Is kritiek op Israël een dekmantel voor Jodenhaat? Of is de beschuldiging van antisemitisme een dekmantel om gegronde kritiek te delegitimeren? 

Onlangs publiceerde onderzoeksbureau Kantar het rapport Antisemitisme op Twitter, websites, blogs en fora. Uit dit onderzoek, geschreven in opdracht van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI), zou blijken dat meer dan de helft van de antisemitische uitlatingen op het Nederlandstalige deel van internet gerelateerd is aan de Joodse staat.

Journalist en socioloog Martijn de Rooi, werkzaam bij pro-Palestinastichting The Rights Forum, heeft kritiek op de manier waarop Kantar het onderzoek heeft uitgevoerd. Hij vindt tevens dat het CIDI kritiek op Israël in de sfeer van antisemitisme probeert te trekken: ‘De bezorgdheid van het CIDI en van politieke partijen als de ChristenUnie over antisemitisme is misschien deels zuiver, maar heeft mede een politieke bedoeling. Doel is dan om de politiek van de staat Israël te steunen en kritiek daarop verdacht te maken.’

De Kanttekening sprak met De Rooi en met het CIDI over het Kantar-rapport en de relatie tussen antisemitisme en Israëlkritiek. Is Israëlkritiek, zoals het CIDI in zijn persbericht stelt, vaak een dekmantel voor Jodenhaat? Of wordt de antisemitismebeschuldiging tegenwoordig vaak te lichtvaardig gemaakt, met als doel om legitieme kritiek op Israël verdacht te maken?

‘Foute’ Joden

De Rooi heeft zich gestoord aan de titel van het persbericht van het CIDI: ‘Kritiek op Israël op internet vaak dekmantel voor antisemitisme.’ Volgens hem wordt daarmee de indruk gewekt dat achter kritiek op Israël ‘vaak’ antisemitisme schuilgaat. ‘Maar Kantar heeft geen onderzoek gedaan naar de kritiek op Israël op internet, maar naar antisemitisme op internet. Als je wilt weten of achter Israëlkritiek vaak antisemitisme schuilgaat, moet je Israëlkritiek onderzoeken en dan kijken hoe vaak deze kritiek antisemitisch van aard is.’

Volgens De Rooi gooit het CIDI antisemitisme en Israëlkritiek vaak welbewust op één hoop, omdat de organisatie opereert met een dubbele pet op. ‘Aan de ene kant is het CIDI een organisatie die opkomt voor Israël, maar aan de andere kant monitoren ze ook het antisemitisme. The Rights Forum pleit ervoor deze twee dingen uit elkaar te halen. Het monitoren van antisemitisme moet door een onafhankelijke instantie gebeuren.’

Het CIDI is volgens De Rooi daarnaast slordig met de interpretatie van cijfers. ‘Opvallend is dat het CIDI onder verwijzing naar zijn eerder dit jaar gepubliceerde rapport Monitor Antisemitische Incidenten opnieuw beweert dat er nog nooit zoveel antisemitische incidenten werden geregistreerd als in 2019. Dat is een volstrekt onverantwoorde conclusie, die op basis van de Monitor helemaal niet te trekken valt. Wij hebben dat in een analyse toegelicht. Het illustreert nogmaals dat het monitoren van antisemitisme bij het CIDI niet in goede handen is.’

Ook over het Kantar-rapport is De Rooi kritisch. ‘De context ontbreekt. Het rapport ontdekte 1.033 antisemitische uitingen op Twitter en internet in één jaar, maar is dat veel of weinig? Natuurlijk is elke antisemitische uiting er één te veel, maar zijn er verhoudingsgewijs meer antisemitische uitingen dan bijvoorbeeld islamofobe, homofobe of racistische uitingen? Ontwikkelt antisemitisme zich langs dezelfde lijnen als andere vormen van racisme, of is er sprake van een zelfstandige ontwikkeling? Daarop geeft het onderzoek geen antwoord.’

