Zouden we Johan Derksen na de zomer nog op de televisie terugzien? Op het moment dat ik deze column schrijf, wankelt zijn stoel – of hij ook omvalt, is nu nog onduidelijk. Als dat laatste gebeurt, zou dat geen groot verlies zijn.
Wel zouden de voetballers die weigeren nog langer in Derksens programma op te treden, dan ook de morele lijn door moeten durven trekken naar een boycot van het komende WK in slavenstaat Qatar. Daar heeft de bouw van de stadions waarin Oranje straks hoopt te triomferen een paar duizend bouwvakkers het leven gekost. Daadwerkelijke uitbuiting in het heden is immers nog altijd een graadje erger dan smakeloze grappen over uitbuiting in het verleden. Of snijdt dat teveel in eigen miljonairsvlees?
Heeft, tegen de achtergrond van eerst #MeToo en vervolgens #BlackLivesMatter, de dominantie van blanke heteromannen van boven de vijftig zijn langste tijd gehad? De critici hopen het, en met een beroep op diversiteit proberen zij dit ook af te dwingen, terwijl menige publieke instelling en particuliere onderneming dienovereenkomstig braaf een gedragsprotocol vol hooggestemde doelstellingen produceert.
Tot de weinige verdedigers van de nu als gedateerd bejaagde mensensoort behoort de Turks-Nederlandse onderneemster Aylin Bilic. ‘Stop de verkettering van de oudere witte man’, aldus de kop van haar NRC-column op 26 mei. ‘Ze hebben de economie draaiende gehouden, een schat aan ontwikkeling en ervaring’, zo werpt zij ter verdediging op. ‘Ik ken geen tijdperk of cultuur waar jongeren ooit het land bestuurden. Altijd zijn het de ouderen die aan het hoofd van een natie of stam gestaan hebben. Dat was in Europa zo, in het Midden-Oosten, in China en Japan.’
Wel, van de laatste drie regio’s weet ik te weinig af, om over deze boude stelling te kunnen oordelen. Maar voor Europa is zij in deze verabsoluteerde vorm aantoonbaar onjuist. In het verleden hebben regelmatig ook jonge of zelfs zeer jonge mannen het hoogste staatsambt bekleed, en hadden vijftigplussers het nakijken.
Ik geef u maar even een rijtje figuren uit de Europese canon, met tussen haakjes hun leeftijd toen zij aan de macht kwamen: Alexander de Grote (20), Augustus (19), Karel de Grote (21), Karel V (19), Filips II (28), Lodewijk XIV (22), Peter de Grote (21), Frederik de Grote (28), Napoleon (30). Of we dat ook steeds als pluspunt moeten beschouwen, laat ik aan u. Bepaalde gedragingen vallen vast niet van hormonale adolescenten-oprispingen los te zien. Thierry Baudet, die zich als krijgslustige redder van het Avondland zo graag aan zulke grote ‘voorgangers’ spiegelt, is in dat licht al ver over de datum.
Minderheden die zich tekort gedaan voelen zijn wel minderheden – en zullen dat getalsmatig ook blijven
Maar nu terug naar onze eigen tijd. Met één ding heeft Bilic in elk geval gelijk: dat ouderen over meer ervaring beschikken, en daardoor ook eerder belangrijkere functies vervullen dan pas afgestudeerden. Dat geldt voor alle sectoren van de samenleving. Ze verschijnen dus ook automatisch veel eerder in groten getale als deskundige op tv, tenzij het ‘ervaringsdeskundigen’ in specifieke jeugdzaken betreft. We zagen dat ook in de coronacrisis: de meest gezaghebbende virologen zijn al op jaren. Dat zal in de toekomst echt niet anders zijn.
Het cruciale punt: de tegenstanders van de oudere blanke heteroman stellen meer diversiteit gelijk aan meer representativiteit. Maar de minderheden die zich tekort gedaan voelen zijn wel minderheden – en zullen dat getalsmatig ook blijven. Nog geen 10 procent van de Nederlanders is homo – dus meer dan 90 procent is dat niet. Ongeveer 15 procent heeft een niet-westerse etnische achtergrond – dus 85 procent heeft dat niet: dat is het duurzame demografische fundament onder het veel gehekelde ‘white privilege’. Als dan ‘slechts’ één op de zes hoofdpersonen in een commercial gekleurd is (een recente klacht), is dat naar verhouding. De enige ‘minderheid’ voor wie dat niet geldt, is de vrouwelijke.
Wat, met andere woorden, in een democratie uiteindelijk telt, is de macht van het getal. Als alle vrouwen zich verenigen, zouden ze in hun eentje iets per wet kunnen doordrukken. Alle andere critici van de blanke heteroman zullen daarvoor, of ze dat nu leuk vinden of niet, ook altijd nagenoeg de meerderheid van die zo veel talrijker blanke hetero’s achter zich moeten zien te krijgen. Dan is het misschien handig om niet al hun standbeelden tegelijk te willen omhalen en met Jan Pieterszoon Coen te volstaan.
De PVV-fractie in de Rotterdamse gemeenteraad wil de naam van de Atatürkstraat in de wijk Rotterdam-Prinsenland wijzigen.
