen door de pandemie, totdat de situatie weer normaal is.
Drie dagen voor het begin van de vastenmaand besloot de regering om de jaarlijkse ramadan-exodus naar het platteland te verbieden. De reisrestricties hebben ervoor gezorgd dat miljoenen arbeidsmigranten in Jakarta en andere grote steden vast zijn komen te zitten. Onder normale omstandigheden zouden veel van hen een groot deel van de maand niet werken en naar hun geboortedorp terugkeren.
Het gaat om zo’n twintig miljoen mensen. Nu zitten zij opgesloten in de stad, zonder werk en inkomen, waardoor het leven voor veel van deze werkloos geworden dagloners onbetaalbaar is geworden.
Vanwege het karige salaris en de relatief hoge kosten in miljoenensteden Jakarta en Surabaya hebben arbeidsmigranten het zwaar. De 36-jarige Cak uit Kalimantan werkte als krattensjouwer in een drukke haven in een voorstad van Jakarta. Hij raakte zijn baan kwijt en zit nu alleen, op zijn kleine kamertje.
‘Mijn huur is 800.000 rupiah (50 euro, red.) per maand. Mijn huur kan ik zonder inkomen niet betalen. Normaal gesproken is ramadan de enige keer per jaar dat ik naar huis kan. Nu kan dat niet, wat betekent dat ik mijn ouders, vrouw en kinderen twee jaar lang niet zie.’
Gebrekkige handhaving, trage reactie
In plaats van een totale lockdown wordt er door de provincies zelf besloten welke maatregelen er ingevoerd moeten worden. Aangezien Indonesië bestaat uit duizenden eilanden, is de situatie overal anders. De verspreiding van het virus is op de kleinere en minder dichtbevolkte eilanden makkelijker in te dammen dan elders.
Maar hoewel de restricties per gebied verschillen, is openbaar vervoer in het hele land beperkt, mogen restaurants alleen afhaalmaaltijden leveren en moeten ‘niet-essentiële’ winkels gesloten blijven. Op markten moet social distancing worden gehouden en maskers zijn door het hele land verplicht. Vooral in de hoofdstad Jakarta, met bijna veertig procent van de coronabesmettingen, zijn grootschalige restricties van kracht tot eind deze maand.
Het is maar de vraag of de mensen zich hier aan houden. Ondanks een verbod op samenscholing lijkt de handhaving chaotisch te verlopen en is het nog relatief druk op straat. Veel mensen kiezen er nog altijd massaal voor om tegen de regels in naar hun werk te gaan, uit angst om hun baan te verliezen.
Ook zijn groepen arbeidsmigranten ondanks het verbod op de exodus al wekenlang verwikkeld in een kat-en-muisspel met de politie, omdat ze per se thuis willen zijn voor het Suikerfeest op 23 mei. De illegale reizigers proberen checkpoints te omzeilen, verstoppen zich in vrachtwagencontainers of proberen simpelweg te voet in hun geboorteplaats te komen.
‘Er zijn per miljoen inwoners slechts 604 getest – logisch dat de cijfers zo laag zijn’
Indonesië reageerde traag op de komst van het coronavirus. Er werden aanvankelijk nauwelijks maatregelen genomen en president Joko Widodo riep de mensen op om vooral djamu te blijven drinken, een traditioneel medicinaal drankje met verschillende wortelsoorten, boomschors, bloemen en zaden. Politiek analist Kadek (48) uit Jakarta vindt dat de overheid met vuur speelt.
‘Als het virus overal ter wereld genadeloos toeslaat, zowel in moslimlanden als in niet-moslimlanden, hoe kun je dan zo laks optreden? Zeker gezien de staat waarin ons zorgstelsel verkeert hadden we veel eerder preventieve maatregelen moeten nemen. Nu heeft het virus de kans gekregen zich te verspreiden over het hele land, ook op het dichtbevolkte eiland Java.’
Er zijn volgens de officiële cijfers zo’n 20.000 mensen besmet en ongeveer 1.200 mensen overleden. Dit is op een bevolking van 267 miljoen relatief weinig. ‘De cijfers geven mensen een vals gevoel van veiligheid’, zegt de 49-jarige viroloog Solikin, ‘waardoor veel Indonesiërs hardnekkig blijven geloven dat ons land beschermd wordt door een bovennatuurlijke macht. Tot nu toe zijn er per miljoen inwoners slechts 604 getest – logisch dat de officiële cijfers zo laag zijn.’