‘Het monitoren van antisemitisme is bij het CIDI niet in goede handen’

Verder heeft De Rooi kritiek op enkele tweets die als ‘antisemitische’ voorbeelden worden aangehaald door Kantar, die volgens hem helemaal niet antisemitisch zijn.

‘Het komt door het Zionisme’, schrijft een twitteraar. ‘Dat wordt geassocieerd met Judaïsme, maar dat is erg fout. Er zijn heel veel Joden die het Zionisme sterk afkeuren. Semieten zijn niet alleen Joden, maar ook Arabieren en Palestijnen. Dus anti wat? Slechte scholing en media.’

De Rooi vindt het onbegrijpelijk dat deze tweet als antisemitisch wordt aangemerkt. ‘Hier stelt iemand dat Israëls politiek van bezetting en illegale kolonisering voortkomt uit het zionisme en niet inherent ‘Joods’ is. Mag je dat alsjeblieft zeggen zonder voor antisemiet te worden uitgemaakt?’.

Een ander bericht is als antisemitisch aangemerkt, terwijl het gaat om citaat uit een artikel van De Rooi op The Rights Forum. De tweet luidt ‘Op die manier is de definitie geen instrument om joden tegen antisemitisme te beschermen, maar om joden met onwelgevallige opvattingen – ‘foute’ joden – als antisemiet het zwijgen te kunnen opleggen.’ #ihra #antisemitisme #zionisme #nazisme #bds #israel’.

‘In mijn artikel had ik kritiek op de definitie van het antisemitisme van de International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA), die de mogelijkheid biedt vormen van Israëlkritiek tot antisemitisme te bestempelen’, vertelt De Rooi. ‘Ik ben zelf Joods, dus ik vind het extra pijnlijk door geharnaste Israëlfans als Bart Schut van het Nieuw Israëlietisch Weekblad als antisemitisch te worden weggezet vanwege mijn kritiek op Israël. Maar nu word ik zelfs door Kantar als antisemiet aangemerkt, omdat ik kritiek heb op de foute IHRA-definitie. Dit bewijst helaas dat de definitie wordt misbruikt om Joden met andere opvattingen de mond te snoeren. Ook critici van de IHRA-definitie van antisemitisme zijn nu antisemiet.’

Reactie CIDI

Hidde van Koningsveld werkt bij het CIDI en ziet het anders. ‘Als The Rights Forum de overduidelijke connectie tussen antizionisme en antisemitisme blijft ontkennen, en zegt een stichting te zijn die zich enkel bezighoudt met het Arabisch-Israëlisch conflict, waarom vinden ze het dan telkens nodig om te reageren op antisemitismecijfers en deze te bagatelliseren?’

Van Koningsveld juicht een breed onderzoek naar antisemitisme toe, waarin ook de vergelijking wordt gemaakt met andere vormen van discriminatie. Hij ontkent dat het CIDI slordig is met cijfers.

‘We hebben nu een andere registratiemethode. Als een persoon bijvoorbeeld twintig antisemitische mails stuurt, geldt dit nu als één incident. In de eerdere Monitors zou dit worden gerekend als twintig incidenten. Daarnaast tellen hakenkruisen en Hitlergroeten tegenwoordig pas als antisemitisch incident in de Monitor als deze gepaard gaan met een expliciete Joodse connectie of verwijzing. Ook telt het Meldpunt Internet Discriminatie (MDI) antisemitische incidenten op internet tegenwoordig enkel als deze daadwerkelijk strafbaar zijn.’

Van Koningsveld vindt dat de twee tweets die De Rooi noemt wel degelijk antisemitisch zijn. ‘In de eerste tweet wordt de suggestie gewekt dat het zionisme geen basis heeft in de Joodse identiteit, terwijl dit uiteraard per definitie wel zo is. Een klein aantal antizionistische Joden wordt zo als token Jew ingezet. In de tweede tweet wordt zionisme gelijkgesteld aan nazisme – zie de hashtags #zionisme en #nazisme.’