De PVV zegt met haar motie Armeniërs tegemoet te willen komen. Vorige week bepleitte de Federatie Armeense Organisaties Nederland (FAON) dat, in navolging van bijvoorbeeld de Coentunnel, ook de Atatürkstraat onder de loep moet worden genomen.
Mustafa Kenmal Atatürk, die in 1923 het moderne Turkije stichtte, voerde een nationalistisch beleid van turkificering in. Minderheden als Armeniërs en Koerden moesten verplicht hun naam verturksen en mochten alleen nog maar Turks spreken. ‘Velen in de Armeense gemeenschap, die afkomstig zijn uit Turkije, hebben het daar nog altijd héél moeilijk mee’, aldus de FAON.
PVV-raadslid Maurice Meeuwissen: ‘Atatürk onderdrukte bevolkingsgroepen zoals de Armenen.’ Volgens Meeuwissen heeft Atatürk zich bovendien nooit openlijk gedistantieerd van de Armeense Genocide.
Atatürk noemde de Armeense Genocide een ‘schandelijke daad’, maar heeft de verantwoordelijken nooit gestraft. Ook noemde Atatürk de massaslachting op Armeniërs in 1919 ‘het gevolg van brute afsplitsingspolitiek die zij gevolgd hebben.’
Donderdag dient de PVV haar voorstel in om de straatnaam te wijzigen. Meeuwissen zegt dat zijn motie een reactie is op de ‘beeldenstorm’: ‘Wie de bal kaatst, kan hem terug verwachten.’
De lokale vereniging van Atatürk-gezinden is not amused. ‘Hij (Atatürk, red.) gaf vrouwen stemrecht en bracht democratie. Veel Armeniërs stellen Atatürk medeverantwoordelijk voor de Armeense kwestie. Maar Atatürk had in 1915 nog maar de vijfde rang – van de tien – in het leger en hij was actief in het westen van het land.’
Ook de buurt zit hier trouwens niet op een naamswijziging te wachten, schrijft RTV Rijnmond. ‘Dan kan je iedereen wel onder de loep nemen!’, aldus een bewoner.
In Amerika werd afgelopen weekend een standbeeld van Atatürk ‘aangevallen’ door Grieks-Amerikaanse activisten. Het beeld kreeg een bord om de nek: ‘Ja, ik ben schuldig aan misdaden tegen de menselijkheid’. De activisten stellen Atatürk medeverantwoordelijk voor etnische zuiveringen op Grieken in Anatolië honderd jaar geleden.
Steeds meer gemeenten willen af van Zwarte Piet. Ook Amersfoort en Haarlem volgen nu.
Bij de centrale intocht van Sinterklaas in Amersfoort zullen geen zijn Zwarte Pieten meer aanwezig zijn. De komende jaren volgen de andere intochten in Amersfoort, schrijft de Amersfoortse tak van het Algemeen Dagblad.
Ook Haarlem zet een punt achter Zwarte Piet, schrijft het Haarlems Weekblad maandag. De gemeenteraad van Haarlem besloot vorige week donderdag te stoppen met het verlenen van subsidies aan Sinterklaasverenigingen die nog steeds voor een Zwarte Piet kiezen.
De zwarte knecht van Sinterklaas wordt door tegenstanders als een racistische karikatuur gezien. Eerder deze maand besloten onder meer Rotterdam, Nijmegen en Utrecht Zwarte Piet in de ban doen.
YouTube heeft zes kanalen van invloedrijke white supremacists verwijderd.
Het gaat onder meer om Richard Spencer, een van de geestelijk vaders van de extreemrechtse alt right-beweging. Ook Spencers denktank National Policy Institute, oud-Ku Klux Klan-voorzitter David Duke en de wit-nationalistische influencer Stefan Molyneux zijn niet meer terug te vinden op het videoplatform.
Op vragen van CNN legde een woordvoerder van Youtube niet uit waarom nu pas actie is ondernomen tegen de accounts. Vorig jaar juni kondigde YouTube al aan extreemrechtse content van ‘witte supremacisten’ te zullen bannen. Dankzij deze aangescherpte regels kon Youtube vijf keer zo veel video’s en meer dan 25.000 racistische kanalen verwijderen.
Er zitten nog altijd honderden Nederlanders vast in Marokko. Hun situatie wordt ondraaglijk. ‘Ik ben ten einde raad.’
Stel je voor: je zit vast in een land waar je de taal nauwelijks spreekt, geen werk hebt, je vader is ziek en je vrouw kan ieder moment bevallen. Hulp is niet in zicht.
Het overkwam Badr M’saad. De Hagenees vloog in februari naar Marokko om daar een facilitair visum voor zijn Marokkaanse vrouw aan te vragen. De twee zouden vervolgens in april samen met hun tweejarige dochter naar Nederland vliegen.
Op 13 maart, voor de lockdown in Marokko inging, sloten de ouders van M’saad vanuit Nederland zich bij het stel aan. Zij zouden twee weken later weer teruggaan, maar tijdens hun verblijf werd de noodtoestand uitgeroepen en ging het luchtruim op slot.
Op 22 maart begon voor M’saad de rampzalige reeks aan ongelukken. ‘Mijn vader voelde zich niet zo lekker, dus we brachten hem naar het ziekenhuis’, vertelt M’saad via de telefoon vanuit Oujda, een stad in het noordenoosten van Marokko. Daar zit hij nog steeds vast. ‘We dachten dat hij een vitaminetekort had, en dat hij snel weer naar huis zou mogen.’
