De kwetsbaarheid en beperking van onze nationale grenzen zijn de afgelopen tijd krachtig zichtbaar door de snelle verspreiding van het coronavirus. Het virus dat eind vorig jaar in de Chinese stad Wuhan de kop opstak, verspreidde zich in rap tempo over de rest van China. Inmiddels zijn Japan, Zuid-Korea, Thailand en andere Aziatische landen ook door het virus getroffen, maar ook de Verenigde Staten, Australië, Italië, Frankrijk, Duitsland en België.

Op dit moment zijn al meer dan 24.000 mensen besmet en zijn bijna vijfhonderd mensen overleden aan het coronavirus. De verwachting is dat deze cijfers de komende dagen zullen stijgen, ondanks de poging van de Chinese overheid om de verspreiding te beheersen.

Een belangrijke les: weliswaar kun je mensen categoriseren via natiestaten en paspoorten, maar wat hen echt met elkaar verbindt is hun immuunsysteem, hun vermogen om door een virus besmet te raken, dit over de hele wereld te verspreiden en hieraan te overlijden.

De snelle verspreiding van het coronavirus kun je verklaren door de technologische revolutie. Die maakt het mogelijk om binnen 24 uur naar de andere kant van de wereld te reizen en een pakketje vanuit China in Nederland te laten bezorgen. Elke keer als ik politici of burgers hoor roepen dat buitenlanders hun land niet mogen betreden, vraag ik mij af of ze blind zijn of slecht acteren.

Want je moet blind zijn of heel slecht toneelspelen om niet in te zien dat wij als mensen, ongeacht onze geboorteplek, een gezamenlijke lotsverbondenheid hebben. Er hoeft maar tijdens kerst een dodelijk virus te ontstaan in een wereldstad, en de kans is vrij reëel dat alle landen van de wereld daar mee te maken hebben. Virussen kijken niet naar huidskleur, etniciteit of nationale grenzen.

Virussen kijken niet naar huidskleur, etniciteit of nationale grenzen

Dat geldt ook voor geld. Geld stinkt niet, maar discrimineert ook niet. Kijk maar naar de Nederlandse Ontwikkelingsbank FMO. Deze is gespecialiseerd in het doen van investeringen in ‘moeilijke landen’. Vorig jaar november publiceerde Human Rights Watch een onderzoek dat stelde dat een palmolieplantage waar de bank in had geïnvesteerd de basisrechten van haar arbeiders niet respecteerde. Zo werden medewerkers onderbetaald en aan giftige pesticiden blootgesteld.

Eerder had Trouw in meerdere berichten laten zien dat de ontwikkelingsbank betrokken was bij investeringen in Congo die mensenrechtenschendingen mede mogelijk maakten. Denk hierbij aan landroof, intimidatie, arrestatie, moord en doodslag. Het geld van FMO wist direct en indirect het leven van Congolezen te beïnvloeden.

Voor mij het ultieme bewijs dat de financiële sector, net als ziektes en virussen, lak heeft aan nationale grenzen. Wat hier in Nederland gebeurt, heeft direct invloed op de andere kant van de wereld, en andersom.

Via de ‘Luanda Leaks’ heeft een groep internationale onderzoeksjournalisten aan de hand van ruim 700.000 documenten laten zien hoe de Angolese ‘zakenvrouw’ Isabel dos Santos miljarden verdiende met corrupte praktijken en daarmee de rijkste vrouw van Afrika werd.

Als voormalige presidentsdochter en directeur van het staatsoliebedrijf Sonangol wist Dos Santos voor zichzelf en haar man lucratieve deals binnen te slepen, die ze vervolgens in honderden miljoenen verzilverden. Maar zonder de steun van de adviseurs van McKinsey en PwC zou de voormalige presidentendochter er niet in geslaagd zijn om haar land leeg te roven.

Uit de Luanda Leaks blijkt bovendien dat de tientallen BV’s die Dos Santos en haar man gebruiken om hun geld weg te sluizen in Nederland zijn gevestigd. Zo krijgen we dus de situatie dat een arm Afrikaanse land wordt leeggeroofd ‘dankzij’ de steun van consultants en accountants uit rijke landen als Nederland.

Nationale grenzen zijn heilig. De snelle verspreiding van het coronavirus en de grenzeloze financiële sector laten zien hoe, meer dan ooit tevoren, ‘binnenland’ en ‘buitenland’ met elkaar verweven zijn.

Ik wilde dit keer geen column schrijven over de naargeestige politieke situatie waardoor gelijkwaardigheid in de samenleving onder druk staat. Nee, ik wilde deze keer een leuke column schrijven. Iets lichters, iets in de trant van mijn dagelijkse ergernissen in het verkeer. Deze keer wilde ik de verrechtsing van de samenleving laten voor wat het is. Echt waar.

Maar toen twitterde Thierry Baudet: ‘Vanavond zijn twee dierbare vriendinnen ernstig lastig gevallen door 4 Marokkanen in de trein. Aangifte doen natuurlijk volstrekt zinloos. Oh lieve, kinderlijk naïeve Nederlanders! Stem nou toch eindelijk voor verandering. Breek los uit politiek correct gelul! Red dit land! #FVD’.