‘De kritiek op Israël zelf is niet antisemitisch, maar mondt uit in antisemitisme’

De CIDI-medewerker staat helemaal achter de IHRA-definitie van antisemitisme. ‘Je hebt een definitie van antisemitisme nodig, om op die manier antisemitisme goed te kunnen bestrijden. De IHRA-werkdefinitie is een goede definitie, die ook door veel parlementen, internationale organisaties, universiteiten, enzovoort is aangenomen, onder andere door het Amerikaanse Congres, het Britse Lagerhuis en onze Tweede Kamer’, vertelt hij.

‘De kritiek op Israël zelf is niet antisemitisch, maar mondt uit in antisemitisme. Vooral online. Het is antisemitisme in een nieuw jasje. Antisemitische clichés als het beruchte bloedsprookje – dat de Joden christelijke kinderen zouden vermoorden om hun bloed in de matses voor Pesach te verwerken – komen in een andere vorm terug. Bijvoorbeeld dat Israël zou handelen in de organen van Palestijnse kinderen.’

Van Koningsveld noemt ook de complottheorie dat Joden op allerlei slinkse manieren proberen om de wereld te beheersen. ‘Dat wordt nu ook op Israël geprojecteerd. Denk aan de controverse rond Yasmina Haifi, de ambtenaar die zei dat de islamistische terreurorganisatie ISIS een zionistisch complot was. Er is een sterke overlap tussen klassiek antisemitisme en antisemitische kritiek op Israël.’

Waar Van Koningsveld ook moeite mee heeft is de uitdrukking ‘van de rivier tot de zee’. ‘Dit werd tijdens de anti-Israëldemonstratie begin juli op het Museumplein geroepen, maar wordt bijvoorbeeld ook verkondigd door de Belgische schrijver Dyab Abou Jahjah. Hiermee bedoelen ze dat het hele gebied gezuiverd moet worden van Joden. En die zuivering zal uiteraard niet vreedzaam verlopen.’

Toch is kritiek op Israël is niet per definitie antisemitisch, benadrukt Van Koningsveld. ‘De Rooi en anderen maken een karikatuur van de IHRA-definitie.’ De CIDI-medewerker onderbouwt zijn bewering met een passage uit de werkdefinitie: ‘Kritiek op Israël die vergelijkbaar is met kritiek tegen een ander land kan niet worden beschouwd als antisemitisch.’

‘Je hoeft de Tweede Wereldoorlog er helemaal niet bij te halen om het beleid van Israël af te keuren’

Van Koningsveld legt uit dat er tegenwoordig grofweg drie bronnen van antisemitisme zijn: extreemrechts antisemitisme, extreemlinks antisemitisme en islamitisch antisemitisme. ‘Lange tijd was extreemrechtse Jodenhaat marginaal in Nederland, maar dankzij de opkomst van de alt-right zien we ook steeds meer antisemitisme van die kant’, vertelt Van Koningsveld. ‘Volgens clubjes als Erkenbrand zouden de Joden verantwoordelijk zijn voor de vluchtelingencrisis en op de achtergrond aan de touwtjes draaien.’

Hij benadrukt dat de alt-right ook fel anti-Israël is. Ook is extreemrechts antisemitisme volgens hem nog steeds zichtbaarder dan islamitisch en extreemlinks antisemitisme. ‘Extreemlinks antisemitisme is het meest geraffineerd. Zij zeggen bijvoorbeeld dat Hitler samenwerkte met zionisten. Of noemen Gaza een concentratiekamp.’