De vader van M’saad had een aantal dagen voor zijn vertrek zijn laatste chemokuur tegen prostaatkanker gehad. ‘Hij was iets zwakker, maar eigenlijk zag je verder niets aan hem.’ M’saad mocht niet met zijn vader mee het ziekenhuis in. Alleen zijn moeder mocht blijven, maar zij mocht geen telefoon mee naar binnen nemen.
De avond van 22 maart is de laatste keer dat M’saad zijn vader zag. ‘Ik gaf hem vanwege Covid-19 geen knuffel. Ik stak gewoon mijn duim op en zei: ik zie je morgen, pa!’ Twee dagen later ontving M’saad het bericht dat zijn vader was overleden. ‘We hadden het totaal niet zien aankomen.’
Op de overlijdensakte die M’saad van het ziekenhuis ontving, stond Covid-19 als doodsoorzaak aangegeven. ‘Dat vond ik opvallend’, zegt M’saad. ‘Toen ik mijn vader voor het laatst zag, had hij geen coronasymptomen. Hij hoestte niet, was niet verkouden. Hij had eigenlijk alleen een lage bloeddruk. Ze zeiden niets over zijn chemokuur en het was ook niet duidelijk of hij überhaupt wel op corona was getest. Waarom staat er dan dat dat zijn doodsoorzaak is?’
‘Ik gaf hem vanwege Covid-19 geen knuffel. Ik stak gewoon mijn duim op en zei: ik zie je morgen, pa!’
Uit voorzorgsmaatregelen moest de moeder van M’saad tien dagen in het ziekenhuis blijven. ‘Ze werd steeds opnieuw getest, dan was ze weer positief en dan weer negatief. Niemand leek mij de waarheid te vertellen.’ In de periode dat zijn moeder in het ziekenhuis lag, kon M’saad haar nauwelijks bereiken. Pas later hoorde hij wat ze daar had meegemaakt.
Vieze lakens en bloed op de grond
‘Mijn moeder vertelde dat een dierenstal beter was geweest.’ Het stonk in haar kamer, er zat urine op het matras en de lakens waren niet schoon. Ook kreeg ze niet altijd te eten en als ze wel te eten kreeg werden haar bord en afval niet opgehaald. Toen er een keer bloed werd gemorst bij het afnemen werd ook dat niet schoongemaakt. ‘Mijn moeder is volledig getraumatiseerd door die ervaring, ze is nu bang voor dokters.’
M’saads moeder is niet de eerste die zich uitspreekt over de staat van Marokkaanse ziekenhuizen. Ook vóór de coronacrisis was duidelijk dat de Marokkaanse gezondheidszorg beperkt was. In afgelegen gebieden leidde de slechte zorg regelmatig tot protest van de bevolking.
Op sociale media plaatsten coronapatiënten aan het begin van de noodtoestand regelmatig filmpjes waarin zij vertelden over hun ziekenhuisverblijf. Volgens deze patiënten was er geen eten en waren er soms niet eens bedden om op te liggen.
Daarnaast doen al een tijdlang geruchten de ronde dat ziekenhuizen niet eerlijk zijn over het aantal coronapatiënten. De ziekenhuizen zouden geloven dat Marokko met meer coronagevallen extra financiële steun zal ontvangen van de Europese Unie om het virus te bestrijden. De EU steunde Marokko eerder al met 157 miljoen euro en beloofde dat er meer geld beschikbaar zal komen aan het einde van het jaar.
Nederland helpt niet
De Nederlandse ambassade en het ministerie van Buitenlandse zaken hebben tot nu toe weinig kunnen betekenen voor de familie. Op 5 juni beviel M’saads vrouw van hun tweede dochter, maar omdat de ambassade gesloten is kan zij niet worden ingeschreven. ‘Als ik bel of mail krijg ik een standaard bericht waarin staat dat de ambassade tot 10 juli gesloten zal zijn. Tot die tijd kan ik dus geen paspoort voor mijn dochter aanvragen en niet naar Nederland reizen.’
Op 25 juli verloopt het facilitair visum van M’saads vrouw, waarmee zij naar Nederland kan reizen. Dat betekent dat zij opnieuw het lange proces in zal moeten om een visum aan te vragen en anders niet samen met haar man en dochters terug naar Nederland kan. ‘Ik ben ten einde raad. Het is alsof ik vast zit in een nare droom’, zegt M’saad.
M’saad is teleurgesteld in de Nederlandse autoriteiten: ‘Ik dacht altijd: als de oorlog uitbreekt en ik zit ergens anders, dan komt er een vliegtuig voor mij. Misschien niet alleen voor mij, maar Nederland zou het in ieder geval oplossen. Dat vertrouwen ben ik helemaal kwijt.’
Telefoontjes naar de alarmcentrale
Kamar Elkhansa herkent het verhaal van M’saad. Elkhansa zit zelf niet vast in Marokko, maar helpt al sinds het begin van de noodtoestand vrijwillig met het terughalen van Nederlanders. ‘Door de coronacrisis zat ik ook thuis. Ik weet hoe het is als je in Marokko vastzit en je geen wifi hebt, geen beltegoed, geen geld. Dus ik zei tegen mensen in nood: ik regel het voor je.’