Thierry Baudet kent geen grenzen in de smakeloosheid van zijn uitspraken en standpunten. Maar dit keer viel hij door de mand omdat de NS en getuigen zijn verhaal konden weerspreken: de twee ‘dierbare vriendinnen’ hadden zich verzet tegen de kaartjescontrole door controleurs en een politieagent in burger.

De maatschappelijke verontwaardiging die volgde betrof de moedwillige leugen, maar niet het nationalisme dat afdroop van zijn tweet. Er was ook geen verzet tegen het welbewust opzetten van autochtone Nederlanders tegen Marokkaanse Nederlanders. Baudet heeft in zijn tweet onderscheid gemaakt op basis van ras. En het is niet de eerste keer dat een FvD-partijprominent zich hier schuldig aan maakt.

Het Nederlandse politieke discours wordt door rechts gedomineerd. Dit discours kenmerkt zich door het anti-immigratie- en anti-islamnarratief, de kritiek op de zogenaamde linkse elite en de verheerlijking van de ‘eigen’ cultuur. Maar ras was tot voor de opkomst van Forum voor Democratie een taboe – zelfs voor de PVV.

Totdat een zekere Yernaz Ramautarsing in een interview met het programma Brandpunt in 2016 de link legde tussen zwart zijn en het hebben van een lager IQ. FvD-Kamerlid Theo Hiddema schaarde zich begin 2018, toen Ramautarsing in de race was om FvD-raadslid in Amsterdam te worden, achter de uitspraken van Ramautarsing. Ook Thierry Baudet begreep niets van de commotie en was niet van plan om afstand te nemen. En ondanks dit overduidelijke racisme bleef de FvD-aanhang groeien.

Toen in 2018 ook bekend werd dat Ramautarsing in een besloten WhatsApp-groep betoogde dat homorechten de samenleving dommer zouden hebben gemaakt, was de politieke en maatschappelijke verontwaardiging groot. Zo vlak voor de gemeenteraadsverkiezingen was dat niet handig voor FvD. Ramautarsing nam afstand van zijn woorden, betuigde spijt en trok zich terug als kandidaat-raadslid. Maar Baudet sprak Ramautarsing niet tegen. En ondanks deze overduidelijke homohaat bleef de FvD-aanhang groeien.

Thierry Baudet kent geen grenzen in de smakeloosheid van zijn uitspraken en standpunten

Op 20 maart 2019 trok Baudet van leer tegen het establishment in zijn overwinningsspeech:

‘En zo staan we hier. Vanavond, te elfder ure, letterlijk. Te midden van de brokstukken van wat ooit de mooiste, grootste beschaving was die de wereld ooit heeft gekend. Een beschaving die alle uithoeken van de wereld bestreek, die vol zelfvertrouwen was. En die de mooiste architectuur, de mooiste muziek en de mooiste schilderkunst heeft voortgebracht die ooit onder de sterrenhemel heeft bestaan. Ons land maakt onder deel uit van die beschavingsfamilie. Maar net als die andere landen van die boreale wereld, worden we kapotgemaakt door mensen die ons juist zouden moeten beschermen.’

Hij verweerde zich op de kritiek die volgde dat hij met boreaal niet verwees naar de ‘blanke wereld’ die de nazi’s nastreefden, maar naar een noordelijk-westerse beschaving. Toch was de maatschappelijke verontwaardiging vanwege het gebruik van dit woord groot.

Want de parallel met het Duitse fascisme, dat net als Baudet teruggreep naar ‘vroeger’, een ‘grootse’ natie voorspiegelde aan het volk en oude mythes en volkstradities nieuw leven inblies, was duidelijk. Maar ondanks de associatie met het fascisme bleef de FvD-aanhang groeien.

Het fascistisch nationalisme, dat gestoeld is op racisme, vormt een existentiële bedreiging voor de vrijheid en de gelijkwaardigheid van alle mensen. In de geschiedenis van de mensheid is nationalisme de grootste moordende kracht geweest, met de Eerste en Tweede Wereldoorlog als dieptepunten, met respectievelijk tien miljoen en 55 miljoen doden (inclusief burgers en militairen). Maar het is alsof de mensheid niet leert van deze ervaringen. Het nationalisme sluit uit. Wereldwijd neemt het nationalisme dusdanig toe dat de positie van minderheden in verschillende landen onder druk staat. Ook in Nederland.

In hun onlangs verschenen boek Theorie van de kraal betogen sociologen Willem Schinkel en Rogier van Reekum dat fascisme zelfs het Nederlandse parlement heeft bereikt. Dat klinkt misschien overdreven, maar gezien de aanhoudende foute uitspraken van rechtse politici en het haast afwezige weerwoord van andere politici, ben ik geneigd te geloven dat Nederland steeds meer fascistoïde wordt.