De Rooi heeft ook grote moeite met Holocaust-analogieën. ‘Die doen mij pijn. Mijn familie is zwaar getroffen door de Holocaust. Bovendien, je hoeft de Tweede Wereldoorlog er helemaal niet bij te halen om het beleid van Israël af te keuren. Israël schendt het internationaal recht en de universele mensenrechten al tientallen jaren. Dat is het criterium dat wij bij The Rights Forum hanteren, en dat geldt voor alle betrokken partijen even zwaar. In essentie draait het politieke debat om gelijke rechten voor Israëli’s en Palestijnen. Daarbij kunnen we Holocaust-analogieën en bizarre beschuldigingen van antisemitisme missen als kiespijn.’

Had Jort Kelder nu wel of niet plaats moeten maken als presentator van het NPO-racismedebat? Hoe dan ook: de recente rel rond Kelder was geen noviteit. Media- en opiniemakers betichten elkaar steeds meer van het willen weren van ‘foute’ meningen.

150 schrijvers, journalisten en academici – waaronder J.K. Rowling en Salman Rushdie – baarden vorige week opzien met een open brief tegen ‘de cancel culture’. Door ‘deplatforming’ – het ontnemen van iemands (virtuele) podium, bijvoorbeeld bij bepaalde (social) media – van ‘foute’ meningen zou het vrije woord worden beknot.

‘Cancel culture’ wordt in een recente studie van mediaprofessor Richard Rogers (Universiteit van Amsterdam) gedefinieerd als een ‘eigentijdse term die het grotere fenomeen van het publiekelijk belasteren (van mensen, red.) vanwege aanstootgevende spraak of actie beschrijft, grotendeels in sociale media, maar ook via andere vormen van deplatforming, zoals het annuleren van een lezing’.

In hetzelfde artikel betoogt de hoogleraar dat deplatforming effectief is om mainstream social media te verschonen van haat. Rogers vond in zijn onderzoek ook dat alt-rechtse internetberoemdheden als Alex Jones en Milo Yiannopoulos – beiden verbannen van de conventionele social media – op alternatieve social media niet alleen minder volgers hebben, maar ook minder radicaal van toon zijn.

Maar de cancel culture zou zich breder manifesteren in de samenleving dan het weren van discriminerende meningen en het boycotten van radicaal-rechtse figuren, zo schrijven de 150 prominenten. Ze waarschuwen ook voor ‘onverdraagzaamheid voor tegengestelde opvattingen, het modieus maken van public shaming en het verketteren van mensen, en de neiging om complexe beleidskwesties op te lossen met morele oogkleppen op’.

Niet alleen in de Angelsaksische wereld betichten media- en opiniemakers elkaar steeds meer van deplatforming en het opzetten van een cancel culture. Zo waren er in Nederland de recente oproepen aan de NPO om een debat over racisme niet te laten leiden door Jort Kelder, omdat hij racisme niet serieus zou nemen en zou sympathiseren met Forum voor Democratie. Toen duidelijk werd dat de NPO met Kelder in zee bleef gaan, volgde er op social media een massale oproep om het programma te boycotten. Een keur aan antiracisten besloot een ‘eigen’ racismeavond te houden in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam.

Ook was er het besluit van verschillende adverteerders om voetbalpraatprogramma Veronica Inside te boycotten, vanwege de beruchte Pieten-‘grap’ van Johan Derksen over rapper Akwasi. Nadien betichtte Op1-presentatrice Fidan Ekiz tv-presentator Arie Boomsma, die op Twitter had opgeroepen tot deze boycot, van ‘NSB-gedrag’. Meer dan honderd twitteraars eisten vervolgens excuses van Ekiz, of anders: ontslag.

Ondertussen besloten ruim driehonderd journalisten en opiniemakers, waaronder velen met een biculturele achtergrond, een manifest tegen racisme en discriminatie te ondertekenen en een ‘Meldpunt Media Racisme & Discriminatie’ in het leven te roepen. De ondertekenaars willen optreden tegen media die zich hieraan schuldig zouden maken. Ze pleitten in het manifest niet expliciet om journalisten en opiniemakers met ‘foute’ meningen te ontslaan, maar tegenstanders vrezen dat dit erachter zit.