Het idee begon eigenlijk klein. Elkhansa hoorde verhalen van Nederlanders die vastzaten in Marokko die het moeilijk hadden. Ze kent Marokko goed, had op dat moment veel tijd en dacht ‘Ik bel even’ om te kijken of zij wat voor deze mensen zou kunnen doen.
Wat begon als toereikende hand werd uiteindelijk meer dan een fulltime baan. Vanuit haar huis in Berkel en Rodenrijs pleegde Elkhansa eindeloos veel telefoontjes naar de alarmcentrale en het ministerie van Buitenlandse Zaken. Ze werkte vaak van zeven uur ’s ochtends tot drie uur ’s nachts. Maar niet zonder resultaat: ‘We hebben alle zwangere vrouwen naar huis gekregen, maar bijvoorbeeld ook een vrouw die kanker heeft en al twee chemokuren had gemist.’
Ook hielp Elkhansa Nederlanders die fysiek niet in nood waren, maar wel financieel. ‘Aan een man in Nador hebben wij eten laten brengen door een oproep op Facebook te plaatsen. Hij had helemaal geen geld meer en stond nog niet op de lijst voor de eerstvolgende vlucht.’
Voor de Nederlandse Beau, een jonge vrouw die vastzat in Rabat, regelde Elkhansa met behulp van haar netwerk een tijdelijke online baan, zodat haar geld niet op zou raken. ‘Daar werd ik wel boos van’, vertelt Elkhansa. ‘Dit meisje zat tien minuten van de Nederlandse ambassade vandaan, maar niemand die haar hielp.’ Toen ze zelf iemand binnen de ambassade direct een berichtje stuurde, werd Elkhansa geblokkeerd.
Verdere repatriëring
Ook nu een groot deel van de Nederlanders weer terug is uit Marokko en Elkhansa niet meer vanuit huis werkt, belt ze nog regelmatig met de alarmcentrale en het ministerie. Via een Facebookgroep voor Nederlanders die vastzitten in Marokko houdt de vrouw iedereen op de hoogte.
‘Het ministerie laat soms pas laat weten dat er weer een vlucht komt. Voor sommige mensen is het niet haalbaar om de ene dag gebeld te worden en de volgende dag op het vliegveld te staan. Door regelmatig te bellen hoop ik bepaalde informatie eerder te kunnen delen, waardoor de vliegtuigen beter gevuld kunnen worden.’
Volgens Elkhansa is er in meerdere gevallen iets misgegaan in de organisatie van repatriëring uit Marokko. ‘Er is meerdere keren van alarmcentrale gewisseld, waardoor dossiers zijn kwijtgeraakt en Nederlanders zich opnieuw moesten aanmelden. Soms werden mensen wel gebeld, maar ontvingen ze vervolgens geen e-mail met daarin het vliegticket. De passagiers dachten daarom dat ze niet mee konden, maar in het vliegtuig bleven hun stoelen vervolgens leeg.’
‘Voor sommige mensen is het niet haalbaar om de ene dag gebeld te worden en de volgende dag op het vliegveld te staan’
Ook was het volgens Elkhansa niet duidelijk voor wie de terugreis urgent was en voor wie niet. ‘Ik had het idee dat iedereen uiteindelijk een vinkje ‘urgent’ achter zijn naam had gekregen, maar er is een verschil tussen iemand die haar man mist of iemand die een hartoperatie moet ondergaan. Ik heb heel vaak moeten bellen en echt moeten vechten om deze spoedgevallen op een vlucht te krijgen.’
Maar ook dat lukte niet altijd: ‘Er was een Nederlandse vrouw van wie de dochter in Nederland kanker had en op sterven lag. We kregen het maar niet voor elkaar om haar op de lijst te krijgen voor het eerstvolgende vliegtuig. Haar dochter overleed terwijl zij in Marokko zat’, vertelt Elkhansa. ‘De alarmcentrale had zelf een betere lijst moeten maken en van urgente gevallen bewijs moeten vragen, zoals een doktersverklaring.’
Inmiddels is de situatie beter onder controle. ‘Volgens mij is er nu een duidelijke lijst met wie er nog vast zit en bijna alle urgente gevallen zijn terug in Nederland.’
De Nederlandse ambassade wilde voor dit artikel geen reactie geven op de huidige situatie van Nederlanders die nog vast zitten in Marokko, en kon ook niet reageren op de situatie van Badr M’saad en zijn familie. Wel gaf de ambassade eerder al aan dat zolang het luchtruim gesloten blijft, er repatriëringsvluchten zullen worden uitgevoerd. De ANWB heeft de repatriëring inmiddels overgenomen en is nu aan het inventariseren wie nog terug naar Nederland moeten. De verwachting is dat er snel weer nieuwe vluchten zullen vertrekken.
Rapper, leraar en Denk-Statenlid Gideon Everduim was tevreden, maar ook duidelijk na het gesprek met premier Mark Rutte. Hij wil excuses zien voor het slavernijverleden en een ‘vijftigjarig levensverbeteringstraject’. Ook Mpanzu Bamenga van Inclusion Leaders Network leek tevreden. Maar net als Everduim vond hij dat dit gesprek, waar Kick Out Zwarte Piet en Black Lives Matter Nederland trouwens niet bij waren, bij lange na niet genoeg is om racisme en discriminatie aan te pakken.