Het is treurig vast te stellen dat wij leven in een land waarin politici inspelen op de angsten van burgers om kiezers te winnen, waarin minderheden gemarginaliseerd worden, waarin rijk rijker wordt en arm armer door talloze bezuinigingen in onderwijs, wonen, zorg en welzijn in het huidige gevoerde neo-liberale beleid – en niet door ‘(massa)immigratie’, zoals sommige politici ons graag zouden willen laten geloven.

Oh lieve kinderlijke naïeve Nederlanders! Stem nou toch eindelijk voor verandering. Breek los uit politiek rechtse onzin! Red dit land! Laat je geen zand in de ogen strooien. Wees kritisch op je eigen leiders.

‘Willen we meer of minder Marokkanen?’ Iedereen kan zich deze vraag van Geert Wilders uit 2014 nog wel herinneren. Zijn woorden leidden terecht tot grote commotie in het land. Niet alleen linkse tegenstanders van Wilders hadden kritiek, maar ook zijn eigen achterban. Veel PVV-stemmers wilden zich niet langer met deze partij associëren. Ook besloten niet weinig raadsleden en Statenleden om zich af te splitsen.

Anno 2020 heeft Thierry Baudet zijn eigen ‘Minder Marokkanen’-momentje. De voorman van Forum voor Democratie verspreidde nepnieuws over zogenaamd Marokkaanse mannen die twee ‘dierbare vriendinnen’ van hem zouden hebben lastiggevallen in de trein. De feiten bleken een beetje anders te liggen, eufemistisch gezegd. Het bleek om NS-personeel te gaan dat in burger reizigers controleerde op een geldig vervoersbewijs. De ‘dierbare vriendinnen’ van Baudet wilden hun vervoersbewijs niet laten zien.

Nu is het niet de eerste keer dat Baudet onwaarheden heeft verkondigd, of de eerste keer dat hij zich racistisch uit heeft gelaten, maar met deze tweet maakt hij het toch wel heel bont.

Baudet werd door links en rechts veroordeeld. Op sociale media was de ophef massaal. Politici van andere partijen buitelden over elkaar heen om Baudet te veroordelen. Opiniemakers schreven kritische stukken. Stemmen uit Marokkaans-Nederlandse hoek spraken terecht schande van deze stigmatisering. De politie overweegt nu zelfs aangifte tegen Baudet.

Toch ontbreekt er nog iets. Op sociale media waren vooral stemmen te horen die toch al negatief waren over Thierry Baudet en Forum voor Democratie. Hun stemgeluid weerklonk toch vooral in de echokamer. Er waren vrijwel geen stukken te lezen in de media over de vraag in hoeverre de FvD-achterban kritisch was op Baudet. Die kritiek werd in ieder geval niet hardop geventileerd. Bekende Forum-leden negeerden de tweet maar, verdedigden deze enigszins of kozen ervoor om genoegen te nemen met de verklaring die Baudet gistermiddag gaf in een Facebook-bericht.

De ‘Marokkanen’-tweet van Baudet zou, net als ‘Minder Marokkanen’ van Wilders, een waterscheidingsmoment kunnen zijn

Waar blijft het tegengeluid van de FvD-aanhang? Baudet gooide doelbewust nepnieuws de wereld in. Hij stigmatiseerde daarmee niet alleen Marokkaanse Nederlanders, maar ook gezagsdragers die in hun dagelijkse leven proberen ons land veiliger te maken. Hij bood hier vervolgens geen excuses voor aan maar kwam gisteren met een halfslachtige verklaring, nadat de Volkskrant had aangetoond dat hij had gelogen. Het leek er eerder op dat de gewraakte tweet afkomstig was van de eerste de beste caféganger dan van een politicus.

Als liberaal zijn het conservatisme en populisme van FvD niet bepaald my cup of tea. Desalniettemin zou er in een democratie wel degelijk ruimte moeten zijn voor conservatieve en populistische partijen, om de eenvoudige reden dat zij een deel van het electoraat vertegenwoordigen. Maar als je als kiezer op een partij stemt – of sterker nog: lid wordt of zelfs namens die partij de politiek in gaat -, dan brengt die vrije keuze ook een verantwoordelijkheid met zich mee. De verantwoordelijkheid om je partij scherp te houden, de koers bij te sturen en in te grijpen wanneer politici van die partij hun boekje te buiten gaan.

Binnen veel andere partijen vormen zich geleidelijk aan verschillende bloedgroepen en clubs van kritische leden die de koers van hun partij proberen te beïnvloeden en zo nodig bij te sturen. En als de partijleiding het te bont maakt proberen kritische partijleden en mastodonten in te grijpen, met als doel verandering te bewerkstelligen.

Wanneer cruciale grenzen door politici worden overschreden, dan is de achterban de eerst aangewezene om hen hierop te corrigeren. Kritische FvD’ers zouden er dan ook goed aan doen zich niet langer in te houden en een tegengeluid te laten horen.

De ‘Marokkanen’-tweet van Baudet zou dan, net als de ‘Minder Marokkanen’-uitspraken van Wilders dat ooit waren, een waterscheidingsmoment kunnen zijn. Een grens die niet door de tegenstanders van Baudet en Forum, maar juist door hun eigen aanhang zelf luid en duidelijk getrokken wordt.