Fidan Ekiz sprak in een reactie over een ‘heksenjacht’ van ‘totalitaire identiteitsdenkers’ die haar de mond zouden willen snoeren. Een vrees die door Trouw-columnist Ephimenco werd gedeeld: ‘Het is vanaf nu goed op je woorden en werkbeslissingen letten: wie weet of je straks niet bij dit nieuwe meldpunt door een anonieme collega wordt aangegeven.’

‘Nu begin ik voor het eerst echt bang te worden’

‘Het is een activistische productie’, reageert Ephimenco via de telefoon. ‘Deze activisten geloven dat Nederland heel racistisch is, maar dat is helemaal niet waar. De beweringen worden bovendien nergens onderbouwd. Nergens wordt de beschuldiging van racisme in de journalistiek concreet gemaakt.’

Volgens Ephimenco is de vrijheid van meningsuiting in deze tijden in gevaar. ‘We leven in een overspannen klimaat, waarin rassen tegen elkaar worden opgezet. Bedrijven zijn bang om voor racistisch te worden uitgemaakt en lieten Derksen vallen. Terwijl hij een onschuldig grapje maakte over Akwasi. En Akwasi, die tijdens zijn speech op de Dam opriep tot geweld, wordt overal uitgenodigd. Ik zei laatst tegen mij vrouw: ‘Nu begin ik voor het eerst echt bang te worden.’’

‘Het is vanaf nu goed op je woorden en werkbeslissingen letten’

Ephimenco ergert zich wanneer mensen alles door de bril van raciale tegenstellingen zien. ‘Mijn oudste dochter is in het Rotterdamse uitgaansleven in elkaar geslagen door twee zwarte vrouwen, mijn tweede dochter is bedreigd door een zwarte man met een pistool en mijn vrouw is door een zwarte vrouw in haar buik getrapt, na een ruzie over een parkeerplek. Maar betekent dit dat alle zwarte mensen fout zijn? Nee, natuurlijk niet. Ik maak zulke generalisaties niet. Maar als we de kleuren even omdraaien, dus dat de daders wit waren en ik, mijn dochters en mijn vrouw zwart, dan zat ik nu in elke talkshow en waren deze incidenten het zoveelste bewijs van hoe racistisch Nederland nu wel niet is.’

Filosoof en opiniemaker Sujet Shams is het met Ephimenco eens. ‘Ik heb zelf zoiets meegemaakt. Na een optreden bij WNL, waar ik kritiek had op de wijze waarop we de racismediscussie in Nederland voeren, kreeg ik allemaal haatberichten van een zwarte man die mij privéberichten stuurde. Hij was niet eens anoniem. Ik moest van hem terug naar mijn eigen land (Afghanistan, red.), omdat ik zwarte mensen en de Black Lives Matter-beweging zou belemmeren in hun strijd tegen de vervloekte witte Europeanen. Ook moest ik mijn mond houden, omdat ik de geschiedenis van de slavernij niet ken. En verder was het een heleboel gescheld.’

Als filosoof maakt Shams zich zorgen over het verstikkende klimaat, waar ‘cancel culture’ volgens haar toe zal leiden. ‘Als je bepaalde woorden en ideeën gaat verbieden, omdat ze ‘fout’ zijn, dan los je uiteindelijk niets op. Omdat je mensen niet kunt verbieden wat ze denken. Dus ze blijven het denken. Veel beter is het om ideeën in de publieke ruimte te bespreken. Ook omdat je dan naar elkaars argumenten kunt kijken, van mening kunt veranderen.’

Het ‘Meldpunt Media Racisme & Discriminatie’ in oprichting is volgens Shams ‘niets meer dan een fanatiek streven naar een morele waarheid’. Ze moest denken aan China, waar mensen tegenwoordig overheidspunten scoren voor ‘moreel aanvaardbaar gedrag’. ‘Het Meldpunt Media lijkt op het Chinese puntensysteem. Dit is een sociaal kredietsysteem dat moreel en politiek gedrag van burgers beloont en bestraft. Dat leidt tot een totalitaire situatie, dat je je baan kan verliezen als gevolg van een ‘foute’ mening.’