Echte Hollanders die twee. Ze praktiseren de nuchtere, oer-Hollandse filosofie van ‘eerst zien en dan geloven’. Die scepsis snap ik helemaal.
Vier jaar geleden maakte ik deel uit van een groep Turks-Nederlandse jongeren, die toen eerst door minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher en daarna door de minister-president zelf werden ontvangen. Dit gebeurde allemaal in de context van de ‘geïmporteerde spanningen’, na de couppoging in Turkije in 2016. Hier is niks concreets uit voortgekomen. Ik heb er alleen een foto met Rutte aan overgehouden, die ik af en toe deel op Facebook. Een PR-stunt van het kabinet dus, waar nu ook voor wordt gewaarschuwd.
Het probleem van institutionele discriminatie is simpelweg te groot, te alledaags en te hardnekkig om in één gesprek op te lossen. Meer dan 50.000 mensen zijn de afgelopen weken de straat opgegaan. En de protesten gaan maar door. Met morgen bijvoorbeeld Keti Koti in Den Haag.
Zoals veel mensen de afgelopen dagen in praatprogramma’s hebben gezegd: de tijd van alleen maar babbelen over gevoelens is voorbij. Onze tijd vraagt om rauwe cijfers over racisme en discriminatie. Juist omdat het probleem zo wijdverspreid is, is een systematische en nationale aanpak geboden.
Overheden, het bedrijfsleven, woningcorporaties, onderwijs, de politie, enzovoort enzovoort, ze moeten kleur bekennen. ‘Een rationele benadering met geregeld updates en cijfers, precies zoals Nederland zich inzet tegen het coronavirus’, zei Bamenga nog tegen de NOS-verslaggever.
Kijk dus om je heen op de werkvloer. Hoeveel ‘mensen van kleur’ hebben daar een hoge, goedbetaalde functie? Als dat percentage niet minimaal 25 procent is, dan zijn dat on-Nederlandse gegevens, en ben je daarmee bewust of onbewust, elke werkdag onderdeel van het probleem.
Met Derksen van de buis lossen we het racismeprobleem in Nederland niet op
Maar ook de operette bij het voetbalprogramma Veronica Inside is interessant. Adverteerders trekken hun geld terug en voetballers boycotten die bonhommes van VI, waar met name Johan Derksen jarenlang vrij spel had om allerlei groepen dag in dag uit te beledigen. Hij wil daarvoor geen excuses maken. Prima, laat hem dan maar stikken in zijn eigen racisme. Wie niet wil luisteren, moet maar voelen. Maar met Derksen van de buis lossen we het racismeprobleem in Nederland niet op. We hebben meer cijfers nodig.
Kijk bijvoorbeeld ook naar woningbezit onder mensen met een migratieachtergrond en trek de vergelijking met autochtonen. Terwijl bijna driekwart van de autochtonen een eigen woning heeft, is dit aantal bij mensen met een migratieachtergrond nog geen 40 procent. Zolang deze kloof nog steeds bestaat moet er beleid ontwikkeld worden om die te overbruggen. En dat begint uiteraard met gelijke kansen creëren voor werk. Er moet maandelijks geld binnenrollen om de hypotheek en andere vaste lasten te kunnen betalen.
Dit kabinet heeft bijna alles gedaan om vaste contracten kapot te maken. Dus verwacht niet veel van hen.
Volgend jaar zijn er parlementsverkiezingen. Ik ben zeer benieuwd wat de verschillende partijen in hun verkiezingsprogramma’s zeggen om deze ongelijkheid aan te pakken. Wat hebben ze concreet gedaan? Wat willen ze gaan doen? En hoe?
We leven maar één keer. En niemand, maar dan ook niemand in Nederland, mag zich een geprivilegieerd leven toe-eigenen, terwijl anderen moeite hebben om het einde van de maand te halen. Als het opeisen van gelijkheid en gelijkwaardigheid het etiket van ‘ondankbare allochtoon’ oplevert, tja, so be it. Ik verduur racisme beter met een gevulde maag.
Grieks-Amerikaanse activisten hebben een standbeeld van Mustafa Kemal Atatürk in Washington D.C. ‘aangevallen’. Turkse media en politici noemen de actie ‘laf’ en ‘racistisch’.
Geïnspireerd door de ‘beeldenstorm’ tegen standbeelden van ‘foute helden’, hebben Grieks-Amerikaanse activisten besloten om een standbeeld van Atatürk in de Amerikaanse hoofdstad ‘aan te vallen’. Ze hingen een bord om Atatürks nek gehangen met de tekst:
‘Ja, ik ben schuldig aan misdaden tegen de menselijkheid’. De activisten stellen Atatürk medeverantwoordelijk voor etnische zuiveringen op Grieken in Anatolië honderd jaar geleden. Het standbeeld is echter niet beklad of omver getrokken.
De Turkse nieuwswebsite Ensonhaber spreekt over een ‘laffe aanval’ en een ‘racistische aanval.’ Ook de krant Cumhuriyet rept van ‘racisme’.
Gürsel Tekin, vicevoorzitter van de links-seculiere oppositiepartij CHP – de partij van Atatürk –, veroordeelt de actie op Twitter: ‘Ik vervloek dit vandalisme, dat tot doel heeft haat en vijandigheid onder de mensen te creëren en gevoed wordt door onwetendheid.’