Persbureau Reuters vermoedt dat het gemelde aantal doden ruim drie keer hoger ligt dan de overheid meldt. Het nationale covid-crisisteam geeft aan dat veel mensen niet zijn getest vanwege de trage verwerking en de enorme personeelstekorten in de slecht-bevoorraadde laboratoria. Veel van deze vermoede coronapatiënten overleden simpelweg voordat hun testresultaten binnen waren. ‘Als de laboratoria duizenden samples hebben om te testen, aan wie geven ze dan prioriteit? Juist, aan hen die nog in leven zijn’, aldus een woordvoerder tegen Reuters.
Gevaarlijke groepsgebeden
Ook in Indonesië zijn er religieuze leiders die de waarschuwingen van de overheid negeren en hun aanhangers oproepen om samen te bidden. De gouverneur van het streng-islamitische Atjeh is het met deze predikers eens. Hij zei dat mensen de verspreiding van het virus kunnen tegengaan door te bidden en de shariawetten te volgen. Nog altijd komen er dagelijks duizenden gelovigen samen in de Grote Moskee van Baiturrahman in het centrum van de provinciehoofdstad Banda Atjeh. Virologen vrezen nu dat Atjeh het centrum wordt van een nieuw infectiecluster.
Safrizal Rahman, voorzitter van de artsenvereniging in Atjeh: ‘De gebrekkige maatregelen in Atjeh kunnen niet worden gerechtvaardigd. We bevinden ons in het midden van een crisis. Natuurlijk respecteren we religieuze sentimenten, maar er zijn al aanbevelingen gedaan door de islamitische autoriteiten over het veilig uitvoeren van de ramadangebeden. We doen daarom een dringend beroep op de regering van Atjeh om de bijeenkomsten te stoppen.’
De 33-jarige muzikant Arif uit Atjeh vertelt een relevante anekdote. ‘Een oude man vroeg ooit aan de profeet Mohammed of hij zijn kameel kon achterlaten in de woestijn, zonder hem vast te binden. Als hij vertrouwde op God, dan zou de kameel toch niet weglopen? Maar de profeet zei: ‘Bind eerst je kameel vast en vertrouw dan op God.’
Volgens Arif is deze wijze les van Mohammed nog steeds actueel. ‘We moeten alles doen dat binnen onze macht valt, zodat we de rest uit handen kunnen geven. Ik durf het bijna niet te zeggen, maar we zouden de moskee en ook onze familie voorlopig even moeten mijden. Ik ben moslim en het doet mij enorm veel pijn om de vastenmaand in isolatie te moeten doormaken, maar we moeten ons gezond verstand gebruiken, ook in ons geloof.’
‘Ik geloof zeker dat God of de natuur dit virus op ons af heeft geroepen’, vult zijn drie jaar oudere zus Yeni aan, ‘maar de verspreiding ervan ligt wel degelijk in onze handen. De Koran zegt dat wanneer er een epidemie uitbreekt in een land je hier niet moet komen. En als je zelf in dit land bent, je beter thuis kunt blijven. Waarom kunnen we dit simpele advies niet gewoon opvolgen?’
Arif ziet deze periode juist als een kans om dit soort waarheden te vinden in de Koran. ‘Ramadan is een maand van contemplatie en bezinning, om even uit de molen van het dagelijks leven te stappen. Ik neem de tijd om met mijn dochter de Koran te lezen, vooral de verzen die op dit moment van toepassing zijn. Zo werd ons 1.400 jaar geleden al verteld dat reinheid de helft van ons geloof is en dat we onze persoonlijke hygiëne strikt moeten bewaken.’
‘We moeten ons gezond verstand gebruiken, ook in ons geloof’
Veel moslims staan in dubio. Aan de ene kant is er de noodzaak om social distancing toe te passen, terwijl er tegelijkertijd de behoefte bestaat om dicht bij je familieleden te zijn voor troost en ondersteuning. Voor hen die een eenzame ramadan thuis moeten doormaken zijn er initiatieven gestart om gebeden en preken bij te wonen via Facebook, Youtube en Zoom.
Ook de populaire app Gojek biedt gelovigen digitale steun in de vorm van online gebeden, informatie en preken. Gojek maakt eveneens campagne voor het geven van liefdadigheid, wat voor moslims verplicht is tijdens ramadan. In plaats van het distribueren van maaltijden aan armen tijdens de vastenmaand vragen organisaties nu om een financiële donatie, om de distributie veilig en met minder besmettingsgevaar te laten plaatsvinden.
Studente Betahari, een 22-jarige studente uit Java, gebruikt de Gojek-app dagelijks. Ze ziet het probleem niet zo. Ze mist de gezamenlijke moskeebezoeken, het snacken en struinen over de avondmarkt en het roddelen met vriendinnen achteraf. Maar de coronapandemie heeft ook iets goeds gebracht, zegt ze.