‘Foute’ mediamakers ontslaan?

We vroegen enkele ondertekenaars van het antiracismemanifest waarom ze hun handtekening hieronder hebben gezet. Vinden zij daadwerkelijk dat we ‘foute’ mediamakers moeten deplatformen?

Documentairemaker Sinan Can vertelt dat hij het manifest heeft ondertekend, omdat hij tegen elke vorm van uitsluiting is. ‘Dat zie ik heel breed. Ik vind het heel erg als zwarte mensen in Nederland worden gediscrimineerd, maar ik verzet mij bijvoorbeeld ook tegen de discriminatie van Alevieten en andere minderheden in Turkije. Ik ben sowieso tegen elke vorm van discriminatie.’

Can vindt dat redacties een veilige omgeving voor biculturele journalisten moeten zijn. ‘Ik hoor – helaas – te vaak verhalen over biculturele journalisten die slachtoffer zijn van discriminatie. Het kan een grapje zijn dat niet leuk is, maar ook echte nare opmerkingen. En je moet hier wat tegen doen. Het gaat mij niet om een meldpunt in de vorm van een kliklijn, maar dat er een vertrouwenspersoon is in een bedrijf waar je terecht kan.’

De documentairemaker is geen voorstander van het ‘aangeven’ van mensen met een ‘foute’ mening. ‘Dat Ekiz een vergelijking trok met de NSB vond ik te zwaar aangezet, maar ik houd niet van wat ik matennaaierij noem. Dat doe je niet. Ik vind het ook naar als mensen je werkgever opbellen in de hoop dat ze je ontslaan, omdat je iets gezegd hebt wat hen niet zint. Diversiteit is ook diversiteit van opvattingen.’

Historicus en religiejournalist Remco van Mulligen, die voor het christelijke Nederlands Dagblad schrijft, zegt dat hij het manifest ondertekend heeft omdat hij de overweldigende ‘witheid’ van de media problematisch vindt. ‘In het manifest staat dat 5 procent van de journalisten bij de grote kranten een niet-westerse migratieachtergrond heeft. Het ND vormt daarop geen uitzondering. Inmiddels is algemeen bekend dat weinig diversiteit ervoor zorgt dat je makkelijk blinde vlekken hebt. We denken nu als krant na over hoe we dat kunnen verbeteren.’

In het manifest wordt helemaal nergens opgeroepen om mensen te ontslaan, vertelt Van Mulligen. ‘Maar rechtse columnisten voelen zich nu bedreigd.’ Toch vindt hij dat kranten eens kritisch naar hun columnistenbestand moeten gaan kijken. ‘Zowat elke krant heeft tegenwoordig een hele rechtse columnist, die de meest vreselijke dingen roept. Kranten tolereren dit omdat dit geluid ook een stem zou verdienen. Een radicale salafist zal nooit een column krijgen, waarom een rechtsradicaal wel?’

Moeten kranten stoppen met columnisten als Sylvain Ephimenco, Arthur van Amerongen, Elma Drayer en Martin Sommer? Van Mulligen: ‘Het gaat mij niet om namen maar om bewustwording. Niet elk geluid verdient een plek. Trouw is een progressief-christelijke krant. Ik begrijp echt niet waarom Ephimenco daar zit.’

‘Een radicale salafist zal nooit een column krijgen, waarom een rechtsradicaal wel?’

Freelance journalist Sofyan el Bouchtili, die het manifest ook ondertekende, vindt dat we op een andere manier naar deze discussie moeten kijken. ‘Het gaat er niet om of je die of die een podium ontzegt, maar welk beeld je van de maatschappij wilt neerzetten.’ Hij zegt zelf weinig last te hebben gehad van discriminatie, maar vindt wel dat de journalistiek dikwijls tekort schiet. ‘Het gaat om het discours. Media nemen te snel de frames van populisten over.’