Tijdens de bloedige Grieks-Turkse Oorlog van 1919-1922, gewonnen door de Turken onder leiding van Atatürk, werden veel Griekse en Turkse burgers vermoord. Na de oorlog vond er een bevolkingsuitwisseling plaats: moslims uit Griekenland werden gedeporteerd naar Turkije, Griekse christenen uit Turkije werden naar Griekenland gedeporteerd. Een jaar later stichtte Atatürk Turkije.
In Hoek van Holland hebben voorstanders van Zwarte Piet meer dan 6.600 euro opgehaald om een intocht van Sinterklaas mét Zwarte Piet te organiseren. Het doel was 6.000 euro, meldt RTV Rijnmond.
Wethouder Bert Wijbenga (Handhaving, Buitenruimte, Integratie en Samenleven) van de Gemeente Rotterdam, waar Hoek van Holland onder valt, is niet blij met de actie. Hij is bang voor ‘verharding’ in het debat over Zwarte Piet. ‘Dit is niet het gewenste scenario.’
De actie ‘Ook zonder subsidie Sinterklaas’ was gestart omdat de Gemeente Rotterdam de subsidie aan Sinterklaasintochten met Zwarte Piet heeft stopgezet. Een motie van de islamitische partij Nida kreeg een meerderheid van de gemeenteraad achter zich.
Steeds meer gemeenten willen af van Zwarte Piet. De zwarte knecht van Sinterklaas wordt door tegenstanders als een racistische karikatuur gezien.
Ruim driehonderd journalisten en mediamakers kondigen aan een meldpunt tegen racisme en discriminatie in de media op te richten. Dat meldt de multiculturele website Republiek Allochtonië.
De initiatiefnemers willen meldingen van racisme en discriminatie in de media registreren via het ‘Meldpunt Media Racisme & Discriminatie’. Ze willen optreden tegen media die zich hieraan schuldig zouden maken en slachtoffers en klokkenluiders psychologisch en juridisch bijstaan.
Ook moet er een onderzoek komen tegen racisme en discriminatie op de werkvloer, vinden de iniatiefnemers, en moeten er meer niet-witte eindredacteuren, presentatoren en hoofdredacteuren komen.
‘We eisen een veilige en eerlijke werkvloer zonder racisme en discriminatie. We willen erkenning voor de objectieve realiteit dat racisme schadelijke invloed heeft op de levens van miljoenen Nederlanders. Racisme en discriminatie zijn niet ‘de andere kant van het verhaal’, ‘een mening’ of ‘een politiek standpunt’, maar verboden en strafbaar. Het is ook niet alleen het probleem van biculturele makers, maar van ons allemaal. Verandering komt alleen als iedereen verantwoordelijkheid neemt’, aldus de ondertekenaars van het manifest.
Onder de ondertekenaars bevinden zich NRC-columniste Clarice Gargard, Joop-hoofdredacteur Francisco van Jole, onderzoeksjournalist Nikki Sterkenburg van Vrij Nederland, journalist en columniste Raja Felgata (tevens bedenker van de ‘De Kleurrijke Top 100’) en documentairemaker Sinan Can.
De mediamakers werken nauw samen met de Nederlandse Vereniging van Journalisten en het antidiscriminatiebureau RADAR.
Nu de scholen weer open zijn, blijkt het fenomeen onderwijssegregatie onverminderd actueel.
Basisscholen in Utrecht omzeilen de wet en vergroten de segregatie, onthulde het landelijke Kenniscentrum Gemengde Scholen deze maand. Hoogopgeleide ouders in de Domstad worden door de ‘goede’ scholen geholpen om hun kinderen sneller aan te melden. Deze scholen worden zo steeds witter, terwijl Marokkaans- en Turks-Nederlandse kinderen de dupe zijn.
Er was afgelopen maand meer segregatie-ophef in onderwijsland. Onlangs concludeerden hoogleraar onderwijskunde Michael Merry en UvA-stadsgeograaf Willem Boterman in een nieuw paper dat gymnasia ongelijkheid bevorderen. Door het exclusieve karakter wordt het voor niet-gymnasiasten ingewikkelder om bij de Nederlandse elite te horen, betogen zij.
Eind vorig jaar was het wetsvoorstel ‘Meer ruimte voor nieuwe scholen’ veel in het nieuws. De wet wil het makkelijker maken om nieuwe scholen op te richten waar ouders en leerlingen behoefte aan hebben, maar sommige experts denken dat deze nieuwe wet zal leiden tot méér segregatie. De wet kwam door de Tweede Kamer en alleen de Eerste Kamer moest nog groen licht geven. Na het nodige uitstel door de coronacrisis werd de wet in mei aangenomen, dit keer zonder landelijk commotie te veroorzaken.
Paul Zoontjens, emeritus hoogleraar onderwijsrecht aan de universiteit van Tilburg, is één van de critici van deze nieuwe wet. ‘Allereerst omdat het straks makkelijker wordt voor ‘witte’ ouders uit welgestelde milieus om eigen scholen op te richten en anderen erbuiten te houden’, wat volgens hem al aan de gang is. Ook andereexperts wijzen erop dat onderwijssegregatie tussen arm – rijk, laagopgeleid – hoogopgeleid en ‘zwart’ – ‘wit’ leidt tot minder kansen voor arme, laagopgeleide en niet-witte migrantenkinderen.