‘Doordat we nu zonder werk thuiszitten met het hele gezin, kunnen we ons beter focussen op onze toekomst. Een ander voordeel voor de vrouwen: we hoeven nu niet voor dertig man te koken. Deze ramadan is een stuk minder hectisch dan normaal. De stemming is veel relaxter thuis.’
De Turkse minister van Buitenlandse Zaken is woedend omdat twee onbekenden daar een varkenskop bij een Turks-Duitse moskee hadden neergelegd. Dit schrijft de onafhankelijke Turkse website Ahval News.
Afgelopen zaterdag werd bij een Turkse Diyanet-moskee in de zuidelijke deelstaat Baden-Württemberg een varkenskop neergelegd bij de voordeur.
‘Racisme en islamofobie zijn nog steeds aanwezig in Europa, zelfs tijdens de heilige Ramadanmaand en de pandemie’, twitterde de Turkse minister Mevlüt Cavusoglu (Buitenlandse Zaken, foto) hierop. De ontwijding van ‘onze moskee’ illustreert volgens hem ‘een zieke mindset’.
Racism&Islamophobia still continue in Europe even during Holy Ramadan & pandemic. Desecration of our mosque in Germany is the latest example. The symbol used in this heinous attack illustrates this sick mindset. Perpetrators should be apprehended immediately.
— Mevlüt Çavuşoğlu (@MevlutCavusoglu) May 18, 2020
Vorig jaar ontving een andere Turks-Duitse moskee een brief van de Prinz Eugen Gruppe, een extreemrechtse groepering die vernoemd is naar een vrijwilligersbrigade van de Waffen-SS. In deze brief werden de islam, Turken en Arabieren beledigd en stond een getekende varkenskop.
In 2019 werden nog eens twee Turks-Duitse moskeeën onaangenaam verrast met een varkenskop op hun terrein.
De coronacrisis leidt tot meer discriminatie tegen etnische minderheden en ouderen. Dat stelt Discriminatie.nl, de landelijke vereniging van antidiscriminatievoorzieningen. ‘Het is een mensenrecht om niet gediscrimineerd te worden, ook in tijden van crisis’, zegt voorzitter Frederique Janss.
Er kwamen alleen al drieduizend meldingen binnen over het lied Voorkomen is beter dan Chinezen, dat in februari op Radio 10 te horen was. In de periode februari-april kwamen er los hiervan nog 139 corona-gerelateerde meldingen binnen, zegt Discriminatie.nl in een nieuw rapport.
De meeste meldingen gaan over discriminatie tegen mensen met een ‘Oost-Aziatisch uiterlijk’. Omdat het coronavirus eerst in China opdook, worden deze mensen tot zondebok bestempeld. Ze worden uitgescholden op straat en niet geholpen in een winkel. Er verschenen racistische leuzen op de muren van een studentenflat.
Ook bedreigingen en fysiek geweld komen voor. Volgens Discriminatie.nl hebben sommigen aangegeven dat ze zich niet meer veilig voelen op straat.
Discriminatoire voorvallen beperken zich niet alleen tot deze groep, aldus Discriminatie.nl. De vereniging ontving ook meldingen van mensen met een Oost-Europese, Turkse of Marokkaanse achtergrond. Daarnaast zijn er meldingen gedaan over het aanspreken en beboeten van mensen met een donkere huidskleur vanwege het samenscholingsverbod, terwijl dit niet zou gebeuren met groepen witte mensen.
Een van de meldingen gaat erover dat in nieuwsberichten over corona veel migranten met een hoofddoek te zien zouden zijn. Ook Denk-Kamerlid Farid Azarkan maakte zich hier eerder zorgen over.
Maatregelen die bedoeld zijn om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan werken soms ook discriminatie in de hand, zegt Discriminatie.nl.
Zo hebben mensen met een beperking gemeld dat ze niet tot de supermarkt worden toegelaten omdat ze vanwege hun rolstoel of krukken het verplichte winkelwagentje niet kunnen gebruiken. Daarnaast kreeg Discriminatie.nl meldingen over winkels waar kinderen niet welkom zijn of waar je uitsluitend met pin kan betalen.
Er zijn ook meldingen gedaan door ouderen. Onder meer een uitspraak van Jort Kelder – ‘We zijn 80-plussers die te dik zijn en gerookt hebben aan het redden’ – valt bij hen niet in goede aarde. Ouderen geven aan dat ze het gevoel krijgen niet meer mee te tellen.
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