Zo sprak Wierd Duk in een radio-uitzending van BNR over de ‘Mocromaffia’, volgens El Bouchtili een ongenuanceerde term die Marokkaanse Nederlanders stigmatiseert. El Bouchtili: ‘Journalisten moeten niet met simpele frames komen maar juist dieper graven, doorvragen, vraagtekens zetten bij hun eigen morele referentiekader. En journalisten van kleur kunnen, door hun andere invalshoeken, het journalistieke vak verrijken.’

‘Intersectionele journalistiek’

Een medium dat eruit springt vanwege het hameren op ‘inclusieve perspectieven’ is het magazine en online medium OneWorld. Dit platform werpt zichzelf expliciet op als de verdediger van ‘journalistiek voor rechtvaardigheid’, bijvoorbeeld tegen racisme en voor diversiteit van seksuele en genderidentiteiten.

Dat OneWorld hierin niet de brede maar de smalle weg bewandelt, ondervond freelance journaliste Armanda Govers tijdens haar werkzaamheden voor het medium. Haar conflict met de redactie van OneWorld illustreert waar de roep tot ‘cancelling’ in het uiterste geval toe kan leiden.

Voor buitenstaanders begon de kwestie eind mei met een serie tweets van OneWorld, waarin wordt uitgelegd waarom de redactie een recent artikel van haar heeft aangepast. Het gaat om een artikel over veganisme, waarvan Govers stelt dat dit bijdraagt aan een gezonde leefstijl.

Volgens enkele lezers miste dit artikel ‘kanttekeningen, nuances en een intersectionele blik’, zo berichtte OneWorld op Twitter.

Het artikel zou geen intersectionele blik hebben, omdat Govers geen rekening zou hebben gehouden met mensen die niet in staat zouden zijn om te kiezen voor een veganistisch eetpatroon.

Als we haar bellen, vertelt Govers dat enkele social mediagebruikers haar van alles verweten. Govers was volgens haar critici een ’fatshamer’ en ‘validist’, ofwel iemand die mensen met een beperking zou discrimineren. Daarnaast zou Govers racistisch zijn en zich schuldig maken aan ‘indigenoushaat’. De oorspronkelijke – indigenious – bevolking van onder andere Indonesië is afhankelijk van dierlijke producten, een kant waar het ‘witte veganisme’ van Govers geen rekening mee zou houden.

Het gewraakte artikel kreeg na deze lezerskritiek een andere kop en een nieuwe intro. Daarmee ging Govers expliciet akkoord, zo blijkt uit de correspondentie tussen Govers en OneWorld.

Maar OneWorld plaatste ook een kader in het artikel, waarin het medium afstand nam van haar eigen freelancer. ‘Onze lezers wezen ons erop dat een intersectionele blik in dit stuk ontbreekt. Wij hadden daar inderdaad voor moeten zorgen. (…) Onze excuses aan de lezers die we teleurgesteld hebben.’

Govers was het oneens met dit kader. Ze kreeg het gevoel ‘voor de bus te zijn gegooid’. Ze besloot een filmpje op te nemen, waarin ze kritiek leverde op de gang van zaken en de redactie verweet verbale agressie feitelijk goed te keuren.

In een mail terug aan Govers bekritiseerde OneWorld het filmpje. OneWorld wees Govers erop dat het medium ‘intersectionele journalistiek’ bedrijft en wees de journalist op een visiedocument waar dat in staat. Het medium repte van een vertrouwensbreuk en trok in twijfel of er nog samen te werken valt met Govers.

In het visiedocument spreekt OneWorld over ‘nieuwe invalshoeken, dwarsverbanden of ongehoorde perspectieven’. Naar aanleiding van de op social media veelbesproken zaak-Govers twitterde communicatiestrateeg Kaj Leers hierover: ‘Prima missie. Maar dan. Die ‘nieuwe invalshoeken, dwarsverbanden of ongehoorde perspectieven’ moeten blijkbaar wel passen in een nauw denkraam.’