‘Daarnaast wordt het straks mogelijk dat je als groep een school op kunt richten zonder dat je de geloofsrichting daarvan nog hoeft te noemen’, vervolgt Zoontjes. ‘Je kunt dus ook denken aan salafistische groeperingen binnen de islam, die zonder dat er naar hun geloofsachtergrond wordt gevraagd een school op kunnen richten.’
Islamitische stromingen kunnen zich volgens de emeritus hoogleraar gaan segregeren ten opzichte van de rest van de samenleving, maar ook ten opzichte van elkaar. ‘Nu kennen we in Nederland nog maar één islamitische schoolrichting.’
De cijfers
Dat onderwijssegregatie al langer sterk aanwezig is, staat volgens onderwijsjournalist Anja Vink buiten kijf. Vink deed jarenlang onderzoek naar het onderwerp. In 2010 verscheen haar boek Witte zwanen, zwarte zwanen, waarin ze betoogde dat het onderwijs met de samenleving mee segregeert. En door de jaren heen is er te weinig aan gedaan, vindt Vink.
‘Sinds een paar jaar hebben we de feiten en weten we echt hoe erg het is. Vervolgens gedragen we ons als een stel konijnen, die als bevroren in de koplampen kijken van zo’n auto die heel hard aan komt rijden. We roepen allemaal ‘ach en wee’ en ‘wat erg’, maar vervolgens gebeurt er niets.’
‘We roepen allemaal ‘ach en wee’ en ‘wat erg’, maar vervolgens gebeurt er niets’
Wat zijn die feiten? Nederland scoort relatief hoog qua onderwijssegregatie, stelden wetenschappers Willem Boterman (Universiteit van Amsterdam) en Inge de Wolf (Maastricht Univesity) in 2018. Vooral scholen in de grote en oude steden zijn sterk gesegregeerd.
Vink: ‘In Amsterdam en in de grote steden lijkt dat nu iets af te nemen, al hangt dit ook af van op welke manier je het meet. Eén meting gebeurt op basis van etniciteit en één meting gebeurt op basis van het opleidingsniveau van de ouders.’
Op basis van etniciteit lijkt de onderwijssegregatie landelijk af te nemen, stellen Boterman en De Wolf. Hoe dat komt? Vink: ‘Er is het simpele feit dat je een groeiende etnische middenklasse hebt. En die gedraagt zich nu net zoals de niet-gekleurde middenklasse.’
Arm en rijk komt elkaar volgens Boterman en De Wolf juist steeds minder tegen. Met name de hoogopgeleide klasse trekt zich steeds meer terug, via de montessori- en vrije scholen. ‘Etniciteit is zeker een factor, dat zal ik zeker nooit ontkennen’, vertelt Vink. Toch heeft segregatie vooral te maken met het opleidingsniveau van ouders, legt ze uit. ‘Je ziet dat gekleurde ouders die hoogopgeleid zijn nu vaak dezelfde keuzes maken als niet-gekleurde ouders.’
Boterman en de Wolf berekenden voor 22 gemeenten het segregatieniveau op basisscholen. Wat blijkt? Als we kijken naar het opleidingsniveau en inkomen van de ouders, dan zou in zeventien gemeenten tenminste vijftig procent van de leerlingen van school moeten veranderen om de scholen een evenredige afspiegeling van de gemeentebevolking te laten worden. Bij etniciteit wordt dit percentage van vijftig procent gehaald in ‘slechts’ zes van deze tweeëntwintig gemeenten:
Beeld: tabel uit onderzoek door Willem Boterman en Inge de Wolf (2018). Het percentage dat van school zou moeten veranderen om de school een evenwichtige afspiegeling van de wijk te laten worden heet de ‘dissimilariteitsindex’.
In een recente publicatie spreekt het Kenniscentrum Gemengde Scholen over onderwijssegregatie als ‘taai probleem’. ‘Hetgeen onder meer betekent dat er geen gemakkelijke oplossingen voor zijn en dat verschillende actoren nodig zijn om het probleem aan te pakken.’
Deze aanpak verschilt per stad, dorp en soms zelfs per scholen onderling. Maar er zijn generieke oplossingen mogelijk, aldus deskundigen Vink en Zoontjes. Wat kunnen we volgens hen doen tegen segregatie?
Gecontroleerde keuze
Onderwijsjournalist Vink pleit voor een ‘gecontroleerde keuze’: de vrijheid van schoolkeuze wat inperken door twee wachtlijsten te maken. Eén wachtlijst is dan voor lager opgeleiden en één voor hoger opgeleiden. Een school wordt vervolgens zo samengesteld dat 70 procent uit de middenklasse komt en 30 procent bestaat uit armere leerlingen. ‘Of een verhouding zestig – veertig. Die balans moet erin zitten.’
Volgens Vink blijkt dat arme kinderen beter presteren in deze verhouding en dat ‘middenklasse-kinderen’ niets inleveren. ‘Dat zou dus een oplossing kunnen zijn. Maar dat betekent wel dat je een zekere beperking op de school legt. In een aantal steden is die beperking er trouwens al. Daar moet je je al inschrijven op een portal en wordt er geloot. Alleen is het nog niet in combinatie met zo’n dubbele wachtlijst.’
De scholengemeenschappen terug
Emeritus hoogleraar Zoontjens wil af van de categoriale scholen, die enkel bestaan uit een vmbo, havo, vwo of gymnasium. ‘Kinderen die op een mavo of vmbo zitten, die zien nauwelijks meer kinderen die op een vwo of op een gymnasium zitten. Deze kinderen worden apart gezet omdat de markt er nou eenmaal om vraagt. En dat werkt segregerend. Het is een voorbeeld van culturele segregatie die zowel slecht is voor de vmbo-kinderen als voor de gymnasiumkinderen.’
‘Weg met die categoriale scholen, weer terug naar de scholengemeenschappen’
Segregatie is volgens Zoontjens voor een belangrijk deel de consequentie van de schoolkeuze van mensen. ‘De mensen die in de arme volkswijken, die kiezen vaak de school om de hoek. En de mensen die uit de betere wijken wonen, die kiezen voor een school in de buitenwijken die aan hun idealen beantwoordt.’ Hij wil geen overheid die de schoolkeuze onmogelijk maakt voor ouders, maar vindt dat de overheid tenminste iets kan doen om categoriale scholen te beteugelen.
‘Ik zou zeggen: weg met die categoriale scholen, weer terug naar de scholengemeenschappen, en weer zorgen dat alle kinderen bij elkaar komen te zitten. Dus de markt door overheidsingrijpen corrigeren.’
In je eentje heel fatsoenlijk zijn
Een aantal decennia geleden kozen ouders er wel eens bewust voor om hun witte kind op een ‘zwarte school’ te zetten. Vink ziet dit nog steeds, vooral bij hoogopgeleide ouders. Ze vindt dit ‘best mooi’, maar vindt ook dat ouders hierin weinig worden ondersteund door schoolbesturen. Witte kinderen vinden vaak geen aansluiting bij de rest, waardoor ze geen fijne tijd op school hebben.
Vink: ‘En ik zeg je eerlijk: ik weet niet of ik het zou hebben aangedurfd. Daar ben ik heel eerlijk in. Met m’n eigen kinderen. Ik vond dat risico heel groot, dat het niet lukt. Dan zit je daar in je eentje heel vreselijk fatsoenlijk te zijn. En er zijn te veel voorbeelden van ouders die hun kinderen van school af hebben gehaald. Ik snap dat.’
Waar het dan wel weer lukt, zie je juist dat ouders met een migratieachtergrond zich niet meer welkom voelen, zegt Vink. ‘Die hele school gaat achter die hoogopgeleide ouders staan en dan voelen de Marokkaanse moeders zich niet meer gezien.’
Ouderinitiatieven
Ouders blijken ook wel eens samen ‘heel fatsoenlijk’ te zijn. Er bestaan collectieven van autochtone hoogopgeleide ouders die zich aanmelden bij een ‘zwarte’ basisschool, om een gemengde klas te starten en zo naar een gemengde school toe te werken.
Deze ‘ouderinitiatieven’ en een gericht aannamebeleid, waar Vinks ‘gecontroleerde keuze’ een vorm van is, behoren tot de tools die het Kenniscentrum Gemengde Scholen aan gemeenten biedt om onderwijssegregatie te tackelen. Het kenniscentrum ziet ook graag ‘gerichte voorlichting en scholentochten’, om ouders te informeren over de verschillende scholen waar ze voor kunnen kiezen.
‘Eigenlijk willen ouders best wel gemengde scholen’, zegt Vink. ‘Maar ze weten helemaal niet zo goed waar ze voor kiezen, omdat ze dat niet goed kunnen zien.’ De informatie op websites van ‘zwarte’ scholen beperkt zich vaak tot de gemiddelde citoscore. ‘Als dat de aanwijzing is waarmee een keuze moet worden gemaakt, gaan ouders dus naar die witte basisscholen waar die score hoog is. Ook krijg je de clichés dat ouders hoofddoekjes gaan tellen op het schoolplein.’
De onderwijsjournalist vindt dat de scholen zichzelf meer zouden moeten promoten. ‘Op zo’n school moet je er harder voor werken. Daar staan vaak ook betere leraren hè. Maar op een of andere manier verkopen ze dat verhaal niet. Ik snap daar niets van. Ik vind dat ook heel raar. Daartegenover staan heel veel scholen van kinderen met hoogopgeleide ouders die een beetje te makkelijk achteroverleunen. Die het allemaal wel makkelijk vinden (dat ze op een ‘witte’ school zitten, red.). En waar veel beter onderwijs gegeven kan worden.’
De ‘scholentochten’-oplossing van het Kenniscentrum Gemengde Scholen noemt Vink ‘cosmetisch’. Schoolbesturen en gemeentes steunen de ouders simpelweg te weinig, vindt Vink. Volgens haar zijn scholen onderling ook te weinig solidair.
‘Waar het over gaat, is dat je zegt: wij kiezen hiervoor. Wij steunen deze ouders. Wij zorgen dat dat goed gaat. Want kiezen wij met elkaar, als stad, als scholen, als schoolbesturen voor deze kinderen? En dat is een hele diepe vraag. Maar dit is wel een beetje mijn verhaal op het moment. We zullen er als samenleving voor moeten gaan kiezen.’
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