Uit de correspondentie tussen Govers en OneWorld blijkt dat de journalist grote moeite heeft met het extra ingevoegde kader bij haar artikel, evenals de lezerskritiek waarop dit kader is gebaseerd: ‘Ik vind het gevaarlijk om pleidooien voor gezonde leefstijl af te doen als validisme’, schrijft zij in een van haar mails naar OneWorld. ‘Wat mij betreft is hier sprake van faCtshaming. Maar ik begrijp dat het voor jullie achterban/platform problematisch is.’

‘Wat mij betreft is hier sprake van faCtshaming’

OneWorld benadrukt in een reactie per email aan de Kanttekening het kader niet als onderdeel van het artikel te zien. ‘Het kader dat is toegevoegd, is uitdrukkelijk een tekst van de redactie. Het artikel van de auteur is ongewijzigd gebleven.’

Hoe dan ook, Govers is het niet eens met dit kader. Ze mailt richting OneWorld: ‘Je plaatste de verontschuldigingen en noot zonder een reactie van mij af te wachten. Daardoor is het vertrouwen van mijn kant geschaad. Ik wilde jullie zelfs vragen om het artikel dan maar geheel te verwijderen nu er zo’n opmerking bij staat.’

Op deze mail zegt Govers geen antwoord te hebben gehad. Op een vraag van de Kanttekening aan OneWorld of het medium dit kader inderdaad niet met Govers heeft overlegd, bleven wij het antwoord schuldig.

Hoewel Govers inmiddels weg is als freelancer moet ze, zo vertelt ze aan ons, nog extra boeten voor haar ‘foute’ mening. Op 8 juli verschijnt op OneWorld een column van schrijver Lisa Jansen over fatshaming, waarin Govers als voorbeeld wordt genoemd. OneWorld wil hoe dan ook het morele gelijk hebben, vindt Govers.

Niet alleen linkse mensen beklagen zich ‘foute’ berichtgeving en opinies. Zo zijn er Forum voor Democratie-aanhangers die – tot nu toe tevergeefs – tweeten dat journalist en columnist Chris Aalberts weg moet bij internetmedium ThePostOnline. Aalberts bericht namelijk vaak kritisch over die partij, zo kritisch dat hij er volgens deze critici slechts op uit zou zijn om FvD af te branden. FvD kwam in 2019 bovendien met het ‘Meldpunt linkse indoctrinatie’, waar leerlingen en studenten hun linkse docenten kunnen aangeven.

Volgens journalist Remco van Mulligen komt de échte cancel culture zelfs bij de rechterflank vandaan. ‘Hanina Ajarai werd ontslagen door het Algemeen Dagblad na haar column over de MH17 (in 2017, red.). Dat vond ik schijnheilig, want ze schreef gewoon heel eerlijk wat ze voelde, dat je met de ene persoon meer empathie voelt dan met de andere. Een witte mannelijke columnist die racistische dingen roept kan gewoon blijven.’

Van Mulligen noemt als ander voorbeeld een Twitter-rel die in 2018 speelde rond historica Nadia Bouras (Universiteit Leiden). ‘Toenmalig VVD-Kamerlid Han ten Broeke trok haar academische kwaliteiten in twijfel omdat ze hem bekritiseerde. En hij wilde met de Universiteit Leiden praten over haar positie.’

Voor dat eerste heeft Ten Broeke inmiddels excuus gemaakt, het tweede ontkent hij. Bouras hield echter vol dat Ten Broeke haar wilde ontslaan en verkondigde haar versie van de waarheid later in 2018 in een interview met de Volkskrant, waarop de ruzie opnieuw begon. Het NPO-programma Medialogica schreef over de ruzie een analyse. Ten Broeke verleende zijn medewerking aan dit artikel, Bouras besloot – na een telefoongesprek – haar medewerking in te trekken.